ابابیل (کالی چڑی) خواجہ احمد عباس
اسدا ناں تاں رحیم خاں سی، پر اس ورگا ظالم شاید ہی کوئی ہور ہووے ! سارا پنڈ اسدے ناں توں کمبدا سی۔ اک دن اک لوہار دے پتر نے اسدے بلھد دی پوچھ نال چھاپے بنھ دتے، رحیم خاں نے بچے نوں مار-مار کے ادھ مویا کر چھڈیا اگلے دن سرکاری افسر دی گھوڑی اسدے کھیت وچ آ وڑی تاں رحیم خاں نے اسنوں اینا کٹیا کہ اوہ لہو-لہان ہو گئی۔ لوک کہندے کہ 'کم بخت نوں ربّ دا بھے وی نہیں …انبھول ہووے جاں بے زبان، کسے نوں وی نہیں بخشدا۔ ضرور نرکاں اگّ 'چ سڑیگا۔' پر ایہہ سبھ کجھ اوہ اسدی پٹھّ پچھے ہی کہندے سن۔ اک دن اک وچارے دی شامت آ گئی کہ اوہ رحیم خاں نوں آکھ بیٹھا :
"اوئِ رحیم خانا ! توں کیوں نیانیاں نوں ماردا ایں...؟" بس اسدی اوہ گت بنائی کہ اس دن توں لوکاں رحیم خاں نال گلّ کرنیں چھڈّ دتی، خبرے کس گلّ تے وگڑ بیٹھنا سی اسنے !
بھاویں سارے پنڈ نے اس نال گلّ کرنی چھڈّ دتی سی پر اس اتے کوئی اثر نہیں سی ہویا۔ سویرے سوختے ہی اوہ حل موڈھے اتے دھری کھیت ولّ جاندا دسدا۔ راہ وچ کسے نال گلّ نہ کردا، پر کھیت پہنچ کے بلھداں نال بندیاں وانگ گلاں کرن لگّ پیندا۔ دوہاں بلھداں دے اسنے ناں رکھے ہوئے سن…نتھو تے چھدو۔ حل واہندیاں بولدا، "کیوں اوئِ نتھو، تیں سدھا نی ترناں…ایہہ کیارا اج تیرے پیو نے پورا کرنیں ؟" تے، "اوئِ چھدو، تیری وی شامت آئی اے کہ ؟" تے ادوں سچی-مچی اوہناں وچاریاں دی شامت ہی آ جاندی سی۔ دوہاں بلھداں دیاں پٹھاں اتے چٹاک بن جاندے۔
رحیم خاں شام نوں گھر پرتدا تاں پتنی، بچیاں تے ہرکھ لاہندا۔ دال جاں ساگ وچ لون گھٹّ ہندا تاں پتنی دا چمّ ادھیڑ چھڈدا۔ کوئی بچہ شرارت کردا تاں اسنوں پٹھا ٹنگ کے کٹّ-کٹّ کے بے سدھ کر دندا۔ نت ہی مصیبت کھڑی رہندی۔ مار کھا-کھا کے پتنی ادھمری جہی ہو گئی سی۔ چالھی ورھیاں دی عمر وچ ہی سٹھاں دی لگن لگّ پئی سی۔ بچے چھوٹی عمر وچ تاں کٹّ کھاندے رہے، پر وڈا منڈا جدوں باراں سال دا ہویا تاں اک دن کٹّ کھا کے اجیہا بھجیا کہ مڑ گھر واپس نہیں آیا۔ نال دے پنڈ رشتے داری 'چوں اوہدا اک چاچا رہندا سی…اوہ اس کول جا کے رہن لگّ پیا سی۔ اک دن پتنی نے ڈردیاں-ڈردیاں آکھیا :
"ہالاسپر جائیں تاں نورِ نوں لیندا آئیں…"
تے نال دی نال اوہ بھڑک اٹھیا تے بولیا، "میں اس بدمعاش نوں لین جاواں ؟ ہن تاں اوہ آپُ وی آیا تاں لتاں وڈھّ کے سٹّ دیاںگا…" تے اوہ 'بدمعاش' بھلاں کیوں موت دے منہ وچ آؤندا ؟
دو سال پچھوں چھوٹا منڈا بندو وی نسّ گیا تے بھرا کول جا کے رہن لگّ پیا۔ ہن رحیم خاں کول غصہ ٹھارن لئی صرف پتنی ہی رہِ گئی سی تے اس نے اینی مار کھادھی سی کہ اسنوں اس دی عادت جہی پے گئی سی۔…تے اک دن رحیم خاں نے اسنوں اینا کٹاپا چاڑھیا کہ اس توں وی صبر نہ ہویا تے اوہ موقع ویکھ کے اپنی ماں دے گھر چلی گئی تے اپنی گوانڈھن نوں کہہ گئی کہ رحیم خاں آئے تاں اسنوں دسّ دیئیں کہ اوہ کجھ دناں لئی اپنے پیکے، رام نگر، چلی گئی اے۔
شامی رحیم خاں نوں اس گلّ دا پتہ لگا تاں اوہ سدا وانگ غصے ہون دی تھاں چپ-چپیتا اپنے بلھد بنھن تر گیا۔ اسنوں یقین ہو گیا سی کہ ہن اسدی پتنی وی واپس نہیں آویگی۔
بلھد بنھ کے جدوں اوہ گھر مڑیا تاں اتھے اک بلی میاؤں میاؤں کردی پھردی سی۔ کوئی ہور گھرے ہے نہیں سی، اس لئی رحیم خاں نے اسے نوں پوچھوں پھڑھ کے گھروں باہر وگاہ ماریا۔ چلھا ٹھنڈا پیا سی۔ اگّ بال کے روٹی کون پکاؤندا ؟ بناں کجھ کھادھے پیتے ہی اوہ سوں گیا۔
...
اگلے دن جدوں اوہ اٹھیا تاں چٹا دن چڑھیا ہویا سی۔ پر اج اسنوں کھیت جان دی بہتی کاہل نہیں سی۔ بکریاں دا دودھ چوء کے پی لیا تے حقہ بھر کے منجے تے آ بیٹھا۔ ہن گھر دے اندر وار وی دھپّ آ گئی سی۔ اک کوٹھے وچ جالے لگے ہوئے سن۔ سوچیا کہ صفائی ہی کر لئے۔ اوہ اک سوٹی نال کپڑا بنھ کے جالے لاہن لگیا تاں کھپریل وچ ابابیل (کالی چڑی) دا آلھنا دس پیا۔ دو ابابیلاں کدے اندر آ تے کدے باہر جا رہیاں سن۔ پہلاں تاں اسدے چتّ وچ آئی کہ سوٹی نال آلھنا کھلار سٹے پر پھیر پتہ نہیں کیوں اک گھڑونجی لیا کے اوہ اس اتے چڑھ گیا تے آلھنے اندر جھتیاں مارن لگّ پیا۔ اتھے لال لوتھڑیاں ورگے دو بوٹ چوں چوں کر رہے سن۔…تے دوویں ابابیلاں اوہناں دی رکھیا خاطر اتے چکر لاؤن لگّ پئیاں سن۔ رحیم خاں نے آلھنے ولّ ہتھ ودھایا ہی سی کہ اک نے اس اتے اپنی چنجھ نال وار کیتا :
"اوئِ توں اکھ کڈھینگی کہ ؟" اس کیہا تے گھڑونجی توں اتر آیا۔ آلھنا سلامت رہِ گیا۔
اگلے دن توں اسنے کھیت جانا شروع کر دتا۔ پنڈ 'چوں ہن وی اس نال کوئی گلّ نہیں سی کردا۔ اوہ سارا دن کھیت وچ کم کردا پر شام نوں سورج چھپن توں پہلاں ہی گھر پرط آؤندا۔ حقہ بھر کے لیٹ جاندا تے آلھنے ولّ تکدا رہندا۔
ہن دوویں بوٹ اڈن لگّ پئے سن۔ رحیم خاں نے اوہناں دے ناں اپنے بچیاں والے رکھ دتے سن۔ دنیاں وچ ہن اسدے دوست ایہہ چار پنچھی ہی سن۔ لوک حیران سن کہ اوہناں کئی دناں توں اس نوں بلھداں نوں کٹدیاں وی نہیں سی ویکھیا۔ دوویں بلھد خوش سن۔ اوہناں دیاں پٹھاں توں زخماں دے نشان لگبھگ الوپ ہو گئے سن۔
رحیم خاں اک دن کھیتوں کجھ سوختے مڑ رہا سی کہ راہ وچ کجھ منڈے کوڈی کھیڈدے مل گئے…پر اوہ اسنوں ویکھدیاں ہی اپنیاں جتیاں چھڈّ کے نسّ گئے۔ اوہ کہندا ہی رہِ گیا، "اوئِ ایں میں کوئی کھاندا تاں نیں تھہانوں…"
...
اسمان اتے بدل چھائے ہوئے سن۔ اوہ بلھداں نوں کاہل نال ہکّ کے گھر پہنچیا۔ ادوں ہی بدل زور نال گرجے تے مینہہ لتھّ پیا۔
رحیم خاں نے گھر آ کے بوہے بند کیتے تے دیوا بال لیا۔ پھیر روز وانگ بیہی روٹی بھور کے آلھنے کول اک ٹانڈ اتے سٹّ آیا۔
اوئِ او بندو ! اوئِ نوریا !! اس ہاک ماری، پر بوٹ آلھنیوں باہر نہ نکلے۔ اسنے آلھنے وچ نگاہ ماری تاں چارے پنچھی اپنے کھنبھاں وچ سر لکوئی سہمے بیٹھے سن۔ اوہناں اتے چھت چوں پانی ترپ رہا سی۔ رحیم خاں نے سوچیا جے پانی اویں چوندا رہا تاں آلھنا گل جائیگا۔ اوہ گھروں باہر نکلیا تے ورھدے مینہہ وچ چھت اپر چڑھ کے موری بند کرن لگّ پیا۔ آخیر جدوں اوہ ہیٹھاں اتریا تاں مینہہ نال بھجّ کے گچّ ہو چکیا سی۔ اندر آیا تاں اسنوں چھکاں آؤن لگّ پئیاں۔
اس گلے کپڑے بدلے تے چادر تان کے لیٹ گیا۔ اگلے دن سویرے اٹھیا تاں اسنوں بخار چڑھیا ہویا سی تے ہڈّ-بھننی لگی ہوئی سی۔ پر حال-چال کون پچھدا ؟ کون دعا-دارو کردا ؟ دو دن اوہ اوویں پیا رہا۔
جدوں لوکاں اسنوں کھیت جاندیاں نہ دیکھیا تاں اوہناں نوں چنتا ہوئی کہ کتے بیمار ہی نہ ہو گیا ہووے ! کجھ لوک اسدے گھر تکّ آئے۔ اوہناں اندر جھاک کے ویکھیا تاں اوہ بسترے اتے لیٹیا ہویا سی تے آپ-مہارے گلاں کری جا رہا سی…اوئِ بندو ! اوئِ نوریا !!کتھے مر گئے اوئِ…اج تہانوں کون روٹی کھواؤ ؟
ابابیلاں کمرے وچ کھنبھ پھڑپھڑاؤندیاں پھر رہیاں سن۔
"لگدے، وچارا پاگل ہو گیئے…" کالو ذمیندار نے کیہا، "کلّ سویرے ہسپتال والیاں نوں خبر کر دیانگے بئی اسنوں لے جان…"
...
دوجے دن سویرے لوک ہسپتال والیاں نوں سدّ لیائے، پر رحیم خاں دے اندر وڑے تاں اوہ مریا پیا سی…چارے ابابیلاں اسدی پواندی نیویں پائی بیٹھیاں سن۔
(انوواد: مہیندر بیدی، جیتو)
