ਵਾਸਿੰਗਟਨ ਚੌਕ ਦੇ ਪੱਛਮ ਦੇ ਵੱਲ ਇੱਕ ਛੋਟਾ – ਜਿਹਾ ਮਹੱਲਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੇਢੀਆਂ-ਮੇਢੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਸਤੀਆਂ ਵੱਸੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਬਸਤੀਆਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਤਰਤੀਬ ਦੇ ਬਿਖਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਕਿਤੇ – ਕਿਤੇ ਸੜਕ ਆਪਣਾ ਹੀ ਰਸਤਾ ਦੋ – ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਕੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਸੜਕ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਅਮੁੱਲ ਸੰਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਕਿ ਕਾਗਜ, ਰੰਗ ਕੈਨਵਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵਪਾਰੀ ਜੇਕਰ ਤਕਾਦਾ ਕਰਣ ਇੱਥੇ ਆਏ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਮੁੱਠਭੇੜ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪੈਸਾ ਵੀ ਵਸੂਲ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਪਰਤਣਾ ਪਵੇਗਾ ।
ਇਸ ਟੁੱਟੇ – ਫੁੱਟੇ ਅਤੇ ਵਚਿੱਤਰ, ਗਰੀਨਵਿਚ ਗਰਾਮ ਨਾਮਕ ਮਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਆਕੇ ਜਮਾਂ ਹੋਣ ਲੱਗੇ । ਉਹ ਸਭ ਦੇ ਸਭ ਉੱਤਰ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਬਾਰੀਆਂ, ਅਠਾਰਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਮਹਰਾਬਾਂ, ਛੱਤ ਦੇ ਕਮਰੇ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਕਿਰਾਇਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ । ਬਸ ਛੇਵੀਂ ਸੜਕ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਲੋਟੇ ਅਤੇ ਟੀਨ ਦੀਆਂ ਤਸ਼ਤਰੀਆਂ ਖਰੀਦ ਲਿਆਏ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਸਤੀ ਬਸਾ ਲਈ ।
ਇੱਕ ਮਕਾਨ ਦੀ ਤੀਜੀ ਮੰਜਿਲ ਤੇ ਸੂ ਅਤੇ ਜਾਂਸੀ ਦਾ ਸਟੂਡੀਓ ਸੀ । ਜਾਂਸੀ, ਜੋਨਾ ਦਾ ਅਪਭਰੰਸ਼ ਸੀ । ਇੱਕ ਮੇਈਨ ਤੋਂ ਆਈ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਕੈਲਿਫੋਰਨਿਆ ਤੋਂ । ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ, ਅਠਵੀਂ ਸੜਕ ਦੇ ਇੱਕ ਸਸਤੇ ਜਿਹੇ ਹੋਟੇਲ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ । ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਅਤੇ ਖਾਣ – ਪੀਣ ਦੀ ਪਸੰਦ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਸਮਾਨਤਾ ਸੀ ਕਿ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸਟੂਡੀਓ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋ ਗਿਆ ।
ਇਹ ਗੱਲ ਮਈ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਡੀ ਸੀ । ਨਵੰਬਰ ਦੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਗਿਆਤ ਅਜਨਬੀ ਨੇ, ਜਿਸਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਲੋਕ ਨਿਮੋਨੀਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਮਹੱਲੇ ਵਿੱਚ ਡੇਰਾ ਲਾ ਕੇ, ਆਪਣੀਆਂ ਬਰਫੀਲੀਆਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੇੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਪੂਰਵੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਇਸ ਸਤਿਅਨਾਸ਼ੀ ਨੇ ਵੀਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲੈ ਕੇ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਪੱਛਮ ਦੀਆਂ ਤੰਗ ਗਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਚਾਲ ਕੁੱਝ ਹੌਲੀ ਪੈ ਗਈ ।
ਮਿਸਟਰ ਨਿਮੋਨੀਆ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਕੋਈ ਰਿਆਇਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਕੈਲਿਫੋਰਨੀਆ ਦੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਨਾਲ ਜਿਸ ਦਾ ਖੂਨ ਬੇਰਸ ਪੈ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਅਜਿਹੀ ਕਿਸੇ ਦੁਬਲੀ – ਪਤਲੀ ਕੁੜੀ ਦਾ ਇਸ ਭੀਮਕੱਦ ਫੁੰਕਾਰਦੇ ਦੈਂਤ ਨਾਲ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸਨੇ ਜਾਂਸੀ ਪਰ ਹਮਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ । ਉਹ ਬੇਚਾਰੀ ਚੁਪਚਾਪ ਆਪਣੀ ਲੋਹੇ ਦੀ ਮੰਜੀ ਪਰ ਪਈ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਖਿੜਕੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਦੇ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਕੋਰੀ ਦੀਵਾਰ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਕਰਦੀ ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੁੜੇ ਡਾਕਟਰ ਨੇ, ਥਰਮਾਮੀਟਰ ਝਟਕਦੇ ਹੁਏ, ਸੂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਦੇ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿੱਚ ਸੱਦ ਕੇ ਕਿਹਾ, ਉਸਦੇ ਜੀਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਦੋ ਆਨਾ ਹੈ ਅਤੇ, ਉਹ ਵੀ ਤੱਦ, ਜੇਕਰ ਉਸਦੀ ਇੱਛਾ -ਸ਼ਕਤੀ ਬਣੀ ਰਹੇ । ਜਦੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਜੀਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮੌਤ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਧਨਵੰਤਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ । ਇਸ ਕੁੜੀ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਤੇ ਭੂਤ ਸਵਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ । ਕੀ ਉਸਦੇ ਮਨ ਤੇ ਕੋਈ ਬੋਝ ਹੈ ?
ਸੂ ਬੋਲੀ, "ਹੋਰ ਤਾਂ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਰੋਜ ਨੇਪਲਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਬਲ ਇੱਛਾ ਹੈ" ।
"ਚਿੱਤਰ ? ਹਾਂ ! ਮੈਂ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਖਿੱਚ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਜੀਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਤੀਬਰ ਹੋਵੇ ? ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਨੌਜਵਾਨ !"
ਬਿੱਛੂ ਦੇ ਡੰਗ ਵਰਗੀ ਚੁਭਦੀ ਅਵਾਜ ਵਿੱਚ ਸੂ ਬੋਲੀ, "ਨੌਜਵਾਨ ? ਪੁਰਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ – ਛੱਡੋ ਵੀ । ਨਹੀਂ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ, ਅਜਿਹੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ।"
ਡਾਕਟਰ ਬੋਲਿਆ, " ਸਾਰੀ ਬੁਰਾਈ ਦੀ ਜੜ ਇਹੀ ਹੈ । ਡਾਕਟਰੀ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੋ ਕੁੱਝ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਸੰਭਵ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਛੋਡੂੰਗਾ । ਪਰ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਮਰੀਜ ਆਪਣੀ ਅਰਥੀ ਦੇ ਨਾਲ ਚਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਗਿਣਨ ਲਗਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੱਦ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਕਤੀ ਅੱਧੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੇਂ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਅਗਲੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕਪੜਿਆਂ ਦੇ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਜੀਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੂਣੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।
ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸੂ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਰੋ – ਰੋ ਕੇ ਕਈ ਰੂਮਾਲ ਨਚੋੜਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਲੈ ਕੇ, ਉਹ ਸੀਟੀ ਵਜਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਜਾਂਸੀ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ । ਜਾਂਸੀ, ਚਾਦਰ ਓੜੇ, ਚੁਪਚਾਪ, ਬਿਨਾਂ ਹਿਲੇ – ਡੁਲੇ, ਖਿੜਕੀ ਦੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਸਨੂੰ ਸੋਈ ਹੋਈ ਸਮਝ ਕੇ ਉਸਨੇ ਸੀਟੀ ਵਜਾਉਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।
ਤਖਤੇ ਪਰ ਕਾਗਜ ਲਗਾਕੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਪਤ੍ਰਿਕਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਲਈ, ਕਲਮ ਮੱਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ ਬਣਾਉਣ ਬੈਠੀ । ਨਵੋਦਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਲਾ ਦੀ ਮੰਜਿਲ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਲਈ, ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਲਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਹੀ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਮੰਜਿਲ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਲਈ, ਨਵੋਦਤ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸੂ, ਇੱਕ ਘੁੜਸਵਾਰ ਵਰਗਾ ਬਰੀਜਸ ਪਹਿਨੇ, ਇੱਕ ਅੱਖ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਲਗਾਈਂ, ਕਿਸੇ ਇਡਾਹੋ ਦੇ ਗਡਰੀਏ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਦੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਹੌਲੀ ਅਵਾਜ ਅਨੇਕ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੀ ਜਿਹੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ । ਉਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਬੀਮਾਰ ਦੇ ਬਿਸਤਰੇ ਦੇ ਕੋਲ ਗਈ ।
ਜਾਂਸੀ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲੀਆਂ ਸਨ । ਉਹ ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੇਖ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਗਿਣਤੀ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ । ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਉਲਟਾ ਜਪ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਹ ਬੋਲੀ, ਬਾਰਾਂ ਫਿਰ ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਗਿਆਰਾਂ ਫਿਰ ਦਸ ਨੌਂ ਅਤੇ ਤੱਦ ਇਕੱਠੇ ਅੱਠ ਅਤੇ ਸੱਤ ।
ਸੂ ਨੇ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ, ਖਿੜਕੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਨਜ਼ਰ ਪਾਈ । ਉੱਥੇ ਗਿਣਨੇ ਲਾਇਕ ਕੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਖੁੱਲੇ ਆਮ, ਬੰਜਰ ਚੌਕ ਜਾਂ ਵੀਹ ਫੁੱਟ ਦੂਰ ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਮਕਾਨ ਦੀ ਕੋਰੀ ਦੀਵਾਰ !
ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ, ਏਂਠੀ ਹੋਈ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ, ਸਦਾਬਹਾਰ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਦੀਵਾਰ ਦੀ ਅੱਧੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਚੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਸਿਆਲ ਦੀਆਂ ਠੰਡੀਆਂ ਸਾਹਾਂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਤੋੜ ਲਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਪਿੰਜਰ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ, ਇੱਕਦਮ ਉਘਾੜੀਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਟੁੱਟੀਆਂ – ਫੁੱਟੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਲਟਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ।
ਸੂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਕੀ ਹੈ ਜਾਨੀ ?
ਅਤਿਅੰਤ ਧੀਮੇ ਸਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਸੀ ਬੋਲੀ, ਛੇ ! ਹੁਣ ਉਹ ਜਲਦੀ – ਜਲਦੀ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਹੈ । ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਕਰੀਬ ਇੱਕ ਸੌ ਸਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਣਦੇ – ਗਿਣਦੇ ਸਿਰ ਦੁਖਣ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਉਹ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਡਿੱਗਿਆ । ਹੁਣ ਬਚੇ ਸਿਰਫ ਪੰਜ । "ਪੰਜ ਕੀ ? ਜਾਨੀ, ਪੰਜ ਕੀ ? ਆਪਣੀ ਸੂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਦੱਸ !"
"ਪੱਤੇ । ਉਸ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਪੱਤੇ । ਜਿਸ ਵਕਤ ਆਖਰੀ ਪੱਤਾ ਗਿਰੇਗਾ, ਮੈਂ ਵੀ ਚੱਲੀ ਜਾਵਾਂਗੀ । ਮੈਨੂੰ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇਸਦਾ ਪਤਾ ਹੈ ।" ਕੀ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ?
ਅਤਿਅੰਤ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸੂ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ, "ਓਹ ! ਇੰਨੀ ਮੂਰਖ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਨਹੀ ਵੇਖੀ । ਤੇਰੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦਾ ਇਹਨਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ? ਤੂੰ ਉਸ ਬੈਲ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ – ਕਿਉਂ ਇਸ ਲਈ ? ਬਦਮਾਸ਼ ! ਆਪਣੀ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀ ਬੰਦ ਕਰ ! ਹੁਣੇ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਤੇਰੇ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ – ਠੀਕ ਕਿਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੱਥੇ ਸੀ – ਹਾਂ, ਕਿਹਾ ਸੀ, ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਚੌਦਾਂ ਆਨੇ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਊ ਯਾਰਕ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਟੈਕਸੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਗੁਜਰਦੇ ਹਾਂ, ਤੱਦ ਵੀ ਜੀਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਇਸ ਤੋਂ ਆਧਿਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ । ਹੁਣ ਥੋੜ੍ਹਾ ਤਰੀ ਪੀਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਸੂ ਨੂੰ ਤਸਵੀਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸੰਪਾਦਕ ਸੱਜਣ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹੱਥ ਵੇਚ ਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੀਮਾਰ ਬੱਚੀ ਲਈ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦਵਾ ਦਾਰੂ ਅਤੇ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਲਈ ਕੁੱਝ ਰੋਟੀ – ਪਾਣੀ ਲਿਆ ਸਕੇ । ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖਿੜਕੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਟਿਕਾਏ ਜਾਂਸੀ ਬੋਲੀ, "ਤੈਨੂੰ ਹੁਣ ਮੇਰੇ ਲਈ ਸ਼ਰਾਬ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ । ਉਹ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਡਿੱਗਿਆ । ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ ਤਰੀ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ । ਹੁਣ ਸਿਰਫ ਚਾਰ ਰਹਿ ਗਏ । ਅੰਧੇਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਆਖਰੀ ਪੱਤੀ ਨੂੰ ਡਿੱਗਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖ ਲਵਾਂ – ਬਸ । ਫਿਰ ਮੈਂ ਵੀ ਚੱਲੀ ਜਾਵਾਂਗੀ ।"
ਸੂ ਉਸ ਤੇ ਝੁਕਦੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ, "ਪਿਆਰੀ ਜਾਂਸੀ ! ਤੈਨੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਤੂੰ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਰੱਖੇਗੀ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹਾਂ, ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇਗੀ । ਕੱਲ ਤੱਕ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਦੇਣੀ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਵਰਨਾ ਹੁਣੇ ਖਿੜਕੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ।
ਜਾਂਸੀ ਨੇ ਰੁੱਖਾਈ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ, "ਕੀ ਤੂੰ ਦੂਜੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠਕੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ?"
ਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਏ । ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਸੰਤਾਨ ਦੀ ਤਰਫ ਦੇਖਣ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ" ।
ਕਿਸੇ ਡਿੱਗੀ ਹੋਈ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਹਰਕਤ ਅਤੇ ਸਫੇਦ, ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਦੀ ਹੋਈ, ਜਾਂਸੀ ਬੋਲੀ, "ਕੰਮ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਬੋਲ ਦੇਣਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਆਖਰੀ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਡਿੱਗਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ । ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਹਰ ਪਕੜ ਨੂੰ ਢਿਲਾ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰੀਆਂ ਥਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੈਰਦੀ ਹੋਈ ਹੇਠਾਂ – ਹੇਠਾਂ – ਹੇਠਾਂ ਚੱਲੀ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ" ।
ਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਤੂੰ ਸੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ । ਮੈਂ ਖਾਨ ਵਿੱਚ ਮਜਦੂਰ ਦਾ ਮਾਡਲ ਬਨਣ ਲਈ ਉਸ ਬੇਹਰਮੈਨ ਨੂੰ ਸੱਦ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹਾਂ । ਹੁਣੇ, ਇੱਕ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਆਈ । ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਂ ਨਾ ਲੌਟੂੰ, ਤੂੰ ਹਿਲਣਾ ਮਤ !"
ਬੁੱਢਾ ਬੇਹਰਮੈਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੀ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਵੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਉਮਰ ਸੱਠ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਦਾੜੀ, ਮਾਇਕਲ ਏਂਜੇਲੋ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਮੋਜੇਸ ਦੀ ਦਾੜੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕਿਸੇ ਬਦਸ਼ਕਲ ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਭੂਤ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੱਕ ਲਹਰਾਉਂਦੀ ਮਲੂਮ ਪੈਂਦੀ ਸੀ । ਬੇਰਹਮੈਮ ਇੱਕ ਅਸਫਲ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ । ਚਾਲ੍ਹੀ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਹ ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਅਜੇ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦੇ ਪੜਾਅ ਵੀ ਨਹੀਂ ਛੂ ਸਕਿਆ ਸੀ । ਉਹ ਹਰ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹੀ ਸੋਚਦਾ ਕਿ ਇਹ ਉਸਦੀ ਬੇਸਟ ਰਚਨਾ ਹੋਵੇਗੀ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਵੇਂ ਬਣਾ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ । ਏਧਰ ਕਈ ਸਾਲ ਤੋਂ ਉਸਨੇ ਵਿਵਸਾਇਕ ਜਾਂ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ – ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਧੰਦਾ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਮਾਡਲ ਬਣਕੇ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਮਾਡਲ ਦੀ ਫੀਸ ਨਹੀਂ ਚੁਕਾ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਭਰਦਾ ਸੀ । ਉਹ ਜ਼ਰੂਰਤ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਲੈਂਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਉਸ ਬੇਸਟ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬਕਵਾਸ ਕਰਦਾ ਜਿਸਦੇ ਸਪਨੇ ਉਹ ਸੰਜੋਉਂਦਾ ਸੀ । ਉਂਜ ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੂੰਖਾਰ ਬੁੱਢਾ ਸੀ, ਜੋ ਨਿਮਾਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਜੋਰਦਾਰ ਮਜਾਕ ਉਡਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਜਵਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦਾ ਪਹਰੇਦਾਰ ਕੁੱਤਾ ਸਮਝਿਆ ਕਰਦਾ ।
ਸੂ ਨੇ ਬੇਹਰਮੈਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਨੇਰੇ ਅੱਡੇ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਪਾਇਆ । ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬੇਰ ਦੀਆਂ ਗੁਠਲੀਆਂ ਵਰਗੀ ਗੰਧ ਆ ਰਹੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੋਰਾ ਕੈਨਵਾਸ ਖੜਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਬੇਸਟ ਰਚਨਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਰੇਖਾ ਦਾ ਅੰਕਨ ਪਾਣ ਦੀ ਬਾਟ ੨੫ ਸਾਲ ਤੋਂ ਜੋਹ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਬੁੜੇ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਜਾਨਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਪੱਤੇ ਵਰਗੇ ਕੋਮਲ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਵਗ ਜਾਣ ਦੀ ਭੈਭੀਤ ਕਲਪਨਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੋਚਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਪਕੜ ਸੰਸਾਰ ਤੇ ਢਿਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ।
ਬੁੜੇ ਬੇਹਰਮੈਨ ਨੇ ਇਸ ਮੂਰਖ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਤੇ ਗ਼ੁੱਸੇ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣਾ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਵਿਅਕਤ ਕੀਤਾ ।
ਉਹ ਬੋਲਿਆ, "ਕੀ ਕਿਹਾ ? ਕੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਮੂਰਖ ਵੀ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਇੱਕ ਉਖੜੀ ਹੋਈ ਸੰਤਾਨ ਤੋਂ ਪੱਤੇ ਝੜ ਰਹੇ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਮਰਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਐਸਾ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗੇ ਮੂਰਖ ਪਾਗਲਾਂ ਲਈ ਕਦੇ ਮਾਡਲ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ । ਤੂੰ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵੜਣ ਹੀ ਕਿਵੇਂ ਦਿੱਤਾ ? ਓਏ, ਵਿਚਾਰੀ ਜਾਨਸੀ !"
ਸੂ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਉਹ ਰੋਗ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਉਸਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਜੀਬ – ਅਜੀਬ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਜਾਗ ਉੱਠੀਆਂ ਹਨ । ਅੱਛਾ ਬੇਹਰਮੈਨ, ਤੁਸੀਂ ਜੇਕਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮਾਡਲ ਨਹੀਂ ਬਨਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮਤ ਬਣੋ । ਹੋ ਤਾਂ ਅਖੀਰ ਉੱਲੂ ਦੇ ਪੱਠੇ ਹੀ !"
ਬੇਰਹਮੈਨ ਚੀਖਿਆ, "ਤੂੰ ਤਾਂ ਕੁੜੀ ਦੀ ਕੁੜੀ ਹੀ ਰਹੀ ! ਕਿਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਮਾਡਲ ਨਹੀਂ ਬਣਾਂਗਾ ? ਚੱਲ, ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਚੱਲਦਾ ਹਾਂ । ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਨੂੰ ਇਹੀ ਤਾਂ ਚੀਕ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਭਈ ਚੱਲਦਾ ਹਾਂ – ਚੱਲਦਾ ਹਾਂ ! ਲੇਕਿਨ ਇੱਕ ਗੱਲ ਕਹਾਂ – ਇਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਨਸੀ ਵਰਗੀ ਚੰਗੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਮਰਨੇ ਲਾਇਕ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਮੈ ਆਪਣੀ ਬੇਸਟ ਰਚਨਾ ਬਣਾ ਲਵਾਂਗਾ ਤੱਦ ਅਸੀ ਸਭ ਇੱਥੋਂ ਚਲੇ ਜਾਵਾਂਗੇ । ਸਮਝੀ ? ਹਾਂ !"
ਜਦੋਂ ਉਹ ਲੋਕ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਜਾਨਸੀ ਸੋ ਰਹੀ ਸੀ । ਸੂ ਨੇ ਬਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪਰਦੇ ਡੇਗ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਬੇਹਰਮੈਨ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਈ । ਉੱਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੈਭੀਤ ਜਿਹੇ ਹੋ ਕੇ ਖਿੜਕੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਉਸ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ । ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ, ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਬੋਲੇ, ਇੱਕ – ਦੂਜੇ ਦੇ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ । ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬਰਫ ਲਈ ਹੋਏ ਠੰਡੀ ਵਰਖਾ ਲਗਾਤਾਰ ਡਿੱਗ ਰਹੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਕੇਟਲੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਤੇ ਨੀਲੀ ਕਮੀਜ ਵਿੱਚ ਬੇਹਰਮੈਨ ਨੂੰ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਚੱਟਾਨ ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੋਏ, ਕਿਸੇ ਖਾਨ ਦੇ ਮਜਦੂਰ ਦਾ ਮਾਡਲ ਬਣ ਜਾਵੇ ।
ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਨੀਂਦ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਦੂੱਜੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ, ਸੂ ਦੀ ਅੱਖ ਖੁੱਲੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਜਾਂਸੀ ਜੜ ਹੋਕੇ, ਖਿੜਕੀ ਦੇ ਹਰੇ ਪਰਦੇ ਦੇ ਵੱਲ ਅੱਖਾਂ ਪਾੜ ਕੇ ਵੇਖ ਰਹੀ ਹੈ । ਸੁਰਸੁਰਾਹਟ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ, "ਪਰਦੇ ਉਠਾ ਦੇ, ਮੈਂ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ।"
ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਕੇ ਸੂ ਨੂੰ ਆਗਿਆ ਮੰਨਣੀ ਪਈ ।
"ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਕੀ ! ਰਾਤ ਭਰ ਵਰਖਾ, ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਤੂਫਾਨ ਅਤੇ ਬਰਫ ਡਿੱਗਣ ਤੇ ਵੀ ਇੱਟਾਂ ਦੀ ਦੀਵਾਰ ਨਾਲ ਲੱਗੀ ਹੋਈ, ਉਸ ਸੰਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੱਤਾ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਡੰਠਲ ਦੇ ਕੋਲ ਕੁੱਝ ਡੂੰਘਾ ਹਰੀ, ਲੇਕਿਨ ਆਪਣੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਥਕਾਵਟ ਅਤੇ ਝੜਨ ਦਾ ਸੰਦੇਹ ਲਈ ਪੀਲਾ – ਪੀਲਾ, ਉਹ ਪੱਤਾ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀਹ ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਪਾਈ ਨਾਲ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਜਾਨਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਇਹੀ ਆਖਰੀ ਹੈ । ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਜਰੂਰ ਹੀ ਡਿੱਗ ਜਾਵੇਗਾ । ਮੈਂ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਅਵਾਜ ਵੀ ਸੁਣੀ । ਖੈਰ, ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਇਹ ਅੱਜ ਡਿੱਗ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਮੈਂ ਵੀ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੀ ।
ਤਕੀਏ ਤੇ ਆਪਣਾ ਥੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਚਿਹਰਾ ਝੁੱਕਾ ਕੇ ਸੂ ਬੋਲੀ, "ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪਾਗਲ ! ਆਪਣਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਕਰ ! ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂਗੀ ?"
ਪਰ ਜਾਨਸੀ ਨੇ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ । ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਇਕੱਲੀ ਵਸਤੂ ਇਹ ਆਤਮਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਹੱਸਮਈ ਲੰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ – ਤਿਵੇਂ ਸੰਸਾਰ ਦੋਸਤੀ ਨਾਲ ਬੰਨਣ ਵਾਲੇ ਉਸਦੇ ਬੰਧਨ ਢਿਲੇ ਪੈਂਦੇ ਗਏ ਤਿਵੇਂ – ਤਿਵੇਂ ਉਸਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਜਕੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।
ਦਿਨ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਦੀਵਾਰ ਨਾਲ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੰਤਾਨ ਨਾਲ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਉਹ ਪੱਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ । ਪਰ ਉਦੋਂ ਰਾਤ ਪੈਣ ਦੇ ਨਾਲ – ਨਾਲ, ਉੱਤਰੀ ਹਵਾਵਾਂ ਫਿਰ ਚਲਣ ਲੱਗੀਆਂ ਅਤੇ ਵਰਖਾ ਦੀ ਵਾਛੜ ਖਿੜਕੀ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਕੇ ਛੱਜੇ ਤੇ ਵਗ ਆਈ । ਰੋਸ਼ਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਨਿਰਦਈ ਜਾਨਸੀ ਨੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪਰਦੇ ਉਠਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ।
ਸੰਤਾਨ ਦਾ ਪੱਤਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਮੌਜੂਦ ਸੀ ।
ਜਾਨਸੀ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੱਕ ਉਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕਟਕ ਵੇਖਦੀ ਰਹੀ । ਉਸਨੇ ਸੂ ਨੂੰ ਪੁਕਾਰਿਆ, ਜੋ ਚੌਕੇ ਵਿੱਚ ਸਟੋਵ ਤੇ ਚਿਕਨ ਤਰੀ ਬਣਾ ਰਹੀ ਸੀ । ਜਾਨਸੀ ਬੋਲੀ, ਸੂਡੀ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖ਼ਰਾਬ ਕੁੜੀ ਹਾਂ । ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ, ਉਸ ਅਖੀਰ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਉਥੇ ਹੀ ਰੋਕ ਕੇ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿੰਨੀ ਦੁਸ਼ਟ ਹਾਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਨਾ ਤਾਂ ਪਾਪ ਹੈ । ਲਿਆ, ਮੈਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ – ਜਿਹਾ ਸੂਪ ਦੇ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜਹਿਰ ਮਿਲਾਕੇ ਲਿਆ ਦੇ । ਪਰ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜਰਾ ਸੀਸੇ ਦੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਕੁੱਝ ਤਕੀਏ ਲਗਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਮੈਂ ਬੈਠੇ – ਬੈਠੇ ਤੈਨੂੰ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੇਖ ਸਕਾਂ ।
ਕੋਈ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਬੋਲੀ, "ਸੂਡੀ, ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਦੇ ਨਾ ਕਦੇ ਨੇਪਲਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਜਰੂਰ ਬਣਾਵਾਂਗੀ ।"
ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਫਿਰ ਆਏ । ਸੂ, ਕੁੱਝ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਕੇ ਮਿਲੀ । ਸੂ ਦੇ ਕਮਜੋਰ ਕੰਬਦੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਬੋਲੇ, ਹੁਣ ਸੰਭਾਵਨਾ ਅੱਠ ਆਨੇ ਮੰਨੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਪਰਿਚੇਯਾ ਚੰਗੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਤੂੰ ਜਿੱਤ ਜਾਏਂਗੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ, ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਮੰਜਿਲ ਪਰ, ਇੱਕ – ਦੂਜੇ ਮਰੀਜ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਕੀ ਨਾਮ ਹੈ ਉਸਦਾ – ਬੇਹਰਮੈਨ ! ਸ਼ਾਇਦ ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ – ਨਿਮੋਨੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ । ਅਤਿਅੰਤ ਕਮਜੋਰ ਅਤੇ ਭੈੜਾ ਆਦਮੀ ਹੈ ਅਤੇ ਝਪਟ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਲੱਗੀ ਹੈ । ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ । ਅੱਜ ਉਸਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਭਿਜਵਾ ਦੇਵਾਂਗਾ । ਉੱਥੇ ਆਰਾਮ ਵਧੇਰੇ ਮਿਲੇਗਾ ।
ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸੂ ਤੋਂ ਕਿਹਾ, " ਜਾਨਸੀ, ਹੁਣ ਖਤਰੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ । ਤੁਹਾਡੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ । ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਪਥਿਅ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ।"
ਉਸ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੂ, ਜਾਂਸੀ ਦੇ ਪਲੰਗ ਦੇ ਕੋਲ ਆਕੇ ਬੈਠ ਗਈ । ਉਹ ਨੀਲੀ ਉਂਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਕਾਰ – ਜਿਹਾ ਗੁਲਬੰਦ, ਨਿਸ਼ਚਿੰਤ ਹੋਕੇ ਬੁਣ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਤਕੀਏ ਦੇ ਉਸ ਪਾਸੇ ਤੋਂ, ਆਪਣੀ ਬਾਂਹ, ਸੂ ਦੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ।
ਸੂ ਬੋਲੀ, ਮੇਰੀ ਭੋਲੀ ਬਿੱਲੀ, "ਤੈਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੱਸਣੀ ਹੈ । ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ, ਮਿਸਟਰ ਬੇਹਰਮੈਨ ਦੀ ਨਿਮੋਨੀਆ ਨਾਲ ਮ੍ਰਿਤੂ ਹੋ ਗਈ । ਉਹ ਸਿਰਫ ਦੋ ਰੋਜ ਬੀਮਾਰ ਰਿਹਾ । ਪਰਸੋਂ ਸਵੇਰੇ ਹੀ ਚੌਂਕੀਦਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਨਾਲ ਤੜਪਦਾ ਪਾਇਆ ਸੀ । ਉਸਦੇ ਕੱਪੜੇ – ਇੱਥੇ ਤੱਕ ਕਿ ਜੁੱਤੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਭਿੱਜੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਬਰਫ ਦੇ ਸਮਾਨ ਠੰਡੇ ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ । ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਏਸੀ ਭਿਆਨਕ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਗਿਆ ਸੀ । ਲੇਕਿਨ ਉਸਦੇ ਕਮਰੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬੱਲਦੀ ਹੋਈ ਲਾਲਟੈਣ, ਇੱਕ ਨਸੈਨੀ, ਦੋ – ਚਾਰ ਬਰਸ਼ ਫਲਕ ਤੇ ਕੁੱਝ ਹਰਾ ਅਤੇ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਮਿਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਮਿਲਿਆ । ਜਰਾ ਖਿੜਕੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਾਂ ਵੇਖ – ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਕੋਲ ਦੀ ਉਸ ਅਖੀਰ ਪੱਤੇ ਨੂੰ । ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਕਦੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਕਿ ਇੰਨੀ ਹਨੇਰੀ ਅਤੇ ਤੂਫਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਪੱਤਾ ਹਿਲਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਪਿਆਰੀ ਸਹੇਲੀ, ਇਹੀ ਬੇਹਰਮੈਨ ਦੀ ਬੇਸਟ ਰਚਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪੱਤਾ ਡਿਗਿਆ ਉਸੇ ਰਾਤ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ।