باز دا گیت میکسم گورکی
کاوَ روپ کرمجیت سنگھ گٹھوالا

(ایہہ رچنا میکسم گورکی دی کہانی
'باز دا گیت' دے گروبخش سنگھ دے
کیتے انوواد دا کاوَ روپ ہے)

1.
اچے پہاڑیں رینگدا اک سپّ سی بھاری ۔
جا کے سلحی کھڈّ وچ اس کنڈلی ماری ۔
ساگر ونے اوس نے پھر نظر ابھاری ۔
سورج وچّ اسمان دے دیوے چمکاری ۔
گرم ساہ پہاڑ دی مارے اچّ اڈاری ۔
لہراں چٹانیں وجدیاں کر سٹّ قراری ۔
ہنیری گفا دی دھند 'چوں اک جھرنا تکھا ۔
ساگر ولّ نوں املیا رکھ تیبر اچھا ۔
راہ دے پتھر الٹا کے چیر پربت دتا ۔
روہ بھری کردا غرض جا ساگر وچ ڈگا ۔

اچنچیت ڈھٹھا اک باز آ اس تھاں دے نیڑے۔
سینے اسدے ڈونگھا زخم سی کھنبھ لہو لبیڑے ۔
دھرتی اتے ڈگدیاں اس چیک سی ماری ۔
کھنبھ پھڑپھڑائے اوس نے پر زخم سی کاری ۔
سپّ ڈریا تے نٹھیا پھر اسنے تکیا ۔
اس پنچھی دا جاپدے جیوں جیون مکیا ۔
ڈردا ڈردا رینگدا اس کول اوہ آیا ۔
زخمی تکّ اوہ شوکریا تے تنج چلایا ۔
"کیوں، مرن لگئیں ؟" اس نے پچھایا ۔
"ہاں، مر رہاں !" باز ہؤکا بھر آیا ۔
"پر میں رجّ کے جیویا تے خوشی ہے مانی ۔
نال بہادری اڈدیاں سبھ خلاء ہے چھانی ۔
میں گاہیا آکاش اے تے نیڑیوں تکیا ۔
توں کی وچاری چیز ایں جو اڈ نہ سکیا ۔"
"آکاش اک خلاء ہے میں رینگ نہیں سکدا ۔
ایتھے بہت آنند ہے سلھ اتے نگھّ دا ۔"
آزاد پنچھی نوں سپّ نے ایوں جواب سی دتا ۔
من اپنے ہسیا گلّ نوں سمجھ بے تکا ۔
سپّ پھر بیٹھا سوچدا، 'کی فرق اے پیندا،
جے کوئی دھرتی رینگدا جاں اڈدا رہندا ۔
انت سبھناں دا اک ہے دھرتی تے آنا ۔
مٹی وچ سما کے مٹی ہو جانا ۔'

باز نے روہ وچ آ کے پھر گردن چکی ۔
ڈونگھی نظر اک اوسنے ولّ کھڈّ دے سٹی ۔
چٹان تریڑاں وچوں سم پانی رہی سی ۔
کھڈّ والی ہوا موت تے سڑھاند بھری سی ۔
باز اداسی سکّ نال اک کوک سی ماری ۔
'کاش میں ولّ آکاش دے پھر بھراں اڈاری ۔
دشمن اپنے تائیں میں نال زخمی سینے ۔
رگڑاں خون 'چ ڈوب کے سٹ دیاں زمینے ۔
لڑائی وچ کی مزہ ہے بزدل کی جانے ۔
مرناں ہے نویں زندگی مرداں دے بھانے ۔'
سپّ سوچے اچا اڈن دا ہونا بڑا نظارہ ۔
تاہیں آہاں بھر رہا ایہہ باز وچارا ۔
سپّ باز نوں آکھدا، 'توں جے بھرنی اڈاری۔
گفا دے سرے تے پہنچ جا طاقت لا ساری ۔
دندی توں ہیٹھاں کدّ پؤ کر وڈا جیرا ۔
ہو سکدے کھنبھ چکّ لین سبھ بھار جو تیرا ۔
تینوں وچّ خلاء دے اوہ پھیر اڈاون ۔
بجھ چکی تیری آس نوں اوہ پھیر جگاون ۔'
باز دا لوں لوں تھرکیا پھر روہ چڑھایا ۔
جلھن وچ پنجے کھوبھدا دندی تکّ آیا ۔
دندی اتوں اڈن دی اس کری تیاری ۔
ڈونگھا بھر کے ساہ اوس پھر چبھی ماری ۔
پتھر وانگوں ڈگیا تے کھنبھ کھلارے ۔
نال چٹاناں رگڑ کے لتھے اوہ سارے ۔
اک لہر نے آکے اس تائیں اٹھایا ۔
خون اوس دا دھو کے سبھ صاف کرایا ۔
جھگّ دے وچ لپیٹ کے ولّ ساگر چلی ۔
لہراں چیکاں ماریاں مچ گئی ترتھلی ۔

2.
کنا چر سپّ بیٹھا رہا کھڈّ کنڈل ماری ۔
باز بارے اوہ سوچدا جہنوں خلاء پیاری ۔
پھر ول اس اسمان دے اک نظر سی ماری ۔
جتھے نے سپنے خوشی دے رہندے لاؤندے تاری ۔
سپّ سوچے، 'باز ورگے کی بھالدے وچ خلاء دے ؟
نہ ہی جسدا کوئی تل ہے نہ کنارہ دسے ۔
اڈن دی تانگھ وچ ہی کیوں روح کلپاؤندے ؟
کی اتھے اوہناں نوں دسدا کی خوشی نے پاؤندے ؟
اک چھوٹی بھر اڈان میں جان ایہہ سکدا ۔
جے کوئی خوشی ہوویگی اوہنوں مان میں سکدا ۔
سپّ نے زور پورا لا کے کنڈل اک ماری ۔
پتھر اتوں اچھلیا بھرن لئی اڈاری ۔
اس نے اپنے من وچوں ایہہ گلّ وساری ۔
جو رینگن لئی جمدے نہ لان اڈاری ۔
سپّ اتانہ بھڑک کے آ چٹان تے ڈگیا ۔
مرنو جد اوہ بچ گیا پھر اچا ہسیا ۔

'بسّ اینی ہی گلّ ہے، اس وچ خوشی کی ؟
اتانہ چڑھ کے اڈنا پھر ڈگنا دھرتی ۔
دھرتی نوں نہیں جاندے تے دکھی نے رہندے ۔
بھالن خلاء وچ زندگی تے دھپاں سہندے ۔
اپر چانن بہت ہے جیون نہیں ٹکدا ۔
تاں پھیر مان کاہدے لئی ہنکار اے کسدا ۔
پاگل اچھاواں دھرت تے نہ پوریاں ہوون ۔
ہار تے پردہ پاؤن لئی ایہہ اڈ کھلوون ۔
دھرتی نوں جو نہیں پیاردے اوہناں اڈدے رہنا ۔
تاہیؤں پیندا ایہناں نوں سبھ دکھڑا سہنا ۔
ایہناں دی پھوکی ونگار وچ میں نہیں آؤنا ۔
دھرتی تے میں جمیا ایتھے وقت لنگھاؤنا ۔'

تیز روشنی سی پے رہی ساگر دئے چمکارے ۔
لہراں زورو زوری وجدیاں آ آ کنارے ۔
اسے غرض وچ سی گونجدا اوہ باز ترانہ۔
جہدی دھن آکاش ڈراؤندی کمبن چٹاناں ۔
لہراں سی گیت گا رہیاں دسّ باز دلیری ۔
'توں بھاویں ہیں مر گیا پر قربانی تیری،
آزادی لئی مرجیوڑے نے پیدا کرنے ۔
سدا دوجیاں لئی جو تارے بن چڑھنے ۔'