بھیت والی گلّ سنتوکھ سنگھ دھیر
ویہڑے دی ولگن اتوں اڑ کے، موقع بچاندیاں، ذیلداراں دی ہرپرکاش، گلی وچوں لنگھے جاندے ورکاں دے پرمندر ولّ تکدی کتے حلقہ جیہا مسکرا پئی کہ اچنچیت، موڑ اتوں آ دھمکے، باریاں دے تلکو نے ٹیڈھیں اکھیں ویکھ لیا۔ اک تاں عشقَ مشک، لکایاں، سہرے لکدے وی تاں نہیں ہن۔
باریاں دے تلکو نوں جویں کجھ لبھّ پیا ہووے، تھوڑا تھوڑا کھنگھدا اتے مسکراندا اوہ آئرن ہالی آیا۔ سچا لوہار اوہدا جگری یار سی۔ پر آئرن ہالی اتے ٹٹّ-مرمت کراؤن اتے پھالے آدی ڈنگاؤن والے کساناں دا اکٹھ جیہا سی۔ اوہ پیر جہے ملدا کھلو گیا۔ بھکھدے لوہے اتے گھن دیاں سٹاں تھمدیاں سچے لوہار نے ایویں ذرا ساہ لین دے بہانے پچھیا، “سنا، کدھر آیا ویلیا، اج تاں بڑے دند نکلدے نے، کوئی خوش خبری مل گئی؟”
“اوئے آپاں تاں سدا خوش رہنے آں مستری، سدا خوش، تیرے مانگن دھند نہیں پٹدے سارا دن۔”
بھکھدے، سوہے لوہے اتے ہلکی جیہی چھائی دسن لگی، “نہ مکھاں گلّ اے کوئی؟” سچے نے تاؤ جاندا دیکھ، ہاسی نوں چھڈدیاں، مطلب دی گلّ پچھی۔
“توں کم کر حالے، پھیر کرن والی اے گلّ، وہل سمیں، آہو………۔” تے تلکو سینت جہی سٹدا اتھوں تر گیا۔
تلکو باریئے نے سچے لوہار نوں بھاویں تکڑائی نال آکھیا سی کہ گلّ اس توں باہر نہیں جانی چاہیدی؛ پر سچے لوہار لئی رام سنگھ فوجی تاں کوئی اوپرا نہیں سی۔ بچپن دے آڑی، اک دوجے دے بھیتی، کھان پین دے سانجھی۔ اجیہے متر نوں دسّ دین نال کی فرق پے چلیا ہے؟ جیہی گلّ اوہدے کول، تیہی اپنے کول۔ تے سچے لوہار نے اینا کہندیاں کہ ‘دیکھیں، تیرے کول رہے……”، رام سنگھ فوجی دے کنّ وچّ پھوک مار ہی دتی۔
رام سنگھ فوجی نوں جانوں مسیں دن لنگھیا۔ بھاویں اوہ سبھا دا ڈونگھا اتے گمبھیر سی، پر ایہہ منکھ دا من ہے؛ اک پہاڑ دا بھار بھاویں ایہہ سوکھی طرحاں جھلّ لوے، پر اک گلّ دا بھار جھلنا ایہدے لئی، کئی وار اوکھا ہو جاندا ہے۔ راتیں سون لگیاں رام سنگھ فوجی نے اپنی وہوٹی، ہربھجنو، کول اینی گلّ کر ہی دتی کہ اوہنے اڈدی اڈدی کجھ ایہو جہی سوٕ سنی ہے۔ تے نال ہی تاکید کر دتی کہ اگے کسے نوں وی کنّ ولیل نہیں پینی چاہیدی۔ وہوٹی کول تاں ایہو جہی گلّ کرن دا کوئی حرج نہیں سی۔ وہوٹی تے گبھرو وی جے آپو وچّ اس طرحاں دی گلّ نہ کر سکن، تاں ہور کون کرے؟ وہوٹی تے گبھرو نالوں ودھ کے ہور کون اک دوجے دا محرم ہو سکدا ہے؟
سن کے، تھوڑھا وینگ نال مسکراندیاں، ہربھجنو بولی، “دیکھ لے سردار جی، تیرے پنڈ دیاں کڑیاں……تے جے کسے نونہہ کولوں ماڑی جنی کھنامی ہو جاوے تاں اوہدے پیکیاں تکّ جا کے کھاکھاں پٹّ آؤ سارے۔”
پر فوجی نے اک نکی جہی تیوڑی پا کے مٹھا جیہا گھوریا، “دیکھ بھجنو، میتھوں برا کوئی نہیں، جے اگے گلّ گئی اے!”
“سانوں کی جی……”، وہوٹی نے نہورا کیتا، “کوئی اگّ کھاوے، انگیار……”
“بسّ، میں تینوں کہہ دتا، خبردار……!” فوجی تھوڑا جیہا ہور تن گیا۔
“نہ بیر دی سہں، میں تاں ہسدی آں، مینوں کی لوڑ۔” بھجنو نے سچوں ہی آکھ دتا۔
پر، ساری رات بھجنو دے دل وچّ اک لوہن جیہی لگی رہی۔ ایہو جیہی گلّ کرن وچّ اک طرحاں دا آنند وی تاں ملدا ہے۔ دوجے دن، پٹھے لین چلے چوبارے والیاں دے بنتو نوں، گتاوا کردی بھجنو نے واج مار کے ویہڑے وچّ سدّ لیا۔ کھلھے سبھا دی ہون کارن دیوراں جیٹھاں نال ایہو جہیاں گلاں اوہ کھلیاں کر لیندی سی۔ پتلے پتلے بلھاں `چوں مسکراندی بھجنو اکھاں وچّ علت بھر کے تکن لگی۔
“ہاں، کی کہنی ایں بھابی………؟” اندر وڑدیاں، من وچّ گدگداندا بنتو بولیا۔ اوہنوں جاپیا جویں اج تاں بھابی دیال ہوئی پئی ہے۔ کھرلی کول، اوہ، کلے اتے پیر دھردا بھجنو اتے نوں تھوڑھا الر کے کھلو گیا۔
“وے…بکریا……تھوڑا پرھاں ہو کے کھلو، ہنے بھاویں تیرا بائی آ جاوے اتوں۔” جھوٹھ موٹھ دے غصے نال بھجنو بولی۔ پر بنتو نے اس گلّ نوں گولیا ہی نہ، تے سگوں پولا جیہا ہتھ بھجنو دے موڈھے اتے رکھدا بولیا، “اج تاں دینہدا بھابی جانو منہ مٹھا کرائنگی……”
بھجنو پارے وانگ تھرک اٹھی، “چل وے، لگئ لالاں چھڈن، دیکھ لے، جاندا رہیں جے اگے ودھئیں، میرے کول وی سنھی دا لبڑیا ہتھ اے- ایہناں گلاں خاطر تاں نہیں سدیا میں تینوں……!”
بنتو کمب کے تھوڑا پچھے ہٹ گیا تے سروں پیراں تکّ کچا ہویا کنّ اتے کھاج جیہی کرن لگا۔ دھرتی اوہدے پیراں ہیٹھ تیز تیز گھم رہی سی۔
بھجنو نوں اوہدی حالت اتے ترس آ گیا، “میں تاں سوچیا، لے بنتے نوں اک گلّ دسونگی……!”
دھرتی، ہولی ہولی ہندی، بنتو دے پیراں وچّ اڈول ٹک کے کھڑو گئی۔ بھابی پوری طرحاں غصے نہ سی ہوئی۔ “توں بھابی گلّ دسّ، ہن تاں معافی دیہہ، اگے نوں نہیں کردا ایکن!”
“جاہ وے جاہ لچیا، ہن نہیں بولنا تیرے نال۔”
“بئی منت نال بھابی، لے، ہتھ بنھ دناں!”
“نہ، ہن نہیں دسنی تینوں۔”
“نہ بھابی، ہاڑھے ہاڑھے……۔”
“تیرا کی اے وے ہوچھے دا، بھاویں سارے پنڈ وچّ کھنڈاؤندا پھریں۔”
بنتو دے دل وچّ اچوی لگّ گئی، “بئی بھابی، ہن میں تینوں کویں جکین دواماں……؟”
بھجنو جھوٹھے نہورے نوں بہتا چر نہ رکھ سکی؛ مست ہو کے سر ہلاؤندی بولی، “پہلاں سہں کھا وے میری، کسے کول گاہاں تاں نہیں کرینگا؟” اوہدے کناں دیاں والیاں نکا نکا ہلن لگیاں۔
اتسکتا نال بنتو دا دل دھکّ دھکّ کرن لگا، “بئی بھابی، تیریؤ سہں، میں ایڈا ای مر جاں جے کسے کول ساہ وی کڈھاں!”
“ہائے ہائے وے چندریا، دپھے ہونا، کیہو جہیاں گالھاں کھاندے……!” پیار دی جھلک نال بھجنو بولی، تے پھیر مسکنیاں وچّ مہکدی تے بلھ مروڑدی بھابی نے سنی سنائی گلّ دیور دے کنّ وچّ چوء دتی۔
گھر نیرے دی بھروٹی سٹ کے چاؤلا چاؤلا تردا بنتو چاچی کرپالو دے گھر پجیا۔ چاچی کرپالو ایویں اک تھم وڈا ہون کرکے ساریاں دی چاچی لگدی سی، پر چاچی بن کے اوہ کسے دی وی نہیں سی رہندی۔ اوہدا بڑا جی کردا، پر اوہدی واہ نہیں سی چلدی؛ اس لئی اوہ سارے منڈیاں کھنڈیاں نال ہر طرحاں دیاں گلاں نجھکّ کردی تے ہسّ تس لیندی سی۔ پچیاں ورھاں دی بلبل ورگی جٹی پنجاہاں ورھاں دے ڈھوڈر کاں نال پنجرے وچّ بند کیتی پئی سی۔ چاچا وریاما بڈھا ہون توں بناں سرے دا افیمی پوستی وی سی۔ ہور تاں ہور، افیم دی پینک وچوں جاگدا سو گھوریاں دا گھوری چاچا جد نکّ وچّ بول کے اپنی کرپالو نوں واج ماردا تاں چاچی وچاری نوں دھڑدھڑی آ جاندی۔ زندگی دے زہر نال دلوں بھاویں چاچی پھک کے رہِ گئی سی، پر پھکے دل نال وی تاں کئی وار جیؤنا ہی پیندا ہے۔ ساہمنے، پھاٹک دی چول چیکی تاں ویہڑے وچّ اکلی کپاہ ویلدی چاچی نے ویکھیا، کشنے بلیانے دا بنتو کالی گانی دی تویتی اتے نمھا نمھا مسکراندا آ رہا ہے، “آ وے بنتیا، توں تاں عید دا ای چند بن گیا دوجکیا، اکھ `چ پاؤن نوں نہیں ملدا کتے، اج تاں ڈلھ ڈلھ جانے وے، کس لتھّ گیا کتوں؟”
“بئی چاچی، بئی گلّ اے اک، پر گاہاں کرن والی نہیں۔”
جھٹّ ویلنا تھم کے چاچی بولی، “اگے تیریاں کہڑیاں کیتیاں وے گاہاں؟” تے پھیر اوہ اصل نالوں ہولی آواز بناؤندی بولی، “بڑیاں بڑیاں گلاں پچائیاں اسیں سوہنیاں! میرے ورگا ہاضمہ کیہدا ہونے؟ برود مانگن بھری پئی اے ہکّ میری……۔” کہندیاں، ٹھنڈا جیہا ساہ بھر کے چاچی چپّ ہو گئی۔
اک پل رک کے بنتا بولیا، “سچ، چاچا کتھے اے؟”
“ہنے گیئے باہر نوں، ڈوڈے پی کے۔”
“بئی چاچی، بئی ہور تاں کس نہیں، بئی کہی گلّ دور تکّ چلی جاندی اے……۔”
“لے توں نہ دسّ وے، رکھ آپدے ای کول……!” تے ہرکھ نال کاہلی کاہلی چاچی دا ویلنا چیکوں چیکوں کرن لگا۔
“نہیں چاچی……”، بنتو نے چاچی دا ہتھ روکدیاں کیہا، “میں تاں ایہی کہنا، بئی جنا کسے دا پڑدا بنیا رہے، اونا چنگا۔”
“دیکھ……”، چاچی نے گردن اتے انگلی پھیردیاں آکھیا، “آہ سر بھاویں چلیا جاوے، پر صدق نہ جاوے، اسیں تاں بس ایہہ جاندے آں۔ ساڈے سر `تے ملا، بھاویں کھوہ پٹّ، مجال اے دوجے کنّ خبر وی ہووے۔” چاچی نے دلاں دی محرم بن کے آکھیا۔ کاشنی دپٹے ہیٹھ اوہدیاں اکھاں دے شربتی ڈورے ہور گوہڑے ہو گئے تے بدامی ٹھوڈی اتے کھنیاں گوہڑا نیلا تل ہور پیارا دسن لگا۔
“نہیں چاچی، جو توں سمجھی ایں، اوہ گلّ نہیں۔”
“تاں پھیر کہڑی اے وے؟ دسدا کیوں نہیں؟ گڈّ ہونا، چھکلی دیئی بیٹھیں منہ نوں۔”
“لے کھولھ دناں چھکلی………۔”
تے پھیر جہڑی وی گلّ سی، بنتو نے تھوڑا تھوڑا ہسدیاں تے رس لیندیاں ساری دی ساری چاچی نوں دسّ دتی۔
چاچی بھاویں ساری گلّ وچّ مٹھا مٹھا ہنگارا بھردی رہی سی، پر جد بنتو جان لگیا تاں ایرکھا دے اچیت بھاوَ نال تھوڑھا چبّ کے کہن لگی، “دیکھ لے، بڑے گھراں دیاں گلاں، باپ ذیلدار کہاؤندے، دھی ایہ چجّ کردی اے!”
“بسّ بسّ، دیکھ چاچی، گلّ ایتھے ای رکھیں، گاہاں نہیں بولنا آپاں۔” بوہے اتے مڑ کے تکدیاں بنتو نے انگلی ماری۔
“نہ ایں تاں بے-چنت رہُ، ایں نہیں میں کچی۔” چاچی نے حامی اوٹی۔
بنتو چلیا گیا، پر چاچی دے دل وچّ دھکھدھکھی لگ گئی۔ کنی وار اوہ خیال وچّ اپنے آپ نال مسکرائی۔
چاچی دا گھر کی سی، کبوترخانا سی۔ چاچا تاں ڈوڈیاں دی چاہ نال افیم دا ماوا چاڑھ کے باہر چونترے اتے جا کے اونگھن لگ جاندا، تے پچھے کوئی نہ کوئی کبوتر اڈ کے چاچی کول ویہڑے وچّ آ جاندا۔ دو پل گٹکدا، دل دیاں گلاں کردا تے پھیر ہولا پھلّ ہو کے اڈاری مار جاندا۔ پتہ نہیں چاچی وچّ کہڑی کھچّ سی کہ دمڑی دا سکّ مل کے پنڈ دے سارے تویتیاں والے اسنے موہ لئے سن۔ دیوے دی لاٹ اتے جویں بھمبٹ ڈگ ڈگ پیندے ہن، سارے گبھریٹ مر جاندے۔ جدوں بولدی، جان کڈھ لیندی۔
چاچی نے لکھ جتن کیتا کہ گلّ نوں ڈھڈوں باہر نہ کڈھے، پر اوہنوں جاپدا جویں پوٹلی `چ بنہی ہوئی واشنا گٹھاں، کونیاں وچوں آپے باہر نکل جاندی ہے۔ عشقَ حسن دے بھیت اک مٹھی جہی واشنا ہی تاں ہندے ہن۔ تے ایہہ واشنا چاچی کولوں کھلر ہی گئی تے کھلری وی ایکن جویں دیوے نال دیوا لگدا ہووے۔
اندرے اندر، پنڈ دے ہر طرحاں دے لوکاں وچّ کھچڑی پکن لگی:
مشکے ہوئے گبھریٹ کناں ولوں ڈلھدے ہاسیاں نوں روک روک اک دوجے نوں ملدیاں رمزاں سٹدے، “نویں چن دی رام بئی……!” تے پھیر نکی جیہی گھسر مسر کر کے سر ماردے تر جاندے۔
پکے ہوئے بیمبڑ کہندے، "اوئے آپاں نے رولا کاہنوں پاؤنیں، بھیلی پھٹو تاں گڑ دی روڑی سانوں وی ملو۔”
بڈھے ٹھیرے اک دوجے توں سن کے ہؤکا بھردے، “کلجگ آ گیا کلجگ، اسیں ویہہ ویہہ سال دے کڑیاں منڈے ننگے ہی کھیڈدے رہندے سی رلکے، کوئی جاندا وی نہیں سی ہندا ایہہ گلاں۔”
تے بڈھیاں مائیاں سر جوڑ جوڑ برا جیہا منہ بنا کے ہتھ پھٹکاردیاں گھر گھر کردیاں، “نہ بھائی، کھلاؤن دا لاڈ، پنھاؤن دا لاڈ، ایہو جیہی دھی دا تاں جمدی دا ہی گل گھٹّ دیوے۔ ایہ نتیجے نے دو دو گتاں دے۔ ہور پڑھاؤن دسمیاں۔ اجے تاں بئیا پاس کراؤنے!”
بھاویں ایہہ گلاں کردیاں لوکیں، آپو وچّ کئی طرحاں دیاں گلاں ہور بناؤندے سن، پر اک گلّ اتے، اپنے آپ ہی، اوہ سارے اک سن کہ پنڈ وچّ اک دی عزت ساریاں دی عزت ہے۔ اس لئی ہر کوئی، گلّ نوں صرف اپنے کول ہی رکھن لئی، ہر کسے نوں زور دے کے اپنا اپنا فرض سمجھدا سی۔
تاں وی، روں وانگ پولے پولے پیر دھردی ایہہ گلّ کسے طرحاں نندی سمرالو تکّ جا پہنچی۔ نندی سمرالو ذیلداراں دی شریکنی سی، جو پہلاں کسے ہور تھاں ویاہی ہوئی سی، پر کسے گلوں چھٹڑ ہو کے، باراں ورھے پیکیاں دے گھر بیٹھن مگروں اخیر بڈھے پینشنیئے، ذیلدار دے چاچے دے پتّ، چیت سنگھ جمعدار نال کریوا کر کے آ گئی سی۔ ہن تاں آئی نوں وی ویہہ ورھے ہو چکے سن۔ پر اجے وی شریکے والے، جمعدار دے گھر نندی دے آؤن نال، نندی نوں اپنے ورگا اچا ہویا سمجھن دی تھاں اوہ جماندار نوں ہی نندی ورگا نیواں ہویا گندے سن: "خبرے کتھوں کتھوں ادھل کے آئی اے، چوہڑی اے کہ چماری، کوئی سہریاں دی بنھ تاں نہیں…!” ویہہ ورھاں دی خواری تے ویہہ ورھاں دیاں چوبھاں نال نندی دا دل انبیا پیا سی۔ جد کدے کوئی چھیڑ چھڑ جاندا تے نندی دل دا غبار کڈھن لئی باہاں الار الار، چنگاں چھیڑن والیاں دا اگا پچھا پندی تاں سارا شریکا تھر تھر کمبن لگ جاندا۔ بھاویں شریکنیاں نے بھنڈ بھنڈ اوہنوں ‘چھٹی ہوئی’ دھما چھڈیا سی، پر نندی اینی بری نہیں سی، جنی اوہنوں بنایا گیا سی۔ اتے اس کم وچّ ذیلداراں دا گھر سارے شریکے نالوں اگے سی۔
اک وار تاں نندی نوں جاپیا جویں اوہدے ہتھ کوئی چنگا ہتھیار آ گیا ہے، جس نال اوہ بڑے نکّ والیاں دا ہن نکّ بھنّ سکیگی۔ پر پھیر اوہنے سوچیا، ہتھ وچّ مسیں آئے ہتھیار نوں ایویں تتّ بھڑتّ وچّ ورت کے ہی کھنڈھا نہیں کر لینا چاہیدا۔ تیل دیکھو، تیل دی دھار دیکھو۔
اگلے دن اوہ کوئی سودا لین دے بہانے برجو باہمن دی ہٹی اتے آئی۔ برجو باہمن جمعدار چیت سنگھ دا ہی نہیں، نندی سمرالو دا وی ملاحظے دار سی۔ تختے دے اوہلے کھڑو کے اوہ کنا کنا چر گلاں کر لیندے سن۔ برجو باہمن جتھے مہامبیر نوں پوجدا اتے گیتا گائتری دا پاٹھ کردا سی، اتھے وارث شاہ دی ہیر اتے عاشقاں دے ہور قصے وی بڑی لٹک نال گاؤندا سی۔ نندو دی گلّ سنی تاں سنگھنیاں سلیٹی مچھاں وچوں مسکرا کے بڑے پریم نال بولیا، “دیکھ نند کرے، کچیرا نہ کریں، دھی بھین سبھ دی سانجھی، دنیاں ای ملاحظے پوردی اے، کی ہویا جے ایویں کتے نیانے ہسّ کے بول پئے۔”
“اک واری تاں دادی دا چونڈا ہلون کے چھڈنے……!” نندو انگوٹھا دکھاؤندی مکی نوں ہوا وچّ ہلاؤندی بولی، “بنی پھردی اے رکان، دانی دوارکاں، لوکاں دیاں گلاں بناؤندی اے، جنی کھنی نوں بلھ کڈھدی اے، نکّ ہیٹھ ای نہیں آؤندا کوئی، ہن پھیرے تاں اپنے منجے ہیٹھ سوٹی……!” نندو، ذیلدار دے گھروالی، اپنی شریکنی، ہر کور بے بے اتے گھری ہوئی سی۔
“نہ بئی سردارنی، تتّ نہ کر بہتا، دیکھ سیانے کی کہندے نے: اکھے، وارے شاہ نہ بھیت صندوکھ کھلے، بھاویں جان دا جندرا ٹٹّ جائے………بسّ، اینیؤں عرض ہے ساڈی۔” برجو باہمن وچّ وسدا عاشق منتدار ہو کے بولیا۔
“تیری تاں نت کوئی نہ کوئی عرض رہندی اے، کہڑی کہڑی مناں؟”
“ہن تاں اینیؤں منّ لے، نند کرے، کڑی دی بدنامی ہو جو!”
“اک واری ہر کر نال گلاں دو ضرور کرنیاں!”
“اوہدے نال جکن مرضی آڑ رکھ، پر گاہاں واج نہ کڈھیں!”
“چل نہیں کڈھدی،” نندی ادھے کو دل نال بولی، تے “اینا وی تیرے منہ نوں اے پر” کہندیاں چلی گئی۔
نندو سمرالو نوں للھک تاں کئی وار اٹھی کہ خصماں نوں کھاوے برجو باہمن، این چراہے وچّ بھانڈا بھنّ کے اک واری تاں ذیلداری دا بھار حلقہ کر دیوے۔ پر پھیر اوہدا اندرلا ہی اوہنوں کویں نہ کویں موڑ دندا، ‘کاہنوں اگا مارنے سیانی دھی دا۔’ پر نندی، اپنی جیٹھانی، ہر کور زیلدارنی نال دو گلاں ضرور کرنیاں چاہندی سی۔ سو اک دن گھگرا پا کے اوہ زیلدارنی ول چلی ہی گئی، “پیریں پینیاں بے بے۔”
“سائیں جیوے، بیر جیوے، دیہہ نروئی، بڈھ سہاگن……۔” ہر کور نے بلھاں وچّ اسیس بڑبڑائی، “پیڑھی لے لے نند کرے!”
پیہڑی اتے بہندیاں، اعلیٰ دوالا دیکھ کے، نند کور ہولی واج وچّ بولی، “اک گلّ کرن آئی آں میں تاں……تیں نہیں کس سنیا بے بے؟”
“نہ بہو……!” ہر کور بے بے دیاں اکھاں اڈیاں رہِ گئیاں۔
“دیکھ بے بے، غصہ تاں نہ کریں، جے دکھ منیدے تانہی آہ نکلدی اے، آپاں بھاویں کویں رہیئے، پر دھی جیہی تیری، تیہی میری……۔”
ہر کور دا کالجا دھکّ دھکّ کرن لگا، “لے کتے دو تاں نہیں کملیئے۔” اوہنے خشک ہندے سنگھ وچوں مسیں آکھیا۔
نندی بھاویں اس گلّ لئی تیار ہو کے وی آئی سی کہ جے سنکے زیلدارنی الٹا اگوں سر نوں آئی تاں اج اوہ وی چنگی طرحاں اوہدی چھوت جھاڑ کے ہی چھڈیگی۔ پر تاں وی اوہنے ہولی ہولی بول کے، اپنتّ بھرے ڈھنگ نال، بھیت والی ساری گلّ، جویں اوہنے سنی سی، ساری، اوہنوں کہہ سنائی۔
ہر کور بے بے نے، سندیاں ہی، سر دا دپٹہ لاہ کے نند کور دے پیراں وچّ رکھ دتا، “میری عزت تیرے پیراں وچ، دیکھیں نند کرے، پنڈ وچّ کور کور نہ ہو جاوے۔”
نندی سمرالو دیاں اکھاں بھر آئیاں، اوہ تھڑکی آواز وچّ بولی، ‘میرے سر پاپ نہ چڑھا بے بے، میں کاہنوں کہنے کسے کول، میرا گھر تیرے نال نہیں مچو۔ اک تیرے تائیں چل کے ضرور آ گئی۔”
“میرے کول چل کے توں جم جم آ، آہ تیرے ساہمنے میرا دھولا جھاٹا، منکھاں دے کنیں گلّ نہ چڑھے، توں اندر وڑ کے میرے بھامیں سو چھتر مار لے۔”
“ایں نہ کہُ بے بے، ایں نہ کہُ، میں تاں ساری عمر سیکھاں اتے بھجدی رہی آں، میرا دل جاندے، کنا سلّ ہندے بدنامی دے جیؤن دا۔”
“نند کرے، توں بڑی میں چھوٹی…۔” ہر کور دے بلھ کمبن لگے۔
“ماہاں موٹھاں `چ کون بڑا چھوٹا بے بے۔”
“نند کرے، اسیں تیرے نال بڑیاں کیتیاں!” ہر کور ورگا نمانا اج کوئی نہیں سی۔
“توں میرا وساہ کر بے بے- توں مینوں اپنی جان- بسّ، توں مینوں اپنی جان……۔” بھرے گلے نال کہندیاں، نندی، منہ اتے وگ تریاں پانی دیاں گھرالاں پونجھن لگی۔
لکھ رنجیاں دے ہندیاں وی اپنائے جان لئی ترسدی نندو نے کدے وساہگھات نہ کیتا۔ وچو وچّ سلگھدی گلّ بھاویں سارے پنڈ وچّ پھیل چکی سی؛ پر اشکے پنڈ دے، جو کسے نے وی دھکھدی نوں ہوا دین دا جتن کیتا ہووے۔ ہر کسے نے، واہ لگدی، ایہہ بھیت اپنے کول سامبھیا ہویا سی۔
