کھیڑے دا سرناواں چرنجیت سنگھ پنو
جس دن دا 'گریٹ امیرکا' دے اچے اسمان چھونہدے پنگھوڑیاں اتے جھولیاں دیاں خطرناک
سواریاں دے انند توں بچ کے واپس مڑیا ہاں اس دن توں مینوں گردیپ دی دعوت 'تے
بے پرتیتی جہی ہو گئی ہے۔ اس دی رسی مینوں سپّ جاپن لگی ہے۔ اس دی پھڑائی لسی پین توں
پہلاں پھوکاں مارن نوں دل کردا ہے۔ اعتبار کرن توں پہلاں چنگی طرحاں سوچدا ہاں۔ چڑیاں دی
موت گواراں دا ہاسہ۔ پنجاہ ڈالر دی مہنگی ٹکٹ، پنجھی ڈالر کار دی پارکنگ تے ہور دس
ویہہ دا فٹکل خرچ کر کے اپنے ہتھیں موت دا سببّ بننا تے موت نوں مذاق کرنا کوئی
سیانپ والا سودا نہیں پر اوہ ہسدا ہسدا کئی دلیلاں دے کے قایل کرن دی کوشش کردا
ہے جویں اوہ میرا استاد ہووے۔
'پاپا جد آؤنی ہے، گھر بیٹھے ہی آ جانی ہے۔ کسے سڑک ٹوبھے آ جانی ہے۔ موت توں کوئی نہیں
چھپ سکدا، جد آئی اسنے ہر کھونجا پھول کے کڈھ کے لے جانا ہے۔ جیؤندے جی منکھ نوں ہمیشہ
چڑھدی کلا وچّ رہنا چاہیدا ہے... روندیاں نوں ہساؤن والا... ہسدیاں نوں ٹپاؤن والا۔
امریکہ قدرت دا دیش ہے۔ پرکرتی اس 'تے بڑی مہربان ہے۔ ایہہ دور تکّ پھیلے اچے لمبے
پہاڑ تے ٹھاٹھاں ماردے نیلے سمندر قدرتی سومیاں... کھنج پدارتھاں تے بنسپتی نال بھرے، اس
دا قدرتی وردان ہے۔ اس نوں پکنک سمجھ کے انجائے کرو۔' کمپیوٹر دی چوہی ادھر ادھر
گھماؤندا اوہ میرے ولّ جھاکدا مسکڑیا وچّ ہسدا ہے جویں میری رضامندی پچھدا ہووے۔
مینوں پتہ ہے، میں کنی ویراں پنجاب وچ چراسی دے آتنکواد ویلے ورھدیاں گولیاں وچوں بچیا
ہاں۔ پلسیاں تے کھاڑکوآں دی دولی چاندماری وچوں ثابت ثبوتا نکل آؤنا کسے کرامات
توں گھٹّ نہیں سی۔ کوسٹا-ریکا دے سنگھنے جنگل لنگھ کے، اوہناں دے بھیانک ماسخورے جنگلی جانوراں
توں بچ کے، کئی ڈراؤنے نالے دریا، سمندر ڈبّ کے تر کے، کئی کئی دن فاقے کٹّ کے میکسیکو
بارڈر توں امریکہ دی حد 'چ داخل ہون سمیں میں سرحدی چوکی 'تے گوریاں دی ششت توں بچ
گیا ساں۔ گولیاں دی بچھاڑ نوں پچھاڑ کے اوہناں دی گھمدی سرچ لائیٹ نوں دھوکھا دے کے، ہنیرے دا
ہتھ پھڑ کے دسے ہوئے ٹکانے 'تے پہنچ گیا ساں بھاویں ہیلیکاپٹر دی اڈان وی روشنی سٹدی
کنی دیر میرا پچھا کردی رہی سی۔ چراسی دا گیڑ تے امریکہ پہنچن دا سارا گھٹناکرم یاد
کر کے میرے لوں کنڈے کھڑے ہو جاندے ہن۔ پیراں دیاں پاٹیاں بیائیاں تے کنڈیاں نال ولوندھرے
جسم کنی دیر تکّ مرہم پٹی دا سہارا ٹولدے رسدے رہے سن۔
'ربا ایہو ماڑے جہے دن کسے ویری دشمن نوں وی نہ دکھائیں۔'
میں ہتھ جوڑدا کناں نوں ہتھ لگاؤندا ہاں۔ ادوں میری مجبوری سی کیوں کہ اتھے ہن تکّ جاں تاں
بھاؤاں نے اپنی مہمّ اگے بینڈی لا لینا سی تے جاں پھر پولیس نے پھڑ کے فرضی مقابلہ بنا
کے خونخار اتوادی گردان کے سرکار توں انعام لے لینا سی پر اتھے ایہہ اک شوقیہ کھیل ہے۔
میں نہیں چاہندا جان بجھّ کے خطرے والی تھاں جا کے موت نوں چھیڑخانی کر کے ازمایا جائے۔
'بیٹا! میتھوں جان بجھّ کے موت دے منہ چھال مروا کے میری بہادری نہ پرکھ۔ میرے کولوں کنک دا
کلا وڈھوا کے ویکھ۔ تینوں پتہ! اک ویراں میں شرط لگا کے سورج دی ٹکی چڑھن توں سورج ڈبن
تکّ وڈانک دا کلا ڈھاہ ماریا سی تے پنچائت توں اک پیپا گھیؤ انعام جتیا سی۔ ڈھول
ڈھمکے وچّ میرا ایہہ مفت دا تماشہ ویکھن لئی بڑی بھاری گنتی وچّ ہور وی کئی گوانڈھی
پنڈاں دے پارکھو لاکڑی لالا لالا کردے مینوں ہلاشیری دے رہے سن۔ سورج دی آخری کرن توں
پہلاں میں آخری چھیؤڑمبا وی وڈھّ کے مکڑا بنا دھریا سی۔'
گردیپ اپنی ہی دھن وچّ مست کئی دناں توں انٹرنیٹّ دی پھولا-پھالی کردا موسم دے ڈھکویں
سمیں دی تلاش کر رہا سی۔
'ایہ لؤ میں ہوٹل دی بکنگ کرا دتی ہے۔ بڑی مشکل ملی ہے، نیکسٹ ویک ایڈ نوں برف پین
دی سمبھاونا ہے۔' اوہ کچھاں ماردا اپنی پراپتی 'تے خوشی پرگٹائ رہا سی۔
'ڈیلکس سوئٹ...صرف اک ہزار ڈالر اک دن دے حساب تنّ دناں واسطے، نویں سال دے
جشن...سیزن کرکے کجھ مہنگا ہے۔' اوہ خوش خبری دندا ہے۔
'اک ہزار! یعنی کہ پنجاہ ہزار روپئے...!' میرا اڈیا منہ ویکھ کے اوہ ہسدا ہے۔
'پاپا امریکہ آئے او تے امریکہ ویکھو، عیش کرو، سکھ لؤ...بڑی کمائی کر لئی تسیں۔ بڑا
کچھ پھنّ کرن والا ہے اتھے۔ جہانگیر نوں بڑی وڈی غلطی لگی جو اس نے کشمیر دے ہی
گلمرغ پہلگام ویکھ کے اپنا سوڑا تنگ-دلی فیصلہ لکھ دتا۔
'سورگ کتے جے دنیا 'تے ہے تاں اتھے ہے، اتھے ہے، اتھے ہے۔'
جے کتے اوہ امریکہ آیا ہندا تاں اس دی ایہہ غلط دھارنا چھیتی ہی دور ہو جانی سی تے
اوہنے اپنا سارا راج گھاٹ چھڈّ کے ساریاں رانیاں لے کے اتھے آ براجنا سی تے اج بش نوں
اینے کھلجگن مچاؤن دی لوڑ نہیں سی پینی۔ دنیا دا اتہاس ہی ہور دا ہور ہو جانا سی۔'
'پھسی نوں پھڑکن کی!' میں گردیپ دے بنائے گھڑے منصوبے وچّ رکاوٹ پا کے پھوکی بے رسی پیدا نہیں
کرنا چاہندا سی۔
سینہوزے توں لیک ٹاہو کوئی چار سو کلومیٹر دا سفر! ایڈی دور اینا تردد کر کے اینا واٹ
واہ کے برف پیندی ویکھن لئی تے اس دے سہاونے موسم دا آنند لین لئی ہزاراں دی گنتی
وچّ دیسی ودیشی کالے گورے سیلانیاں دا ہزوم ادھر امڈ پیا جویں ہیر ہی کملی ہو گئی
ہووے۔ کاراں پچھے سائیکل لٹکائی، کجھ نجی بیڑیاں تے رینگن جیپاں دے ٹوچن پائی تے کجھ برف
گڈیاں نتھی کرکے دوڑ لگائی جا رہے سن۔ کئی چلاویں پھرتو-گھر ہی کاراں پچھے بنھیں ریہڑی جا
رہے سن...نہ ہوٹل لبھن دی لوڑ نہ کھان پین دا سنسا۔ سبھ کجھ اندر ہی اندر اپلبدھ! جتھے
مرضی سڑک 'تے لگاؤ تے سوں جاؤ۔
چار چار لین چوڑیاں سڑکاں وی اینی آواجائی جھلن لئی اونیاں پونیاں لگّ رہیاں سن۔
چھوٹے چھوٹے پہاڑ لنگھ کے اچے ہور اچے پہاڑ رستہ دندے رہے پر واٹ سی کہ مکن وچّ ہی نہیں
سی آ رہی۔ تھلے آسے پاسے سینکڑے فٹّ ڈونگھیاں کھڈاں، ہیٹھاں ویکھیاں جان کترا کترا ہو اٹھدی۔
کئی تھائیں ٹریفک جام ہون کرکے ایہہ فاصلہ ہور لمیرا جاپن لگا۔
چھوٹے چھوٹے بچے! ٹٹی پیشاب توں آتر روندے ولکدے کار وچّ کھلڑ مچاؤن لگے۔ بھارت دے پنجاب
دیاں کھلیاں موجاں نوں ترسن لگے، جتھے جد مرضی گڈی پاسے کر کے لگاؤ، کھتاناں 'چ اترو،
آپ ہلکے ہووے، بچیاں نوں کراؤ تے چلدے جاؤ پر اتھے چھوٹیاں سیفٹی سیٹاں وچّ بیلٹاں نال
جکڑے بچے چھٹن لئی اتاولے ہو رہے سن۔ کوئی دادی ماں دے کچھڑ تے کوئی باپو دے کندھاڑے چڑھن
دی ضد کر رہا سی۔
'اوہ باہر دیکھو باگھڑ بلا...ہاتھی، شیر۔ اوہ آ گئی برف! ... اوہ دیکھو پہاڑ دے اہلے
سپائیڈر-مین لکیا .... پولیس مین ... ویکھو ہنے آیا۔' کہہ کے مسیں بچے چپّ کرائے۔ مینوں
پتہ ہے بچے ہور کسے ڈر-ڈکر دی پرواہ نہیں کردے پر سپائیڈر-مین دے نام نال اوہ بھیبھیت
ہو گئے۔
سورج پوری طرحاں اچیاں اچیاں چوٹیاں دے اہلے جا لکیا تے اس دی آخری کرن وی الوپ
ہون نال ہنیرے نے پوری طرحاں اپنا جال وچھا لیا۔ چار چپھیر دیاں رمنیک پہاڑیاں وچوں
سپّ وانگ سرکدی ونگی ٹیڈھی پھری-وے لنگھدیاں ہوا نال گلاں کردیاں کاراں وچوں باہر سڑک
دے دوویں پاسے مکاناں دی جھلملاؤندی روشنی اویں جاپ رہی سی جویں آکاش گنگا دے کئی ٹوٹے ہو
کے دھرتی 'تے کھلر گئے ہون۔ ہوا وچّ ہفڑا-دفڑی مچاؤندی تیز رفتار گڈیاں دی دوڑ آسے
پاسے پیندے پہاڑی آبشاراں دے وسمادت سراں نال مل کے نویکلا جیہا منموہک سنگیت پیدا
کر رہی سی۔ ایہہ چشمے ہن کہ سارا سال چووی گھنٹے نرنتر چلدے قدرت دی ادبھد کاریگری
دا احساس کراؤندے ہن۔
اگے پچھے دور تکّ پیلیاں لال گلابی رنگ ماردیاں بتیاں والیاں کاراں دیاں قطاراں سونے
'تے سہاگے دا کم کر رہیاں سن جویں ایہہ ساری برات ربّ دے ویاہ جا رہی ہووے۔ منزل پل
دی پل ہور پرے پرے ہی ہوئی جاندی اتسکتا ودھا رہی سی۔
ہنیرے وچّ کتے کتے دور پیندیاں روشنیاں نال برف دیاں ٹکڑیاں لشکاں مارن لگیاں۔
'آ گی برف دیکھو! شروع ہو گئی ہے۔' کہہ کے گردیپ نے ڈھہندے جاندے دھیرج نوں کجھ کجھ ٹھمھنا
دتا۔ سارے نیجھ لا کے باہر بتیاں دے چانن وچوں کچھ ڈھونڈن دی کوشش کردے آہرے لگّ گئے۔
جی بھیانے نیانے وی ہٹکورے بھلّ کے تاکیاں نوں چمبڑ گئے۔
روندیاں بلیاں واگ گھونئیء ... گھونئء کردیاں ٹلیاں کھڑکاؤندیاں کرلاہٹ مچاؤندیاں
گڈیاں دے ہوٹراں نے سارے واہناں نوں سڑک دے پاسے دھیمے کر دتا۔ ایمبولینس، اگّ بجھاؤ تے پولیس
دیاں تناں گڈیاں دی دوڑ نے ساریاں دے ساہ سوت لئے تے ربّ یاد کرا دتا۔
'اینی تیز رفتار آواجائی وچّ جے کتے کسے اک چالک کولوں وی ذرا جنی کتاہی ہو جائے
تاں پھر گڈیاں وچّ گڈیاں ہی صرف نہیں وجدیاں بلکے کسے دے زندہ بچ نکلن دی کوئی
گنجائش نہیں رہندی۔ پیڑتاں نال کویں بیتدی ہے! ربّ ہی جانے، اوہی راکھا۔'
گردیپ نے سڑک دا بھینکر روپ درسا کے سبھ نوں فقراں وچّ ڈبو دتا۔
'کتھے کویلے کسوتے آ کے پھسے ہونگے کوئی وچارے! پتہ نہیں کون ہونگے ونجارے اجیہے بے ایمان
موسم وچّ۔ پتہ نہیں آہمنے ساہمنے وجے جاں کوئی کھڈّ وچّ ڈگا ہوؤُ۔' میرے مونہوں آپ مہارے
منحوس شبد نکل گئے۔
'ماتا جی! آہ ویکھو! سڑک دے دوہیں پاسیں اک اک میل تے لگے نیلے رنگے ٹیلیفون کال بکسے!
سڑک 'تے کوئی حادثہ ہون 'تے 911 ڈائل کرن 'تے ترنت ایہہ گڈیاں حرکت وچّ آ جاندیاں
ہن۔' گردیپ نے اپنی ماتا دی سمادھی توڑن لئی اس نوں سمبودھن کرکے سریاں دا دھیان
باہر موڑ دتا۔
بھاویں کاراں اندر ہیٹ لگی ہون کرکے باہر دی دھند جاں ٹھنڈھ دا بہتا اثر نہیں سی پر چار
چپھیرے قہر مچاؤندی، درختاں دے ٹاہنے جھنجوڑدی تیز ہنیری دا احساس باہر دے آوارہ
بے ایمان موسم دا سنکیت دے رہا سی۔ سڑک دے دوہیں پاسیں روں دیاں کھلاریاں پنڈاں وانگ اک دودھ
چٹی چادر وچھی ہوئی دسن لگی۔ اگوں آؤندیاں ورلیاں وانجھیاں کاراں دے ٹائراں 'تے لگے
جنگلے تے ٹائراں دے تھلے ہندی کچر کچر صاف سپشٹ کردی سی کہ ہنے ہنے برف پے کے ہٹی ہے۔
'جویں حسڑ تے تیواڑ دے ستائے سپّ کھلھی ہوا دے جھونکے لئی باہر نکلدے ترلو-مچھی ہندے ہن
اویں ایہہ امریکن لوک اپنے کم کار دے دماغی دباؤ توں نجات پاؤن لئی کھیڑے دا
سرناواں ٹولدے ایہناں قدرتی وسیلیاں دی شرن آؤندے ہن۔'
'پر ساڈا تاں تناؤ ودھن لگا ہے بیٹا۔' میں جھوٹھا جیہا ہسن دی کوشش کیتی۔
سڑک کنڈھے لگے جگدے بجھدے نوٹس-بورڈ ساودھان کردے چتاونی دے رہے سن۔
'کار وچّ چلدے ستھانک ریڈیو تے بینڈ نمبر 300 'تے تازہ جانکاری حاصل کرو! برف-رودھک
گارڈ لگا لؤ، رفتار حد 25 میل، ساودھانی ورتو ... سمیں نالوں زندگی بہت قیمتی ہے۔'
اس ہدایت نے گھبراہٹ تے اسرکھیا دی چوکس بھاونا ہور سچیت کر دتی۔ ریڈیو توں حادثے،
موسم، برفباری تے بھوکھبانی، خبراں تے ہدایتاں دا سلسلہ لگاتار راہگیراں دی اگوائی
کرن لگا۔
'مزہ آ گیا! شکر اے ملّ مڑ آؤ ... پچھلی ویراں ایویں خالی پھیرا پیا سی ... برف ہی
نہیں سی پئی۔' گردیپ نے تھکے ٹٹے ساتھیاں دا حوصلہ بلند کرن والی ہلا شیریل دتی۔
اوہ اپنی کمپنی دے کاروباری ٹور کرکے تے کجھ اپنا شوق پالن لئی پہلاں وی کئی ویراں
ادھر آ چکا سی۔
میں بشنی دا چہرہ پڑھدا ہاں اوہ اویں ہی مسھومی بنھیں رنھیں بیٹھی ہے جویں ہالیوڈّ دیاں
اچیاں اڈاناں والیاں خطرناک رائیڈاں تے جھوٹے لین سمیں، جاں اتھے جھیلاں تے سرنگاں وچّ دی
لنگھدیاں بیڑیاں دیاں خطرناک قلابازیاں تے چیک-چہاڑے سمیں۔ اوہ مونہوں کجھ نہیں بولدی۔
برف دی صلع بنی چپ-چپیتی بولن دی بجائے ویکھن سنن وچّ ہی بھلا سمجھدی ہے۔ منہ وچّ
گن گن کردی بڑبڑاؤندی ہے جویں رستے اتے منزل دی صحیح-سلامتی لئی پاٹھ کر رہی ہووے۔
مینوں اس 'تے ترس جیہا جاگ پیندا ہے۔ میرا جی کردا ہے میں اس دے اندر اپنے کنبے دے بھوکھت
سپنیاں تے ممتا دے بھار تھلے پیسدی دبی ستی پئی استری نوں ٹھولھے مار کے جگاواں پر اک
پاسے بیٹھی میری لڑکی تے دوسرے پاسے بیٹھی نونہہ تے سفر دے بھنے ہوئے پوتے پوتریاں میرا رستہ روک
لیندے ہن۔
تھوڑی دیر وچ ویکھدے ویکھدے ہوا وچّ بھور جہی کھلری تے ایہہ اک گاڑھی پرط بن کے برفباری
وچ بدل گئی۔ اسمان وچوں دودھ چٹے پنجے ہوئے روں دیاں پنڈاں دھرتی ولّ اڈدیاں نظر
آؤن لگیاں۔ سارے سواراں دے چہرے اتشاہ نال گد گد ہو کے کھڑ گئے۔
پہلی ویراں برف پیندی تکّ کے اصلی امریکہ اج ہی میری نظریں چڑھیا سی بھاویں ایہہ پچھلے
پندراں ویہہ سال میں سٹوراں تے کارخانیاں دیاں مشیناں 'تے پرزے وانگ پندراں-پندراں گھنٹے کم کیتا
تے اجیہے فالتو پھیرے تورے دی کدے پرواہ نہیں کیتی نہ ہی لوڑ سمجھی تے نہ فرصت کڈھی۔
منہ 'تے پٹی بنھ کے تے سوم-پنے دا بانا پا کے ہڈّ-بھنویں مشقت کر کے خوب ڈالر کمائے۔
پچھے نانواں بھیج کے صرف گہنے پئے سیاڑ ہی نہیں چھڈائے سگوں ہور وی خرید دے شریکاں دی ہکّ
'تے منج دلی۔ اپنے بچیاں نوں چنگی تعلیم دے کے اوہناں دا سماجک تے آرتھک رتبہ اچا
کیتا۔
میرے سہِ-کرمی کالے گورے تے میکسیکو ویتنامی میرے قرضائی آجھی بنے رہندے بڑی عزت کردے۔
جد لال چمڑی والے گورے گوریاں چھٹیاں دے دن اپنے عیش عشرت وچّ مصروف ہندے، میں
اپنا اوورٹیم لا کے دوہری کمائی کر کے جتھے اپنے باس دا نظرے-منظور بندا اتھے وادھو
ٹیم دی دونی اجرت جمع کر کے ڈالر وی چنگے ماٹھدا۔ اوہ ہفتہ وار چیکّ پھڑاؤندا پٹھّ 'تے
تھاپی ماردا اک ویہہ دا نوٹ وادھو میری مٹھی وچّ پھڑا دندا۔ اس ویہہ دے نوٹ نال میرا ہفتے
دا راشن پانی مفت وچّ آ جاندا تے تنخواہ مٹھی بنھیں میں گھر بھیجن لئی ایجنٹاں کول جمع
کروا دندا۔ ماڑی موٹی انگریزی وی میرے پلے ہیگی سی۔ اس نے میرا بڑا ساتھ نبھایا۔ پہلاں
پہل مینوں گوریاں دی بولی سمجھن وچّ کجھ مشکل لگدی سی، میں اوہناں دے منہ ولّ ویکھی جانا
پر لکھت وچّ میں بازی مار جاندا سی۔ میرا نگران ہوراں نوں سکھیا دین لئی مینوں ماڈل نمونہ
پیش کردا میری سمرتھا دی سراہنا کردا نہ تھکدا۔ اوہناں دناں وچّ داڑھی کیس والے نوں کم 'تے
بڑا نکّ منہ وٹدے تے گھٹیا سمجھدے سن پر میرے 'تے ربّ دی بڑی مہر ہو گئی۔ میں اپنے
سدھ-پدھرے وکھیان نال اوہناں دے من وچّ پگڑی تے والاں سمیت پنج قراراں دی ضرورت تے
مہانتا اجاگر کرن وچّ کامیاب ہو گیا۔ اوہ میری گلّ منّ گئے تے میرے نال ہور تنّ چار
پنجابی بھراواں نوں وی آگیا مل گئی تے پھر ایہہ بنھ ہمیشہ واسطے پکا کھلھ گیا۔
میں اپنی اس گوری کمپنی وچّ مسٹر سنگھ کرکے بڑے آدر ستکار نال جانیا جان
لگا۔ چھیتی ہی میری محنت تے لگن صدقہ نگران بنا کے مینوں اک اڈرے سیکشن دا
انچارج بنا دتا۔ دوجے ساتھیاں نال میرا مقابلہ شروع ہو گیا۔ دوجے سربراہ چھیتی ہی گوڈے
ٹیک گئے۔
مینوں اپنے سینٹرل ایوینیو کرائے دے اپارٹمینٹ توں کیپیٹل، پھری وے، چھ سو اسی تے پھر اپنی
کمپنی! بسّ ساری عمر سوے چالک پنچکی گھراٹ وانگ اسے چکر وچّ ہی گھمدا رہا۔ کھوہ دے
ڈڈو وانگ ایہی میرا سمندر، ایہی اسمان تے ایہی میرا جہان سی۔ پیٹ 'تے منہ 'تے پٹی بنھ کے
چھوٹی جہی ولگن وچّ جھٹّ لنگھایا۔ پیزا، برگر، سینڈوچ، جوس دا سواد مے صرف کمپنی
دیاں داعوتاں وچّ مفت ہی چکھیا سی۔ کدے ایہناں صواداں لئی نینگھ 'چوں جوں تکّ نہ کڈھی۔
ویل-عیب کوئی میرے نیڑے نہ ڈھکیا۔ شراب پیالے دا شروع توں ہی میں دوکھی ساں تے اوپری زنانی مینوں
وہُ وانگ کڑتن کردی سی۔ اس دے پرچھاویں توں کوہاں دور دوڑدا ساں۔ میں بڑا لما برہمچاری
جیون ہنڈھایا اینا کہ ہن تکّ میری ساری چیشٹا ختم ہو کے مر کھپ گئی۔ سارے چاء مدھم ہو
کے دم توڑ گئے۔
پھیملی پٹیشن منظور ہون 'تے میریاں دوویں لڑکیاں، اک لڑکا تے پتنی پچھلے کجھ سالاں توں
نال آ رلے۔ بینک بیلینس کجھ بچیاں دی ادھر دی چالو پڑھائی تے ہور خرچیاں کرکے اونا ہو
گیا سی پر اس دی چنتا کرنی میں ہن چھڈّ دتی ہے۔ اوہناں نے اپنا بھار آپ چکّ لیا
ہے۔
'اتھے لیاقت بدھی تے ہنر دی قدر ہے۔ جے تہاڈے پلے کوئی چنگی یوگتا جاں ہنر ہے تاں تہانوں
کسے سفارش دی لوڑ نہیں، نہ ہی اتھے وڈھی نام دی کوئی بلامت ہے۔'
میرے باس نے گردیپ نوں ایہہ پہلی گڑھتی دتی سی جو اس نے پلے بنھ لئی۔ گردیپ نوں اتھے آ
کے چھ مہینے دی سکھلائی لینی پئی بسّ پھر اپر والے دی کرپا ہو گئی۔ ہن طوطی بولدی ہے
سردار دی۔ سارے بچے چنگے پڑھے لکھے ہون کرکے امریکہ دی حسین تے رنگین زندگی مانن تے
جیؤن دے حامی ہن۔ مینوں وی کم توں چھٹی کرا دتی ہے۔
'ایہناں گوریاں دے شوق وی اولے ہی نے۔ ڈیتھّ ویلی وچّ ایہہ لوک نچّ کدّ کے موت نوں مشکریاں
کرن لگدے نے کولوں بٹوئے وچوں ہزاراں ڈالر خرچ کرکے۔ موت دا کھوہ، اڈن-کھٹولے، پیراگلائیڈر،
بیلون دی تفریح سواری کر کے قلابازیاں دے جوہر تے کارنامے، پہاڑاں تے سائیکل،
موٹر سائیکل بھجاؤندے کئی فٹّ چوڑی کھڈّ چھال مروا کے دوسری ٹیسی اپر ٹپّ جاندے۔ ہیلیکاپٹر
تے اڈان بھر کے ادھ اسمان وچوں چھال لگاؤندے، جے چھتری کھلھ جائے تاں پھنھ نہیں تے بڑی
بھیانک موت! ایہہ لوک موت دیاں کھیلاں کھیلدے لیک ٹاہو جہی اسمان نال گھسردی برف نال
لدی چوٹی 'تے چڑھ جاندے نے تے پھر اتھوں تھلے اویں جھاتی ماردے نے جویں کہہ رہے ہون ... 'ہٹ جاؤ
پاسے، روکے نہ مینوں کوئی، میں موت نوں جپھی پاؤن لگا جے .... مرن لگا جے۔' جویں میں سنیاں سی
پر ویکھیا کدے نہیں سی۔
اج آپ ہی اس دا پاتر بنانگا۔ ایہہ موت دی چوٹی جس نوں اپر دیکھدے دھون دا کڑاکا پیندا
ہے، اتے بے گنت لوک مست-گٹری کر رہے ہن۔ کجھ ہتھ 'چ کھونڈیاں جہیاں پھڑھی ادھر ادھر
رینگ رہے ہن۔ کجھ گولی دی رفتار نال سنو-سکیٹنگ کردے تھلے نوں گھسردے آ رہے ہن۔ موٹر
سائیکل، چھت توں بناں ننگیاں کاراں اتے ریڑوآں 'تے اپنا اپنا جھسّ پورا کرن ورگا
منورنجن کردے میرے ساہمنے سنمے دی پھرکی وانگ گزر جاندے ہن۔ میں ڈردا ڈردا کہندا ہاں'بیٹا!
جویں بطخ نوں ویکھ کے مرغی نے چھپڑ 'چ چھال مار دتی سی کتے ایہہ غلطی نہ کر
بیٹھیو۔'
'پاپا! بندیاں وچّ وچر کے جنگل دے جانور وی بندیاں وانگ ووہار کرن لگّ جاندے نے...
پتہ تہانوں ؟'
چوک وچّ لال بتی ہون کرکے آہمنے ساہمنے کھڑو رہیاں گڈیاں دیاں لمیاں قطاراں نے
گردیپ دا دھیان موڑیا۔
'اوہ ویکھو پوہ ...۔' بٹی نے سبھ دیاں نظراں باہر ولّ گھما دتیاں۔
'ہوملیسّ، ہنگری، نیڈ شیلٹر، نیڈ پیگّ۔'
اکرے چمکدے اکھراں وچّ! پوہ دے بانے والا منگتا گردیپ دے اشارے نال نیڑے آیا۔
بچیاں نال ہتھ ملایا تے دس دا ہریا نوٹ چمدا اسیساں دندا مڑ اپنی جگہ جا
کھڑھیا۔
'مینوں وی اک بوتل لے دیئیں پتر جی! پہلاں ہی، میتھوں کلے کلے پیگّ دے پندراں ڈالر دے کے ایہہ
چڑھنی نہیں۔'
نیڑے ہی لکر سٹور توں پچونجا دی بوتل لے کے مینوں پھڑاؤندا اوہ بہت خوش سی شاید اس کرکے
کہ میں اج سومپنا چھڈّ کے آپ ہی بوتل منگ کے اس دے ڈالر خرچائے سن۔
اسمان نال گلاں کردیاں چالی پنجاہ منزلیاں عمارتاں لنگھدے آخر منزل آ ہی گئی۔
اندر وڑدے حالَ وچّ اک ہیٹ والا کلاکار پریشر ہارمونیئم وجا رہا سی۔
'بہارو پھل برساؤ میرا محبوب آیا ہے ...۔'
سہاونی لبھاؤنی دھن نال ساڈا سواگت ہویا۔ 1808 نمبر سوئٹ دی پرچی لے کے اک گوری
سیوادار، ریہڑی 'تے سامان لدّ کے ہسدی مسکراؤندی وس کردی ایلیویٹر راہیں اپر چھڈّ آئی۔
اینا وڈا سیٹ! اندر دو کمرے ڈبل-بیڈّ والے، داخلے کمرے بیٹھک 'چ دو سوپھے-بیڈّ جو اسنے کھولھ
کے دکھائے لوڑ پین 'تے بیڈّ بن جاندے سن، کھاد-پدارتھاں نال بھری فرجّ! فرنیچر تے ہور
دلکشوی سمگری! اک پورا گھر سی ایہہ۔ گردیپ نے عادت انوسار دو نوٹ کڈھ کے ادھر
ودھائے۔
'ونّ فار یو ... اینڈ ونّ فار میوزک مین۔'
'تھینک یو! ... کال می انی ٹائم وینّ یو نیڈ می۔' اپنا پہچان پتر کڈھ کے پھڑاؤندی اوہ
دروازہ بھیڑ گئی۔
کھانے دا مینوں- دس دا چاہ کپ، دس دا دودھ کپ،
بھنڈی-18، چکن-20، چپاتی-3، نان-5، دال-15، اس طرحاں رات دے کھانے دا بلّ = 275
گریچوٹی-30 تے ٹپ-؟۔ گردیپ نے پھڑ کے خالی سوالیا تھاں وچّ پندراں بھر دتا۔
میں ہسّ کے کیہا، 'صرف 320'.
320؟؟ یعنی کہ پندراں ہزار اک کھانے دا!' پہلی ویراں بشن کور نے زبان کھولھی۔
'کھادھا پیتا لاہے دا، رہندا احمد شاہے دا۔ تسیں بلّ نوں ضرب دے کے روپئے نہ بنایا کرو۔
روپیئے صرف بھارت وچّ ہی بندے نے، اتھے تاں ایہہ 320 ڈالر ہی نے۔ ایہہ پنج تارہ ہوٹل ہے،
سہولتاں زیادہ نے تے خرچہ وی تاں ودھ ہووےگا ہی۔' گردیپ دی گھرکی نے سبھ دے کھلھے منہ بند
کروا دتے۔
باہر آوارہ گردی کرن تے شوقیناں نوں موسم دے پرکوپ نے شیشیاں دے محلّ اندر بند کر کے رکھ
دتا۔ دھرتی دے برابر چوتھی منزل 'تے بازار، دوکان کیندر، تلاب، کسرت واسطے جمّ تے ہور
ہر پرکار دے من-پرچاوے دے سادھن! ہوٹل دے اندر ہی چھوٹے شہر جڈا شہر وسیا پیا ہے۔
باہرلی برفباری توں ابھجّ، ہیٹ، سوئناں، نہاؤن لئی گرم تے ٹھنڈے پانی دے اڈو اڈرے
تلاب، بیڑیاں چلدیاں جھیلاں تے یاتریاں دے کھیسے خالی کرن دے بڑے ہی سندر ڈھنگ طریقے تے
سادھن اپلبدھ ہن۔
ہڈاروڑی دی گدھّ وانگ اپر جھاکدے سورج دیوتا دے درشن لئی دو دن گزر گئے۔ باہر ہلکی
جہی برف بہار دا مزہ لین لئی ٹہل قدمیں کردے نکلے۔ سڑک 'تے جمی برف دی تلھکنبازی
'چ ڈگی اک برقعے والی عورت دیاں چیکاں تے ولکناں سن کے مڑ واپس اپنے ٹکانے
آ وڑے۔
طراح طراح کردی جان! گردیپ پھیر نہیں ٹلیا۔
'چلو باہر جھیل دی سیر کراںگے۔' اس ویلیٹ پارکنگ وچوں کار منگوا لئی۔
ایہناں چوٹیاں نے مینں 1968 دی شملہ، چمبا، بھرمور دے سرکاری دورے دی یاد تازہ کرا دتی
جد اتھے جا کے میں پچھے گھر چٹھی لکھ دتی سی کہ اجیہیاں خطرناک کھڈاں تے گھاٹیاں 'چوں
واپس مڑن دی سمبھاونا گھٹّ ہے۔ ایہہ اوہی دن سی جد انڈو-جاپان دی پربت سر کرن والی
اک سانجھی ٹکڑی شوالک چوٹی سر کرن اپر چڑھی سی۔ میں بھرمور تسلیدار کول بیٹھے ایہہ سارا
نظارہ دوربین نال اکھیں تکیا سی۔ اس نوں میں زندگی دی بڑی وڈی ٹیسی دی پراپتی سمجھ
لیا سی پر اج ایہہ سورگی نظارے ویکھ کے اوہ سین اک پاسکو جیہا لگدا ہے۔
چار چپھیرے دھرتی، اسمان، درختاں، سڑکاں تے برف دی چٹی چادر وچھی ہوئی جویں قدرت رانی
نے کسے شاہی مہمان لئی وشیش آرڈر دے کے بنوائی ہووے۔ برفاں نال لشکدے پہاڑاں نے
دھرتی اسمان وچکار اک پل اسار دتا سی۔ سفید ریشمی پوشاک وچّ پھبی دھرتی امبر دے
گل لگّ کے ابھید ہوئے موج مستی کر رہے سن۔ ورھدی برف وچّ ساڈے ورگے کئی سرڑی چھتریاں
لئی اجیہے منزر دا لطفَ لین لئی نکل ترے سن۔ جدھر جائے ہر پاسے 'خطرہ...نو اینٹری' دے
لگے تختے دیکھ کے گردیپ نے چار چپھیرے گڈی گھمائی تے اخیر دس کو میل باہر جا کے جھیل دے
اک خطرناک کنڈھے 'تے کھڑی کر دتی۔ برف دے گولے بنا کے آسے پاسے سٹدا ویکھ کے باقیاں نے
وی حوصلہ کیتا۔ برفاں دی ہولی لکن-میٹی، نقلی لڑائی اک ادھ منٹ 'چ ختم ہو گئی۔
اپرلی برف دے بھنے سارے سرڑ سرڑ نکّ سنکدے ٹھروں ٹھروں کردے برفباری دا آنند لیندے واپس
مڑ کار وچّ آ بیٹھے۔ مینوں کھچّ کے تھلے جھیل دے کنڈھے لے گیا۔ جمیں ادھ جمیں شیشے دیاں
ٹکڑیاں وانگ چمکدی جھیل! وچوں تیز برفانی طوفان! دور اندرلہِ-لہاؤندیاں چھلاں،
چڑیا-گھر دے شیر وانگ اپنے ولّ دھوہن لئی دہاڑدیاں رسے تڑاؤندیاں کلول ہو رہیاں
سن۔ کنڈھے دے موٹل، ڈھابے، دوکاناں دے بھانڈے مودھے پئے سن۔ کوئی بندہ پرندہ نظر نہیں سی آؤندا۔
میں اس نوں بچیاں دی صحتَ دا واسطہ پایا تے جان بچاؤندے ربّ دا شکر کردے صحیح-سلامت
ہوٹل وچّ آ گئے۔
برفاں نال ڈھکیاں لیک ٹاہو پہاڑاں دیاں دھاراں چمکدیاں سورگی نظارہ پیش کردیاں
یاتریاں نوں آکرشن کرن لئی اتاولیاں سن۔ ڈھائی میل اچی کندھولا چوٹی اپنے چاہن
والیاں لئی بانہاں اڈی کھڑی سی۔
'لیک ٹاہو اچی لمبی برف دی دیوار کیلیفورنیا تے نواڈا صوبیاں دی بھگولک حد ہے۔'
کوئی پریمی اپنے ساتھی نوں بورڈ پڑھ کے سمجھا رہا سی۔
دور دراڈیاں تھانواں توں پہنچے پربت روہی، کھلاڑی تے قدرت دے عاشق سارا دن ریڈیو، ٹی. وی.
ساہمنے بیٹھے موسم دے کھلھن دی انتظار وچّ ویاکل ہو رہے سن۔ اسمان نوں ڈھڈّ ماردی اچی
کندھولا ٹیسی لومبڑی دے انگور کھٹے ہن، وانگ اپہنچ ہو رہی سی تے اخیر بے بس بھکھی لومبڑی وانگ
انگور کھٹے کہہ کے صبر سنتوکھ کرنا پیا۔ روپ-وے اڈے اتے چوٹی اپر جان لئی ٹرالی کھلھن
دی انتظار وچّ ہزاراں متر پیارے چھتریاں تانی اپنیاں محبوباں دی بغل دا نگھّ
ماندے چما-چٹی وچّ الجھے ہوئے سن۔ موسم بارے چتاونی نے سکیئنگ دے پریمیاں نوں مایوس کر
دتا۔
تنّ دناں دا لونگ ویک-اینڈ اس طرحاں ہی گزر گیا۔ سرکار ولوں پرستاوت اکتی دسمبر
رات نویں سال دی آتشبازی، جشن تے پریڈ دی امید وی موسم نے فکی کر دتی۔ بلڈوزراں
نال صاف کرائی سڑک اتے پھر برف دی گوڑھی تہہ جم گئی۔ پٹاکے پھلجھڑیاں، آتش-بعضیاں
دھریاں دھرائیاں رہِ گئیاں تے درشکاں دیاں آساں امیداں 'تے برف ڈگّ گئی۔ اسمان توں
پنجے روں دے پھمبھیاں وانگ برف لگاتار جاری سی جویں قدرت دھمالاں پا کے نویں سال دی آمد
تے رنگا رنگ پروگرام دی پیشکاری کر رہی ہووے۔
'بہاروں برف برساؤ، دو ہزار چھ... نواں سال آیا ہے۔'
ہوٹل دے سواگتی حالَ وچّ اوہی کلاکار ایہہ دھن منہ وچوں گنگناؤندا ہارمونیئم 'تے
انگلاں نچاؤن لگا۔ گردیپ دے اک ہور دس دا پتہ پھڑاؤندے ہی، 'ایچک دانا بیچک
دانا...، آوارہ ہوں ... گردش میں ہوں آسمان کا تارہ ہوں' تے کئی ہور بھارتی گانیاں دے مدھر
سنگیت دی چھہبر لگا دتی۔
ٹی. وی. دی سکرین دے زوردار ہنیری طوفان تے موسلادھار بارش نے جو سیکرامینٹو وکھے کھیتاں مکاناں
تے سڑکاں دی تباہی کیتی، دی بھینکر دردشا والی فلم بار بار دکھائی جا رہی سی۔ واپسی
دا ساڈا ایہہ رستہ ہون کرکے نویں الجھن من دا نیند چین خراب کر گئی۔ اگلے دن سویرے
اٹھ وجے توں دس وجے تکّ موسم خشک رہن دی سمبھاونا دسی گئی سی۔ لگاتار برفباری تے
قدرت دی نہ ملورتن والی بے رخی کر کے نراش ہوئے واپس گھر پرتن دا فیصلہ کر
لیا۔ بے ایمان موسم دے ڈراؤنے مجاز وچوں صحیح-سلامت گھر مڑن دے فیصلے نال ساریاں دے
متھے 'تے کھیڑے اگّ آئے۔
'بھلا ہویا میرا چرکھا ٹٹا جند پنجابوں چھٹی۔' کہندے کہندے میرا ہاسہ نکل گیا۔
میرے نال ہسدے گردیپ نے وی حامی بھری۔
'تہاڈی من دی مراد پوری ہو گی پاپا! پر ایہہ محاورہ جند پنجابوں نہیں...جند عذابوں ہے۔' اوہ
مینوں درست کردا اجے وی مذاق کر رہا سی۔
'تھینک یو تھینک یو ... مینوں پتہ! میرا مطلب وی ایہو ہی سی۔' سارے ہسدے ہن۔
ہاسے وچّ شامل ہندی بشنی دے متھے 'تے وی کھیڑے دے سرناوے آئے۔
('کھیڑے دا سرناواں' وچوں)
