بڈھیپا اینٹن چیخو
شلپکار ازیلکو اپنے جدی قصبے وچّ پہنچیا، جتھے اس نوں قبرستان وچّ گرجاگھر دا پنر نرمان کرن لئی بلایا گیا سی۔ اوہ اسے قصبے وچّ پیدا ہویا سی، اتھے پڑھیا، اتھے ہی وڈا ہویا اتے اتھے ہی اس دا ویاہ ہویا۔ جدوں اوہ ریل گڈی وچوں اتریا تاں اوہ اس نوں مشکل نال ہی پچھان سکیا۔ سبھ کجھ بدل گیا سی۔ اٹھاراں سال پہلاں جدوں اوہ پیٹرزبرگ گیا سی، گلی دے لڑکے سٹیشن والی تھاں 'تے گلہریاں پھڑدے ہندے سن اتے وڈی گلی وچّ گندی کالی بھوری واڑ والی تھاں 'تے ہن چار منزلا ہوٹل بنیا ہویا سی۔ اس نوں ہوٹل دے پرانے نوکر توں پتہ لگیا کہ اس دے جانکاراں وچوں ادھے کو تاں مر چکے ہن۔
‘توں ازیلکوو نوں جاندے؟’ اس نے نوکر توں اپنے بارے پچھیا، ‘شلپکار ازیلکو، جس نے اپنی پتنی نوں طلاق دتا سی؟ اس دا گھر اتھے نیڑے ای سی۔ تینوں ضرور یاد ہوئےگا۔’
‘سر، مینوں یاد نھی؟’
‘تینوں یاد کویں نھی؟ طلاق دا تاں بہت رولا پیا سی۔ ذرا سوچ۔ شاپکن نے میرے لئی طلاق دا پربندھ کیتا سی۔ اوہی بدمعاش، جس دا کلبّ وچّ چنگا کٹاپا ہویا سی۔’
‘سر، شاپکن نوں میں چنگی طرحاں جانداں۔ اوہ ہن مزے وچّ اے۔ اوہ نوٹری اے تے اس دا اپنا دفتر اے۔ اس کول کرپیچنی گلی وچّ دو مکان نے۔ پچھے جہے اس نے اپنی دھی دا ویاہ کیتٔے۔’
ازیلکوو نے تھوڑھا جیہا سوچیا اتے پھر شیپکن دے دفتر وچّ جا کے اس نوں ملن دا من بنا لیا۔ اوہ ہولی-ہولی تردا کرپیچنی گلی وچّ پہنچ گیا۔ شیپکن دفتر وچّ ہی سی۔ ازیلکو نے اس نوں مشکل نال ہی پچھانیا۔ شرابی شیپکن ہن کالے بھرے سر والا کمزور بڈھا آدمی بن گیا سی۔
‘توں مینوں پچھانیا نہیں؟’ ازیلکوو نے آکھیا، ‘میں تیرا پرانا کلائینٹ ازیلکوو آں۔’
‘واہ، واہ!’ شیپکن نے اس نوں گلوکڑی پا لئی اتے بولیا، ‘کی لئینگا؟ شراب لئینگا؟ شاید تینوں کستورا مچھی چنگی لگے۔’
‘نہیں، نہیں۔ میں کجھ نھی لینا۔’ ازیلکوو نے آکھیا، ‘میرے کول سماں نھی۔ میں جلدی قبرستان جا کے گرجاگھر دا نریکھن کرنی۔ میں اس دے پنر نرمان دی ذمہ واری لئی اے۔’
‘بہت ودھیا۔ آپاں کھانا کھا کے کٹھے چلانگے۔ میرے کول گھوڑا گڈی اے تے ودھیا نسل دے گھوڑے نے۔ میں تینوں اتھے لے جاوانگاں تے گرجاگھر دے وارڈن نال تیری گلّ کرا دیاںگا۔ توں میتھوں ڈردا کیوں اے؟ کسے ویلے ضرور میں تیز طرار تے کپٹی ہندی سی، ہن میں بڈھا ہو گیاں، میری پتنی اے تے میرے بچے نے۔’
دوویں کھانا کھا کے گھوڑا گڈی ‘تے سوار ہو کے قبرستان ولّ چل پئے۔
‘اوہ وی وقت سن!’ شیپکن نے گلّ شروع کیتی، ‘تینوں یاد اے جدوں توں اپنی پتنی نوں طلاق دتا سی؟ اس گلّ نوں کوئی ویہہ سال ہو گئے نے۔ مینوں لگدے توں سبھ کجھ بھلّ گیئے۔ مینوں تاں ایوں یاد اے جویں ایہہ کل دی گلّ ہووے۔ چست طلاق ہون کرکے میں کدے-کدے کوئی گنجھل دار کم کرن لئی اتاولا ہو جاندا جے اس دی چنگی فیس ملدی ہووے، جویں تیرے کیس وچّ۔ توں مینوں ادوں کنے دتے سی؟ پنج جاں چھ ہزار۔ توں پیٹرزبرگ چلیا گیا تے اپنا کیس مینوں سنبھال گیا۔ تیری پتنی صوپھیا بہت گھمنڈی تے شانمتی سی۔ اس نوں طلاق دا دوش اپنے اپر لین لئی مناؤنا بہت کٹھن کم سی۔ میں اس نال گلّ کرن جاندا تے اوہ مینوں ویکھن سار اپنی نوکرانی نوں آواز ماردی، ‘ماشا، میں تینوں آکھیا سی کہ اس بدمعاش نوں اندر نہ وڑن دئیں۔ اس نوں باہر کڈھ کے گیٹ بند کر دے۔’ میں اس نوں کئی خط لکھے تے کئی وار ملن دی کوشش کیتی، پر سبھ بے ارتھ۔ اخیر میں تیجے آدمی نوں وچّ پایا اتے تیرے ولوں دس ہزار دین دی پیش کش کیتی۔ اوہ چلائی۔ پھر اس نے میرے منہ ‘تے تھکیا اتے اپنے اپر دوش لینا منّ گئی۔’
‘میرا خیال اے کہ اس نے میتھوں دس نھی، پندراں ہزار لئے سی۔’ ازیلکوو نے آکھیا۔
ہاں، ہاں…پندراں، مینوں غلطی لگی۔’ شیپکن نے گھبراہٹ وچّ آکھیا، ‘ایہہ گلّ پرانی ہوگی۔ ہن تیتھوں کی لکونا۔ اس نوں میں دس ای دتے تے پنج اپنی جیب ‘چ پا لئے۔ توں تاں بہت کمائی کردا سی۔ مینوں یاد اے توں اک ٹھیکے ‘چوں ویہہ ہزار بنائے سی۔ جے میں تیری چھلّ نہ لاہندا، تاں ہور کیہدی لاہندا؟ ہن ایہہ سبھ کجھ بھلّ جانا چاہیدے۔’
‘مینوں دسّ کہ مگروں صوپھیا دا کی بنیا؟’
‘جدوں اس نوں دس ہزار مل گیا تاں افسراں نال گھمن لگی۔ جدوں اوہ کسے نال ریسٹورینٹ وچّ جاندی تاں اوہ بے ہوش ہون لئی تیز برانڈی دی بوتل پی جاندی۔'
‘پھر کی ہویا؟'
‘اک ہفتہ لنگھیا تے پھر اک ہور۔ میں اپنے گھر بیٹھا کجھ لکھ رہا سی۔ اچانک دروازہ کھلھیا تے اوہ اندر آ گئی۔ اس دی پیتی ہوئی سی۔ ‘اپنا سرانپیا دھن واپس لے، لے۔' اس نے آکھیا اتے نوٹ میرے منہ 'تے مارے۔ میں نوٹ چکّ کے گنے۔ دس ہزار توں پنج سو گھٹّ سن۔'
‘اوہ نوٹ توں کتھے رکھے؟'
‘ہن تیتھوں لکون دا کی فائدہ؟ اوہ میں اپنی جیب 'چ پا لئے۔ توں میرے ولّ اس طرحاں کیوں ویکھدیں؟ اگلی گلّ تاں سن۔ مہینے کو مگروں، اک رات میں شرابی حالت وچّ گھر پہنچ کے مومبتی جگائی۔ صوپھیا میرے سوفے 'تے بیٹھی سی۔ اس دی بہت پیتی ہوئی سی۔ ‘مینوں میرے نوٹ واپس کر دے۔' اوہ بولی، ‘میرا من بدل گیئے۔'
‘تے توں اس نوں واپس کر دتے؟'
‘میں اس نوں، مینوں یاد اے، دس روبل دتے سن۔ میں اس نوں ہزار وی دے دندا، پر میرے ادوں دن ای برے سن۔ میں اس نوں دساں دا نوٹ وی مشکل نال ای دتا۔'
گھوڑا گڈی قبرستان دے گیٹ 'تے جا کے رک گئی۔ دوویں اس وچوں اتر کے گیٹ وچوں اگے لنگھ گئے۔ قبرستان وچّ سارے پاسے خوشبو پھیلی ہوئی سی، دھوپ تے تازی پٹی زمین دی خوشبو۔
‘اپنا قبرستان ودھیئ۔' ازیلکوو نے آکھیا، ‘باغ ورگا۔'
‘ہاں، پر افسوس ایہہ اے کہ چور یادگاری پتھر چرا لیندے نے۔ ادھر سجے پاسے لوہے دے سمارک دے نال صوپھیا دفن اے۔ توں ویکھنا چاہینگا؟'
دوویں سجے پاسے مڑے اتے برف وچّ دی چلدے ہوئے لوہے دے سمارک کول پہنچ گئے۔
‘آہ ویکھو۔' شاپکن نے سفید سنگمرمر دی چھوٹے سمادھی پتھر ولّ اشارہ کردیاں آکھیا، ‘اک افسر نے اس دی قبر 'تے پتھر لوا دتا سی۔'
ازیلکوو نے ہولی-ہولی اپنی ٹوپی اتاری اتے اسدے گنجے سر نوں دھپّ لگن لگی۔ اس ولّ ویکھدیاں شیپکن نے وی اپنی ٹوپی اتاری تے اک ہور گنج دھپّ وچّ چمکن لگیا۔ قبر دے آلے دوآلے سناٹا چھایا ہویا سی، جویں ہوا وی مر گئی ہووے۔ دوواں نے قبر ولّ ویکھیا۔ پھر اوہ کجھ سوچن لگے، پر بولے کجھ نہ۔
‘اوہ شانت ستی پئی اے۔' شیپکن نے چپّ توڑدیاں آکھیا، ‘ہن اس نوں کوئی فرق نھی پیدا کہ اس نے دوش اپنے اپر لے لیا سی۔'
ازیلکوو گمبھیر ہو گیا۔ اچانک اس وچّ رون لئی بھاوناتمک اچھا پیدا ہوئی، جویں کدے ایہہ اس وچّ پیار کرن لئی ہوئی سی۔ اس دیاں اکھاں وچّ نمی آ گئی اتے اس دا گلا بھر آیا، پر اس دے کول شیپکن کھڑا سی اتے اس دے ساہمنے اوہ کمزوری نہیں وکھا سکدا سی۔ اوہ اچانک پچھے نوں مڑیا اتے شیپکن نال گرجاگھر وچّ چلیا گیا۔
لگبھگ دو گھنٹے اوہناں نے گرجاگھر ویکھیا تے وارڈن نال گلاں کیتیاں۔ اجے شاپکن وارڈن کول کھڑا سی کہ ازیلکوو اس توں اکھ بچا کے صوپھیا دی قبر کول گیا۔ اس نوں لگیا جویں چھوٹا سفید سمادھی پتھر اس ولّ اداسی نال ویکھ رہا ہووے۔ اس دا دل اچی-اچی رون نوں کیتا، پر اس نے اپنے آپ 'تے قابو پا لیا۔ دس کو منٹ اوہ نراشا دی ستھتی وچّ کھڑا رہا اتے پھر شیپکن ولّ نوں چل پیا۔
(انوواد: ڈاکٹر. ہرنیک سنگھ کیلے)
