اناڑی اینتن چیکھو
کجھ دن پہلاں دی گلّ ہے ۔ میں اپنے بچیاں دی گورنیس جولیا نوں اپنی سٹڈی وچّ بلایا اتے کیہا–"بیٹھ جولیا ۔ میں تیری تنخواہ دا حساب کرنا چاہندا ہاں ۔ میرے خیال نال تینوں پیسیاں دی ضرورت ہوویگی اتے جنا میں تینوں ہن تکّ جان سکیا ہاں، مینوں لگدا ہے توں اپنے آپ تاں کدے پیسے منگینگی نہیں ۔ اس لئی میں خود تینوں پیسے دینا چاہنا ہاں ۔ ہاں، تاں دسو تہاڈی تنخواہ کنی طے ہوئی سی ؟ تیہہ روبل مہینہ طے ہوئی سی نہ ؟"
"جی نہیں، چالھی روبل مہینہ ۔" جولیا نے مریئل آواز وچّ کیہا ۔
" نہیں بھائی تیہہ ۔ میں ڈائری وچّ نوٹ کر رکھیا ہے ۔ میں بچیاں دی گورنیس نوں ہمیشہ تیہہ روبل مہینہ ہی دندا آیا ہاں ۔ اچھا . . . تاں تینوں ساڈے اتھے کم کردے ہوئے کنے دن ہوئے ہن، دو مہینے ہی نہ ؟"
"جی نہیں، دو مہینے پنج دن ۔"
"کی کہہ رہی ہیں ! ٹھیک دو مہینے ہوئے ہن ۔ بھائی، میں ڈائری وچّ سبھ نوٹ کر رکھیا ہے ۔ تاں دو مہینے دے بندے نے – سٹھّ روبل ۔ لیکن سٹھّ روبل ادوں بننگے، جدوں مہینے وچّ اک وی ناغہ نہ ہویا ہووے ۔ توں ایتوار نوں چھٹی منائی ہے ۔ ایتواراں نوں توں کم نہیں کیتا ۔ کولیا نوں صرف گھماؤن لے گئی سی ۔ اسدے علاوہ توں تنّ چھٹیاں ہور لئیاں ہن ۔"
جولیا دا چہرہ پیلا پے گیا ۔ اوہ وار–وار اپنی ڈریس دیاں سلوٹاں دور کرن لگی ۔ بولی اک شبد وی نہیں ۔
" ہاں، تاں نوں ایتوار اتے تنّ چھٹیاں یعنی باراں دن کم نہیں ہویا ۔ مطلب ایہہ کہ تیرے باراں روبل کٹ گئے ۔ ادھر کولیا چار دن بیمار رہا اتے توں صرف تانیہ نوں ہی پڑھایا ۔ پچھلے ہفتے شاید تنّ دن ساڈے دنداں وچّ درد رہا سی اتے میری بیوی نے تینوں دوپہر بعد چھٹی دے دتی سی ۔ تاں اس طرحاں تہاڈے کنے ناغے ہو گئے ؟ باراں اتے ستّ انھی ۔ تہاڈا حساب کنا بن رہا ہے ؟ اکتالی ۔ اکتالی روبل ۔ ٹھیک ہے نہ ؟"
جولیا دیاں اکھاں وچّ اتھرو چھلچھلا آئے ۔ اوہ ہولی جہے کھنگھی ۔ اسدے بعد اپنا نکّ پونجھیا، لیکن اسدے مونہوں اک وی شبد نہ نکلیا ۔
"ہاں اک گلّ تاں میں بھلّ گیا سی میں ڈائری تے نظر ماردے ہوئے کیہا – پہلی جنوری نوں توں چاہ دی پلیٹ اتے پیالی توڑ دتی سی ۔ پیالی دا ملّ تینوں پتہ وی ہے ؟ میری قسمت وچّ تاں ہمیشہ نقصان اٹھاؤنا ہی لکھیا ہے ۔ چلو، میں اسدے دو روبل ہی کٹونگا ۔ ہن ویکھو، تینوں اپنے کم ولّ ٹھیک طرحاں دھیان دینا چاہیدا ہے نہ ؟ اس دن توں دھیان نہیں رکھیا اتے تیری نظر بچاکے کولیا درخت تے چڑھ گیا اتے اتھے پھس کے اسدی جیکٹ پھٹ گئی ۔ اسدی بھرپائی کون کریگا ؟ تاں دس روبل اسدے کٹ گئے ۔ تیری اس لاپرواہی دے کارن ساڈی نوکرانی نے تانیہ دے نویں جتے چرا لئے ۔ ہن ویکھو بھائی، تہاڈا کم بچیاں دی دیکھ بھال کرنا ہے ۔ اس کم دے تاں تینوں پیسے ملدے ہن ۔ توں اپنے کم وچّ ڈھلّ دوینگی تاں پیسے تاں کٹنے ہی پینگے ۔ میں کوئی غلط تاں نہیں کر رہا نہ ؟
"تاں جتیاں دے پنج روبل ہور کٹ گئے اتے ہاں، دس جنوری نوں میں تینوں دس روبل دتے سن . . . ۔"
"جی نہیں، تسیں مینوں کجھ نہیں دتا… ۔"
جولیا نے دبی زبان وچّ کہنا چاہیا ۔
"تاں کی میں جھوٹھ بول رہا ہاں ؟ میں ڈائری وچّ ہر چیز نوٹ کر لیندا ہاں ۔ تینوں بھروسہ نہیں تاں دکھاواں ڈائری ؟"
"جی نہیں ۔ تسیں کہہ رہے ہو، تاں تسیں دتے ہی ہونگے ۔"
"دتے ہی ہونگے نہیں، دتے ہن ۔"
میں کٹھور آواز وچّ بولیا ۔
"تاں ٹھیک ہے، گھٹاؤ ستائی اکتالی وچوں. . . بچے چوداں . . . . کیوں حساب ٹھیک ہے نہ ؟"
اسدیاں اکھاں ہنجھوآں نال بھر اٹھیاں ۔ اسدے سریر تے مڑھکا چھلچھلا آیا ۔ اسدی آواز کمبن لگی ۔ اوہ ہولی جہے بولی، "مینوں اج تکّ اک ہی وار کجھ پیسے ملے ہن اتے اوہ وی تہاڈی پتنی نے دتے سن ۔ صرف تنّ روبل ۔ زیادہ نہیں ۔"
"اچھا!" میں حیرانی جنک آواز وچّ پچھیا، "اتے انی وڈی گلّ توں مینوں دسی وی نہیں ؟ اتے نہ ہی تیری مالکن نے مینوں دسی ۔ ویکھو، ہو جاندا نہ انرتھ ۔ خیر، میں اسنوں وی ڈائری وچّ نوٹ کر لیندا ہاں ۔ ہاں تاں چوداں وچوں تنّ ہور گھٹا دو ۔ اس طرحاں تیرے بچدے ہن گیاراں روبل ۔ بولو بھائی، ایہہ رہی تیری تنخواہ . .؟ ایہہ گیاراں روبل ۔ ویکھ لے، ٹھیک ہے نہ ؟
جولیا نے کمبدے ہتھاں نال گیاراں روبل لے لئے اتے اپنی جیب ٹٹول کے کسے طرحاں اوہناں نوں اس وچّ ٹھوس لیا اتے ہولی-ہولی ونیت آواز وچّ بولی– "جی دھنواد ۔"
میں غصے نال اگّ ببولا ہون لگا ۔ کمرے وچّ ٹہلدے ہوئے میں غصے بھری آواز وچّ اسنوں کیہا–
"دھنواد کس گلّ دا ؟"
"تسیں مینوں پیسے دتے – اس لئی دھنواد ۔"
ہن میرے توں نہیں رہا گیا ۔ میں اچی آواز وچّ لگبھگّ چیکھدے ہوئے کیہا، "توں مینوں دھنواد دے رہی ہیں ، جدوں کہ توں چنگی طرحاں جاندی ہیں کہ میں تینوں ٹھگ لیا ہے ۔ تینوں دھوکھا دتا ہے ۔ تیرے پیسے ہڑپ کے تیرے نال بے انصافی کیتی ہے ۔ اسدے باو جود توں مینوں دھنواد دے رہی ہیں ۔"
"جی ہاں، اس توں پہلاں میں جتھے–جتھے کم کیتا، اوہناں لوکاں نے تاں مینوں اک پیسہ تکّ نہیں دتا ۔ تسیں گھٹّ توں گھٹّ کجھ تاں دے رہے ہو ۔" اسنے میرے کرودھ تے ٹھنڈے پانی دے چھٹے ماردے ہوئے کیہا ۔
"اوہناں لوکاں نے تینوں اک پیسہ وی نہیں دتا ۔ جولیا ! مینوں ایہہ گلّ سنکے ذرا وی اچرج نہیں ہو رہا ہے ۔" میں کیہا ۔ پھر آواز مدھم کرکے میں بولیا – "جولیا، مینوں اس گلّ لئی معاف کر دینا کہ میں تیرے نال اک چھوٹا–جیہا کرور مذاق کیتا ۔ پر میں تینوں سبق سکھانا چاہندا سی ۔ ویکھ جولیا، میں تیرا اک پیسہ وی نہیں کٹونگا ۔"
"ویکھ، ایہہ تیرے اسی روبل رکھے ہن ۔ میں ہنے تینوں دندا ہاں، لیکن استوں پہلاں میں تینوں کجھ پچھنا چاہوانگا ۔"
"جولیا ! کی ضروری ہے کہ انسان بھلا کہلائے جان لئی انا دبو اتے بودا بن جاوے کہ اسدے نال جو بے انصافی ہو رہی ہووے، تے اوہ اسدا ورودھ تکّ نہ کرے ؟ بس چپچاپ ساریاں زیادتیاں سہندا جاوے ؟ نہیں جولیا، ایہہ چنگی گلّ نہیں ہے ۔ اس طرحاں خاموش رہن نال کم نہیں چلیگا ۔ اپنے آپ نوں بنائے رکھن لئی تینوں اس سنسار نال لڑنا ہووےگا ۔ مت بھلو کہ اس سنسار وچّ بناں بولے کجھ نہیں ملدا . . . ۔"
جولیا نے ایہہ سبھ کجھ سنیا اتے پھر چپچاپ چلی گئی ۔ میں اسنوں جاندے ہوئے ویکھیا اتے سوچیا– اس دنیاں وچّ کمزور لوکاں نوں ڈرا لینا کنا آسان ہے!
