داغ توقیر چغتائی
اسیں دادے تے دادی نوں کدی اکٹھیاں نہیں سی ویکھیا۔ کھان پین ہووے جاں نہان دھون، دادے دے سارے کم ابا جی نے اپنے سر چکّ لتے سن۔ پھر وی ابے دے ہر کم وچوں دادا کوئی نہ کوئی کیڑا ضرور کڈھ لیندا سی۔ جے سکی روٹی لیاندا تاں اوہ چوپڑی منگدا، چوپڑی ہووے تاں سکی دی فرمائش ہندی۔ چھابے 'چ دھر کے لیاؤ تاں تھالی 'چ منگدا، جے تھالی 'چ لیاؤ تاں دو گاہلاں کڈھ کے پرھاں وگاہ چھڈدا۔
دادے دے ہتھاں نوں آرام نہیں سی آؤندا، جدوں دا ترن پھرن مکیا اوہ منجی تے بیٹھا ہتھ 'چ ڈنگوری پھڑ کے بس ککڑاں نوں شوح-شوح کردا رہندا سی۔ جے میں کسے کلاس پھیلو نوں نال لیاندا تاں دادا پہلاں اوہدا انٹرویو کردا۔ بوجھے نال لگے پینّ نوں کھولھ کے اوہدی شاہی چیکّ کردا، نبّ نوں نہوں تے لا کے تکدا، پھر کاغت منگوا کے سین کرواندا تے اخیر 'چ اپنے سین کروان مگروں دو تن وار پھر سین کر کے اوہنوں کہندا۔
''تناں نوں ملا کے تک لے، وال برابر وی فرق نہیں آئیگا، ایہنوں کہندے نے سین۔'' پھر اوہدے پیو دادے دا ناں تے کسب پچھن مگروں ای اوہنوں میرے نال اندر جان دی اجازت ملدی۔
گھر آلے دادے دی اس الت توں بڑے کھجھدے سن، پر کیہ کردے۔ ڈاکٹر دا کہنا سی بابے نوں کسے کم تے لا دیو۔ اگوں دادی ہسّ کے آکھدی، ''ہن ایہہ کہڑے کم جوگا !''
کش چر توں دادے دے متھے تے کالے رنگ دا اک داغ جیہا بن گیا سی جہدے وچوں کدی کدی پیلے رنگ دا پانی وی سمدا۔ دادی نے پنساری دی ہٹی توں گندرف منگوائی، اوہنوں پیہ کے وچ گاوا مکھن رلایا تے چٹے ککڑ دے کھنبھ نال دادے دے متھے تے لا دتا۔ اوس دن میرے بناں گھر 'چ ہور کوئی وی نہیں سی۔ میں سکول دا کم کر رہا ساں تے نال ای چوکھے چر مگروں دوواں نوں اک تھاں کٹھا تکّ کے خوش وی ہو رہا ساں۔ ابا جی دوجے پنڈ کسے کم نوں گئے ہوئے سن تے بے بے کسے دے گھر پھوہڑی تے تر گئی سی۔
دادی نے کھنبھ نال ہولی ہولی دادے دے متھے تے دوائی لائی تے پچھیا، ''کیہ ہویا ؟''
''کش نہیں۔ …''
کہندے ہوئے دادے دیاں اکھاں 'چ اتھرو آ گئے تے اوہنے دادی دی بانہہ پھڑ لتی۔
''کیہ کردے او ! کوئی ویکھ لئیگا، میں اسے ڈر دی ماری تہاڈے لاگے نہیں آؤندی۔ تہاڈے ہتھاں نوں آرام کیوں نہیں آؤندا؟''
''ہر شیاں نوں آرام آ گیا، پر دل تے ہتھاں نوں آرام نہیں آندا ۔ ایہناں نوں وی آ جائیگا۔''
''چلو چھڈو! ہر گلّ ویلے سر چنگی لگدی اے، منڈا سنیگا تاں کیہ آکھیگا ؟''
''دھون نیویں کر کے سکول دا کم کردا پیا اے۔ اوہنوں کیہ پتہ اسیں کیہ آکھ سن رہے ہاں، نالے توں کہڑا روز روز میرے لاگے آؤندی ایں!''
''پر تہاڈے متھے تے ہویا کیہ اے ؟ ویکھو تاں صحیح انا وڈا کالا داغ۔ وچوں گندہ پانی وی سمدا پیا جے۔ میں شیشہ لیاندی ہاں آپے ویکھ لؤ۔''
''نہیں شیشہ ن لیائیں، ہن ایہہ منہ ویکھن جوگا کتھے رہا۔ توں اک داغ دی گلّ کردی ایں مینوں ہزاراں دسنگے۔''
''پر ہویا کیہ۔ دوجا دن ہو گیا، لوکی پچھدے نے تاں میں چپّ کر جاندی ہاں، مینوں کش پتہ ہووے تاں دساں۔ نال دی شریفاں وی پچھ رہی سی۔ میں جھٹّ بولیا کہ منجی دے پاوے تے سر لگّ گیا سی۔''
''اویں کھرک جہی آئی سی، شیت مچھر لڑیا سی رات نوں۔ میں کش واہوا ای کھرک لیا سی۔'' دادے نے چھیکڑ دسّ ای دتا۔
''ہائے ہائے! حد ہندی اے کسے گلّ دی، ویکھو تاں صحیح اپنا متھا ! انج لگدا اے جویں، کسے وٹا ماریا ہووے۔''
ابا جی گھر آئے تاں دادی نے اوہناں نوں دادے دا حالَ سنایا۔
''میں ڈاکٹر نوں بلا لیاناں۔'' ابا جی نے کیہا۔ تے شاماں نوں ڈاکٹر ساڈے گھر آ گیا۔
''ہاں جی ! کیہ ہو گیا بابا جی؟'' ڈاکٹر نے پچھیا۔
''کش نہیں، کھورے کوئی مکھی مچھر لڑیا سی۔ تے اویں کھرک جہی آ گئی سی، میں اک وار کھرکیا تے پھر کھرکدا ای رہا۔ کھرک دا وی اپنا ای مزہ ہندا اے نہ ڈاکٹر صاحب!'' دادے نے اکھ دبا کے آکھیا۔
''ایہہ کوئی وڈا پھٹّ نہیں، تساں کھرک کھرک کے وڈا کر چھڈیا اے۔'' ڈاکٹر دا کہنا سی۔
''ڈاکٹر صاحب! ایہہ جویں جویں بڈھے ہوئی جاندے نے اوویں اوویں انتولے جہے ہوئی جا رہے نے، ہر گلّ 'چ دخل دیندے تے ہر چیز 'چ ہتھ ماردے نے۔ کوئی ایہو جہی دوائی دیو جہدے نال ایہناں دے دل نوں آرام آ جائے تے ہتھ وی قابو ہو جان۔'' دادی نے کیہا۔
''اماں جی! ساریاں نے بڈھا ہو جانا اے۔ کل نوں میں وی بڈھا ہو جاواںگا۔ سانوں سارے بڈھے بندیاں تے اپنے بڈھے ماپیاں دا دھیان رکھنا چاہیدا۔ اویں تاں نہیں کہندے کہ جدوں بندہ بڈھا ہندا اے اوہ بچہ بن جاندا اے۔ تسیں ایہناں دیاں لوڑاں دا دھیان رکھیا کرو جے۔''
دادی نے ڈاکٹر دی گلّ سن کے نیویں پا لئی۔ جویں آکھ رہی ہووے، ہر لوڑ دا اک ویلا ہندا اے۔ ڈاکٹر نے کجھ دوائیاں دتیاں تے گھر آلیاں نوں اک پاسے کر کے آکھیا۔
''ایہہ اپنے آپ نوں کلا سمجھدے نے۔ تسیں ایہناں دے کول بیٹھ کے ایہناں نال گلاں کریا کرو انج ایہناں دا ویلا سوکھا لنگھ جائیگا۔''
''ایہناں دا ویلا تاں سوکھا لنگھ جائیگا پر ساڈے ویلے دا کیہ بنیگا!'' دادی نے بڑ بڑ کردیاں ہولی جہی آکھیا۔
سکول جان لگیاں دادے نے مینوں واج ماری، میں اوہدے کول گیا تاں اوہنے مینوں پچھیا، ''دادی کتھے او۔''
''جھلھانی 'چ۔'' میں آکھیا۔
''اوہنوں آکھ میری گلّ سن جا۔'' میں جھلانی ولّ پرط گیا۔ اندر ویکھیا تاں دادی ناشتہ کردی پئی سی۔
''دادی ! تینوں دادا بلاندا اے۔'' میں دادی نوں آکھیا۔
''اوہنوں آکھ میں ناشتہ کردی مردی پئی ہاں، ہنے ہنے تاں اوہدے کولوں آئی ہاں۔ مر جانا منہ 'چ برکی وی نہیں جان دندا۔'' میں چپّ کرکے دوجے بوہے وچوں باہر نکل گیا۔ جدوں سکولوں مڑ کے آیا تاں ابا جی دادے دی منجی تے اوہدے کول بیٹھے آکھ رہے سن، ''توہانوں پھر بخار چڑھ گیا اے۔ میں ڈاکٹر نوں بلا کے لیانناں۔'' پھر مینوں ویکھ کے کہن لگے۔ ''جا کے ڈاکٹر نوں سدّ لیا ! آکھنا دادے نوں بخار ہو گیا اے۔''
جدوں میں ڈاکٹر کول گیا تاں اوتھے بیماراں دا رش لگیا ہویا سی۔ میں اندر جا کے ڈاکٹر نوں آکھیا، ''میرے دادے نوں بخار اے میرے نال ساڈے گھر چلو۔''
''میں تاں نہیں جا سکدا، توں انج کر ڈاکٹر بشریٰ نوں نال لے جا۔ کوئی گھبران عالی گلّ نہیں۔ چیکّ کر کے دوائی دے دیویگی۔ میرے کول چوکھے مریض بیٹھے ہوئے نے، اوہدے کول کوئی نہیں۔'' ڈاکٹر نے مینوں کیہا۔
بشریٰ، ڈاکٹر حنیف دی گھر عالی سی۔ دوہاں نے اکو میڈیکل کالج وچوں ڈاکٹری کرن مگروں ویاہ کر لیا سی تے پھر ساڈے مہلے وچ کلینک کھولھ لیا سی۔ میں ڈاکٹر بشریٰ دا دوائیاں اعلیٰ بیگ پھڑیا تے اوہ میرے نال ساڈے گھر آ گئی۔
اسیں جدوں اندر آئے تاں دادا کلا بیٹھا کھنگھ رہا سی۔
میں ڈاکٹر نوں آکھیا، ''تسیں دادے نوں چیکّ کرو میں ویہڑے دے دوجے بنے بنے نویں کوٹھے 'چ بیٹھے ابے تے دادی نوں بلا لیانداں۔''
''نہیں نہیں اوہناں نوں سدن دی کوئی لوڑ نہیں میں آپو دس دندی آں۔''
دادے نے مینوں باہر جان توں ڈکیا تاں میں چپّ کر کے دوجی منجی تے بہہ گیا۔ ڈاکٹر بشریٰ نے گل 'چ لمکائیاں ٹوٹیاں کڈھ کے دادے دے سینے تے دھریاں تے اوہناں نوں آکھیا، ''زور زور دی ساہ لین۔'' پھر اوہناں دیاں اکھاں کھولھ کے چیکّ کیتیاں تے آکھیا، ''منہ اڈّ کے آ کرو۔''
دادے نے آکھیا، ''میں تاں منہ اڈّ اڈّ کے تے آ آ کر کر کے تھکّ چلیاں پر کوئی وی ڈاکٹر میرے روگ نوں نہیں جان سکیا۔''
''تہانوں کمزوری اے۔'' ڈاکٹر بشریٰ نے دادے نوں آکھیا۔
''ہر بندے نوں اپنیاں کمزوریاں دا پتہ ہندا اے۔ تسیں نہ دسو تاں وی مینوں اپنی کمزوری دا پتہ اے، پر کوئی میری گلّ سنے تاں دساں۔ ہن تاں سنیا اے کوئی وی کمزوری ہووے اوہنوں ٹھیک کرن دیاں گولیاں لبھّ جاندیاں نے۔ تسیں مینوں وی کوئی طاقت دی گولی لکھ دیو، جاں تہاڈے کول ہے تاں دے دیو۔ میں بڈھا نہیں ہویا بس کمزوری رگ رگ وچ وڑ کے بہہ گئی اے۔'' دادے نے ڈاکٹر نال گلاں کردے ہوئے اوہدا ہتھ پھڑ کے اپنے متھے تے دھر لتا تے کہن لگا۔'
''ویکھو نہ! متھا تندور وانگ بھکھدا پیا جے۔ متھا ای نہیں سگوں کدی کدی تاں پورا پنڈا سڑدا اے، کھورے ایہہ ساڑ کدوں مکیگی!'' پھر میرے ولّ منہ کر کے آکھیا،
''جاہ خاں ہٹی توں ڈاکٹر صاحبہ لئی پیپسی دی بوتل ای پھڑ لیا۔ اودوں تیکر میں ایہناں نوں اپنے روگ بارے کھلھ کے دسداں۔''
ڈاکٹر بشریٰ نے آکھیا، ''نہیں نہیں! بوتل لیان دی کوئی لوڑ نہیں، میں ہنے ہنے چاہ پی کے آئی ہاں۔'' پر دادے نے مینوں بدوبدی دوکان تے گھلّ کے چھڈیا۔
جدوں میں بوتل لے کے آیا تاں ڈاکٹر بشریٰ دادے دی بانہہ پھڑ کے اوہنوں ٹیکا لا رہی سی۔ انج لگدا سی جویں دادا ٹیکا نہیں لوانا چاہندا سی۔ اوہ منجی تے اڈیاں رگڑ رہا سی تے ڈاکٹر بشریٰ دا دوائیاں اعلیٰ بیگّ فرش تے ڈگیا ہویا سی۔ اوہ مڑکو مڑکی ہوئی مینوں آکھ رہی سی، ''ایہناں دی حالت اک دم خراب ہو گئی تے اگے ودھ کے میرے سینے….''
گلّ اوہدے منہ 'چ سی کے بے بے، ابا تے دادی وی اندر آ گئے۔ ڈاکٹر نے اوہناں نوں پچھیا، ''ایہناں دی انج دی حالت کنے چر توں ہے؟''
انج تاں کل ای ایہناں نوں بخار ہویا سی، پر جدوں میں کلی ہوواں تاں خورے ایہناں نوں کیہ ہو جاندا اے۔'' دادی نے آکھیا۔
''اج مینوں وی کلیاں ویکھ کے ایہناں دی حالت وگڑ گئی سی، میں ہور تاں کش نہیں ساں کر سکدی ایہناں دے دماغ تے پنڈے نوں آرام دین لئی ٹیکا لا دتا اے۔ ایہہ رات تیکر ہوش 'چ آ جانگے۔''
اوہ چپّ چپتی بیگّ پھڑ کے جدوں بوہے 'چوں باہر جان لگی تاں ابے نے اوہنوں آکھیا، ''ڈاکٹر صاحبہ تہاڈی فیس؟''
''نہیں ایہدی کوئی لوڑ نہیں۔'' اوہ رکھے جہے سبھاء نال کہندی باہر نکل گئی۔ جدوں میں دادے ولّ ویکھیا تاں مینوں اوہدے متھے دا داغ ہور وی کالا جاپیا۔
اس گلّ نوں اج دو دن ہو چلے نے پر دادے نوں ہالی تیکر ہوش نہیں آیا۔
