Khuh Girda Hai Ajmer Sidhu

کھوہ گڑدا ہے اجمیر سدھو

''میں رنجودھ سنگھ پتر سردار کالا سنگھ واسی جنڈپر ضلع نواں شہر اپنے پتر یدھویر سنگھ نوں اپنی چل-اچلّ جائداد توں بے دخل کردا ہاں ۔ میرا اس دے لین-دین نال کوئی سنبندھ نہیں ہوئےگا ۔"
اخبار وچلا بے دخلی والا نوٹس کمرے دی چھت 'تے چپک گیا ہے ۔ بیڈّ 'تے پیا ہاں ۔ سر گھمن لگّ پیا ۔ اکھر وڈے ہو رہے نے ۔ میریاں اکھاں وچ لالی اتر آئی ہے ۔ میری سوچ 'کیپ' 'تے آ گئی آ ۔ 'کیپ' سر 'تے رکھی گئی ہے ۔ انوزیبلمین بن گیا ہاں ۔ کمپیوٹر نوں کمانڈ دندا ہاں ۔ اڈّ پیا ہاں ۔
جنڈپر رکن لئی دماغ کمپیوٹر نوں میسز دندا ہے ۔ کوٹھی دی چھت توں ویہڑے وچ نگاہ ماری ۔
''وڈیا سورمیا، بھجّ لے جدھر بھجّ ہندا ۔" میں رنجودھ سنگھ کامریڈ نوں دیکھ کے للکارا ماریا ہے ۔ ممی اس اتے لٹ گئی ہے ۔ کمپیوٹر نوں کمانڈ دندا ہاں ۔ ریئز نکلدیاں ہن ۔ دوناں نوں چھلنی کر دندیاں ہن ۔ میں چھت توں ویہڑے وچ آیا ہاں ۔ کامریڈ دی لوتھ 'تے زور نال پیر ماردا ہاں ۔
''ہائے ! مر گیا اوئے ۔" میں بیڈّ 'تے پیا دوہرا ہو گیا ہاں ۔ پیر دے درد نے میریاں چیکاں کڈھا دتیاں ۔...اٹھ کے پیر ملیا ۔ سپنے نالوں ٹٹّ کے آلے-دوآلے دیکھدا ہاں ۔ اپنے آپ نوں کمرے وچ دیکھ کے حیرانی ہوئی آ ۔ رات شرط لا کے سمیک پین لگّ پئے ساں ۔ اتھے کویں پجا؟ پتہ نہیں ۔...کلوک نوں وجا رہا ہے ۔ اٹھن نوں چتّ تاں نہیں کردا ۔ سریر ٹٹا پیا ۔ ٹیبل توں ادھیا چکیا ۔...سریر قایم ہو گیا ۔ تیار ہو کے کنٹین توں بریکپھاسٹ کردا ہاں ۔
کمپیوٹر سینٹر وڑدیاں ہی اے پی سنگھ نوں دیکھداں ۔ اوہ ہے نہیں ۔ کمرے وچ مورتاں نوں الماری وچوں کڈھ کے ٹیبل 'تے رکھ لیا ۔ کھبے پروفیسر رنجودھ سنگھ ہے جاں کہہ لؤ میرا پیو کامریڈ رنجودھ سنگھ ہے ۔ اس کھبے-پکھی دے سجے ممی ہرجیت کور تے پنسیپل کالیاں نے ۔
...میں سگرٹ سلگا لئی ہے ۔ مورتیاں نوں دھوپھ بتی جو کرنی ہوئی ۔ دھونئیں دے گولے چھت 'تے لٹک گئے نے ۔ اک گولہ وڈا ہو رہا ہے ۔ ہن اہنے رنجودھ سنگھ دا روپ دھارن کر لیا ہے ۔ لتاں اپر نوں سر تھلے نوں کری میرے ولّ ودھ رہا ۔ دوجا گولہ اخبار وانگ وچھی جا رہا ۔ بے دخلی نوٹس تیرن لگّ پیا ۔ سلگھدی-سلگھدی سگرٹ رنجودھ سنگھ دے... ۔
''کہڑی مٹی دا بنئیں ۔ چیک-چہاڑا وی نہیں پاندا ۔" مورتی نوں وگاہ ماردا ہاں ۔
اے پی سنگھ پتہ نہیں کتھے چلا گیا ہے ۔ میں اوہدی 'کیپ' تے 'چپ' لبھّ رہاں ۔...چپا-چپا چھان ماریا ۔ اوہ وی ہتھ نہیں لگے ۔...جے دونوں ینتر مل جان ۔ قسم اے پی سنگھ دی ۔ دشمن دے تخم اڈا دیاں ۔ سگرٹ سلگا لئی ہے تے سوچاں وچ پے گیا ہاں ۔
''کرور...نشئیّ...رنڈیباز ۔" دھونئیں دے اکھر بن گئے نے ۔ ایہہ تنّ ناں دتے نے مینوں میرے باپ نے ۔ گھروں کڈھن دا سواد دسناں اوہنوں ۔ بے دخلی نوٹس چھپواؤنے سوکھے نے تے... ۔ سویرے سپنے وچ جس کمپیوٹر 'چپ' نال اڈّ رہا سی تے 'کیپ' لین نال کسے نوں دکھ نہیں رہا سی، اوہ اے پی سنگھ کول نے ۔ بسّ اوہدے کولوں لینے نے تے رنجودھ سنگھ نوں سودھ دینا ۔ پھیر اپنا راج ۔ نہ پیسے دی گھاٹ، نہ کڑیاں دی ۔...سگرٹ دا ٹوٹا ایشٹریء وچ مسل دندا ہاں ۔
اے پی سنگھ دی بھال وچ یونیورسٹی آ وڑیا ہاں ۔...اوہ تاں ملیا نہیں ۔ رجت شرما تے کبیر ٹھاکر کوفی-ہاؤس لے وڑے نے ۔ سندیپ کور اپنی جنڈلی سمیت بیٹھی ہے ۔ سانوں دیکھ کے کوفی دا آرڈر دتا ہے ۔ میں رنجودھ سنگھ تے اے پی سنگھ نوں بھلّ کے سندیپ وچ گواچ گیا ہاں ۔
کوفی پی کے کوفی-ہاؤس توں باہر آئے ہاں ۔ میری نگاہ سندیپ کور 'تے ٹکی ہوئی ہے ۔
''بڑیاں للچائیاں نظراں نال دیکھدے ۔" سندیپ نے کھنگھورا ماریا ہے ۔
''نائیٹ 'تے چلینگی؟" میں اکھ دبی ہے ۔
''او شٹّ اپّ !" سندیپ نے ڈیلے کڈھ لئے !
''جس دن میرے کول 'کیپ' تے 'چپ' ہوئے ۔ انوزیبلمین بن کے ایہناں چاراں نوں دسانگا ۔ روز رات نوں... ۔" میں چتّ وچ سوچ کے سزکی نوں ککّ ماری ۔ ریس ودھا کے دھوآں اوہناں دے منہ 'تے ماریا ۔ باقیاں نے وی گڈیاں بھجا لئیاں نے ۔
ریسٹورینٹ وڑدیاں ہی رجت نے چلی چکن، بیئرز تے وسکی لئی آرڈر دتا ہے ۔...بہرہ سلاد تے ہور کھان-پین والا سامان رکھ گیا ہے ۔ اسیں کھان-پین وچ مست ہو گئے ہاں ۔ گلاسی خالی نہیں ہون دے رہے ۔ کندھ 'تے لڑکی دی پیرٹریٹ اتے میری نگاہ ٹک گئی ہے ۔ پیگّ راہیں اوہدے ولّ دیکھ رہا ہاں ۔ اوہ کندھ توں میرے ولّ تر پئی ہے ۔ ملک- ملک پیر رکھ رہی ہے ۔ پری جہی اے ۔ ہن گلاسی وچ شراب نہیں رہی ۔ پری نے اپنے پر خلار لئے نے ۔ مسکرا پئی ہے ۔ اکھاں وچ اکھاں پائیاں نے...نہیں ڈیلے کڈھے نے ۔ ایہہ تاں سندیپ کور دے نے ۔
''تینوں وی دیکھ لؤنگا وڈی شیرنی نوں ۔ اوہ دعا...ت! باہر نکل اوئے رنجودھ سہاں ۔" میں گلاسی فرش 'تے مار کے مگھا ماریا ہے ۔ میرے متر مینوں شرابی سمجھ کے ریسٹورینٹ 'چوں باہر لے آئے نے ۔ میں گالھاں کڈھن لگّ پیا ہاں ۔ کبیر بلّ دے کے آیا، مینوں شانت کرن لگّ پیا ہے ۔ میں اوہدے گل لگّ کے رون لگّ پیا ہاں ۔
کمرے وچ آئے ہاں ۔ ٹیبل 'تے پئی بے دخلی نوٹس والی اخبار میرا سینہ چیر گئی ہے ۔
''میں نہیں سی پڑھنا چاہندا نینیتال ۔ رنجودھ سنگھ نے اپنے بھتیجیاں دی خاطر اتھے میری بلی دتی ۔" میرا رون نکل آیا ہے ۔ کوکاں مارن لگّ پیا ہاں ۔ میرے جماعتی مینوں ڈھارس دے کے چلدے ہوئے نے ۔ میرے اندر بھامبڑ بل رہے نے ۔ میں بیڈّ توڑن لگّ پیا ہاں ۔
میرے ساہمنے کینیڈا والے تائے جتندر سنگھ دے منڈے مارکس ہاک تے جیزی شیرگلّ نے، دوجے پاسے ودیک ماہر پروفیسر رنجودھ سنگھ ۔ اوہدیاں آرتھک پالسیاں نے مینوں بلی دا بکرا بنایا ۔ ہاک تے جیزی میرے سینئر سن ۔ اے پی سنگھ دے جماعتی ۔ نینیتال چھڈن گئے ودیک ماہر دا فرمان سی ۔
''یودھے پتر، تینوں وڈا افسر بناؤنا ۔ دب کے پڑھنا ۔"
''ہن بول کے دکھا ۔" میں مورتی دے منہ نوں ٹیپ لا دتی ہے ۔
میتھوں چھوٹی ملکہ میرا بڑا تیہ کردی ۔ اوہنوں چھڈّ کے ہوسٹل جان نوں چتّ نہ کردا ۔ تیہ تاں ہاک تے جیزی وی بتھیرا کردے سن ۔ جے میں نینیتال پڑھیا تاں اوہناں دی مہربانی نال ۔ اوہ تاں ہن وی پہلاں وانگ ہی بیہیو کردے نے ۔ پرسوں ای-میل چیک کیتی تاں اوہناں دا میسج سی-
''متر پیارے، کینیڈا آؤنا تاں سپانسر کریئے ۔"
''تھینک یو. بھاء جی ۔" میں اسے ویلے میسج چھڈّ دتا سی ۔ اوہناں دا احسان لین دا مطلب ہوئےگا، کامریڈ دے تھلے لگنا ۔ میں 'کیپ' تے 'چپ' دی مدد نال آپے کینیڈا چلے جاواںگا ۔ کینیڈا کی؟ میں تاں امریکہ، انگلینڈ سبھ پاسے انوزیبل مین بن کے جا سکدیں ۔ عرب دے حسن دا وی نظارہ چکھنیں ۔ پر 'کیپ' تے 'چپ'... ۔ اے پی سنگھ نے مینوں پریشانی وچ پایا ہویا ہے ۔ اج سارا دن اوہنوں لبھدے نے لا دتا ۔ نوجوان کمپیوٹر سینٹر وی نہیں وڑیا ۔ بسّ اوہدے ٹیبل توں 'پنج پیر' دی کٹیشن ہی پنٹ ہوئی ملی ۔ ایہہ کٹیشن کوئی معمولی چیز نہیں ہے ۔
چھوٹے ہندے میں تے ملکہ ممی-پاپا نال ہی سوندے ساں ۔ مما کولوں روز رات نوں بات سندے ۔ اک وار اوہناں پنج پیراں دی بات سنائی سی ۔ ''اک مغل بادشاہ سی ۔ اوہدے گوانڈھی راجے دی دھی رجّ کے سوہنی سی ۔ مغل بادشاہ اوہدے نال ویاہ کرواؤنا چاہندا سی پر دوجا راجا دھی دین لئی منے نہ ۔"
''اوہ کاہتوں مما؟"
''یدھویر بیٹے، اوہ ہندو راجا سی ۔" ممی اگے بولی سی ۔
''...مغل بادشاہ نے حملہ وی کیتا پر سفل نہ ہویا ۔ ہار کے اوہنے پنجاں پیراں نوں دھیایا ۔...بچیو، بابیاں نوں جےَ کیتی ۔ جنت وچوں پنج پیر اڈّ کے آ گئے ۔ بادشاہ دی وتھیا سن کے اک پیر نے اپنے پیراں دے پؤئے اوہنوں دے دتے ۔ نالے کیہا-
''ایہہ پا کے توں کتے وی اڈّ کے جا سکدیں ۔"
پھیر دوجے پیر نے اپنے سر توں ٹوپی لاہ کے دندیاں کیہا-
''ٹوپی پا لین نال توں کسے نوں دکھینگا نہیں ۔ پر توں ساریاں نوں دیکھ سکینگا ۔"
''لؤ جی پیر پؤئے تے ٹوپی دے کے جنت پہنچ گئے ۔ بادشاہ نے ٹوپی لئی ۔ پیراں وچ پؤئے پائے ۔ پیراں نوں دھیایا تے راجے دے محلیں جا وڑیا ۔ راجے دی دھی اوہدی شکتی دیکھ کے خوش ہو گئی ۔ اوہدی پٹھّ 'تے بہہ کے محل 'چوں اڈّ آئی ۔ اوہناں اپنے راج وچ آ کے ویاہ کروا لیا ۔"
''ممی اداں ہو جاندے؟" میں آپ اجیہی ٹوپی اتے پؤاں دی منگ کرنی چاہی ۔
''نہیں بیٹا! ایہہ باتاں گپّ ہندیاں نے ۔" ناستک پیو نے میری آس 'تے پانی پھیر دتا سی ۔ نہیں میں تے سوچ لیا سی کہ پیپراں ویلے پنج پیراں توں 'ٹوپی' لوانگا ۔ کول ہیلپ-بکس لے جایا کراں گا ۔ پڑھن توں چھٹکارا ہو جاویگا ۔ پھیر میں وڈا افسر بنونگا ۔ ممی-پاپا دیاں جھڑکاں توں بچ جاواںگا ۔
پچھلے سال میں عجوبہ ریسٹورینٹ وچ بیٹھا اے پی سنگھ، رجت تے کبیر نال پی رہا سی ۔ تھوڑھا صرور وچ آئے تاں کبیر نے یونیورسٹی- کئین دیاں گلاں چھیڑ لئیاں ۔ اوہنوں کویں پٹیا جاوے، اس بارے ترکیباں گھڑن لگے ۔ میرے اندر لگاتار پیگّ گئے تاں میں اپنے آپ نوں مغل بادشاہ سمجھ لیا سی ۔...پیراں دا اشیرواد میرے سر 'تے سی ۔ اک نے میرے سر 'تے ٹوپی دے دتی ۔ دوجے نے پیراں وچ پؤئے پا دتے ۔ اڈّ کے میں کئین دے گھر جا پجا ۔ میری برتی کبیر دے چٹکلے نے توڑی سی ۔
اے پی سنگھ کمپیوٹر سینٹر دا مالک ہے ۔ وگیان سنستھان اتے الیکٹرونکس کمپنی وچ نوکری کردا ہے ۔ 'جےَ سیا رام' تے 'کروکشیتر' ورگے ٹیلی سیریئلز وچ جو الیکٹرونکس لڑائی دکھائی ہے ۔ دشمناں نوں تیراں تے ہور ہتھیاراں نال مارن دی تکنیک اے پی سنگھ دی ہے ۔ اوہنے 'پنج پیر' والی بات میتوں کئی وار سنی ۔ اوہ ایہو جہی 'کیپ' تے کمپیوٹر 'چپ' دی کھوج کرن لگّ پیا ۔ جس نال ویکتی دکھنوں ہٹ جاوے تے ہوا وچ اڈن لگّ پئے ۔ مینوں خبر ملی آ کہ اوہنے ایہہ کھوج کر لئی ہے ۔
اج میں اوہی 'کیپ' تے 'چپ' لبھدا رہا ۔ بسّ ملن دی دیر آ ۔ رنجودھ سنگھ دی کھوپڑی لاہ دینی آ ۔ مینوں بھنگی سددا ۔ پھیر میں اوہدی لوتھ 'تے بہہ کے بھنگ والیاں سگرٹاں پینیاں ۔...میں سگرٹ لا لئی ہے ۔ مورتی دی ٹیپ لاہ کے سگرٹ کامریڈ دے منہ 'چ تنداں ۔
''ماں یھاوا، میرا بچپن کھا گیا ۔" مورتی فرش تے وگاہ ماری اے تاں کہ ایہدی کھوپڑی سدھی ہو جاوے ۔ کامریڈ توں جیب-خرچ منگو ۔ اوہ وی سسٹم نال جوڑ دئیگا ۔ کہیگا-
''انقلاب آؤن توں بعد ہی آرتھک آزادی ملیگی ۔" ''اوئے وڈیا جنگجوآ... ۔" میتوں پھیر مگھا وجع گیا ۔
چھوٹا ہندا تاں میں ایہناں دا بھولا پتّ سی ۔ تایا کینیڈا توں تناں لئی خرچ بھیجدا ۔ ممی-پاپا ہوسٹل چھڈن آندے ۔ گھر نوں لے کے جاندے ۔ پنڈ جاندا تاں اوہناں نال ہی سوندا ۔ مما نوں میتوں بناں نیند نہیں سی آؤندی ۔ پاپا دا میں انقلابی سورما پتّ سی ۔ ناں وی یدھویر سنگھ رکھیا ۔
''پروفیسر صاحب، یدھویر سنگھ نوں کی بناؤنا؟" پاپا دا جھولے والا ساتھی رچھپال سنگھ گھر آؤندا تاں پچھ لیندا ۔
''ایہہ بھگت سنگھ، سرابھا بنوں ۔" پاپا دی ہکّ گٹھّ چوڑی ہو جاندی ۔
میری ہر اچھا دا خیال رکھدے ۔ اوہ پارٹی-کماں وچ باہر ترے پھردے ۔ ممی گھر سمبھالدے ۔ سکول توں گھر جاندا ۔ ممی پڑھاؤن لگّ پیندے ۔ ''ہرجیت، منڈے نوں کتابی کیڑا نہ بنا دیئیں ۔ نالے برزوآ پڑھائی بندے نوں دے کجھ نہیں رہی ۔...مترا، انقلابی ساہت پڑھیا کر ۔" پاپا مینوں رسالے پھڑاؤندے کہندے ۔
تائے نے پاپا نوں کینیڈا لئی سپانسرشپ بھیج دتی ۔ اوہ جان لئی تیار نہیں سی ۔ پارٹی دی آگیا ملن 'تے چلے گئے ۔ چھ مہینیاں بعد مڑے تاں کافی بدلے-بدلے لگے ۔
''کامریڈا ! کی گلّ؟ گھر بیٹھا رہناں؟" لوک گھر موہریوں لنگھدے پچھ لیندے ۔
''لہر فیل ہو گئی ۔ لیڈرشپ ماڑی آ ۔ آپو وچ لڑی جاندے نے ۔ سٹیٹ خلاف تاں لڑدے ای نہیں ۔ ایہدے نالوں تاں گھر دا کم کرنا بیہتر اے ۔" اوہدا ایہی جواب ہندا ۔
تایا پیسے بھیجی جاندا ۔ اوہ زمین خریدی جاندا ۔ تائے دے منڈے انڈیا پڑھن لئی آئے ۔ مینوں اٹھویں وچوں پڑھدے نوں ہٹا کے اوہناں دے نال نینیتال لایا ۔ اوہدی خواہش سی کہ میں افسر بناں ۔ ہوسٹل توں گھر آؤندا تاں مینوں سون نہ دندے ۔ ٹی وی دیکھن اتے کھیڈن 'تے پابندی لا دتی ۔ پڑھن بارے بھاشن دین لگّ پیندے ۔ میں پاپا توں بور ہو جاندا ۔ ممی چنگی سی ۔ اوہ اوہدے نال لڑ پیندی ۔
''نہ بھلیئے مانسے، میں ایہدا دشمن آں ۔ ایہدی زندگی بیہتر بناؤنی چاہناں ۔ ہن ایہہ کانوینٹ سکول دا سٹوڈینٹ اے ۔ اتھے دا پدھر بناؤنا پؤُ ۔" اوہ دبکا ماردا ۔
مینوں کمپیوٹر خرید کے دتا ۔ سکول کمپیوٹر-کمپٹیشن وچ مینوں پرائیز نہ ملیا ۔
''انڈین سوسائٹی وچ بندہ ہر حیلہ ورت کے کامیاب ہو جاندے ۔" اس مینوں نراش دیکھ کے حونصلہ دتا سی ۔
کامریڈ تے گنت دونوں میرے لئی اکو جہے نے ۔ ایہناں نوں سمجھنا میرے وسوں باہر اے ۔ نوویں دے پہلے ہاؤس-ٹیسٹ ہوئے ۔ میں گنت وچوں فیل سی ۔ رنجودھ سنگھ دا بھاشن شروع ہو گیا ۔ جدوں مینوں دبکن لگے تاں مارکس ہاک تے جیزی میری حمایت 'تے آ گئے سن ۔
''چاچا جی، تسیں تھریٹ کیوں کردے او ۔ ایہہ ساڈا نکا ویر اے ۔ اسیں آپے پڑھا لوانگے ۔"
میں غصے وچ آئے نے رات نوں ہوسٹل دیاں دو ٹیوباں بھنّ دتیاں سن ۔...'کرور'، 'نشئیّ'، 'رنڈیباز'، ورگے اپنام میرے دماغ دی سکرین 'تے اپیئر ہوئی جا رہے ہن ۔
جینی اندر آئی ہے ۔ میں کامریڈ دے شاشن توں ٹٹّ کے اوہدا حالَ پچھیا تے سگرٹ دی پیش کش کیتی ہے ۔
''بھری ہوئی آ؟" جینی بھنگ والی سگرٹ بارے پچھدی ہے ۔
''نہیں، سمپل ۔"
میرا جواب سن کے نانہہ کردی ہے ۔ میرے کول اک ہی بھری ہوئی سگرٹ ہے ۔ کامریڈ وی کسے نوں چیز نہیں دندا سی ۔
'پیو ورگا... ۔' ممی دا مہنا یاد آیا ہے ۔
''آہ لے ۔" میں کامریڈ دیاں عادتاں دا ورودھی ہاں ۔ نالے ایہدی حالت نہیں دیکھی جاندی ۔ جینی کینڈی کھا کے دھونئیں دے گولے بناؤن لگّ پئی ہے ۔
''ریپو، میں پریگنینٹ... ۔" جینی دا گچّ بھر آیا ہے ۔
میں چاہناں ایہہ آپ ہی ڈاکٹر کول جاوے ۔ ایہدی وی تاں لوڑ سی ۔ میرے کول پیسے نہیں ہن ۔ کامریڈ ماؤ نے تاں لال جھنڈی کدوں دی دکھائی ہوئی ہے ۔
''ریپو، میں..." جینی نے رٹّ لگا لئی ہے ۔ میں کمرے توں باہر آ گیا ہاں ۔
کمپیوٹر-سینٹر دے باہر ہی کمپیوٹر-اپریٹر مل پئی ہے ۔ میں اے پی سنگھ بارے پچھدا ہاں ۔
''کالی ماتا بارے اک سیریل بن رہے ۔ ماتا دے چمتکاراں نوں کمپیوٹر 'تے کریئیٹ کرن بمبے گئے سی ۔ شاید مڑ تاں آئے آ... ۔" جگالی جہی کردی تر پئی ہے ۔ میں ڈانس-کلبّ ولّ ہو لیا ہاں ۔ کالی ماتا تے پنسیپل کالیا اک دوجے دے الٹ دشا وچ جا رہے ہن ۔
گرمیاں وچ سکول دا ٹور کافنی کشونی گیا ۔ پنسیپل کالیا نے رجت، کبیر تے میرے جان 'تے پابندی مڑھ دتی ۔ کڑیاں چھیڑن دا دوش سی ۔ اسیں وکھرے ٹور 'تے چلے گئے ۔ بھنگ والے پکوڑے کھادھے ۔ کبیر رائل سٹوڈیؤ لے وڑیا ۔ پنجاہ روپئے وچ کڑی نال فوٹو کھچوائی ۔ آؤن لگیاں ڈانس-کلبّ دی دنیاں دا وی لطفَ لیا ۔ اس دن میں پہلی وار آزاد دیش دا ناگرک بنیا ۔ میرے ساہمنے دنیاں بھر دے ڈکٹیٹراں دے چہرے آ گئے ۔ تے ہریک دے دھڑ 'تے رنجودھ سنگھ دا سر دسیا ۔
ٹور توں واپس آئے تا پیشی ہوئی سی ۔ پیرینٹس سدّ لئے گئے ۔ ٹیوباں بھننیاں، کڑیاں نوں چھیڑنا، ہندی والے سر دا ناں 'بجو' رکھنا تے پیرلل ٹور 'تے جانا آدی مصلے گمبھیر ہو گئے سن ۔ مینوں امید سی پاپا بچا لینگے ۔
''ایہناں دا گروپ توڑ دیو ۔" ایہہ مشورہ کامریڈ ماؤ ورگی ٹوپی پہنے رنجودھ سنگھ نے دتا سی ۔ ماحول وگڑدا ویکھ کے اسیں تناں نے سوری فیل کر لئی سی ۔
میں اشانت رہن لگّ پیا ۔ ممی بتھیرا ساتھ دندی پر میں... ۔ مینوں پتہ نہیں کی ہو گیا سی ۔ پڑھائی دی گلّ کرن والے مینوں دشمن نظر آؤندے ۔ صرف کڑیاں چنگیاں لگدیاں سن ۔ میں ڈے-ڈریم وچ دن بتاؤندا ساں ۔
جیزی تے ہاک نوں لجان لئی تایا جی کینیڈا توں آئے تاں اوہناں مینوں سمبھالیا ۔ پڑھائی نال جوڑیا ۔ میٹک کرن توں بعد اتھے ہی پڑھن لا دتا سی ۔ رنجودھ سنگھ نے ہسٹری تے پلیٹیکل سائنس رکھوائی ۔ ترن لگا سکھیا والا سہرا پڑھن لگّ پیا ۔
''پتر جی، دنیاں نوں افسر بن کے دکھاؤنیں ۔ کڑیاں توں دور رہنا ۔ نشیاں نوں منہ نہ لانا ۔"
اک دن اسیں فلم دیکھ کے آئے ۔ رنجودھ سنگھ جمدوت بنیا گیسٹ-روم وچ بیٹھا سی ۔
''ودیارتھیاں دا جیون اوہناں سنتاں-مہاتما دی طرحاں ہندا ہے جو پرماتما دی پراپتی لئی گرہستھی، گھر-بار، کھان-پین، دنیانداری، سبھ کاسے دا تیاگ کرکے اس دے نام-سمرن وچ سماں لا دندے نے ۔ پڑھائی دی خاطر سبھ عیب، سکھ سہولتاں تیاگ دیو ۔" کامریڈ دے پروچن سن کے میں دنگ رہِ گیا ۔ ناستک بندے دی کس عمرے لو لگی؟
''ماڑی سوسائٹی توں بچیں ۔" ترن لگیاں سکھیا والے سہرے دا دوجا بھاگ سناؤن لگّ پیا سی ۔ ماڑی سوسائٹی دیاں گلاں کردا اپنا رنڈی-رونا لے کے بہہ گیا ۔
''میں کالج دی نوکری نوں لتّ ماری ۔ ملیا کی؟ بے عزتی...پولیس تشدد ۔"
میریاں اکھاں ساہمنے تھانے دا پھلوپی والا دش آ گیا...پٹھا ٹنگیا ہویا ۔ گرم سلاکھاں... ۔ کامریڈ پہلاں کالج-لکچرار سی ۔ انقلابی لہر سمیں برجوآں سسٹم خلاف لڑن لئی نوکری چھڈّ دتی سی ۔ سٹیٹ دے تشدد نے انڈر-گراؤنڈ ہون لئی مجبور کر دتا سی ۔...اک دن میں گھروں گھڑی، دو کیمرے، ٹیلیفون دے چار سیٹ چکّ لیایا سی ۔ جدوں اسنے خرچ دین توں نانہہ کر دتی سی ۔ پھر میں اپنا حق کھوہ لیایا سی ۔ اس سامان وچ اک پھلوپی وی آ گئی سی ۔ اس پھلوپی وچ کامریڈ نے اپنی ڈائری لکھی ہوئی سی ۔ میں 'سرکاری تشدد' دے ٹائیٹل ہیٹھ ہاء سارا کجھ فیڈ کیتا ہویا سی ۔
میں پارٹ-ونّ ویلے کالج داخلہ لے لیا ۔ اک پڑھائی اوکھی دوجا کامریڈ کبا ۔ میرے نشے ودھ گئے سن ۔ اپنے آپ نوں سیٹ کرن لئی ہر طرحاں دا نشہ لین لگا ۔ کامریڈ میرے دکھاں تے پریشانیاں نوں سمجھ نہیں رہا سی ۔ پہلے سمیاں وچ تاں اوہ ایہناں دا حلّ انقلاب وچوں کڈھدا ہندا سی ۔ ہر شے نوں انقلابی رنگت دندا سی ۔ میرا ناں یدھویر سنگھ وی اسے کارن رکھیا سی ۔ میں حیران ہاں کہ بھین دا ناں ملکہ کویں رکھ لیا؟ ہن اوہ سمسیاواں نوں سمجھ ہی نہیں رہا سی ۔ میں اوکھے سوکھے نے پارٹ ونّ کر لئی سی ۔
کامریڈ نے کالج آ وڑنا ۔ میرے نشیاں ورودھ مہم وڈھّ لئی ۔ میں پنجاہ سمسیاواں وچ گھریا ہویا سی، پر اوہ... ۔ میں حیران سی کہ ہر وقت جماعتی یدھ دی گلّ کرن والے، برجواجی تے پرولیتاری دی ونڈ کرن والے نوں کوئی راہ نہیں لبھّ رہا سی ۔ پہلاں پہل کوئی وی سمسیا دسنی، اس موہریوں کہنا-
''بیٹا، ایہہ سسٹم دی پیداوار ہے ۔ سماج واد آؤنے 'تے ایہدا اپنے آپ حلّ ہو جائیگا ۔" اوہ کامریڈاں والا گھڑیا-گھڑایا جواب دندا ۔
میں بہتا یونیورسٹی رہندا ۔ یونیورسٹی وچ میرا دل لگّ گیا سی ۔ چنڈی گڑھ شہر نے مینوں اپنا بنا لیا سی ۔ پیگّ اندر جاندے ۔ خوشی دیاں چانگراں وجدیاں ۔ چارے پاسے مستی ہی مستی ۔ اک دن ڈانس-کلبّ وچوں نکلدے نوں رنجودھ سنگھ نے پھڑ لیا سی ۔
''اسیں اس کلچر دے خلاف لڑدے رہے آں تے ساڈے دھیاں-پتّ... ۔ برزوآ سوسائٹی وچ ہر طرحاں دی اوپن-نیس ملدی ہے پر... ۔" اوہدا بھاشن شروع ہو گیا سی ۔
مینوں پنڈ نوں نال ہی لے گیا ۔ مامے کول لے کے گیا ۔ آڑھتیئے نوں ملایا ۔ سبھ مینوں سمجھاؤن 'تے لگے ہوئے سن ۔ جویں میں پاگل ہوواں ۔ لڑائی تاں جیب-خرچ دی سی ۔ میرا خرچ گھٹا دتا سی ۔ میں کھیتی وچوں حصہ منگ لیا ۔
''آ جا، کھیتیں کم کر، حصہ لے لئیں ۔ نالے ورق-کلچر دی عادت بن جو ۔" کورا جواب سن کے میں کالج نوں تر پیا ۔
پر ممی نے چوری پیسے پھڑا دتے سن ۔ کامریڈ نے کینیڈا توں وی خرچ بند کروا دتا سی ۔ میں بی اے سیکنڈ-اییر دے پیپر نہ پائے ۔ مینوں کامریڈ دی راجنیتی نال نفرت ہو گئی سی ۔ ہسٹری تے پلیٹیکل سائنس وشے چھڈّ کے دوبارہ پارٹ-ونّ وچ داخلہ لے لیا ۔ سبجیکٹ بدلن 'تے کامریڈ بڑا تڑفیا پر میں اک نہ سنی ۔ مینوں اپنے ناں توں وی نفرت ہو گئی ۔ میں یدھویر توں رپدمن سنگھ شیرگلّ ہو گیا ۔
ڈانس-کلبّ آ گیا ہاں ۔ کلبّ وڑدیاں ہی نڈھی نال ٹیبل- ڈانس کرن لگّ پیا ہاں ۔ پہلی وار مینوں ایہہ ڈانس کبیر نے سکھایا سی ۔ میں کڑی توں سنگی جا رہا سی تے اوہ میرے کپڑے... ۔
''اے مسٹر، گانجا ہے؟" نڈھی نشے دی توٹ نال نڈھال ہوئی لگدی ہے ۔ میں نانہہ کیتی ہے ۔ اوہ مینوں چھڈّ کے کسے ہور نال چمبڑ جاندی ہے ۔ میں دوجی نال پیگّ-گیم کھیڈن لگّ پیا ہاں ۔ میریاں سوچاں بھاونا نال جا جڑیاں نے ۔
میں پروفیسر گپتا کول ٹیوشن پڑھن جاندا ہندا سی ۔ اوہدی کڑی بھاونا میرے نیڑے ہو گئی سی ۔ میں اوہنوں پنڈ لے گیا ۔
''ایہہ کون اے؟" سارے ٹبر دے متھے دیاں تیوڑیاں وچ ایہہ سوال ابھر آیا سی ۔
''ایہہ کیہو جیہا گھر آ، جتھے بندہ اپنی گرل-فرینڈ وی نہیں لیا سکدا ۔"
''اتھوں دفعہ ہو جاہ ۔" کامریڈ دوئیں کھر چکّ کے پیا سی ۔ ممی وی بڑ-بڑ کرن لگّ پئی سی ۔
''توں ہی ایہنوں بھوئے چڑھایا ۔" اوہ ممی دوآلے ہو گیا سی ۔
گھر وچ میری چنتا صرف ممی نوں ہے ۔ اگلی وار پنڈ گیا تاں اوہ میرے ویاہ لئی زور پاؤن لگّ پئی ۔
''ایہنوں کہہ، لے آوے جہڑی لیاؤنی آ ۔ گھر واڑ لوانگے ۔ جات، دھرم تے صوبے دا کوئی رولا نہیں پر بندے دا پتّ بنے ۔" کامریڈ نے پارٹی دا مینیپھیسٹو پیش کرن وانگ گلّ توری سی ۔
''کر دیو ۔ صرف ہفتے لئی ۔ میں ہفتے بعد کڑی بدلانگا ۔" اینا کہن دی دیر سی، رنجودھ سنگھ دیاں انگلاں میریاں گلھاں 'تے چھپ گئیاں سن ۔
''جے تیری بھین جاں میں ہفتے بعد بندہ بدلیئے ۔" ممی لوہی لاکھی ہوئی بولی ۔
''تسیں وی بدلو، آزادی نہ' رہو ۔"
میں گھر نوں، پریوار نوں پنڈ نوں جاں سماج نوں مانتا نہیں دندا، ایویں عمر بھر اکو نال بجھے رہو ۔
گھروں سدھا نانکیں جا وڑیا سی ۔ اتھے تنّ دن رہا ۔ جتھیدار ماما سگرٹ نہ پین دیوے ۔ تیجے دن پیسے منگے تاں خالی ہتھ تور دتا ۔ پنڈ جا کے الماری دا جندرا کھولھا ۔ نہ پیسے ملے، نہ گہنہ- گٹا ۔ گھڑی، دو کیمرے، ٹیلیفون دے چار سیٹ چکّ کے تر پیا سی ۔ میریاں اکھاں وچ تیردے لال ڈورے دیکھ کے اوہناں نے روکیا نہیں سی ۔
''مر گیا میرے ولوں ۔ جاوے ڈھٹھے کھوہ وچ ۔...توں لولو-پوپے کر لے ۔ ایہہ سالا شہر چونک 'چ کھڑ کے لوکاں نوں سلوٹ ماریا کرو جاں لیراں 'کٹھیاں کرو ۔" میرے گیٹ ٹپدیاں ہی رنجودھ سنگھ دیاں گالھاں اچیاں ہو گئیاں سن ۔ ممی تے اوہ لڑ پئے سن ۔
''بھاونا...ہیںء ! ایہہ کی؟" نڈھی کتھے گئی؟ کمال اے! اوہ کسے ہور نال پیگّ-گیم کھیڈ رہی ہے ۔ میں تاں اجے بیڈّ-گیم کھیڈنی سی ۔ میں بٹوئے نوں ہتھ ماریا ۔...خالی ۔ سمجھ گیا ۔"
میں لتاں گھڑیسدا کمرے وچ آ گیا ہاں ۔ بیڈّ 'تے ڈگّ پیاں ہاں ۔
...سویرا ہویا ہے ۔ میں 'کیپ' تے 'چپ' لین لئی اے پی سنگھ کول جاندا ہاں ۔...ایہدے کول کوئی اوپرا بندہ بیٹھا ۔ کتے دیکھیا لگدا ۔ ''آ بئی ینگمین ۔ توں رنجودھ سنگھ دا لڑکا اے؟" اوپرا بندہ میرے نال جان-پچھان کرن لگّ پیا ہے ۔ لگدا ایہہ کامریڈ رچھپال سنگھ آ ۔ میں چھوٹا ہندا سی تاں ایہنوں انقلابی کویتاواں سناؤندا ہندا سی ۔
''ہاں جی، کامریڈ دا ۔...نہیں جی ۔ پکا پتہ نہیں جی ۔" میں دسّ کے چپّ دھار لئی ہے ۔ پنج منٹ بعد اے پی سنگھ توں 'کیپ' تے 'چپ' منگے نے ۔ ''مسٹر ریپو، اوہ تاں اجے میں کھوج کرداں ۔ تیری ممی والی گپّ دا پروجیکٹ اے ۔" اے پی سنگھ مسکرایا ہے ۔
''اوہ کی نے؟" کامریڈ رچھپال سنگھ نے ساڈے وچکار ٹنگ اڑا لئی ہے ۔
''تہانوں سارے کامریڈاں نوں اکو بیماری آ ۔ دوجیاں دے معاملے وچ آ وڑدے نے ۔ پھیر آکھنگے، اسیں سسٹم دے خلاف لڑدے آں ۔" میں اپنا غبار کڈھن لگّ پیا ہاں ۔
''اوئے منڈیاں، منہ سنبھال کے بول ۔ سچا کمیونسٹ ہمیشہ منکھتا دی آزادی تے خوش حالی لئی لڑائی لڑدا ہے ۔"
''میں چنگی طرحاں جانداں تہاڈی لڑائی نوں تے گھولاں نوں ۔ میرا کامریڈ پیو تہاڈے وچے رہا ۔"
''تیرے پیو ورگے وی کوئی کامریڈ ہندے آں؟" کامریڈ مینوں پے گیا ہے ۔
''کیوں کامریڈ نہیں؟ اوہنے تہاڈی پارٹی خاطر نوکری نہیں چھڈی؟" میں جھولے والا کامریڈ گھیر لیا ہے ۔
''نوکری لہر لئی نہیں سی چھڈی ۔ اپنی سرداری لئی چھڈی سی ۔ لہر دی چڑھت ویلے علاقیاں دے سردار بنن آئے سی ۔ لہر نوں سیٹ بیک لگی تاں جا وڑے گھرنیاں وچ ۔ کامریڈ نے تاں پیار تے چنگی زندگی لئی لڑنا ہندا آ تے تیرا پیو... ۔" میں رنجودھ سنگھ دے خلاف سن کے خوش ہو گیا ہاں ۔
''نوکری چھڈّ بیٹھا ۔ ہن جھورا کردے تے اپنی اولاد نوں افسر بنیا دیکھنا چاہندا ۔ باقی تیرے وی لچھن ٹھیک نہیں ۔ اج یوتھ جس چکاچوندھ وچ پھسی ہوئی ہے، توں وی اوہدی مار ہیٹھ ایں ۔" بسّ ایہہ وی کامریڈاں والی فلاسفی وچ پے گیا ہے ۔
ہن اہنے یوتھ نوں چومبڑیاں علامتاں گننیاں ۔ پھیر اوہدے لئی دوشی امریکی سامراجواد نوں کہنا پر میں امریکی پالسیاں نوں ٹھیک مندا ۔ امریکی راشٹرپتی نوں ملن جانا ۔ کامریڈ کیہو جہے لوک نے ۔ ہریک وچ نقص کڈھ دینگے ۔ اپنے آپ نوں بڑا سیانے سمجھدے نے ۔ میرے پیو دا وی ایہی حالَ آ ۔ اوہ وی ساری دنیاں نوں ننددا رہا ۔ ہن میں اوہدا جماعتی دشمن بن گیا ہاں ۔
اسنے دشمنی آپ ہی پالی ہے ۔ میں بڑا سوہنا راجدھانی رہِ کے پڑھ رہا سی ۔ مینوں خرچ دینا بند کر دتا ۔ میری حالت زیادہ وگڑ گئی ۔ ماں مینوں گھر لے گئی ۔ میں گھر رہن لگّ پیا ۔ پڑھن توں چھٹکارا مل گیا پر میریاں اچھاواں دبا دتیاں گئیاں ۔ مہینے دا خرچ بنھ دتا ۔ اس خرچ نال کی کردا ۔ دو دن وچ روپئے اڈّ جاندے ۔ پھیر مینوں بھنگ نال بتا سارنا پیندا ۔ بڈھڑا زمین ویچ نہیں رہا سی ۔ میں کسے نہ کسے ڈھنگ نال زمین دا مالک بننا چاہندا سی تاں کہ ویچ کے اپنے ڈھنگ نال جی لواں ۔ میرا پیو زمین نال چمبڑیاں ہویا سی ۔ زمین نوں ہتھیاؤن لئی کئی ڈھنگ طریقے سوچے پر گلّ نہ بنی ۔ رجت نال گلّ توری ۔ اوہنے سکیم دسی ۔
''اک آرسینک ناں دا رسائن آ ۔ توں گھر رہنا ۔ اوہناں نوں چاہ بنا کے دنا ۔ تھوڑھا جیہا آرسینک چاہ وچ پا دیا کر ۔ ستّ-اٹھ مہینے وچ مر مکّ جانگے ۔ کسے نوں کوئی شکّ وی نہ ہؤ ۔ جدوں کم تمام ہو گیا ۔ ساری پروپرٹی دا مالک بن جائینگا ۔"
میں رجت دے کہے 'تے پھلّ چڑھا دتے ۔ تناں جیاں نوں ایہہ زہریلہ رسائن کھلاندا رہا ۔ پتہ نہیں کاہدے سریر بنے ہوئے آ ۔ کجھ وی نہیں ہویا ۔ میں لگاتار اک سال آرسینک کھلاندا رہا ۔ روز کھلانا تے موت اڈیکنی ۔ پر کتھے...؟ اک دن میں اکّ گیا ۔ شہر چلا گیا ۔ گولیاں کھادھیاں، افیم کھادھی، سمیک...پتہ نہیں کی-کی کھادھا پیتا ۔ میں آپے توں باہر سی ۔ گھر آ کے رنجودھ سنگھ ڈھاہ لیا سی ۔ ماں اتے لٹ گئی سی ۔ اس دن اوہناں نوں ختم کرن دا فیصلہ لے لیا سی ۔ اجیہے دشٹاں نوں رکھ کے وی کی کرنا؟ ایویں دھرتی 'تے وادھو بوجھ پایا ہویا ۔ اکھے جی اسیں ایہنوں جمایا ۔ کہڑا آلوکاری کم کر دتا ۔...میں کمرے وچ کرپان لین چلا گیا ۔ کرپان لے کے آیا تاں دونوں جنے اندر وڑ گئے سن ۔ میں دروازے بھنن لگّ پیا سی ۔ میں کسے وی حالت وچ اوہناں نوں چھڈنا نہیں چاہندا سی ۔ میں اک دروازہ وڈھن وچ سفل ہو گیا سی ۔ اسے ویلے پولیس آ گئی سی ۔ شاید اوہناں فون کر دتا سی ۔ اوہناں دی شہِ نال میرے 'تے ارادہ قتل دا کیس پا دتا سی ۔ ججّ وی ماں باپ ولوں پالن پوشن، پڑھاؤن اتے سہولتاں دین دی اکھوتی پرمپرا دے وہن وچ وہِ گیا سی ۔ میں چار سال جیل وچ سڑدا رہا ۔ میری کسے نے وی اک نہ سنی ۔ سگوں میرے ایکشن نال ہاہاکار مچّ گئی-
''کلیگّ آ گیا ۔ کنے دکھ سہِ کے ماپے بچے جمن تے پالن ۔ مصیبتاں سہِ کے پڑھاؤن ۔ موہروں ایہہ کش ملنا تاں ماپیاں نوں کی لوڑ ایہو جہی گندی اولاد دی ۔"
ماپیاں نوں کسے نہ سمجھایا کہ تسیں کماپے کیوں بندے او ۔ اپنے اکلوتے پتّ دی ڈمانڈ کیوں نہیں پوری کردے ۔
میں ہن جیل وچوں رہاء ہو گیا ہاں ۔ گھر گیا تاں پیو نے دھکے مار کے کڈھ دتا ۔ جائداد توں بے دخلی نوٹس دے دتا ۔ میں وی ہن اسنوں بخشن نہیں لگا ۔ 'کیپ' تے 'چپ' دا کمال دکھاؤنا ۔
اے پی سنگھ دی متّ نوں پتہ نہیں کی ہو گیا ۔ ستّ مہینے ہو گئے مینوں لارے لاؤندے نوں ۔ اک 'کیپ' تے 'چپ' نہیں دے سکدا ۔ ایہہ بندہ ہور کی کریگا؟ میرے دشمن میرے 'تے ہسّ رہے نے ۔ اکھے جی یونیورسٹی 'چ ننگ- دھڑنگا ہوئی کڑیاں مگرے گھمدا پھردا رہندا آ ۔ میں کوئی لنگڑا- لولھا آں، جہڑا پھر نہیں سکدا ۔ پھٹے کپڑیاں دا کی اے، میں تاں علف ننگا ہونا چاہناں ۔ سمیک جاں ڈرگز لئی میرے کول پیسے نہیں ۔ بھلا میں بھنگ مل-مل کیوں نہ پیواں؟ پھیر بھاویں حساں، بھاویں روواں تے چاہے گالھاں کڈھاں؟ نہاؤندا میں جان کے نہیں ۔ جٹاں بناؤن دی خاطر تاں سر 'تے میڈھیاں کرداں ۔ لوک مینوں 1008 سوآمی ریپو جی کیہا کرنگے ۔
'نشئیّ...رنڈیباز' ہیںء ہیںء... ۔
میں سوآمی ریپو جی، اک دشٹ رنجودھ سنگھ نوں سراپ دین لئی جنڈپر آیاں ۔...موج لگّ گئی ۔ کوئی گھر نہیں ہے ۔ چابی اٹّ تھلیوں چکّ کے جندرے کھولھے نے ۔ بیڈّ-روم وچ رنجودھ سنگھ تے ملکہ دی فوٹو سیلف 'تے پئی ہے ۔ چکّ کے فرش 'تے ماری ہے ۔ چادراں، سراہنے، بسترے کھلرن لگّ پئے نے ۔ شینپو تے صابن نال باتھروم لبیڑ دتا ۔ مکا لہرا کے گھروں نکلدا ہاں ۔
میں کھیتاں وچوں دی ہو لیا ہاں ۔ کامریڈ دا کی پتے؟ اپنی لال فوج سمیت کدوں آ دھمکے؟...لے آ ہی گیا ۔ ایہہ تے میرے خلاف مظاہرہ کردا آؤندا ۔ سارے ساتھیاں دے ہتھاں وچ لال جھنڈے نے ۔ رنجودھ سنگھ مظاہرے دی اگوائی کر رہا ہے ۔ اوہ امریکہ خلاف مظاہرہ کر رہا ہے جاں میرے خلاف؟ کتے اکو گلّ تاں نہیں؟ اوہدے ہتھ وچلا جھنڈا اڈّ گیا ہے ۔ تیڑوں ننگا ہو گیا ہے ۔ لال کچھا پائی کھیت دے بنھے 'تے بہہ گیا ۔
ہن نہیں میں اہتوں ڈردا ۔ بھاویں ساری پولٹ بیورو آ جاوے ۔ مینوں مینٹل ہسپتال داخل کرواؤن نوں پھردے سی ۔ ایہہ آپ سارے ہسپتال داخل ہون والے نے ۔ میرا شہر آ گیا ۔ مینوں کسے دی پرواہ نہیں ۔ رنجودھ سنگھ نوں پار بلاؤنیں ۔
اے پی سنگھ نوں کمپیوٹر-سینٹر وچ بیٹھیاں دیکھ کے خوش ہو گیا ہاں ۔
''سر، مینوں 'کیپ' تے 'چپ' دے دیو ۔ میں رنجودھ سنگھ دا قتل کرنیں ۔"
''مسٹر ریپو، اجے اوہ اپنا پروجیکٹ سفل نہیں ہویا ۔" اے پی سنگھ ہمیشہ دی طرحاں مسکرایا تے کمپیوٹر اتے پروگرام سیٹ کرن لگّ پیا ہے ۔
''سر، کدوں سفل ہوووگے؟" میں ہونہاکا ہویا پچھدا ہاں ۔
''ضرور ہووانگے ۔" اے پی سنگھ نے مینوں حونصلہ دتا ہے ۔ میریاں اکھاں وچ جھاکیا ہے ۔ بیٹھن لئی اشارہ کیتا ہے ۔
''مسٹر ریپو، آہ کمپیوٹر سنبھال ۔" اے پی سنگھ نے ٹرمینل اگے مینوں بٹھایا ہے ۔
میریاں انگلاں کی بورڈ 'تے آپ مہارے چل پئیاں ہن ۔ میرے دشمن دا چہرہ سکرین 'تے آیا ہے ۔ ریئز اٹیک کرن لگّ پئیاں ہن ۔ میں ہسّ-ہسّ دوہرا ہو رہاں ۔ رنجودھ سنگھ دے چیتھڑے اڈّ رہے ہن ۔...پٹھا لٹک گیا ہے ۔ پولیس دیاں گالھاں... ۔
''شوٹ دیم ۔" میں کمپیوٹر نوں کمانڈ دندا ہا ۔ سکرین صاف ہو گئی ہے ۔
''ریپو تیرا دشمن ماریا گیا ۔" اے پی سنگھ میرے کنّ وچ بولیا ہے ۔
''او دوآ...ت ! میں بدلہ لے لیا ۔" میں خوشی وچ چانگراں ماردا باہر ولّ نوں بھجّ لیا ہاں ۔