بلبل ہینس کرسچیئن اینڈرسن
چین وچّ، تسی جاندے ہو، سمراٹ اک چینی ہے اتے اسدے آسپاس دے سبھ لوک وی چینی ہی ہن ۔ کہانی جو میں تہانوں سنان جا رہا رہا ہاں، سالاں پہلاں گھٹی سی، اس لئی اسنوں بھلّ جان توں پہلاں ہی اسنوں سن لینا اچھا رہے گا ۔ سنسار وچّ سبھ توں سندر سی سمراٹ دا محل ۔ ایہہ راج-محل سمچا چینی–مٹی دا بنیا سی، اتے بیش قیمتی سی، پر انا نازک اتے بھربھرا کہ جو وی اسنوں اک وار چھوہ لیندا سی، دوجی وار لئی سچیت ہو جاندا سی ۔ پھلواڑی وچّ اتیئنت انوکھے پھل سن جنہاں تے آکرشک چاندی دیاں گھنٹیاں بجھیاں ہوئیاں سن جو بجدیاں رہندیاں سن تاں کہ ادھروں گزرن والے دا دھیان پھلاں دے ولّ ضرور جاوے ۔ واستو وچّ سمراٹ دی پھلواڑی وچّ سبھ کجھ درشنی سی اتے ایہہ انا وشال سی کہ آپ مالی نوں وی اسدی دوجے نوک دا پتہ نہیں سی ۔ اسدیاں سیماواں توں اگے نکل کے جان والے پاندھی جاندے سن کہ اگے وشال رکھاں والا اک شاندار جنگل سی جسدی ڈھلان ڈونگھے نیلے ساگر تکّ جاندی سی اتے وڈے وشال جہاز اوہناں رکھاں دی چھاں ہیٹھوں لنگھدے سن ۔ اجیہے رکھاں وچّ ہی کسے اک تے اک بلبل رہندی سی جو انا سریلا گاؤندی سی کہ بیچارے مچھیرے، جنہاں نوں ڈھیراں کم کرن نوں ہندے، اسنوں سنن لئی رک جاندے، اتے کہندے کی ایہہ بہت سریلی نہیں ہے ؟ پر جدوں پھر توں مچھلیاں پھڑن لگدے تاں اگلی رات تکّ اس پنچھی نوں پھر بھلّ جاندے پھر اگلی وار اسنوں گاؤندے ہوئے سنکے حیران ہندے، کنا ولکھن ہے بلبل دا گاؤنا !
بہت دور دیشاں توں راہی سمراٹ دے شہر وچّ آئے؛ شہر، راج-محل اتے باغاں دی پرشنسا کیتی پر جدوں اوہناں نے بلبل نوں سنیا تاں ایہی کیہا کہ بلبل سبھ توں ودھیا ہے ۔ اتے اپنے–اپنے گھریں پرط کے اپنے ویکھے ہوئے دا ورنن کیتا، ودوان لوکاں نے کتاباں لکھیاں جنہاں وچّ شہر، راج-محل اتے ادیاناں دا ورنن کیتا، پر اوہ بلبل دا ورنن کرنا نہیں بھلے سن جو کہ واستو وچّ اک مہان حیرانی سی ۔ کویاں نے ڈونگھے ساگر دے نزدیک جنگل وچّ رہن والی بلبل دے بارے وچّ پد رچے ۔ کتاباں سمچے سنسار تکّ پہنچیاں اتے کجھ سمراٹ دے ہتھ وی آئیاں؛ اپنی سون دی کرسی وچّ بیٹھا سمراٹ ایہناں کتاباں وچّ اپنے شہر، راج-محل اتے ادیانا دے شاندار ورنن نوں پڑھدا ہویا، پرشنسا بھاوَ وچّ جھومن لگا پر جویں ہی اسنے پڑھیا بلبل سبھ توں سندر ہے اوہ حیران ہو کے بولیا، ایہہ کی ہے ۔ میں تاں بلبل دے بارے وچّ کجھ نہیں جاندا ۔ کی اجیہا کوئی پنچھی میرے سامراج وچّ ہے ؟ اتے اوہ وی میری پھلواڑی وچّ ؟ میں تاں کدے اسدے بارے وچّ نہیں سنیا ۔ لگدے کجھ کتاباں توں سکھیا جا سکدے ۔
تدّ اسنے اپنے اک سامنت نوں بلایا جو انا کلین سی کہ جیکر اس نال نمن درزے دا ادھیکاری گلّ کردا جاں کجھ پچھدا تاں اوہ کیہا کردا سی اوہ جسدا ارتھ کجھ وی نہیں ہندا ۔ ایہناں کتاباں وچّ بلبل نام دے اک ادبھت پنچھی دا ورنن ہے ۔ سمراٹ نے کیہا، کہندے ہن میرے وشال سامراج وچّ پائی جان والی سرووتم چیز اوہی ہے ۔ مینوں اسدے بارے وچّ کیوں نہیں دسیا گیا ؟
میں تاں کدے نام وی نہیں سنیا گھڑسوار سامنت نے جواب دتا، اسنوں کدے تہاڈے دربار وچّ پیش ہی نہیں کیتا گیا ۔ اج شام نوں اسیں اسنوں اپنے دربار وچّ حاضر چاہانگے ۔ سمراٹ نے کیہا، ساری دنیا میرے توں بہتر جاندی ہے کہ میرے کول ہے کی ! گھڑسوار سامنت نے کیہا میں کدے اسدے بارے وچّ نہیں سنیا، پھر وی میں اسنوں لبھن دی کوشش کراں گا ۔ پر بلبل ملدی کتھے ؟ سامنت سیڑیاں چڑھیا–اتریا، راج-محل دے گلیاریاں وچّ گھمیا؛ سبھ توں پچھیا لیکن بلبل نوں کوئی نہیں جاندا سی ۔ سامنت نے اوہ واپس پرط کے سمراٹ نوں دسیا کہ بلبل تاں کتاب لکھن والیاں دی صرف منو-کلپنا ہے ۔ مہاراج نوں کتاباں وچّ لکھی ہر گلّ تے وشواس نہیں کر لینا چاہیدا ہے؛ کئی وار ایہہ کتاباں کلپت ہندیاں ہن جاں کالی کلا ۔ پر جس کتاب وچّ میں اسدا ورنن پڑھیا ہے، سمراٹ نے کیہا مینوں جاپان دے مہان شکتی شالی سمراٹ نے بھیجی ہے اس لئی اس وچّ جھوٹھ تاں ہو ہی نہیں سکدا ۔ اسیں بلبل دا گانا سناگے، اسنوں اج شام ساڈے دربار وچّ ہونا چاہیدا ہے ۔ اوہ اج ساڈی کرپا–پاتر ہے اتے جیکر اوہ نہ آئی تاں سارے درباری رات–بھوج دے جلدی بعد کچل دتے جانگے ۔
جو آگیا سامنت چیکھیا، اتے اوہ پھر راج دربار دی تمام سیڑیاں چڑھیا–اتریا سارے کمریاں اتے گلیاریاں نوں پلانگھدا ہویا؛ اتے اسدے پچھے–پچھے بھجے ادھے درباری جنہاں نوں کچلیا جانا پسند نہیں سی ۔ انوکھی بلبل جسنوں دربار دے علاوہ سارا سنسار جاندا سی بارے زوردار پچھگچھ ہوئی ۔
اخیر رسوئی وچّ اوہناں نوں اک چھوٹی نردھن کڑی ملی، جنھے کیہا، ہاں، میں بلبل نوں چنگی طرحاں جاندی ہاں؛ اوہ واستو وچّ اچھا گاؤندی ہے ہر شام مینوں اپنی غریب بیمار ماں لئی میزاں تے بچا ہویا کھانا لے جان دی آگیا ہے؛ اوہ ساگر–تٹ تے رہندی ہے ۔ پرتدے ہوئے میں تھکّ جاندی ہاں اتے جنگل وچّ آرام کرن بیٹھدی ہاں اتے بلبل نوں گاؤندے ہوئے سنکے میریاں اکھاں وچّ اتھرو آ جاندے ہاں ایہہ مینوں اپنی ماں دے چمن–جیہا لگدا ہے ۔ چھوٹی نوکرانی، سامنت نے کیہا، میں تینوں رسوئیگھر وچّ پکی نوکری دوا دیوانگا تینوں سمراٹ نوں راتری بھوج کردے ہوئے دیکھن دی آگیا ہوویگی جیکر توں سانوں بلبل دے کول لے چلیں؛ کیونکہ بلبل نوں راج دربار وچّ گاؤن لئی بلوایا گیا ہے ۔ اوہ جنگل نوں چل پئی جتھے بلبل گاؤندی سی اتے ادھا دربار اسدے پچھے–پچھے چل پیا ۔ جویں ہی اوہ اگے ودھے اک گاں دے رمبھن دی آواز آئی ۔ اوہ ! اک جوان درباری نے کیہا، ہن سانوں بلبل مل گئی ہے، چھوٹے جہے پرانی وچّ کنی انوکھی شکتی ہے؛ میں ضرور اسنوں پہلاں وی گاؤندے ہوئے سنیا ہے ۔
نہیں، ایہہ تاں بس گاں دے رمبھن دی آواز ہے چھوٹی کڑی نے کیہا اجے تاں اسیں راج-محل توں بہت دور جانا ہے ۔
ادوں دلدل وچّ کجھ ڈڈوآں دے ٹرٹراؤن دی آواز آئی ۔ سندر ! جوان درباری نے کیہا، ہن میں بلبل نوں گاؤندے ہوئے سن رہا ہاں، ایہہ گرجے دیاں گھنٹیاں جہی ٹن–ٹن ہے ۔
دیکھو، دیکھو ! اوہ رہی بلبل، کڑی نے کیہا اوہ بیٹھی ہے بلبل، ٹاہنی نال چپکے ہوئے دھوسر رنگ دے ایک پنچھی دے ولّ اشارہ کردے ہوئے اسنے کیہا ۔ کی ایہہ سنبھوَ ہے ؟ سامنت بولیا، میں تاں کدے کلپنا وی نہیں کیتی سی کہ چھوٹی جہی، سادہ جہی سدھارن جہی ایہہ چیز بلبل ہوویگی ۔ ضرور اسنے انے سارے راجسی لوکاں نوں اپنے آلے دوآلے ویکھ کر اپنا رنگ بدل لیا ہووےگا ۔
چھوٹی بلبل اچی آواز وچّ کڑی نے اسنوں پکاریا ساڈے اتیئنت کرپالو سمراٹ چاہندے ہن کہ توں اوہناں دے ساہمنے گاویں ۔
میں بڑی خوشی نال گاوانگی ۔ کہندے ہوئے بلبل نے خوش ہوکے گانا شروع کر دتا ۔
ایہہ تاں چھوٹیاں–چھوٹیاں کچّ دیاں گھنٹیاں دے وجن دی آواز ہے ۔ سامنت نے کیہا، اتے ویکھو اسدا چھوٹا–جیہا گلا کم کویں کردا ہے ۔ حیرانی دی گلّ تاں ایہہ ہے کہ اسیں اسنوں کدے پہلاں کیوں نہیں سنیا؛ اج دربار وچّ ایہہ بہت کامیاب رویگی ۔
کی میں اک وار پھر سمراٹ دے ساہمنے گاواں ؟ ایہہ سمجھدے ہوئے کہ شاید سمراٹ وی اتھے ہی ہے، بلبل نے پچھیا ۔
میری سریشٹ چھوٹی بلبل، سمراٹ نے کیہا، مینوں تینوں اج شام نوں درباری جشناں لئی سدا دندے ہوئے ہاردک پرسنتا ہو رہی ہے ۔ تینوں دربار وچّ اپنے منموہک گانے لئی راجکرپا دی پراپتی ہوویگی ۔
میرے گیت ہرے جنگل وچّ زیادہ سندر گونجدے ہن ۔ بلبل نے کیہا؛ لیکن پھر وی اوہ راجدربار وچّ اپنی اچھا نال چلی گئی جدوں اسنوں سمراٹ دی اچھا دا پتہ چلیا ۔
موقعے لئی محل نوں بہت سچجے ڈھنگ نال سجایا گیا ہزاراں دیویاں دے پرکاش نال چینی–مٹی دیاں دیواراں چمچما اٹھیاں ۔ گلیارے پھلاں سجاکھے سن، پھلاں دے ارد–گرد چھوٹیاں–چھوٹیاں گھنٹیاں بنیاں سن ایہہ وکھ گلّ ہے کہ گلیاریاں دی چہل–پہل اتے لوکاں دی بھجّ -دوڑ وچّ ایہہ گھنٹیاں انی زور نال ٹنٹنا رہیاں سن کہ کسے دا بولیا ہویا کچھ وی سنائی نہیں دے رہے سی ۔ وڈے حالَ کمرے دے وچکار بلبل دے بیٹھن لئی سونے دا ٹھیہا لگوایا گیا سی ۔ سبھ درباری موجود سن ۔ رسوئیگھر دی چھوٹی نوکرانی نوں وی دروازے دے کول کھڑے ہون دی آگیا مل گئی سی ۔ اسنوں رسوئی گھر وچّ باورچی نہیں بنایا گیا سی ۔ سبھ اپنے راجسی ویش–شنگار وچّ سن، ہر اکھ ننھے دھوسر پنچھی تے جمی سی ہن سمراٹ نے اسنوں گاؤن لئی اشارہ کیتا ۔ بلبل نے انا مدھر گایا کہ اتھرو سمراٹ دیاں اکھاں وچوں نکل کے اسدیاں گلاں تے وگ ترے ۔ بلبل دا گانا ہور وی مرمسپرشی ہو اٹھیا ۔ سمراٹ انا آنندت ہو اٹھیا کہ اسنے اپنی سونے دی کنٹھی بلبل نوں پواؤن دی گھوشنا کر دتی پر بلبل نے اس سنمان دھنواد سہت منا کر دتا ۔ اسنوں پہلاں ہی سمرتھّ سنمان مل چکیا سی ۔ میں سمراٹ دیاں اکھاں وچّ اتھرو ویکھے ہن ۔ اسنے کیہا، ایہی میرے لئی سبھ توں بہت سنمان ہے ۔ انوکھی شکتی ہندی ہے سمراٹ دے ہنجھوآں وچّ اتے ایہی میرے سنمان دے سمرتھّ ہن ۔ اتے اسنے اک وار پھر ہور وی منتر–مگدھ کرن والا گانا گایا ۔
ایہہ گان تاں بہت سندر اپہار ہے؛ دربار دیاں عورتاں نے آپس وچّ گلّ کیتی ۔ اوہ وی اوہ وی اپنے منہ وچّ پانی بھرکے اپنی آواز وچّ بلبل دیاں دیوی دھناں کڈھن دی کوشش وچّ من ہی من اپنے آپ دے وی بلبل ہون دی کلپنا کرن لگیاں اتے اوہناں دی گل بات دا لحظہ وی بدل گیا ۔ اوہ وی بلبل–جیہا سریلا گاؤن دی کوشش کرن لگیاں اتے اس تے محل دے وردیدھاری نوکراں اتے نوکرانیاں نے وی سنتونش ظاہر کیتا جو کہ اک 'وڈی گلّ' سی، جویں کہ کہاوت وی ہے کہ 'اوہناں نوں' خوش کرنا بہت ہی اوکھا ہے ۔ واستو وچّ بلبل دا راج محل دا ایہہ دورہ بہت ہی سفل رہا سی ۔ ہن اسنے دربار وچّ ہی رہنا سی، اپنے ہی پنجرے وچّ ۔ اس نوں دن وچّ دو وار اتے رات نوں اک وار باہر جان دی آزادی سی ۔ ایہناں موقعیاں تے اسدی سیوا وچّ باراں نوکر تینات سن جو واری–واری بلبل دی ٹنگ وچّ بندھی ریشمی ڈور نوں پھڑی رکھدے سن ۔ بے شک اجیہے اڈن وچّ زیادہ مزہ وی نہیں سی ۔
ادبھت پنچھی دی سارے شہر بھر وچّ چرچہ سی ۔ جدوں وی دو لوک ملدے، پہلا کہندا، بل . . . اتے دوجا . . . بل کہہ کے شبد نوں پورا کر دندا اتے اس توں سپشٹ ہو جاندا کہ گلّ بلبل دی ہی ہوویگی کیونکہ ہور تاں کوئی گلّ سی ہی نہیں کرن دے لئی ۔ اتھے تکّ کہ پھیری والیاں نے وی اپنے بچیاں دے نام بلبل دے نام تے ہی رکھ لئے ایہہ وکھ گلّ ہے کہ اوہ اک وی آواز گا نہیں سکدے سن ۔
اک دن سمراٹ نوں اک پیکیٹ ملیا جس تے لکھیا سی بلبل ۔ ضرور، اس وچّ ساڈی جسوان بلبل دے بارے وچّ ہی کوئی کتاب ہوویگی ۔ سمراٹ نے کیہا ۔ لیکن ایہہ کتاب نہیں اک سندوکچی وچّ رکھی ہوئی کلاکرتی، اک نقلی بلبل سی جو ہو–ب–ہو اصلی دی طرحاں وکھائی دندی سی جس تے ہیرے جواہرات اتے نیلم جڑے سن ۔ چابی دین تے ایہہ نقلی پنچھی، اصلی بلبل دی طرحاں گاؤندے، دم تے ہیٹھاں کردے ہوئے سونے چاندی–جیہا چمچما اٹھدا سی ۔ اسدے گلے وچّ اک ربن بنیا سی جس تے لکھیا سی جاپان دے سمراٹ دی بلبل چین دے سمراٹ دی بلبل دی تلنا وچّ بہت تچھّ ہے ۔
لیکن ایہہ تاں بہت سندر ہے ! سبھ دیکھن والیاں نے حیران ہوکے کیہا، اتے اس بناؤٹی پنچھی نوں جاپان توں لیاؤن لئی شاہی بلبل نوں لیاؤن والے پرمکھ دی اپادھی نال النکرت کیتا گیا ۔
ہن دوناں بلبلاں نوں اکٹھے گاؤنا چاہیدا ہے ۔ درباریاں نے کیہا، ایہہ تاں بہت سندر جگلبندی ہوویگی ۔ پر اوہ لوک ایہہ نہیں سمجھ پائے کہ اصلی بلبل سہجتا نال گاؤندی سی جدوں کہ نقلی بلبل دا گانا وی نقلی سی ۔ لیکن ایہہ کوئی کھامیں نہیں ہے، سنگیت اچاریہ نے کیہا ۔ مینوں تاں اسدا گانا بہت ہی پیارا لگدا ہے ۔ پھر نقلی پنچھی نوں اکلے گاؤنا پیا، ایہہ اصلی پنچھی دی طرحاں ہی سفل وی ہوئی اتے پھر ایہہ دیکھن وچّ وی تاں بہت سندر سی کیونکہ ایہہ کنگناں اتے گہنیاں دی طرحاں چمچما وی تاں رہی سی ۔ بناں تھکے اسنے تیتی وار لگاتار گایا، لوک اسنوں ہور وی سندے لیکن سمراٹ نے کیہا کہ ہن اصلی بلبل نوں وی ضرور کجھ گاؤنا چاہیدا ہے ۔ پر اوہ سی کتھے ؟ اسنوں کھلی کھڑکی توں نکلکے اپنے ہرے جنگل دے ولّ جاندے کسے نے نہیں ویکھیا سی ۔ ایہہ تاں وچتر سبھاء ہے ! اتے جدوں پتہ چل ہی گیا کہ اصلی بلبل اتھے نہیں سی، سبھ درباریاں نے اسنوں کوسیا، اسنوں اکرت گھن پرانی کیہا ۔
پر ہن تاں ساڈے کول سرووتم پنچھی ہے کسے نے کیہا اتے اوہناں نے وار وار اسنوں سنیا، بھلے ہی اوہ لوک اک ہی دھن نوں چونتیویں وار سن رہے سن، پھر وی اوہ دھن سکھنا اوہناں دے لئی اوکھا سی، اوہناں نوں اوہ دھن یاد ہی نہیں ہو پا رہی سی ۔ پر سنگیت اچاریہ نے نقلی پنچھی دی ہور وی زیادہ پرشنسا کیتی اتے ایہہ گھوشنا وی کر دتی کہ ایہہ تاں اصلی بلبل توں وی بہتر ہے، نہ کیول اپنی سندر پوشاک اتے ہیریاں دے کارن سگوں اپنے آکرشک سنگیت دے کارن وی ۔ کیونکہ مہاراج، دیکھن والی گلّ تاں ایہہ ہے کہ اصلی بلبل دے نال ساڈی سمسیا ایہہ ہے کہ اوہ اک دھن دے بعد اگے کی گائیگی، سانوں پتہ ہی نہیں چلدا، جدوں کہ اتھے سبھ کجھ نشچت ہے اسنوں کھولھ سکدے ہاں، اسدی ویاکھیا کر سکدے ہاں تاں کہ لوکاں نوں پتہ چلے دھناں بندیاں کویں ہن اتے کویں اک دے بعد دوجی دھن بجدی ہے ؟
اسیں وی تاں ایہی سوچ رہے ساں ۔ اوہناں سبھ نے کیہا اتے ادوں سنگیت اچاریہ نوں اگلے ایتوار لوکاں لئی بلبل دی نمائش لگاؤن دی آگیا مل گئی ۔ اتے سمراٹ نے آدیش جاری کیتا کہ سبھ لوک نویں بلبل دا گاؤنا سنن لئی حاضر ہون ۔ جدوں لوکاں نے اسنوں سنیا تاں اوہ سبھ نشے وچّ جھوم رہے لوک سن؛ بے شک ایہہ نشہ بلبل دے گاؤن دا گھٹّ، روائتی چینی چاہ دا زیادہ سی ۔ سبھ نے ہتھ اٹھا کے داد دتی لیکن اک غریب مچھوارے جنھے اصلی بلبل نوں گاؤندے ہوئے سنیا سی، کیہا، ایہہ کافی اچھا گاؤندی ہے، سبھ مدھر دھناں وی اک ہی ورگیاں ہن؛ پھر وی اسدے گانے وچّ کجھ کمی ضرور ہے مگر میں تہانوں ٹھیک–ٹھیک نہیں دسّ سکدا کہ اوہ کمی کی ہے ۔
اتے اسدے بعد اصلی بلبل نوں سامراج توں باہر کڈھ دتا گیا اتے نقلی بلبل نوں سمراٹ دے نزدیک ریشمی گدے تے ستھان مل گیا ۔ سونے اتے وڈملے ہیریاں دے جو اپہار نقلی بلبل دے نال آئے سن، اسدے کول ہی رکھ دتے گئے اتے اسنوں چھوٹی شاہی شوچالیا گائکہ دی ہور وی انت اپادھ نال النکرت کیتا گیا، اتے سمراٹ دے کھبے طرف سرووتم ستھان پردان کیتا گیا کیونکہ راجا نوں اپنی کھبی طرف بہت پسند سی، جتھے ہردے دا ٹکانا ہندا ہے، سریشٹ ستھان، اتے راجا دا ہردا وی اتھے ہی ہندا ہے جتھے پرجا دا ہووے ۔ سنگیت اچاریہ نے نقلی بلبل تے پنجھی پنیاں والا ودوتاپورن اتے لمبا گرنتھ لکھیا جو جٹلتم چینی شبداں نال اٹیا پیا سی پھر وی مورکھ سمجھے جان اتے اپنے سریراں دے کچلے جان دے ڈر توں لوکاں نے کیہا کہ اوہناں نے اسنوں چنگی طرحاں پڑھ اتے سمجھ لیا ہے ۔
اک سال گزر گیا اتے سمراٹ سہت سبھ درباریاں اتے چینی لوکاں نوں نقلی بلبل دے گانے دی ہر باریکی دا پتہ سی اتے اس لئی اوہناں نوں ایہہ زیادہ پسند وی سی ۔ اوہ عامَ طور تے پنچھی دے نال گا سکدے سن ۔ گلی دے منڈے وی زی–زی–زی، کلک کلک، کلک گایا کردے سن؛ سمراٹ وی اسنوں گا لیندا سی ۔ ایہہ سبھ بہت مزیدار سی ۔ اک شام جدوں نقلی بلبل اپنیاں آواز–لہریاں دا جادو بکھیر رہی سی اتے سمراٹ آپ بسترے وچّ لٹیا اسنوں سن رہا سی، پنچھی دے اندر کتے 'وز' ورگی کوئی آواز سنائی دتی، ادوں اک سپرنگ چٹک گیا ۔ وررر کرکے پہیئے گھمدے رہے اتے سنگیت بند ہو گیا ۔ سمراٹ اچھل کے بسترے توں باہر نکل آیا اتے اپنے وید راج نوں بلاوہ بھیجیا، لیکن اتھے اسدا وی کی کم سی ؟ تدّ اسنے گھڑیساز نوں بلوایا جنھے کچھ گمبھیر گل بات اتے پریکھیا دے بعد بلبل نوں کافی ٹھیک کر دتا لیکن نال ہی ایہہ وی کیہا کہ اسنوں بہت ساودھانی نال پریوگ کرنا ہووےگا، کیونکہ اسدے اندر دی اک وشیش نلی گھس گئی ہے، نویں بدلن دی کوشش وچّ سنگیت نوں نقصان پہنچ سکدا ہے ۔ بہت دکھ دی گلّ سی کیونکہ ہن سال وچّ کیول اک وار ہی اس بلبل توں گانا سنیا جا سکدا سی، حالانکہ ایہہ وی بلبل دے اندر دے سنگیت لئی نقصاندائک ہو سکدا سی ۔ اتے پھر سنگیت اچاریہ نے بہت ہی کٹھور شبداں وچّ بھاشن دتا اتے گھوشنا کیتی، بلبل ہمیشہ دی طرحاں ٹھیکٹھاک ہے ۔ بھلے ہی اسدی ایہہ گلّ کٹن دا ساہس کسے وچّ نہیں سی ۔
پنج سال گزر گئے، اتے اچانک دیش تے اصلی دکھ دے بدل منڈراؤندے وکھائی دین لگے ۔ چینی سچمچّ اپنے سمراٹ نوں پریم کردے سن اتے اوہ اچانک انا بیمار ہو گیا کہ اسدے بچن دی کوئی آس نہیں رہی ۔ پہلاں ہی نواں سمراٹ چن لیا گیا سی اتے گلیاں وچّ کھڑے لوک جدوں مکھ سامنت توں سمراٹ دا حالَ چال پچھدے تاں اوہ اونہ کہہ کے سر ہلا دندا سی ۔
سمراٹ اپنے شاہی بسترا وچّ ٹھنڈا اتے نستیج پیا سی جدوں کہ درباری اسنوں مویا سمجھ رہے سن ۔ ہر درباری اسدے نویں وارث نوں سنمان دین دی کوشش وچّ سی ۔ وشیش کمریاں دیاں نوکرانیاں اس وشے تے چرچہ لئی 'باہر' چلیاں گئیاں اتے دربار دیاں عورتاں دیاں نوکرانیاں نے کافی تے کمپنی لئی اپنے وشیش دوستاں نوں بلاوہ بھیجیا ۔
کمریاں اتے گلیاریاں وچّ کپڑا وچھوایا گیا سی تاں کہ قدماں دی آہٹ بالکل وی سنائی نہ دے سکے؛ بہت شانت سی سبھ کجھ پر سمراٹ اجے مریا نہی سی؛ اوہ بگا اتے آکڑیا ہویا لمبے مخملی پردیاں اتے سنہری رسیاں والے اپنے شاہی بستر تے لٹیا ہویا سی ۔ اک کھڑکی کھلی سی، چاندنی سمراٹ اتے نقلی بلبل نوں نہلا رہی سی ۔
لاچار سمراٹ نے اپنے سینے تے اک عجیب–جیہا بوجھ محسوس کیتا، اسنے اپنی اکھاں کھولیاں اتے اسنے موت دے دیوتے نوں اپنے کول بیٹھیاں ویکھیا۔ موت دے دیوتے نے راجے دا سنہری مکٹ پہن لیا سی، اک ہتھ وچّ اسدی شاہی تلوار سی، دوجے ہتھ وچّ اسدا سندر جھنڈا سی ۔ بسترے دے چارے پاسے لمبے مخملی پردیاں وچوں جھاکدے ہوئے کروپ، سندر اتے دیالو وکھائی دے رہے بہت –سارے اجنبی چہرے سن ۔ ایہہ سمراٹ دے سبھ چنگے بھیڑے کماں دے چہرے سن جو اسنوں گھور رہے سن جدوں کہ موت دے دیوتا اسدے دل تے سوار ہو چکے سن ۔
تینوں یاد ہے ایہہ ؟ کی ایہہ یاد آ رہا ہے تینوں ؟ چہرے واری–واری توں سمراٹ توں پچھ کے سمراٹ نوں پرانیاں اوہ پرستھتیاں یاد دوا رہے سن جنہاں دے کارن اسدے متھے تے مڑھکا آ چکیا سی ۔ میں اسدے بارے وچّ کجھ نہیں جاندا ۔ سمراٹ نے کیہا، سنگیت، سنگیت ! اوہ چیکھیا، بہت ڈھول وجائیو، تاں کہ میں اوہناں دیاں (چیہریاں دیاں) آوازاں نہ سن سکاں ۔ پر اوہ پچھی جا رہے سن اتے موت دے دیوتا اک چینی دی طرحاں چیہریاں دی ہاں وچّ سر ہلا رہے سن ۔
سنگیت ! سنگیت ! سمراٹ چیکھیا ۔ چھوٹی قیمتی سنہری بلبل، توں گا ! میں تینوں سونا اتے قیمتی اپہار دتے ہن؛ میں تاں اپنی سونے دی کنٹھی وی ہن تیرے گلے وچّ پائی ہے، گا، گا ۔ لیکن نقلی بلبل چپ سی، اس وچّ کنجی بھرن والا کوئی نہیں سی، اوہ گاؤندی کویں ؟
موت دے دیوتا سمراٹ نوں اپنیاں کرور، دھسیاں اکھاں نال لگاتار گھوری جا رہے سن اتے کمرے وچّ بھیانک سناٹا سی ۔ ادوں کھلی کھڑکی نال مدھر سنگیت سنائی دتا ۔ باہر اک درخت دی ٹاہنی تے اصلی بلبل بیٹھی سی ۔ اسنے سمراٹ دی روگ دے بارے وچّ لوکاں توں سنیا سی اتے اتے اوہ سمراٹ لئی آس اتے وشواس دا گیت گاؤن آئی سی ۔ کالے سائے پرکاش وچّ بدلن لگے، سمراٹ دیاں رگاں وچّ رقت دا سنچار تیز ہون لگا؛ اسدے کھین انگ سپھرت ہو اٹھے؛ موت دے دیوتے نے آپ گیت سنیا اتے کیہا، گاؤندی رہُ ننھی بلبل، گاؤندی رہُ ۔
میں گاؤنگی، اتے بدلے وچّ تسی مینوں سندر سنہری تلوار اتے اپنا قیمتی دھوج دیووگے اتے نال ہی سمراٹ دا مکٹ وی ۔ بلبل نے کیہا ۔ اتے موت دے دیوتے نے اک–اک کرکے بلبل دے گانے دے بدلے وچّ ایہہ سبھ قیمتی چیزاں موڑ دتیاں؛ اتے بلبل گاؤندی رہی ۔ اسنے شانت گرجا گھر جتھے سفید گلاب ہندے ہن، جتھے بڈھے درخت اپنی سگندھی ہوا تے لٹاندے ہن، اتے تازہ مخملی گھاہ جو شوکگرست لوکاں دے ہنجھوآں نال نم رہندی ہے، دے بارے وچّ گایا ۔ تدّ موت دے دیوتا اپنی پھلواڑی وچّ پرط جان لئی لالائت ہو اٹھے اتے ٹھنڈے سفید کوہرے دے روپ وچّ کھڑکی دے رستے اپنی پھلواڑی نوں پرط گئے ۔
دھنواد، دھنواد، ننھی بلبل ! میں جاندا ہاں تینوں ۔ میں تینوں اک وار اپنے سامراج وچوں کڈھ دتا سی اتے پھر وی توں اوہناں بھیڑے چیہریاں نوں اپنے سنگیت دے جادو نال میتھوں دور بھجا دتا ہے ۔ اتے میرے دل تے آ بیٹھے موت دے دیوتے نوں کڈھ دتا ہے، میں تینوں کی پرسکار دیواں ؟
تسیں مینوں پہلاں ہی پرسکار دے چکے ہو ۔ میں کدے نہیں بھلونگی اوہ پل جدوں میرے گانے نال تہاڈیاں اکھاں وچّ ہنجھو آ گئے سن ۔ ایہی اوہ موتی ہن جو اک گائک نوں سبھ توں پیارے ہندے ہن ۔ ہن تسیں سوں لؤ اتے پھر توں سوستھ ہو جاؤ میں پھر تہاڈے لئی ضرور گاوانگی ۔ اوہ پھر گان لگی اتے سمراٹ ڈونگھی مٹھی نیند سوں گیا ۔ کنی ترو–تازہ کرن والی سی ایہہ نیند !
سوستھ–خوش ہو کے جدوں سمراٹ جاگیا کھڑکی وچوں تازہ دھپّ آ رہی سی، لیکن کوئی وی نوکر اتھے نہیں آیا سی–اوہ سبھ ایہی سوچ رہے سن کہ سمراٹ مر چکیا سی؛ صرف بلبل اسدے کول بیٹھی گا رہی سی ۔
تینوں میرے ہی کول ہمیشہ لئی رہنا چاہیدا ہے ۔ سمراٹ نے کیہا ۔ توں ادوں گاؤنا جدوں تہاڈا من کرے؛ اتے میں اس نقلی بلبل دے ہزار ٹکڑے کر دیوانگا ۔
نہیں، اجیہا مت کر دینا جی ۔ بلبل نے کیہا، جدوں تکّ ایہہ گا سکدی سی اسنے اچھا گایا ۔ اسنوں ہن اتھے رہن دیو ۔ میں راج-محل وچّ اپنا آلھنا بنا کے نہیں رہِ سکدی ۔ ہاں، جدوں چاہاں تدّ آ سکونگی ۔ میں ہر شام کھڑکی دے کول اک ٹاہنی تے بیٹھ کے تہاڈے لئی گاوانگی، تاں کہ تسی خوش رہو اتے آننددائک وچاراں نال بھرے رہو ۔ میں تہاڈے لئی اوہناں دے بارے وچّ گاوانگی جو خوش ہن، جو دکھی ہن، چنگے–بھیڑے، تہاڈے آسپاس چھپے ہوئے لوکاں دے بارے وچّ گاوانگی ۔ میں تہاتھوں بہت دور اڈکے چلی جاندی ہاں، تہاڈے دربار توں بہت دور مچھیریاں اتے کساناں دے گھراں تکّ ۔ مینوں تہاڈے مکٹ توں زیادہ تہاڈے ہردے نال پریم ہے؛ تہاڈے مکٹ وچّ وی بہت ناپاکی ہے ۔ میں گاوانگی، تہاڈے لئی گاوانگی لیکن تسی مینوں اک وچن دیو ۔
کجھ وی منگ لؤ ۔ سمراٹ نے کیہا ۔ سمراٹ اپنی راجسی ویشبھوشا دھارن کر چکیا سی اتے ہتھ وچّ اپنی تلوار تھامے ہوئے سی ۔
بس اک چیز ۔ بلبل نے کیہا کسے نوں پتہ نہ چلے کہ تہاڈے کول اک چھوٹی بلبل ہے جو تہانوں سبھ کجھ دسّ دندی ہے ۔ ایہہ گلّ بلکلّ گپت رکھو ۔ اتے ایہہ قہقے بلبل اڈّ گئی ۔
نوکر آئے، موئے سمراٹ نوں ویکھن، لیکن چونک اٹھے جدوں سمراٹ نے کیہا، شبھ پربھات !
(دوجیندر 'دوج' دے ہندی انوواد دا پنجابی روپ-چرن گلّ)
