اکھراں دے منگتے پرگٹ سنگھ ستوج
زندگی دے پندھ ’تے ترے جاندیاں ساڈا کنے ہی طرحاں دے منگتیاں نال ہر روز وانگ واہ پیندا رہندا ہے۔ پیسے دے منگتے، شراب دے منگتے، ووٹاں دے منگتے تے ہور پتہ نہیں کس-کس چیز دے منگتے۔ منگنا منکھ دی پرورتی ہے پر کئی وار ایہہ منگن پرورتی اینی پربل ہو جاندی ہے کہ جس چیز تکّ ساڈی پہنچ آسانی نال ہو سکدی ہے اسیں اوہ وی منگن توں گریز نہیں کردے۔
ایہناں منگتیاں وچوں اکھراں دے منگتیاں نال میرا بہتا واہ پیندا ہے۔ اکھراں دے منگتیاں وچ صرف غریب ہی نہیں، وڈے-وڈے شاہوکار وی شامل ہن۔ ایہناں منگتیا نال سبندھت انیکاں گھٹناواں میرے دماغ دے خانے وچ بند ہن۔ آؤ کجھ ویکھ ہی لئیے۔
میرے اک جان-پہچان والی میڈم میتھوں منی کہانیاں دی کتاب منگ کے لے گئی۔ اسنوں کہانیاں ودھیا پسند آئیاں۔ کتاب موڑدیاں اوہ بولی، ‘‘اجہیاں کہانیاں دی کتاب ہور لیا کے دیئیں۔’’
‘‘اس طرحاں دیاں کہانیاں دی کتاب تاں میرے کول ایہو سی۔’’ میں کیہا۔
‘‘مینوں نی پتہ جتھوں مرضی لیا کے دے۔’’ اسنے اینی داب پا کے کیہا جویں کوئی کڑی دا ویاہ کرن والا ویاجو پیسے منگن ویلے پاؤندا ہے۔
‘‘چل میں ملّ لیا کے دیدوں۔’’ میں اوہدی ساہت پڑھن دی رچی اگے سلام کیتی۔
‘‘نہیں، نہیں ملّ نہیں.. بسّ-بسّ رہن دے!’’ اوہ ملّ دے ناں نوں اس طرحاں تڑفدی پچھے ہٹ گئی جویں میں اسدے تتا کھرچنا لا دتا ہووے۔ اسنوں سو روپئے دی کتاب خریدنی لکھاں-کروڑاں دا گھاٹے والا سودا جاپیا۔ جدکہ اوہ ہر روز دو سو روپئے تاں اپنے میکئپّ اپر خرچ دندی ہے۔ دوواں میاں-بیوی دی چالی-پنتالی ہزار مہینے دی آمدنی ہے۔
جد میرا ناول چھپیا تاں میں خوشی وچ دوستاں-متراں نوں سنیہے لائے۔ الٹا اک متر نے فون ’تے حکم چاڑھ دتا، ‘‘اٹھ-دس ناول دیاں کاپیاں بھیج دیئیں، میں اپنے دوستاں-متراں نوں پڑھن نوں دے دیوں۔’’ سوچیا، ‘مناں کتے ناول چھپوا کے میں کوئی گناہ تاں نی کر لیا؟ اینے ملّ دیاں اٹھ-دس کاپیاں بھیجنا ’تے اپروں بھیجن’تے دو-ڈھائی سو روپئے دا ہور خرچ۔ جے انج پنج-چار دوستاں نے ہور منگ لئیاں تاں میرا گھر تاں اجڑیا سمجھ۔’
میں ہر مہینے دے تیجے ایتوار ڈاکٹر دے دوائی لین جاندا ہاں۔ میرا نمبر دو-تنّ گھنٹیاں بعد آؤندا ہے۔ ایہناں دو-تنّ گھنٹیاں نوں میں سارتھک کم وچ لگاؤن لئی گھر آؤندے ‘پنجابی ٹربیون’ تے ‘دیش سیوک’ توں علاوہ شہر توں دو اخبار ہور خرید کے لے جاندا ہاں تاں کہ ایہناں وچلا ساہتک میٹر میں ایہناں دو-تنّ گھنٹیاں وچ پڑھ لواں۔ اس سمیں وچوں میرا تھوڑھا سماں پڑھن اتے اتے بہتا سماں دوائی لین آئے اوہناں شہری بابو منگتیاں توں اخبار اکٹھا کرن ’تے لگّ جاندا ہے جہڑے مہنگیاں شراباں پی-پی اتے وادھو کھا-کھا ہزاراں بیماریاں سہیڑ کے دوائیاں ’تے تاں ہزاراں روپئے لگا دندے ہن پر تنّ روپئے دا اخبار نہیں خرید سکدے۔ ایہہ اخبار منگتے لکھاں دیاں گڈیاں وچ آؤندے ہن جدکہ ایہناں نوں اخبار پڑھن لئی دین والا بسّ ’تے۔ کنا الٹ ہے، منگن والے وڈے ’تے دین والا چھوٹا۔
ساڈی سوچ کنی ٹیڈھی ہے۔ اسیں سو دو سو روپئے شراب دی بوتل ’تے تاں لا دندے ہاں پر کتاب ’تے نہیں جدکہ شراب دی بوتل سانوں شیطان بناؤندی ہے، کتاب انسان۔ شراب پی کے ساڈا من ڈانگ پھڑن نوں کردا ہے تے کتاب پڑھ کے جفی پاؤن نوں۔ شراب پی کے شانت گزردی زندگی ’چ طوفان آؤندا ہے تے کتاب پڑھ کے شانتی۔ پر اسیں شراب زیادہ خریددے ہاں تے کتاب گھٹّ۔
جے تسیں اخراں نوں کھریدونگے تاں اوہ ہمیشہ لئی تہاڈے بن جانگے۔ تہاڈے بنے اکھر، تہاڈے پریوار دیاں دو-تنّ پیڑھیاں نوں گیان دینگے، منورنجن کرنگے۔ کتاب اجیہا منورنجن دا سادھن ہے جس نوں اسیں کتے وی بیٹھ کے پڑھ سکدے ہاں، آنند مان سکدے ہاں۔ بسّ! اسنوں اپنا بناؤن دی دیر ہے۔
وکست دیشاں وچ چاہے الیکٹرانک سادھناں دی بھرمار ہے پر اتھے لوک سفر ’تے جان لگیاں بیگ وچ کپڑے بعد ’چ پاؤندے ہن، کتاباں پہلاں۔ تے اسیں…؟
ساڈے گھراں ’چوں اک پچی ہزار مہینے دی نوکری ’تے ہے اتے اسدے گھر والی ڈبل ایم.اے.۔ پتا وی پڑھان جاندا ہے پر ایہناں دے گھر دو روپئے دا اخبار نہیں آؤندا۔ جے لوڑ پے جاوے تاں منگ کے ہی ڈنگ سار لیندے ہن۔ جے آپاں دس کتاباں پڑھن مگر اک-دو وی خرید کے پڑھدے ہاں تاں آپاں منگتے نہیں۔ منگتے تاں صرف اوہ ہن جہڑے اخبار جاں کتاب منگن نوں تاں ویہہ ورگے ہن پر جے خریدن نوں کہہ دیوو تاں انج ڈردے ہن جویں کوبرا سپّ ڈنگ ماردا ہووے۔
پنجابیو! جے آپاں اپنی ہزاراں دی کمائی ’چوں مہینے دا سو روپیہ وی کڈھ لئیے تاں سال وچ باراں سو دے اکھر اپنے بنا سکدے ہاں۔ آؤ آپاں اکھراں نوں منگن دی نہیں، خرید کے اپنا بناؤن دی عادت پائیے۔
