انگوری ایس ساقی
اوہ پچھلے پندراں سالاں دا انگوری نوں روز اک ٹٹی منجی ‘تے لمی پئی ویکھدا آ رہا سی۔ اوہ سکوٹر ‘تے بیٹھا پھ…ر…ر… کردا اس دے نیڑیوں اگے لنگھ جاندا۔ انگوری دی اک جھلک جہی ہی اس دیاں اکھاں نوں پیندی پر کدے وی اجیہا کجھ نہ ہویا جس نے اس دے من نوں وچلت کیتا ہووے پر پچھلے چھ مہینے توں تاں جویں انگوری اکھاں ہی اکھاں راہیں اوہدا راہ روک کے کھڑون لگی سی۔ ہن اس وچّ انگوری وچاری دا کی دوش سی؟ ایہہ پنگا تاں اس نے آپ لیا سی۔ آپ اس نوں چھیڑیا سی۔ نہیں تاں اوہ سارا دن اکلی ٹٹی جہی منجی ‘تے چپّ دھاری بیٹھی رہندی جاں لمی پئی دسدی سی۔
اس کولوں وی انجانپنے وچّ اک بھلّ ہو گئی سی۔ اوہ کدوں چاہندا سی کہ مفت دی بلا گل پوے۔ اصل وچّ جہڑے سکول اوہ نوکری کردا سی اوہ دلی ‘چ کشمیری گیٹ دے اک محلے وچّ سی۔ پندراں سالاں توں اوہ اس سکول وچّ نوکری کر رہا سی۔
سکول پہنچن لئی اس نوں پہلاں اک گلی پار کرنی پیندی سی۔ لمی جہی گلی بالکل اک دیہہ وانگ جس دیاں باہر ولّ پھیلیاں دوویں باہاں ‘تے جویں گھر ہی گھر اگے ہوئے سن۔ پھر گلی ‘تے تھوڑھا جیہا اپر اٹھ اک ڈیوڑی وچّ وڑنا پیندا سی جس نال اک کھلھا برانڈا جڑیا ہویا سی جس تھانیں لنگھ کے اس دا سکول آؤندا سی۔ انگوری اس برانڈے وچّ اکثر منجی ڈاہی دسدی۔ وان والی منجی جس دی دون جاں تاں کئی واری ٹٹی ہندی جاں پھر ڈھلی ہندی۔ اتھے اوہ منجی وچّ ٹنگاں سکیڑی پاسے پرنے پئی رہندی، جویں اوہ انگوری دی دیہہ نہ ہو کے کپڑیاں دی اک گٹھڑی ہووے جس نوں کسے نے بنھ کے اتھے سٹّ دتا ہووے۔ انگوری دی عمر کوئی ستر-بہتر توں اتے ہی ہونی۔ جے اوہ اس سکول وچّ پچھلے پندراں سالاں توں نوکری کردا آ رہا سی تاں انگوری وی اسے برانڈے وچّ اس توں کتے پہلاں دی منجی ڈاہ کے سوندی آ رہی سی۔ بھاویں اوہ اتھوں ہر روز لنگھدا سی پر اجیہی ستھتی کدے پیدا نہیں سی ہوئی کہ اس نوں انگوری کولوں منہ چھپا کے جانا پیا ہووے۔ بس اس دے ساہمنے ہندیاں ہی اوہ دوویں ہتھ جوڑ، شکل رون والی بنا منہ ایوں لمکا لیندی جویں ربڑ دا بنیا ہووے اتے کسے نے کھچّ کے اس نوں لما کر دتا ہووے۔ اس دے سکوٹر دی آواز سندیاں ہی اوہ منجی توں اٹھ کے اکو واری غریبڑی جہی بن بہہ جاندی اتے سکوٹر نیڑے پہنچدیاں اس دے منہ وچّ آپ مہارے بول اگّ پیندے،
”بچے جیون…”
ہن اس وچّ بھلا انگوری نوں کاہدا الانبھا؟ اصل وچّ تاں اس نوں آپ شیخی مارن اتے اپنا وڈپن دکھاؤن دی عادت سی۔ اس نوں بہت سواد آؤندا کسے ضرورت مند بندے نوں ایہہ کہہ کے،
”اوئے! بھائی صاحب ساڈے ہندیاں تہانوں کاہدی چنتا؟ بہتا فکر نہ کرنا سبھ ٹھیک ہو جاویگا۔ نالے فکر کرن لئی اسیں جو بیٹھے ہاں۔”
خیر گلّ تاں انگوری دی چل رہی سی۔ انگوری اس محلے وچّ رہندی سی جتھے اوہ سکول بنیا ہویا سی۔ اصل ‘چ انگوری اس محلے دی جماندارنی سی۔ بھاویں ہن اوہدے پتّ-نونہاں محلے دی صفائی کرن لگے سن پر اوہناں توں پہلاں ایہہ سارا کم اکلی انگوری دے ہتھ وچّ سی۔ محلہ مہاجناں دا سی۔ کہندے نے کوئی سو سال پہلاں اتھے اک سیٹھ اپنے ٹبر نال اس سکول والی عمارت وچّ رہندا سی۔ بڑا عیاش سی۔ اس نے انگوری دے سہرے دے پیو نوں گھر دے کم کار لئی گھوڑیاں اتے ڈنگراں والے تبیلے نال رہن لئی اک کوٹھڑی دے دتی سی۔ کم دا تاں بسّ اک بہانہ ہی سی۔ اصل ‘چ سیٹھ دی انگوری دے سہرے دے پیو دی پتنی ‘تے نگاہ ٹک گئی سی جہڑی بہت خوبصورت سی۔ پھر اوہ سیٹھ ساری عمر اس عورت نال کھیہہ کھاندا رہا۔ سیٹھ تاں مر مکّ گیا پر انگوری دے سہرے دا پیو اوہ تھاں چھڈّ کے نہ گیا۔
ہولی-ہولی سیٹھ دے گھر نال ہور کنے ہی نویں گھر جڑ گئے۔ ادھر انگوری دے سہرے دے پیو دا ٹبر وی ودھدا گیا بھاویں اوہ صفائی سیوک سن پر تاں وی اوہناں شاہوکاراں دا محلہ نہ چھڈیا۔ اس لئی کسے نے کوئی اعتراز وی نہیں کیتا۔
جدوں اس نے سکول ‘چ نوکری شروع کیتی تاں انگوری نوں پہلے دن برانڈے ‘چ ڈہی منجی ‘تے لمی پئی دیکھیا۔ ورھے لنگھدے گئے پر اس ولّ اس نے بہتا دھیان نہ دتا۔ بس کدے کدائیں اوہ ضرور اتھے منجی ‘تے بیٹھی کجھ کھاندی جاں لمی پئی دسدی۔
اک دن اوہ سویرے سکول جا رہا سی کہ پتہ نہیں اس نوں کی ہویا۔ اوہدی وڈپن دکھاؤن دی عادت اس دے من وچّ اگّ پئی۔ اس نے جیبوں پنج روپئے کڈھے اتے انگوری نوں پھڑا دتے۔ اگوں پنج روپئے دیکھ کے انگوری دا چہرہ وی کھڑ گیا۔ اس نے دوویں ہتھاں نوں ڈھلے جہے ڈھنگ نال انجل بنائی جویں ہیٹھاں نوں ڈگے جاندے پنج دے نوٹ نوں جھپٹ کے پھڑ لیا۔ پھر آپ مہارے اس دے مونہوں نکلیا،
”بچے جیون، وڈیاں عمراں مانن۔” انگوری دی اجیہی اسیس سندیاں جویں اوہ اندروں پورا کھڑ گیا، ”واہ! مزہ آ گیا۔ آہ! پنج روپئے وی کوئی چیز ہندے نے۔ بندہ ایویں پان کھا کے تھکّ دندے جاں سگرٹ دے سوٹے مار کے اڈا دندے۔ کویں پنجہ دا نوٹ پھڑدیاں سار اس نے غریبڑا جیہا منہ بنا لیا سی اتے پھر اس نے کویں بچیاں نوں اسیس دتی سی۔” جے گلّ اتھے ہی مکّ جاندی تاں وی خیر سی پر اس توں بعد تاں اوہ وڈی مشکل وچّ پھس گیا۔ ادھر مہینے دی پہلی چڑھے اتے ادھر انگوری جویں منجی ‘تے بیٹھی بیٹھی وی اس نوں گھیر لوے۔ دوویں ہتھاں نوں جوڑ بکّ بنا لوے اتے منہ غریبڑا جیہا کر کے اپنی اسیس نوں ادھورا چھڈّ دیوے، ”بچے جیون۔”
پھر جدوں تیک اوہدی جیبوں پنج روپئے باہر نکل انگوری دی جھولی وچّ نہ پے جان، اوہ روز اتھے برانڈے ‘چوں جویں اس نوں لنگھن نہ دیوے۔ بھاویں اوہ کنا وی اکھ بچاوے پر انگوری پہلی چھ طریق تیک اس توں پنج روپئے لے کے ہی چھڈے۔ بسّ پھیر مہینے دے باقی دن جاں تاں اوہ اس نوں چپّ منجی ‘تے ستی دسے جاں کدے اکلی بیٹھی کجھ کھاندی۔ اس نوں ایوں جاپدا جویں پنج روپئے لین دا انگوری دا اس ‘تے حق سی جس توں اوہ منکر نہیں ہو سکدا سی۔
”اوئے! ایہہ تاں زبردستی ہی ہو گئی۔ پر ہے تاں اخیر نوں… ایہہ میرے کولوں اک واری کی بھلّ ہو گئی کہ ہر مہینے اس دی سزا بھگتنی پیندی ہے۔ ایہہ تاں پھیر دھکیشاہی ہی ہوئی نہ۔”
اوہ من ہی من سوچدا تے کڑھدا پر ہن کی ہو سکدا سی؟ اجے پہلی طریق چڑھی ہی سی کہ جویں منجی ‘تے بیٹھیاں ہی انگوری نے اس دا راہ روک لیا۔ اجے اس نے ہتھ جوڑ بکّ بنائی ہی سی کہ اوہ تیز سکوٹر چلاؤندا پھ…ر…ر کردا سکول ولّ نکل گیا۔ جویں اس نے تاں انگوری نوں ویکھیا ہی نہیں سی اتے نہ ہی اوہدی آواز سنی سی۔ اس طرحاں چھ دن لنگھ گئے پر اوہ انگوری دے ہتھ نہ چڑھیا۔ اپنی جت ‘تے اوہ اندرو-اندر بہت خوش ہندا۔ روز اندر جویں لڈو پھٹن پر اگوں انگوری وی کہڑی گھٹّ۔ انی پکی کہ جدوں دوروں سکوٹر دی آواز سنائی دیوے تاں چست ہو کے منجی ‘تے بہہ جاوے اتے دوویں ہتھ جوڑ منہ ڈھلا جیہا کر لوے۔ کئی دن لنگھ گئے پر اس نے انگوری نوں ڈاہ نہیں دتی۔ پھر اک دن پتہ نہیں کویں گھروں ترن توں پہلاں اوہدے من ‘چ آیا، ‘چلو اج اس نوں پنج روپئے دے ہی دندا ہاں۔ کنے دن ہو گئے ہتھ دی بکل جہی بناؤندی نوں۔ کویں غریبڑا جیہا منہ کر لیندی ہے۔ کلّ پنج روپئے دی ہی تاں گلّ ہے۔’
ایہہ سوچ کے نال ہی اس نے پنج روپئے دا اک نواں نوٹ پینٹ دی سجی جیب وچّ پا لیا تاں کہ سکوٹر ‘تے چڑھیاں-چڑھیاں اوہ باہر کڈھ انگوری دی بکل وچّ سٹّ دیوے پر ایہہ کی؟ اجے تاں اوہ سکوٹر لے لمی گلی وچّ وڑیا ہی سی کہ اس نوں دوروں کئی بندے اکٹھے ہوئے دسے۔ اوہناں وچّ کجھ کھڑوتے تے کجھ گلی وچّ وچھی دری ‘تے بیٹھے سن۔
”محلے وچّ کوئی مر گیا ہوناں۔ ہاں! اوہ رام لال دا پیو ہونا جہڑا پچھلے ہفتے کوٹھے دی چھت توں ہیٹھاں ویہڑے وچّ پکے فرش ‘تے ڈگّ پیا سی، اینے اچے توں ڈگّ کے تاں بندہ ایوں نہیں بچدا۔”
اس نے اپنے آپ نوں جویں ایہہ سوال کیتا تے آپے اس دا جواب دے دتا۔ اس سوچ نال ہی اوہ سکوٹر توں ہیٹھاں اتر گیا۔ اس نے بھیڑ توں دور ہی سکوٹر نوں جندرا مار دتا اتے ہیلمٹ اس دی سیٹ نال لا کے ہولی-ہولی بھیڑ ولّ تر پیا۔ اجے اوہ ڈیوڑی وچّ وڑیا ہی سی کہ اوہ تاں جویں تربھک کے اکو تھاں کھڑھا رہِ گیا کیونکہ ایہہ محلے ‘چ رہندا رام لال دا پیو نہیں سی مریا سگوں ایہہ تاں انگوری سی جہڑی ڈیوڑی نال جڑے برانڈے دے پکے فرش ‘تے بھنجے پئی سی۔ اوہدی دیہہ لال کپڑے نال کجی ہوئی سی۔ نیڑے بیٹھے اس دے پریوار دے جی کجھ تاں رو رہے سن اتے کئیاں دے چہرے رون والے لگّ رہے سن۔ ایہہ سبھ دیکھدیاں سار پتہ نہیں اس دا سجا ہتھ کیوں اوہدی پینٹ دی جیبہ وچّ چلا گیا جتھے اجے وی پنج دا نواں نوٹ پیا سی، جہڑا اوہ اج سویرے انگوری نوں دین دا فیصلہ کر کے گھروں تریا سی۔
”چنگا ہویا سہری دی مر گئی۔ کھہڑا چھٹّ گیا۔ ہن راہ روک کے تاں نہیں کھلوویگی۔”
پتہ نہیں کسے مرتک بارے ایہہ سوچدے سار اس دا اندر کیوں گلانی نال بھر گیا۔
”کدے کسے مردے بارے وی انج سوچیدا ہے؟”
اس نے اپنے آپ نوں کیہا۔ انگوری اجے تک وی انج ہی بھنجے پکے فرش ‘تے پئی سی۔ اوہ اس توں کجھ دوری ‘تے مون ہویا کھڑوتا سی اتے اس دا اک ہتھ پینٹ دی جیب وچّ سی۔ اس دیاں انگلاں پنج دے نوٹ نوں ٹوہ رہیاں سن۔ اوہ اس ویلے کجھ نہیں سوچ پا رہا سی۔ اس دے من وچّ تاں بسّ اکو گلّ سی کہ آہ! کی ہو گیا؟ کی ایہہ ماڑا نہیں ہویا؟
انگوری دی ارتھی تیار کر لئی گئی۔ اوہدے سریر نوں چنگی طرحاں لال دشالے نال کجّ دتا گیا۔ اس دے رشتے داراں اتے نیڑلیاں نے اس نوں پھلاں نال، ہاراں نال سجا دتا۔ اوہ اجے تک وی کجھ دوری ‘تے کھڑھا انگوری دی دیہہ نوں نہار رہا سی۔ پھر پتہ نہیں اچانک اس نوں کیوں اس طرحاں لگا جویں انگوری دا سریر ہلیا ہووے اتے اس نے اپنے چہرے توں لال کپڑا لاہ دوویں ہتھ باہر کڈھ لئے ہون اتے پھر اوہناں نوں جوڑ بکّ بنا غریبڑا جیہا منہ لمکا لما کردیاں کیہا ہووے،
”بچے جیون…۔”
اس آواز دے نال ہی اوہ اپنی تھاں توں اگے ودھ انگوری دے مرتک سریر نیڑے پہنچ گیا۔ اس دا سجا ہتھا اجے تیک وی پینٹ دی جیب وچّ سی جس دیاں انگلاں نے پنج دے نوٹ نوں گھٹّ کے پھڑ رکھیا سی۔ اس نے پھرتی نال اوہ نوٹ اپنی جیبوں باہر کڈھ لیا اتے اپنی تھاں ‘تے کھلوتیاں انج اگے نوں جھکیا جویں نوٹ انگوری ولّ کریگا اتے اوہ اس نوں جھپٹ کے پھڑ لویگی۔
پر جدوں اوہ جھک کے ہتھ اس دی دیہہ نیڑے لے گیا تاں اس دیکھیا انگوری تاں اجے تک وی کپڑے نال کجی اڈول پئی سی، اویں دی اویں جہی اوہ پچھلے پندراں ورھیاں توں گچھا مچھا ہوئی منجی وچّ پئی دسدی آ رہی سی۔ بالکل اک کپڑے دی گٹھڑی جہی جس نوں جویں کسے نے بنھ کے منجی وچّ سٹّ رکھیا سی۔ اس نے ہیٹھاں نوں جھک کے ملکڑے دے کے پنج روپئے دا نوٹ انگوری دے پیراں ولّ رکھ دتا اتے پھر اوہ بناں پچھے دیکھیاں تکھے قدماں نال سکول ولّ تر پیا۔ شاید ایہہ اس دا اخیری ادھیکار سی جہڑا انگوری نے اس کولوں ملو ملی کھوہ لیا سی۔
