سدا-اے-سرحد کشمیری لال ذاکر
اج ستّ دسمبر ہے۔ ایہہ کہانی دے پاتراں دے لئی بڑا شبھ دن ہے۔
ہن تسیں ایہہ کہانی ناصر پروین دی زبانی سنو جس دا نکاح دو سال پہلاں پاکستان دے ضلع جھنگ دے قصبے ابوآہ وچ محمد احسن نال ہویا سی جو پچھلے دو سالاں توں اس گھڑی دی بے صبری نال اڈیک کر رہی ہے کہ کد بھارت-پاکستان سرحد ‘تے کھڑے پہریدار اس نوں بھارت توں سرحد دے دوجے پاسے جان دی آگیا دینگے تے اوہ خود نوں وی اپنے خاوند محمد احسن دیاں باہاں وچ سونپ کے سرکھات اتے چین دا احساس کریگی۔
میرا نام ناصر پروین ہے۔ میں اوہناں لکھاں مرداں تے عورتاں تک اپنی درد بھری آواز پہنچا رہی ہاں جو میرے اتے طاہرہ ظہور دے دکھ وچ برابر دے شریک ہن۔ طاہرہ ظہور دی کہانی اجہیاں بہت ساریاں بدنصیب عورتاں دی داستان ہے جنہاں دیاں ہکاں وچ وچھوڑے اتے جدائی دے ڈونگھے زخم سلگ رہے ہن، جنہاں نوں اوہ اپنی پوتر محبت دا انعام سمجھ کے اپنیاں روحاں وچ سمبھالی بیٹھیاں ہن۔
اج طاہرہ ظہور میرے ہی شہر نہیں، سگوں میرے ہی گوانڈھ رہندی ہے۔ بھاگاں والی ہے کہ اس نوں دو سال مگروں ہی صحیح، ایہہ گھڑی تاں نصیب ہوئی کہ اوہ اپنے سارے ہمدرداں دی مدد نال انت اپنے پریمی کول آ جان دے قابل ہوئی جو خود پورے دو سال وچھوڑے دی اگّ وچ سڑدا رہا۔ مینوں خوشی ہے کہ اج طاہرہ دا نکاح مقبول احمد پتر منظور احمد (مرحوم) نال اس دی ماں کھرشیدا بیگم دی حاضری وچ ہو رہا ہے۔ میں ایہناں ساریاں گھٹناواں دی چشمدید گواہ رہی ہاں۔
میں کئی دناں توں طاہرہ ظہور نوں ملدی رہی ہاں۔ سمیں سمیں میری جہڑی گل بات طاہرہ نال ہندی رہی ہے، اس دے آدھار اتے جس کہانی دا تانا-بانا میں بنیا ہے، اوہ اس طرحاں ہے۔ گل بات دوران طاہرہ انی جذباتی ہو جاندی سی کہ اس دیاں گلھاں بھکھن لگدیاں۔
مارچ 2001 دے اخیرلے ہفتے طاہرہ امتحان دا پرچہ دے کے سکولوں گھر آئی سی۔ اس نے بیٹھک دا دروازہ کھٹاک کر کے کھولھیا اتے تیزی نال اندر چلی گئی۔ ساہمنے سنکھا لڑکا بیٹھا سی۔ اوہ جے اپنے آپ نوں ترنت ہی سنبھال نہ لیندی تاں اس لڑکے نال ضرور ٹکرا جاندی جو اس دے گھر اج پہلی وار آیا سی۔ اس دی خوبصورتی دیکھ کے طاہرہ حیران رہِ گئی۔ تد ہی اس دے پتا ڈاکٹر ظہور احمد نے کیہا، “طاہرہ، ایہہ مقبول احمد اے، میرے وڈے بھائی منظور احمد دا پتر؛ بھارت توں آیا ہے۔”
طاہرہ نے مقبول نوں سلام کیتا تے اک وار بھرپور نگاہ نال اس نوں دیکھیا۔ اس دے دل دی دھڑکن اک دم تیز ہو گئی۔ شاید اوہ پل آ گیا سی جدوں انجانے ہی دلاں دے سودے ہو جاندے ہن۔ اس توں اگلے دن طاہرہ دے پیو نے طاہرہ نوں کیہا کہ اوہ اس دا رشتہ مقبول نال کرنا چاہندے ہن، اس نوں کوئی اعتراز تاں نہیں! طاہرہ چپّ رہی۔ پھر اس دی ماں نے وی ایہی سوال کیتا۔ طاہرہ پھر چپّ رہی۔ سپشٹ سی، اس نوں ایہہ رشتہ منظور سی اتے طاہرہ تے مقبول دی منگنی مارچ 2001 دے آخری ہفتے ہو گئی۔ مقبول بے حدّ خوش بھارت پرط آیا۔ طے ہویا کہ ویاہ دسمبر مہینے ہووےگا۔ طاہرہ بڑی بے صبری نال دسمبر دا انتظار کرن لگی۔ ایہی حالت مقبول دی وی سی۔ کدے کدے اوہ اک دوجے نوں چٹھی لکھ کے آپو-اپنے دل دی حالت بیان کر دندے۔
طاہرہ نوں بھارت آ کے ویاہ کرواؤن لئی گیاراں دسمبر نوں پاسپورٹ مل گیا۔ اوہ دن طاہرہ لئی کرماں والا سی۔ ہن اوہ دسمبر وچ بھارت جا سکدی سی جتھے مقبول شدت نال اس دی اڈیک کر رہا سی، پر 13 دسمبر نوں پارلیمینٹ اتے ہوئے حملے توں بعد دوہاں دیشاں دے آپسی سبندھ خراب ہو گئے اتے طاہرہ نوں بھارت آؤن لئی کئی وار اپلائی کرن دے باو جود ویزا نہ ملیا جس کر کے اس دے سپنیاں دے چراغ مدھم ہندے-ہندے انت بجھ گئے؛ بلکہ اک سٹیج اجیہی وی آ گئی جد مقبول دی ماتا کھرمی بیگم نے طاہر دے پتا نوں لکھ دتا کہ اوہ مجبوری وس ایہہ ویاہ منسوخ کر رہی ہے۔ ادھر طاہر دے پتا نے وی اس دا ویاہ کسے دوجی تھاں طے کرن دا وچار بنا لیا، پر محبت دے دوویں دیوانے آپو-اپنی ضد اتے قایم رہے۔ اوہناں اس معاملے ‘چ کسے دا وی دخل برداشت کرن توں نانہہ کر دتی۔ انت محبت دی جت ہوئی اتے طاہرہ نوں بھارت لئی سیاستداناں دی مدد نال ویزا مل گیا، پر اس دے ماں-پیو جاں کسے رشتے دار نوں ویاہ موقعے اتے بھارت آؤن دی آگیا نہ ملی۔
طاہرہ ظہور دیاں اکھاں وچ خوشی اتے پرسنتا دے ہنجھو تیر آئے، جد 28 اکتوبر نوں رمضان مبارک دے دن اس دے پتا ڈاکٹر ظہور احمد اتے اس دی ماتا نے اس دا متھا چمّ کے اس نوں ‘سدا-اے-سرحد’ ٹرین دے ڈبے وچ بٹھا دتا۔ گڈی چلی تاں طاہرہ دے ماتا-پتا پلیٹ فارم اتے کھڑے ہنجھو پونجھ رہے سن۔ طاہرہ ڈبے دے دروازے ‘تے کھڑی چپّ نگاہاں اتے کمبدے ہتھاں نال اوہناں نوں الوداع کہہ رہی سی۔ ایہہ آخری ہنجھو سن جو طاہرہ دیاں اکھاں وچ اپنے پیارے وطن دی مٹی اتے ڈگے۔ کجھ پلاں وچ لاہور سٹیشن دا پلیٹ فارم چھٹّ گیا اتے نال ہی طاہرہ دے بچپن تے جوانی دیاں یاداں ہولی-ہولی اس دا ساتھ چھڈن لگیاں جنہاں نوں اوہ اپنے دپٹے دے پلے بنھ کے ویہڑے وچوں باہر نکلی سی۔ اجے اوہ اس دماغی حالت توں پوری طرحاں آزاد نہیں سی ہوئی، اس دے جذبات دا طوفان اجے تھمھیا وی نہیں سی، اوہ پوری طرحاں سمبھلی وی نہیں سی، اس دیاں پلکاں وی اجے سکیاں نہیں سن کہ ٹرین اچانک، جھٹکے نال رک گئی۔ سارے کمپارٹمینٹ وچ کھلبلی مچ گئی۔ طاہرہ نے جھٹ اپنے آپ نوں سمبھالیا۔ طاقی توں باہر جو کجھ اس نے دیکھیا، اس ‘تے اس نوں یقین نہ آیا۔ اس نے وار-وار ہتھاں نال اکھاں ملیاں، پر جو اس نے دیکھیا، اوہ سپنا نہیں، حقیقت سی۔
ٹرین ٹھیک ہی اپنی منزل اتے پہنچ گئی سی۔ ہیٹھاں پلیٹ فارم اتے اس دا محبوب، اس دے دلو-جان دا مالک، اس دا پیارا مقبول اپنے ہتھاں وچ پھلاں دا وڈا ہار پھڑی کھڑھا مسکراؤندا ہویا باہاں پھیلا کے اس نوں چھاتی نال لاؤن لئی بے قرار سی۔ طاہرہ جد کمپارٹمینٹ وچ بھری بھیڑ دے دھکے دے دباء کر کے گڈی دے پائیدان توں ڈگدی-ڈگدی اتر رہی سی تاں مقبول دیاں زوراور باہاں نے اس نوں سنبھال لیا۔ پھر اس دے گل وچ تازے پھلاں دا ہار پا دتا۔
طاہرہ سورگ دے دروازے اتے کھڑی سی، پر دروازہ اجے کھلھیا نہیں سی۔ جہڑے لوک گڈی وچوں اترے سی، اوہ کجھ ہی پلاں وچ اپنیاں اداس اتے ہنجھوآں بھریاں اکھاں لے کے آپو-اپنے کمپارٹمینٹ وچ مڑ آئے؛ کیونکہ ‘سدا-اے-سرحد’ دا کوئی وی مسافر راہ وچ کسے وی سٹیشن ‘تے نہیں اتر سکدا سی۔ ہر مسافر نوں پہلاں دلی پہنچنا ضروری ہندا سی۔ اس دی منزل چاہے کوئی وی ہووے۔ سورگ دے بند دروازے اتے کھڑی طاہرہ روندی رہی۔ مقبول ہتھ ہلا کے ہنجھوآں بھریاں مسکراہٹاں نال اس نوں دیکھدا رہا اتے اوہ تازے پھلاں دے ہار نوں اپنے ہتھاں نال پلوسدی اپنیاں ہنجھو بھریاں اکھاں نوں دپٹے دے پلے نال پونجھدی رہی۔ گڈی چل چکی سی۔ پلیٹ فارم سنسان ہندا جا رہا سی۔
اگلے دن 29 اکتوبر نوں طاہر ظہور ‘شان-اے-پنجاب’ ٹرین راہیں دلی توں امرتسر لئی چل پئی۔ اس نوں لگیا سورگ دے جس بوہے اتے اوہ کھڑی وار-وار دستک دے رہی سی، اجے نہیں کھلہیگا۔ اوہ اکھاں مند کے ساریاں توں بے خبر اﷲ نوں یاد کرن لگّ پئی۔ اک اوہی تاں سہارا سی اس دا جس نے پچھلے دو سالاں وچ اس نوں اڈیک دیاں دکھ بھریاں گھڑیاں بتاؤن دی ہمت دتی سی۔ کمپارٹمینٹ وچ بھیڑ اتے شور دوران اوہ اپنے محبوب مقبول دے لئی دعاواں منگدی رہی۔
دوپہر نوں جد ‘شان-اے-پنجاب’ گڈی پنجاب دے اتہاسک شہر امرتسر پہنچی تاں طاہرہ پلیٹ فارم اتے کھڑی بھیڑ وچ مقبول دے چہرے نوں لبھن لگی۔ اوہ چہرہ اس نوں کتے دکھائی نہیں دے رہا سی۔ پھر اس نے دیکھیا، مقبول کجھ ہور آدمیاں نال ٹرین دے ڈبیاں وچ جھاکدا بھجیا آ رہا سی۔ طاہرہ نے اس نوں دو تنّ واری آواز وی ماری، پر اس دی آواز مقبول تک نہیں پہنچ رہی سی۔ پھر مقبول ہونکدا ہویا اس دے ڈبے دے ساہمنے آ کے کھڑھا ہو گیا۔ طاہرہ نے اس دا ہتھ گھٹّ کے پھڑدیاں اس نوں سلام کہی۔ پھر اس نے کجھ ہور چہریاں نوں پہلی وار دیکھیا۔ ایہہ اوہناں سکھاں تے ہندواں دے چہرے سن جہڑے مقبول نال طاہرہ نوں لین سٹیشن اتے آئے سن۔ ساریاں نے ہتھ جوڑ کے طاہرہ نوں آداب کیتا۔ طاہرہ حیرانی نال ساریاں نوں دیکھ رہی سی۔ اس دے ہتھ اپنے آپ ہی آپس وچ جڑ کے نمسکار دا جواب دے رہے سی۔ پھر مقبول اس نوں سہارا دے کے ٹرین توں ہیٹھاں لاہ کے، سٹیشن توں باہر لے آیا۔ مقبول دے دوست نعرے لا رہے سی، “طاہرہ، اسیں بھارت دی دھرتی اتے تیرا سواگت کردے ہاں۔”
پھر درجناں لوکاں نے اس دے گل وچ پھلاں دے ہار پا کے اس دا سارا چہرہ پھلاں نال ڈھک دتا۔ پھر لوکاں دی اوہ ساری بھیڑ اس اتے مقبول نوں کار وچ بٹھا کے شہر ولّ چل پئی۔ ساریاں توں اگے امرتسر دے تانگڑی خاندان دے مکھی کرمجیت سنگھ دی کار سی۔ کاراں دا ایہہ قافلہ تانگڑی پریوار دے مکان ولّ جا رہا سی۔ طاہرہ حیرانی اتے خوشی دے ملے-جلے احساس نال ایہہ سارا نظارہ دیکھ رہی سی۔ کار جد مکان دے ساہمنے رکی تاں مقبول نے طاہرہ نوں سنبھال کے ہیٹھاں اتاریا۔ اسے ویلے گھر دی مالکن نیتو تانگڑی باہر نکلی، طاہرہ نوں اپنیاں باہاں وچ لیا اتے پل بھر لئی اس نوں دروازے ‘تے ہی روک دتا۔ طاہرہ چپّ اتے حیران سی۔ پھر اس نے دیکھیا، کجھ عورتاں دروازے دے دوہاں کھونجیاں اتے سرہوں دا تیل چوا رہیاں سن اتے پھر اوہ ساریاں تھالی وچ دیوے بال کے اس دی آرتی اتارن لگیاں، اس اتے پھلاں دی بارش کرن لگیاں۔ ایہہ سواگت دی رسم سی۔ مقبول بھیڑ وچ کھڑھا مسکرا رہا سی اتے وار-وار ہتھ ہلا رہا سی۔ پھر نیتو تانگڑی طاہرہ نوں اپنی بغل وچ لیندے ہوئے اس توں گھر دی دیہلیز پار کروا کے اس نوں اندر ڈرائنگ روم وچ لے آئی۔ ہن مقبول وی اس دے نال سی۔ جد اوہ سوفے اتے بیٹھی تاں کمرے وچ کھڑھیاں تیویاں نے اس نوں گھیر لیا اتے پھر اک-اک کر کے سبھ نے اس نوں تحفیاں نال لدّ دتا۔ طاہرہ دے منہ وچوں تاں اک وی شبد نہیں نکل رہا سی۔ اس دیاں اکھاں ہنجھوآں نال بھر گئیاں۔ انی عزت تاں اس دے وطن وچ کسے نے وی اس نوں نہیں دتی سی اوہ سوچن لگی کہ ایہہ کیہا ملک سی، کہی دھرتی سی، اتھوں دے واسی کیہو جہے سن اتے پھر اس نوں خیال آیا کہ ایہہ جہڑے انے سالاں توں پاکستان تے ہندوستان دے آپسی ورودھ چل رہے سی، ایہہ سبھ سیاسی سن۔ عامَ لوک تاں سرحد دے آر-پار اکو جہے ہی سن۔ اوہناں دے احساس اتے جذبات دی شدت تاں اک ہی طرحاں دی سی۔ عامَ آدمی چاہے اوہ کسے وی ملک دا ہووے امن اتے شانتی ہی چاہندا ہے۔ تاں پھر جنگ دیاں بجلیاں ساڈے اتے کون سٹدا ہے؟ سانوں اک دوجے نوں تباہ کرن دا پیغام کون دندا ہے؟ طاہرہ سٹپٹا گئی۔ اس سارے خوشیاں بھرے ماحول وچ وی اوہ اداس ہو گئی۔ اس نوں اپنے ماتا-پتا، اپنے سارے بھین-بھائی یاد آؤن لگے اتے اوہ اک دم فٹّ پئی۔ مقبول نے اگے ودھ کے اس نوں سنبھال لیا۔
جد شام دے دھندلکے وچ طاہرہ اتے مقبول قادیاں پہنچے تاں اتھے ماحول ہور ہی سی۔ مقبول دی ماں خورشید بیگم نے اس دا صدقہ اتاردیاں سجدے وچ گر کے اس دی سلامتی لئی دعاواں منگیاں۔ اس شام قصبے دے سارے سیاسی لیڈر آپو-اپنے متبھید بھلا کے ہتھاں وچ پھلاں دے ہار لئی طاہرہ دے سواگت نوں آ گئے۔ طاہرہ کنی بھاگاں والی سی کہ اس دے اچانک آ جان نال سارے شہر دا ماحول امن بھائیچارے اتے دوستی دی خوشبو نال مہک اٹھیا۔ اس نوں لگیا کہ سورگ دا دروازہ جس نوں اوہ کنے لمے سمیں توں کھڑکاؤندی آ رہی سی، پل بھر وچ پھٹاک دینے کھلھ گیا سی اتے فرشتے اس دا متھا چمّ رہے سی۔ قصبے دا ہر بزرگ بنا کسے جات-پات دے بھیدبھاو دے اس نوں اپنی سرپرستی وچ لین لئی کاہلا پے رہا سی۔ طاہرہ لئی کجھ ہی پلاں وچ اک اجنبی وی اجنبی نہیں سی۔ سارے تاں اس دے اپنے سن۔ اس نے انے لوکاں وچ گھرے ہون دے باو جود شکرانے لئی دعا وچ ہتھ چکّ لئے۔ سارے پاسے سناٹا چھایا ہویا سی۔
ایہہ ساریاں گلاں مینوں طاہرہ ظہور نے سمیں-سمیں ہوئی گل بات دوران دسیاں ہن جنہاں نوں دسّ کے میرے وچھوڑے بھرے دل نوں بہت چین ملدا ہے۔ مینوں جس دا نام ناصر پروین ہے اتے تقریباً ڈیڈھ سال پہلاں جس دا نکاح پاکستان دے ضلع جھنگ وچ ابوآہ دے قصبے وچ محمد احسن دے نال ہویا سی، جد اوہ وی اتھے اپنے خاندان دے نیڑلے رشتے داراں نوں ملن گئی سی۔ میں وی تاں اوہناں بدنصیب عورتاں وچوں ہاں جنہاں دی فریاد گوانڈھی ملک دے حکمران نہ سن کے اوہناں نوں اپنے پیاریاں توں دور رکھن دے حالات پیدا کردے رہے۔
اج طاہرہ ظہور دے خوشیاں بھرے پلاں وچ میرے دل نوں وی شانتی ملی ہے۔ ہو سکدا ہے، اﷲ میری فریاد وی سن لوے۔ میں بھارت دی مٹی اپنے پلے وچ بنھ کے پاکستان چلی جاواں اتے اتھوں دی پوتر مٹی نوں پاکستان دی مٹی وچ ملا کے دوویں ملکاں دے بھرپور فصلاں پیدا کرن والے کھیتاں وچ محبت اتے امن دے بیج پا کے پیار دی فصل نوں لہلہاؤندی ہوئی دیکھ سکاں۔
کل رات میں طاہرہ دے گھر وچ ہی سی اتے اس دی مہندی دی رسم وچ شامل ہوئی سی۔ طاہرہ دے ہتھاں نوں مہندی بہت ہی خوبصورت سکھ لڑکی ہرسکھچین کور نے لائی سی۔ اوہی طاہرہ دی بھین دا رول نبھاء رہی ہے۔ فوٹوگرافراں نے جی بھر کے دوہاں دیاں تصویراں لئیاں۔ اج سویرے میں اوہ خوبصورت تصویراں اخباراں وچ وی چھپیاں دیکھیاں ہن۔ ہرسکھچین دی ماں ڈاکٹر بلجیت کور ہی طاہرہ دی ماں دے فرض پورے کر رہی ہے، کیونکہ طاہرہ دی ماں تے پیو، دوہاں وچوں کوئی وی سماگم وچ حاضر نہیں ہو سکیا۔
ہنے-ہنے نکاح دی رسم پوری ہوئی ہے۔
“مقبول احمد کی تینوں طاہرہ پتری ڈاکٹر ظہور احمد نال پچی ہزار روپئے حق-مہر دے اوج نکاح قبول ہے؟”
اس سوال دا جواب مقبول احمد نے زوردار آواز وچ دتا، “قبول ہے۔”
ہر پاسیوں تاڑیاں گونج اٹھیاں اتے اس طرحاں دو سال دی کڑی جڑدی-جڑدی دو دیشاں دی محبت دی کہانی پوری ہو گئی۔
وداعی دی رسم ڈاکٹر بلجیت کور نے طاہرہ دا متھا چمّ کے اتے اس دے گل وچ سونے دا ہار پا کے کیتی۔ مقبول اتے طاہرہ نے بلجیت کور دے پیریں ہتھ لائے۔ ہرسکھچین نے طاہرہ دیاں گلھاں چمّ کے اس نوں کار وچ مقبول نال بٹھا دتا۔ کار پھلاں دے ہاراں نال سجی ہوئی سی۔ دیکھن والے ہولی-ہولی سرکدی کار اتے پھلاں دی بارش کر رہے سی۔ سرکدی گڈی وچوں سر باہر کڈھ کے طاہرہ نے میرے کناں وچ ہولی جہی کیہا، “خدا بڑا کارساز ہے۔ اس ‘تے بھروسہ رکھنا ناصر۔”
طاہرہ دے نکاح دوران جو دعاواں ابھریاں سن، اوہ بڑیاں پوتر ہن۔ مقبول اتے طاہرہ دوویں اس دے گواہ ہن، ایہہ گواہی بڑی صحیح اتے بڑی مہان ہے۔ کاش! دوہاں دیشاں دے مکھی اس مہانتا نوں پچھان سکن کاش!! کاش!!!
(انوواد : گورمیل مڈاہڑ)
