چھتری چرنجیت سنگھ پنو
ٹیلیفون دی گھنٹی وجی۔ میرا دل کمب اٹھیا۔ پھڑن لئی اگے ودھی پر بھوآ جی نے اٹھ کے چوغا پھڑھ لیا۔ دل دی دھڑکن تیز ہون لگی۔ پتہ نہیں کون ہووے گا۔ سویر دے کئی فون آ چکے نے۔ جد کوئی چکدا ہے تاں اگوں آواز سن کے بند ہو جادا ہے۔ نمبر دی تھاں 'آؤٹ آف ایریا' آ رہا ہے۔ شناختی نمبر وی کوئی نہیں آؤندا۔ اجیہے شکی نمبر بڑے خطرناک سمجھے جاندے نے تے عامَ کرکے اپرادھی برتی دے بے ایمان جاں کمپنیاں دی مشہوری والے دلال ہی ایہہ اپیوگ کرکے لوکاں نوں تنگ کردے رہندے نے۔
'کڑے ویکھ! کتے تیرا تاں نہیں کوئی ... کوئی رات والا چھونئیء...۔' بھوآ جی بھاکھیا کردے پھسپھساؤندے بلھیاں 'چوں ادھا کو ہسدے نے۔ اوہ تڑکے ہی نہا دھو کے پاٹھ-پوجا توں وہلی ہو ترو تازہ ہوئے ٹہک رہے نے۔
ممی پاپا دا وی فون نشچت ہے۔ اوہ وی کہندے سن، 'توں جا کے پیر جماع لے تے پھیر دوسری بھین تے بھرا دا وی انتظام کریں، اسیں تیرے مگر آئے کھڑے۔' سکھ-ساند پچھن وچّ اوہ کدے مہینہ نہیں لنگھن دندے۔ اس واریں تاں پنج ہفتے نکل گئے نے ربّ خیر کرے۔ ٹی. وی. دا بٹن نپدی ہاں۔ 'امرتسر ہوائی اڈے توں ٹورانٹو دی اڈان بھردے سمیں اک بزرگ جوڑے کولوں چار کلو ہیروئن پکڑی گئی۔' پنجابی چینل توں خبراں سن کے میرے پیراں ہیٹھوں زمین کھسکن لگی۔ سوچدی ہاں ممی نوں کہہ دیاں کہ جے کتے تہاڈا ویزا لگّ جائے تاں تسیں کسے دے پیکٹ لیاؤن دی حامی نہ بھریو بھاویں کنا وی نیڑلا واقف کار ہووے۔
دروازے دے شیشے وچدی باہر انکل جی جتی جھاڑدے اندر وڑن لگے دسدے ہن۔ اوہ سیر کرکے باہروں واپس آ گئے نے۔ سمرنا اوہناں ہینگر دی کنڈی نال ٹنگ دتا۔ اوہناں دا چہرہ کجھ گھبرایا ہویا تے اکھاں ڈریاں ڈریاں نیوینیاں پئیاں ہن۔
گھنٹی وجن تے انکل جی نے رسیور چکّ لیا۔
'ہیلو! ییش. یا؟ ..ہاں بیٹے! ہیلو.. ہیلو..۔... پتہ نہیں کون ہے، آواز کجھ جانی پچھانی ہے پر بند کر گیا۔' انکل جی چوغے نوں ونگا ٹیڈھا کردے جاچدے ہن جویں اس وچوں فون والے دا مڑنگا لبھن دی کوشش کردے ہون۔
اوہناں دے ہتھ خون سمیا پھمبھا ویکھ کے ماسی جی چنتاتر ہو گئے۔ 'کنی ویراں کیہا، ہنیرے سویرے باہر نہ جایا کرو۔ پارکاں وچّ وی ایہہ گوریاں پالتو بلیاں کتے نال لئی پھردیاں نے جو آئے گئے نوں شہِ مار کے چونڈ لیندے نے تے دندی وڈھّ کے اوہناں دی کندھیڑی جا چڑھدے نے۔ ایہہ امریکی آپ تاں ہلکے ہوئے جنے کھنے نوں وڈھدے پھردے نے، ہوراں نوں وی ہلکے کرن گے۔' ماسی جی دے فقراں بھجے بول ٹیلی تے چلدے گربانی پروگرام وچّ گمّ ہو گئے۔
'ضرور ایہناں کوئی چھیڑخانی کیتی ہوؤُ۔ ایہناں دی شرارتی کرتوت دا پرتیکرم ہے ایہہ، نہیں تے ایہہ پالتو کسے نوں کجھ نہیں کہندے۔' بھوآ جی اوہناں دا ہتھ پھڑھ دیکھدے ہن۔ 'نہوندراں نے کہ چکّ-دندی اے؟' انترجامیاں جہیاں ٹپنیاں سن کے انکل جی دے پیر تھڑکن لگے۔ بھوآ جی دی چکچوندھر میرے سنگھ وچّ اٹک گئی۔ میرے ہسدی دے بلھ جڑن لگے۔ میری سہیلی بن گئی ہے 'دوست بھوآ'۔ کئی ویراں اپنے گپت پوتڑے پھولدی کولے رومانٹک وہناں وچّ ہڑھدی بڑے ٹھرک بھورن لگدی ہے۔ کالج دے منڈیاں کڑیاں دیاں عشقَ کہانیاں پچھدی، شرارتی بھواں پھیلاؤندی، شرماکل جہیاں حرکتاں کرن لگدی ہے... وچاری بھوآ۔
'لیائیں نیں کڑے لال مرچاں پیٹھیاں ہوئیاں کتے جے ہینِ تاں، دھوڑ اتے۔ ایہہ تاں زہر ہندا نرا پرا، جے چڑھ گیا تاں کنے سوئے لوونے پینے نے ڈھڈّ وچّ۔' ماسی جی دی چڑ چڑ میرے سر ہتھوڑے وانگ وجی۔ بھوآ جی نے ادھر ٹیڈھے ہو کے ویکھیا۔
'ماڑے موٹے زخم آپے ہی انگور بھر جاندے نے۔ ایویں سہری دی نے رائی دا پہاڑ بنا دھریا ... ایہہ ان پڑھ خاتون ایویں سکے سنگھ اڑائی جادی اے وہلی بیٹھی۔ سول دی سولی بنا دتی اس نے۔ مینوں کوئی پھٹّ نہیں وجا۔ جانا ہوؤُ تے چلے جاؤں میں آپے ڈاکٹر کول۔ جاؤ اپنا اپنا کم کرو۔'
انکل جی بڑ بڑ کردے اوندھی جہی پا کے پرے چلے گئے۔ مینوں اوہناں دی حالت تے ہاسہ آیا۔ کنے چنگے نے انکل جی۔ اجے کل ہی کہندے سن 'توں پتر جی، میرے نال لا کے رکھ، میں تیرا پڑھائی دا سارا خرچہ چکّ لؤں۔' جویں اوہناں دا مطلب 'میرے نال رہیں گی تے عیش کریں گی' ورگا کجھ ہووے۔
اوہ پچھلے پندراں سالا توں امریکہ وکھے رہندے ہن۔ اس ویلے ایہناں کول پندراں ٹرکاں دی ملکیت وچوں صرف اک باقی سالم بچیا ہے۔ اوہناں رات دن اک کرکے دب کے محنت کیتی۔ کینیڈا تے میکسیکو دا باڈر واہیا۔ چنگی کمائی کیتی تے چنگا نامنا کھٹیا۔ آمدن وچوں کئی سال پچھے پنڈ دے سکول تے دھارمک ستھاناں نوں دل کھولھ کے دان دندے رہے تے کئی غریب لڑکیاں دی شادی موقعے خرچہ دے کے لوکاں دی بلے بلے کھٹی۔ کوڈے شاہ دے میلے تے ایہناں دی کلغی سبھ توں اچی رہندی تے ودھ چڑھ کے نوٹاں دا مینہہ ورھاؤندے سوبھا کماؤندے رہے۔ سویرے شام پنج بانیاں دا پاٹھ کردے انکل جی انترراشٹری پدھر دے دانی اتے نتنیمی ویکتیاں دی سوچی وچّ شمار ہندے ہن۔
'کھنڈا' اوہناں دے ٹرکاں دے اگے تے پچھے اکریا اوہناں دی کمپنی دی نویکلی پہچان سی پر جدوں دی اک ٹرکّ وچوں افیم ڈوڈے تے چھ کلو ہیروئن پکڑی گئی، اوہناں ایہہ پہچان-پٹی ہٹوا دتی ہے۔ 'میسنا جیہا اپنا ہی دیسی ڈرائیور اینا بے ایمان نکلیا کہ ایویں لوبھ لالچ تھلے آ کے کسے دا مال لدّ بیٹھا جو بعد وچّ بڑی خطرناک ڈرگّ دے روپ وچّ کینیڈا بارڈر تے پھڑیا گیا۔ ڈرائیور نے سارا ذمہ ڈیوڈ تے تھوپ دتا۔ اچانک تلاشی ہو گئی۔ ڈیوڈ دے قبضے وچوں وی ڈیڈھ ملیان نقدی راشی تے نشیلے کیپسول ملن تے نشیلے پدارتھک دھندے دا پولیس مقدمہ پکا ہو گیا۔ ٹرکّ ضبط ہوئے، کمپنی بلیک-لسٹ ہو گئی تے کچہریاں دے رستے پے کے تپڑ رول گئی۔ بیگانے دیش دے قنون موہرے سفارش تے دھونس نہیں چلدی۔ جرم کرو گے سزا تاں ہووے گی، ضرور ہووے گی بھاویں کوئی کنا وی وڈا اثر رسوخ والا ویکتی کیوں نہ ہووے۔ گھر دا بنھ کماؤ پتر دوندر سنگھ 'ڈیوڈ'اندر ہو گیا جس نوں دس سال قید تے دو لکھ جرمانہ ہو گیا۔ دینداریاں قشطاں سوندیاں سوندیاں آخر ٹٹّ گئیاں۔ بینکاں دے قرضے دا کھاتہ آپھر گیا۔ کجھ بینک قرقی کر کے لے گئے کجھ ہور جائداد ویچ کے قرضے دا بوجھا حلقہ کیتا۔ 'مندے کمیں نانکا جد کد مندا ہوئِ۔' سماجک نموشی تے آرتھک سٹاں نال ڈیوڈ دے 'انکل جی' دا لکّ ٹٹّ گیا۔ مائیگرین دے مریض بن گئے۔ جنی چھیتی اسمانی چڑھے اس توں زیادہ رفتار نال مودھے منہ دھرتی تے آنِ ڈگے۔ بندہ جوڑے پلی پلی ربّ رڑھائے کپہ۔ کھوہ دی مٹی کھوہ نوں لگّ گئی۔' جویں بھوآ جی دسیا کردے ہن۔
اجیہیاں سوچاں دل دماغ تے برود وانگ مارو اثر کردیاں ہن، خاص کرکے اس مہربان سہرد ویکتی بارے جس نے تہانوں سہارا دتا ہووے۔ دماغ پھٹن پھٹن کردا ہے۔ میرا سر ٹسّ ٹسّ کر رہا ہے جویں کسے عمل دی ٹوٹ آئی ہووے۔ غسل خانے وچّ وڑدی ہاں۔ پرس وچوں سگرٹ دا ٹوٹا ہتھ آؤندا ہے۔ کڈھ کے لگاؤن لگدی ہاں۔ ایہی علاج ہے اس مرض دا، نکاراتمک مارو سوچاں دا، سر درد دا... جویں لوک کہندے نے۔
'سوٹا لاؤ سورگ نوں جاؤ۔ شریک ویکھدے رہن، سڑدے رہن، نفرت کردے رہن... یاراں دی صحتَ تے کی فرق!' اندرلے شیطان دی آواز ہے۔
'نہیں نہیں! کدے نہیں... بلکلّ نہیں۔ پتہ نہیں کس حرام دی کم ذات نے تنّ دتی ایہہ سگرٹ میرے پرس وچّ۔ میں ایہہ اوکھی گھڑی نہیں چھوہی تے ہن کیوں ڈگاں اس گندی چھپڑی وچّ۔ ہن تاں میری منزل انتم پڑائ تے ہے، میں اس نوں وی ایہناں علامتاں توں دور ہٹا دینا۔' تروڑ مروڑ کے ٹائلیٹّ سیٹ وچّ سٹّ کے جھرلا چھڈّ دندی ہاں۔
میں سوچاں دے کندھیڑی چڑھ کے پچھل-پیریں اپنے پنجاب مڑ پیندی ہاں۔ پاپا جی ایجنٹ نوں پنج لکھ دا لفافہ پھڑاؤندے اس دا دھنواد کر رہے ہن، جس نے مینوں پڑھائی واسطے آسٹریلیا بھیجن دیاں ساریاں کاروائیاں پوریاں کر لئیاں سن۔ اگلے ہی دن ایجنٹ بھجا بھجا آیا سی کہ جے پنج لکھ ہور دے دیو تاں امریکہ دا داء لگّ سکدا ہے۔ پتا جی پہلاں ہی امریکہ بھیجن واسطے بضد سن۔ بڑیاں سفارشاں تے اہساناں دے دبدبا تھلے دو لکھ ہور وچّ سودا تہہ ہو گیا۔ ریکھ وچّ میخ مار کے ایجنٹ نے امریکہ جان والی اک سنگیت منڈلی وچّ داخلہ دعا کے پار لنگھا دتا سی۔ ڈیڈی ہور وی خوش ہوئے سن کہ اتھے اوہناں دے پرانے پگّ-وٹّ بھرا مہنگا سنگھ جو ملٹری وچّ اوہناں دے نیڑلے ساتھی سن تے اوہناں دی ساڈے کنبے نال دال-روٹی دی پرانی پروارک سانجھ سی، اک دوجے توں جان دندے سن، اوہ وی اتھے رہندے ہن۔ اوہناں نے اگوں جھلن تے سامبھن سنبھالن واسطے بڑی خوشی خوشی کھڑے متھے ہاں کر دتی سی۔
'بڑا چنگا ہویا بھاؤ، اس نال تاں پرانی سانجھ مڑ جیؤندی ہو جاؤ۔ تیری کی تے میری کی؟ ایہہ وی تاں میری ہی دھی ہے۔ دھنّ بھاگ۔ چھیتی بھیج دیہہ۔ کوئی چنگا جیہا ور مل جاؤ آپے۔' ٹیلیفون تے ہی ساری پکّ-تھتھّ ہو گئی سی۔ کبوتر پھڑن وچّ ماہر انکل جی نے اگلے ہی دن وکیل نوں مل کے پناہ لئی درخاست دعا دتی تے جلدی ہی کالج داخلہ مل گیا۔ بھجن منڈلی والے بھیٹاں گاؤن لئی منپریت نوں ٹولدے رولا پاؤندے رہے پر اوہناں دے متھے پھر میں نہیں لگی، 'چڑی کھنبھ چھڈا گئی دھیلے دا گڑ کھا گئی'۔
تھوڑے دناں وچّ انکل جی آپ جا کے مینوں ہوسٹل وچّ پہنچا آئے۔ کالج گھروں دور سی۔ 'باہر رہِ کے پنجابی کڑیاں کی کی نرک بھوگدیا نے۔' کہہ کے انھا بلھ جھپیٹ لئے۔ انکل جی بڑے پراپکاری ہن۔ جو وی گولہ بیبا کبوتر بھارت توں خاص کرکے پنجابوں اڈدا ہے، ایہناں دی چھتری سورکھیت سمجھ کے ایہناں کول آن اتردا ہے۔ ایہناں دے کھیت، کارخانے اتے ٹرکّ اوہناں نوں سماؤن لئی کافی سن جتھے کھانا دانہ وی ملدا تے روزگار وی سوکھا مل جاندا سی۔ ایہناں نوں سستے تے لوڑوند کامے مل جاندے سن۔ ایہناں دے ادم صدقہ بھارت توں آؤندے امیر وزیر تے افسر وی اتھے ہی اتارا کردے، ایہناں کول ہی تفریح کردے سن۔ انکل جی اپنے اثر رسوخ نال مہمان دے بہانے اکٹھ کرکے فنڈ-ریزنگ دے چوکھے ڈالر اکٹھے کر لیندے۔ ایہناں نوں مہمان-مہمان نوازی دا چوکھا ٹھرک ہے۔ ٹھہراؤ سمیں رجّ کے سیوا کردے تے ترن لگے دند-گھسائی اتے رستے دا بھاڑا کرایہ وی مٹھی وچّ دے دندے۔ شاید ایسے کرکے ہی ایہناں دا نام 'انکل جی' پے گیا۔
کالج دے پہلے دن نویں مہمان ودیارتھیاں دی پہلی ملاقات ملنی ہوئی۔ کالج دی ودیشی ودیارتھی کمیٹی ولوں نویں آئے سکھیارتھیاں دی آمد وچّ 'جی آیاں' جانکاری تے اوہناں دے دولی سانجھ پواؤن دا اک اپرالا، سماروہ آیوجن کیتا گیا۔ دو چار دن دی انتظار وچّ دیشاں ودیشاں دے پڑھاکو، سارے سہ پاٹھی پورے اکٹھے ہو گئے۔ ریگنگ توں میں بہت چالو ساں، تے اس بیگانے دیش وچّ پتہ نہیں کویں سجھنا پؤُ، میرا من کترا کترا ہو رہا سی۔ پاک، چین، پھزی، ملیشیا، ایران، عراق، افغان، ویتنام تے ہور بہت سارے دیشاں دے ودیارتھی کلاس وچّ طرحاں طرحاں دے کوتک، نویکلیاں اداواں، لباس، نویں نویں فیشن، نویں نویں سوٹ پائی حسناں دے جلو دکھاؤندے قول-اقرار کردے اک دوسرے دا گھر ٹکانا فون نمبر، ای-میل پچھدے ڈائریاں نوں شنگار رہے سن۔
ہرے ہرے پہاڑاں دی ڈھلان وچّ واقعہ اک وڈا سارا چھمبھ پکنک مقام سی۔ پہاڑاں توں ڈگدا سنگیت اپجاؤندا چاندی رنگے پانی دا جھرنا، کلولاں کردے سارس جوڑے، کونجاں مرغابیاں دیاں ڈاراں، قدرتی حسناں بھرپور ٹہکدی بنسپتی، چھوٹے وڈے پنچھیاں دا سہگان، پھلاں نال لدے بغیچیاں وچّ ٹہلدے تتلیاں تے بھوریاں دی رومانٹک لکن-میٹی ٹھریاں ہواواں نوں کوسے مستانے رنگ چڑھا رہیاں سن۔ تریل بھجے پھلاں اتے منڈلاؤندیاں بھنّ-بھناؤندیاں شہد مکھیاں، بدلاں رتی سہاونی رنگینی رتّ دا الوکک نظارہ، سارا چوگردا ہی سیکسی رنگاں وچّ رنگیا جا رہا سی۔ پارک وچّ ڈٹھے بینچاں اتے ٹھنڈھا گرم کھان-پین دا سامان تے ناشتہ تیار سج گیا سی۔ ویہہ ڈالر پرتی گھنٹے وچّ لیاندا رسوئیا انگیٹھی دیاں سلاکھاں بار بی کیو تے ماس دے ٹوٹے بھنیں جا رہا سی۔
ساریاں نے واری واری اپنی شخصیت دا مظاہرہ کیتا۔ ہر کوئی موڈھے اچے کر حب حب اپنی پینٹھ بناؤن دی تاک وچّ ودھا چڑھا کے سنا رہا سی۔ میرا نمبر آؤن تے میں 'منپریت کور انڈیا' کہہ کے بیٹھ گئی۔ 'آصف اڈارو' نام دے اک منڈے نے اٹھ کے ہوا وچّ بانہاں الاردے 'چکّ لے انڈیا' جیکارا چھڈّ کے تاڑیاں دا آغاز کرا دتا۔ میں سوچ ہی رہی سی کہ اس اناڑی نوں سمجھاواں کہ ایہہ 'چکّ لے انڈیا' نہیں سگوں 'چکّ دیہہ انڈیا' ہے کہ سفید پٹیاں وچّ ڈھکیاں کالے برقعے والیا دو کڑیاں 'ایرکا ایرانی' تے 'ندیما افغان' دیاں سنجیدہ شرماکل بھومکاواں نے میرا منوویگ موڑ دتا۔ اوہناں نوں ویکھ سن کے ساری سبھا وچّ اچمبھا جیہا چھا گیا۔
'آہا! کہے سندر پنچھیاں دی آواز ہے ایہہ ... اک گھگی تے اک بلبل۔' ٹپنی نے ہاسے تے تاڑیاں دی پھہار کھنڈا دتی۔ اک منچلا جیہا شرارتی مائیک پھڑھ کے اٹھ کھلویا۔ اس دیاں اکھاں 'چوں شرارت ٹپک رہی سی۔ 'تہانوں تھوڑی دیر بعد اک بہت ہی رومانٹک 'بے خبری اچمبھا' دکھایا جائے گا۔' سارے اتسکتا نال بٹر بٹر جھاکن لگے۔ میں سوچیا ضرور کوئی ریگنگ شوٕ ہون جا رہا ہے، پتہ نہی کس تے نونگا ڈگے گا۔ میں ڈردی ڈردی کسے وی بھیانک پل دی انتظار کرن لگی۔
'ساڈے درمیان دو نویاں بہوآں آئیا نے، ایہناں دی گھنڈ-چکائی دی رسم وی ہنے کیتی جائے گی۔... تے پھر اس توں بعد اوہ اس نویں پہراوے، نویں ماحول وچّ ایہناں دے نال مقابلہ کرن گیاں۔' نیڑے ہی ڈھاب کنڈھے ریت تے لیٹاں ماردیاں ادھننگیاں جوڑیاں ولّ اس نے بانہہ الاری۔
'لے لا پے گیا سیاپا، نویں بھسوڑی!' میرے مونہوں آپ مہارے کر گیا۔ ہنے ایہہ جشن متسبی دنگیاں دی شکل اختیار کر لئے گا۔ زندہ باد مرداباد نعرے لگن گے۔ کسے دے دھرم سبھیتا نوں خطرے دی گھنٹی وجع جائے گی۔ گڈیاں بساں ریلاں بستیاں دی ساڑ پھوک ہووے گی۔ دھماکے ہون گے۔ پولیس مقابلے ہون گے جھوٹھے جاں سچے۔' سبھیتا تے دھارمک جنون وچّ سڑدی پسدی لوکائی میرے ذہن 'چوں ابھر آئی۔
سنجیدہ جہی گھسر-مسر ویکھ کے پروفیسر انچارج وچکار آ کھڑی ہوئی۔ گندے کسے بدن والی ساڈھے چار پھٹی چینن نے رس-بھنی بولی وچّ اس وشے دا ورودھ پرگٹاؤندے سنگین ہو رہے ماحول وچّ نرمائی ورتا کے اپنی ہوند دا پرگٹاوا کیتا۔
'میں سبھ دیسی ودیشی مہماناں نوں جی آیاں کہندی دھنواد کردی ہاں۔ نال ہی اک پہلی گڑھتی دینی چاہاں گی کہ اج توں بعد کوئی وی ویکتی اپنے نام دے پچھے دیش قوم جاں کوئی ہور اپنام جس توں نسل مذہب دیش دی پہچان ہو سکے لگاؤن توں سنکوچ کرنا ہے۔ میں تہاڈے سہپاٹھیاں دے درمیان ہور روڑا تاں نہیں بننا پر اک نیک مشورہ ضرور دینا ہے...۔ دوستو! تسیں جاندے ہی ہو کہ اہلے والے گپت خزانے ولّ سبھ دا خاص کرکے ماڑی نیت والے چوراں دا دھیان کیندرت ہونا سبھاوک ہے۔ میں کسے دے جاتی معاملے وچّ دخل نہیں دینا چاہاں گی، پر کسے ہلڑ ہجوم نوں بے لوڑی گستاخی دی جرئت نہ کرنی پوے، تسیں آپ ہی اپنا برا بھلا سوچنا ہے۔'
'عقل مند نوں سنکیتک اشارے' سمجھ کے دوواں مٹیاراں نے جھبدے ہی برقعے لاہ مارے۔ گورے نچھوہ چند جہے مکھڑے، ہرنیاں جہے مرگ نین، درشکاں نوں جویں قتل ہی کر گئے ہون، ہنیرے وچّ جویں بتیاں جگ پئیاں، تاڑیاں نال سارا چوگردا گونج اٹھیا۔
دوسری باغیچی وچّ باراں نمبر بیچ دے سینئر ودیارتھی اپنی مستی وچّ جھوم رہے سن۔ کوئی کسے دے کیساں وچّ پھلّ ٹنگ رہا سی، کوئی کسے دے چیر وچّ بلھیاں ٹکائی چمیاں بیج رہا سی۔ اوہناں نوں ویکھ کے میں ہور وی دنگ رہِ گئی۔ پتہ نہیں ایہہ پڑھاکو پڑھاکیاں سن جاں کسے سوے دیاں بھوتنیاں۔ ادھننگیاں، ٹاپس، جانگھیئے، چڈیاں، بنیناں وچّ اپنا پورا جلوس کڈھدیاں ویوں درشٹیمان کر رہیاں سن۔ سگرٹاں دے سوٹھے بھردیاں اپنے من پسند ساتھیاں نال جوڑیاں بنائی بانہاں 'چ بانہاں پائی مٹر-گشتی کر رہیاں سن۔ وائین بیئر دیاں خالی بوتلاں کھلریاں پئیا مشک کھلار رہیاں سن۔ منڈے کڑیاں دے پہراوے تے چال ڈھال وچّ کوئی فرق نہیں۔ نال ہی اس رومانٹک چوگردے توں بے خبر کجھ موٹے پتلے عورتاں مرد ننگے پٹّ ڈولے لشکاؤندے صحتَ دے ونجارے وی یوگا کردے، ڈنڈ بیٹھکاں ماردے، جوگنگ کردے ٹپوسیاں مار رہے سن۔
کسے غریب دیش دے ویکتی واسطے امریکہ دی دھرتی تے پیر رکھنا ہی غنیمت سمجھی جادی ہے پر ایہہ بھرماؤ تے ورگلاؤُ درش ویکھ کے تاں کسے وڈے توں وڈے پھنے خاں دھناڈھ دا وی من پسیج کے ڈول جاندا ہے تے اتھے اٹکن لئی بے ایمان ہو جاندا ہے۔ کہندے کہاؤندے امیر وزیر مربعیاں والے اتھے آ کے کیوں منجی ڈاہ بیٹھدے ہن، مینوں ہنے سوجھی ہوئی ہے، بھاویں مینوں ایہہ وی پتہ ہے کہ 'سبھ جو چمکدا ہے اوہ سونا نہیں ہندا'۔
اس ساری رات مینوں اجیہے انہوئے بھیانک سپنے آؤندے رہے۔ اک وڈا سارا پھرھاں دا درخت، اس نوں کاہلی کاہلی کٹدے تے موچھے بناؤندے لکڑہارے ... بچیا رنڈ-مرنڈ مڈھ، پاسے کھڑے سارے ودیارتھی ہتھاں وچّ اپنے اپنے پھلّ گلدستے لئی کھڑے ہن۔ پروفیسر دا بنایا ہون-کنڈ، پھوکاں ماردا ادھیاپک ... چپھیرے 'سنگیت دوڑھ' پرکرما کرن دی ہدایت کردا ہے۔ چل رہے سنگیت دی دھن بند ہون تے اتھے ہی کھلو جانا ہے تے اپنا پودا جڑ دینا ہے۔ ڈرل، چاقو، کرد نال کھپا مار کے اپنے اپنے پودے وچّ ٹکا دندے ہن۔ کچنار دیاں قلماں، داکھاں دیاں، چمبا، گلاب دیاں تے ہور وکھو وکھ اپنی مرضی دیا قلماں، نرسری وچوں لیاندیاں ہن۔ 'لوڑے داخ بجؤریاں ککر بیجے جٹّ' آپ مہارے میرے مونہوں نکل جاندا ہے۔ پروفیسر دسدا ہے کہ ہن اس پیوند وچوں سرو-سانجھی پنیری تیار ہون جا رہی ہے جس وچوں تہاڈا اپنا-پن غائب ہو جائے گا تے جد ایہہ کرومبلاں پھٹیاں تسیں اپنا پودا پہچان نہیں سکو گے۔
اک گاڑا دھوآں اٹھدا ہے تے پھر غائب ہو جاندا ہے۔ سارے پودے قلماں غائب ہن تے اک نویں سویر جیہا چھوٹا جیہا بوٹا پیار دیاں مسکاناں ونڈدا کھڑ رہا ہے۔ اکو پودے وچوں اڈو-اڈّ ٹاہنیاں تے بھنّ بھنّ رنگاں قسماں دے پھلّ نکلدے ہن۔ دھونئیں وچوں اک شکل ابھردی ہے... میری جانی پچھانی صورتَ۔ اس دے نال کال-کلوٹا چھوٹا بلونگا رون دی آواز کڈھدا اجاگر ہندا ہے۔ اوہ پودے نوں پھہارے نال پانی دین لگدی ہے۔ اک ٹاہنی وڈا سارا بوہڑ بن ابھردی ہے۔ سارے درشک تاڑیاں ماردے پرادھیاپک دی جادوگری تے واہ واہ کر اٹھدے ہن۔ مینہہ ورھن لگدا ہے۔ اوہ بوہڑ دی اوٹ ولّ رخ کردے ہن۔ پتیاں وچوں خون رنگے بلھاں والا بن-مانس اپنے لمیاں لمیاں نہوندراں والے ہتھ آسونداں دے گلے ولّ تاندا ہے۔ سارے ڈر کے چھوٹ وٹدے کھلر پلر جاندے نے۔ بلی، اس دے بلونگے دی نحش روندی کرلاٹ اتے درندے دی جھپٹ ساری رات مینوں طرحاں طرحاں دے وہم بھرماں وچّ بھٹکاؤندی رہی۔ بلی کتے دا رونا بھیانک بدسگنی سمجھی جادی ہے تے نال ایہہ جانور دے پنجے! اس توں وی ہور زیادہ مارو گھاتک! کیہا بھیڑا سپنا ہے ایہہ! 'ربّ سکھ رکھے۔' میں انتر-دھیان ہو کے ارداس کردی رہی۔
اگلے ہی دن ہسپتال چھوچھکڑا لے کے گئی ٹولی دے نال میں وی جان بجھّ کے ہاں کر دتی۔ میں کیہا چلو گیان وچّ وادھا ہووےگا جاں مفت دی سیر ہی ہو جائے گی۔ 'ایہہ جنن-گھر ہریک واسطے کھلھا ہے اتے اتھے ماں باپ دی عمر جاں ہور عطا پتہ نہیں پچھیا جادا۔' گیٹ دے باہر لکھی تکتی آؤن والیاں دا سواگت کر رہی سی۔ جنیپا-گھر وچّ سینئر کلاس دی بیلیزی نے بیٹی نوں جنم دتا سی۔ اس دا پریمی صومالیہ دا ددھامی، اس دی اگوائی کر رہا سی۔ شیشے دے ولگن اندر پنگھوڑے وچّ پیا اک گوڑہا شام رنگا بچہ انگوٹھا چنگھ رہا سی۔ بیڈّ تے پیا اک ہور ہڈیاں دا مٹھی بھر ڈھانچہ، اکھاں اندر دھسیاں ہوئیا بے پچھان چہرہ، پیلا بھوک رنگ! جیؤندی جاگدی اک لاش ویکھ کے میرے ہتھوں پھلّ-گچھا مسیں ڈگدا ڈگدا بچیا۔
'توں بھیلنی؟ ... نیں ماں دیئے مورنیئے دھیے؟ تیری ایہہ حالت؟..۔' سچیں مچیں میریاں چیکاں نکل گئیاں۔ اوہ ڈڈیا کے میرے گل لگّ گئی۔
'دسیں نہ کسے نوں میری بیبی بھین۔ میں بیلیزی آں، بھیلنی نہیں۔ دسیں نہ میرے بابل راجے نوں، روؤ گا دہتھڑاں مار کے۔ پڑدا پائی رکھیں میریاں کرور نیک-نامیاں تے۔' اپنے ویناں ورگے بولاں نال اوہ پانی پانی ہو گئی۔
'تیریاں پنیاں تے پنجیری بھیجی ہے تیری ممی نے۔' میں چنگی شبھ خبر دے کے جھوٹھا جیہا ہسی۔
'مرگی ہے پنجیری کھان والی... کہہ دیئیں میری ماں نوں، جہنوں ڈؤں چڑھیا رہندا سی ہر ویلے مینوں باہر بدیش کڈھن دا۔' اس دیاں کمزور اکھاں وچّ لالی ابھر آئی۔
ددھامی نے بھروٹیاں وچّ لچی شرارت بھر کے وراچھاں ونگیاں جہیاں مروڑدے مینوں اکانکھیا تے بھیلو نوں پھڑھ کے پچھے لٹا دتا۔ بگھیاڑ ورگیاں مارو اس دیاں بھکھیاں نظراں میرے دھر اندر تکّ زخم کر گئیاں۔ میرا جی کیتا اس وحشی دیا اکھاں نوچ دیاں جس نے اس وچاری گٔو دا خون چوسیا ہے، ماس چونڈیا ہے۔ اس دی عجیب شرارتی جہی وڈھّ-کھانی جھاکنی میرے اندر ہل چل مچا گئی۔ میں سپنیاں وچّ یقین نہیں رکھدی، ایہہ ہوائی گھوڑے ہندے ہن پر ایہناں گھٹناواں دے پرسپر سمیل نے میری سوچ بدل دتی۔ ایہی تاں ہے۔ سپنے وی سچ ہو جادے نے مینوں یقین ہو گیا سی۔
کالج دی میری آدرش، سچجی سچیاری ہوندلہیڑ، رجّ کے ہشیار تے ہونہار، سنگ شرم دی مورت بھیلو بانہاں اچیاں کر کر گیت گاؤندی، لڑکیاں دے ودیشی رجھان دے خلاف پرچار کردی رہندی سی۔ پچھلے سال اوہ آپ اچانک اڈاری مار گئی۔ اس دے دمگجے امریکہ دی چمک دمک اگے حونصلہ ہار کے ہتھیار سٹّ گئے۔ اس دے گیتاں دے بول بڑی دیر تکّ گونجدے کالج دیاں پھزاواں دا سینہ ونھدے رہے۔
بعد وچّ اسے دی پریرنا صدقہ ہی میرے پاپا نے مینوں امریکہ بھیجنا منظور کیتا سی۔ اوہ دسے ہوئے ٹیلیفون تے مینوں نہیں مل سکی۔ اس دی ممی بادام کاجو تے نکسک دی پنجیری اتے شکر دا اک ڈبہ پھڑا گئی سی اکھے دوویں بھیناں رل کے کھا لیو۔ میرے من وچّ اس نوں ملن دی ابھلاکھا پرچنڈ ہندی رہی۔ کاش مینوں اوہ ہی مل جائے تے میرا مارگ درشن کرے۔ میں آسے پاسے نظراں دڑاؤندی اجنبیاں دی رنگ-برنگی بھیڑ وچوں اس نوں تلاشدی رہی تے اخیر اپنے اس چتوے ہوئے خاکے دی ویران دردشا ویکھ کے میرا اندر ولوندھریا گیا۔ ہور ساتھی وی اس دی حالت ویکھ کے طراح طراح کر اٹھے۔
'اپریل دو ہزار ستّ دی بلیکبرگ ورجینیا یونیورسٹی دی خونی گھٹنا سمیں جدوں اپنی پریمکا دا ٹھکرایا اسپھل پریمی 'چو سیونگ ہو' دماغی توازن کھوہ بیٹھا تے بندوق دا چھانا ورھا کے اپنی پریمکا سمیت دو پروفیسراں اتے بتی ودیارتھیاں دا خون ڈولھ کے آتمگھات کر گیا سی، ایہہ اتھے پڑھدے سن۔ بھگدڑ وچّ بزیلی نے ددھامی کولوں لفٹ منگی تے اوہ اس نوں بٹھا کے لے گیا۔ پستول دی نوک تے ادھال کے کتے دور کنا چر ایہہ دوویں یونیورسٹی توں غائب رہے۔ قانون وی نقارہ ہو گیا کیونکہ واپس مڑن تے لڑکی نے بیان دتا سی کہ میں اپنی مرضی نال گئی سی۔'
'ہور کی کردی وچاری سبھ کجھ لٹا کے!' رونگٹے کھڑے کرن والیاں گلاں سن کے نال بیٹھی مسٹی نے وی کرنمئی ہنگارا بھریا۔
چوکاں چوراہیاں وچّ کئی جوڑیاں بنائی کڑیاں منڈے شرھیام کی کردے، کویں کردے، میں ویکھ ویکھ کے شی شی کردی مر مر ڈبدی جاندی۔ بے-بہاریاں بگیاں، پپیاں، گلوکڑیاں بڑے وادھو جہے ہو گئے جاپدے سن۔ کوئی صبر سنکوچ بالکل ہی نہیں۔ جد کوئی کڑی سگرٹ پیندی، سمیک دے سوٹھے لگاؤندی، شراب پیندی، ڈرگز دے اثر تھلے اکھاں چڑھائی مستی پھردی، ہپی کلچر اگے میرا کوئی زور نہ چلدا۔ اپنے کالج وچّ ودیارتھی یونین دی پردھان ہون دے ناطے میں ودیشی ہوڑ، داج-دہیج، بھرون ہتیا تے ودیارتھیاں وچّ نشہ-برتی دا ڈٹ کے ورودھ کیتا سی۔ ودیارتھیاں وچّ اخلاق تے سنجم دے حق وچّ مورچہ لگا کے پورا پہرہ دتا سی پر اتھے بچھوآں دی قطار وچّ سبھے ہی نیتا ہن۔ بگھیاڑ دے منہ آئی بھیڈ میں نیاسری جہی بے بس ہو گئی ساں اتھے اس بھیڑ وچّ۔ میں کہندی کتھے پھسا دتا انکل جی نے مینوں؟ ہے ربا! مینوں بچائیں رکھیں ایہناں بھیڑیاں علامتاں توں۔
میرا من اینا اچاٹ ہو گیا کہ میرا جی کیتا کہ اس لگّ-لبیڑ نوں لتّ مار کے اپنے سون-سنہرے انلگّ سبھیاچار وچّ دوڑ جاواں۔ اپنے مٹھے کوڑے تجربے سانجھے کرن لئی گھر ویڈیو کانفرنس ملاؤندی ہاں۔ میری شکائت سن کے بی جی دے متھے تے تیؤڑیاں ابھر آئیاں ہن۔ اوہ طیش جہے وچّ آ گئے دسدے ہن۔ بھولی، مینا تے رنکو ہسّ رہے ہن۔
'شکر کر بیٹی توں ٹکانے پہنچ گئی۔ اسیں گنگا نہاتا۔ اوہ ویکھ تمو-پریاں دی کڑی پتہ نہیں وچاری، کہڑے کھوہ-کھاتے دھکہ دے تا کھیہہ ہونیاں نے۔ پندراں لکھ وی دے گوایا۔ کڑی وچاری چھ مہینے ہوگے راہاں جنگلاں 'چ دھکے کھادی، کسے سرے بنے نہیں لگی۔ کہندے مریکا باڈر تے پہنچی ہوئی ہے، جدوں کتے داء لگو رات براتے پار کراؤن گے۔ گھروں گھر گوایا، باہروں بھڑوا اکھوایا۔ ڈھکی ہی رجھن دے... پی جا۔ کتے دھوآں نہ کڈھیں میری رانی دھی۔ اپنے انکل جی نوں دسّ، جے کوئی دکھ تکلیف ہے تاں۔ اوہ دیوتا ہے تیرے سارے دکھاں دا امرتدھارا... چھتری ہے تیری، دھپّ لو توں بچن لئی چھتری دی چھاں ہی کم آؤندی ہے۔' انکل جی نال اپنا ڈر پرگٹاؤندی ہاں۔ اوہناں 'حنا رنگ دیتی ہے پتھر پے گھس جانے کے بعد، انسان بنتا ہے ٹھوکراں کھانے کے بعد۔... کمل پھلّ جیہا چرتر اسارو، جو چکڑ وچّ اگّ کے وی آپ ہسدا لوکاں نوں ہساؤندا ہے۔' پروچن سنا کے میرا منہ بند کر دتا سی۔
کلاساں پورے زور شور نال شروع ہو گئیا۔ پرادھیاپک اپنا سلیبس مکمل کرن لئی شتابدی ریل گڈی جہی رفتار تے چل کے اپنے گھنٹے پورے کردے جا رہے سن۔ نیم اینے سخت کہ کوئی اٹھ کے سوال پچھن دی جرئت وی نہیں سی کردا کہ کتے ضابطے دی النگھنا سمجھ کے کالج توں ہی نہ چھٹی ہو جائے جس دا مطلب دیش-نکالا وی تاں ہو سکدا سی۔ کئی ویراں ویراں میرا دھیان 'آصف ولّ چلے جادا۔ اوہ ترچھی نظرے میرے ولّ ویکھ رہا ہندا پر میرے ویکھن تے بڑی ہشیاری نال پروفیسر ولّ نیجھ لگائی لکچر وچّ کھبھیا اکاگرتا ظاہر کردا۔ چلو اس کولوں سمجھ لواں گے، ہشیار منڈا جاپدا ہے۔ میں اویسلی جہی ہو جاندی۔
بھیلنی کول جا کے دکھ سکھ پھولن دا وی میرا من ڈاڈھا ویاکل ہو رہا سی۔ میری ایہہ مشکل وی 'آصف ہی حلّ کر سکدا ہے۔ میرا من اس دی طلب لئی کاہلا پین لگدا۔ کیہا نوں-جوان چھوکرا ہے ایہہ! جو اک چنگ-چواتی جہی لگا کے پھر جویں سپّ ہی سنگھ گیا... اکھاں ہی نہیں ملاؤندا میرے نال۔
کالج وچّ اکادمک پڑھائی توں بنا ہور ودھیرے انوکھیاں کلاکرتاں دی سکھلائی وی دتی جاندی ہے۔ سنگیت، ڈانس، جڈو-کراٹے، سوکر، تمبولا، ان-ڈور کھیڈاں سارا سماں کدھرے نہ کدھرے الجھائی رکھدیاں ہن۔ شرارتاں کرن تاں کی، اتھے سر کھرکن نوں وی وہل نہیں پر اس واسطے جو ایہہ سکھنا چاہندا ہے۔ جو اس وچّ دلچسپی نہیں رکھدے اوہناں لئی تاں پوں-باراں ہی ہن، جتھے مرضی جاؤ، آوارہ-گردی کرو۔ کالج پہراوے واسطے وی ڈریسّ دی اک مان مریادا ہے جس راہیں بھڑکیلے لباس وورجت ہن۔ ہفتے دے اک نردھارت دن نوں کھلھ ہندی ہے جو مرضی پاؤ، اپناؤ جاں نہ پاؤ، تہاڈی مرضی۔
گھریلو امتحان مکمل کرن دا جشن ساری کلاس نے رل کے مناؤن دا فیصلہ ہو گیا۔ ٹیسٹ وچوں پاس ہو کے سارے سکھیارتھیاں نے یوتھ پھیسٹیول منایا۔ اس سارے پروگرام دا خرچہ 'آصف' ولوں سپانسر سی تے اسے نے ہی ساریاں نوں دعوت دتی سی۔
سارے اس نوں گلے لگدے ودھائی دندے دھنواد کر رہے سن۔ حالَ وچّ بھڑکیلیاں روشنیاں دا سمندر ڈلھک رہا سی۔ ساہمنے کندھ تے وڈی ساری سکرین اپر رنگا-رنگا پروگرام چل رہے سن۔ رنگ-برنگیاں چاننیاں وچّ لبریز اتسک چہرے کجھ کر کترن دی تاک وچّ اتاولے باورے ہو رہے سن۔ وائین وسکی دی رلویں گندھ میرے ناساں نوں چڑھدی جادو کر رہی سی۔ کی ایہہ کوئی ویاہ دا جشن سی جاں پڑھاکوآں دی ملنی؟ میں چکاچوندھ ہو رہی ساں۔
روشنیاں دے اہلے ہنیرا سی تے ہنیرے وچّ میں کھڑی ساں اکلی اپنے آپ نوں جھوردی پچھتاؤندی۔ ناشتہ کرکے سارے ساتھی ڈانسنگ فرش ولّ جا چکے سن۔ میریاں نظراں سارے ہمجولیاں دیاں حرکتاں پڑھ رہیاں سن۔ کارلی، سیم، پینوی آدی سارے قلبوتاں توں تلکدیاں میریاں نظراں ایرکا تے ندیما تے جا اٹکیاں۔ اوہ وی سلوار قمیض برقعے دی بجائے شارٹس وچّ کھڑیاں جویں وارم اپ ہو رہیاں سن۔ میں اوہناں دی پیش کش ٹھکرا دتی سی۔ ڈانس خوب مگھ چکیا سی۔ جوبن بھرپور اڈیاں نال دھرتی ہلدی کمبدی جا رہی سی۔ میں اکلی دچتی گھڑمسّ 'چ پاسے کھڑی ایہہ سبھ کجھ ویکھ کے اپنے آپ وچّ غرق ہندی جا رہی سی۔
'ہیلو! ڈارل، ہاؤ ڈو یو ڈو؟' آصف ہتھ وچّ کڑا ابھاردا میرے ساہمنے کھڑھا مینوں جھنجوڑ رہا سی۔
'تھینک یو، آ..ای ایمّ فائین۔' سلیقے دے جواب وچّ میں مسکان بھری۔
'ایہو جہے کمبھ وچّ نچنا پنّ ہوتا ہے۔ سو جنماں کے پھل ملدے نے اتھے ڈینس کرن نال۔' اس نے درڑھ آتموشواس نال اردو پنجابی ملگوبھا بولن دا ڈرامہ کردے مینوں بھرماؤن دی کوشش کیتی۔ میں اس دیاں اکھاں وچوں کیاسے ہوئے خطرناک سنیہے پڑھے پر میں بلھاں تے جھوٹھی جہی مسکان دھردے سر پھیر دتا۔
'میں شیر بچی آں میں شیر، سیرمے پی جاؤں۔ ایہناں روڑھیاں ولّ میں نیں جھاکدی۔ میں نہیں وڑدی اس کنجرخانے وچّ۔ میں نہیں اس بازار دی مولی۔ ہتھ نہ لاویں مینوں۔ ایہہ کوئی چنگا چجّ-آچار نہیں۔' میں اکھاں وچّ بدرنگا جیہا روہ بھر لیا۔
'ویکھ لئیاں نے میں تیریاں شیر بچیاں کل سڑکاں تے لیٹدیاں ننگ-دھڑنگیاں، جھاٹے کھلاردیاں۔ کلّ دنیا اوہناں دا تماشہ ویکھدی سڑکاں تے کھلو کے۔' اوہ متھے تیؤڑیاں بھردا ٹھہاکا ماردا ہسیا۔
.لیہنے دے دینے پے گئے۔ معرفیئے دے ٹیکے جہی اس دی چوبھ مینوں پیر دی چیچی تکّ جھرناہٹ پھیر گئی۔ اس دا تکڑی گال جڈا مہنا میریاں اکھاں دی رڑک بن گیا۔ میرے آتمک بل تے مان مریادا ریت دیاں کندھاں وانگ تھڑک گئی۔
میں پل دی پل سوچیں پے گئی۔ پچھلے ہفتے ٹی. وی. تے خبراں وچّ پٹیالے ہوٹل دا سین جس وچّ کالج دے نوجوان کڑیاں منڈیاں دا اک ٹولا شراب دے نشے وچّ مدہوش خرمستی کر رہا سی۔ ادھ-ننگیاں امیرزادیاں اپنے کپڑے پاڑدیاں، ہاکراں ماردیاں، بکرے بلاؤندیاں، پلسیاں نوں ونگاردیاں اوہناں دے گل پے رہیاں سن۔ ایہہ ستھانیکرن دا وشویکرن ہو چکا ہے اتے وشویکرن دا ستھانیکرن۔ کوئی فرق نہیں، کوئی پاڑا ہی نہیں رہا، تاں پھر مینوں کوئی کی کہو؟ میری ہؤمے نے کروٹ لئی۔
'کم آن، مینوں پتے تیرا بھارتی کلچر ایہہ اجازت نہیں دندا پر توں ہن امریکہ وچّ ہیں تے جتھے جائیے اتھے دا ویس، بھاشا تے بولی جاننی بولنی ضروری ہندی ہے، نہیں تے ایہہ لوک تہانوں اناڑی جانگلی کہن گے۔ جاں ایہہ کہن گے کہ تیرے وچّ کوئی کمی ہے جو تیرا کوئی بوائے فرینڈ نہیں۔ کی توں اینی آکرشک جاں سمرتھّ نہیں کہ کسے نال دوستی پا سکیں؟ جاں توں اینی ہی گئی گزری ہیں کہ کوئی تیرے نال دوستی کرنا پسند نہیں کردا؟ ویکھ! لوک کداں فن کر رہے ہن تے توں اکلی! چھڈّ دیہہ ایہہ سناتن کٹڑتا تے کٹھورتا والا پرانا درشٹیکون۔ لچکتا تے نرمائی اج کلھ سمیں دی لوڑ ہن۔'
میں ہار چکی ساں۔ میں اپنا آپ قسمت دے ارپن کر دتا۔ اس نے میری بانہہ پھڑ کے نال لا لئی تے ڈانسنگ فرش اپر ہجوم وچّ شامل ہو گئے۔ 'ہویا کی جے نچدی دی بانہہ پھڑ لئی، ڈاکہ تاں نہیں ماریا۔' سنگیت نال پیر آپے ٹپکن لگّ گئے۔ اوہ میریاں اکھاں وچّ اتر گیا۔
میں نچدی نچدی پسینوں-پسینی ہوئی ہپھ گئی۔ اینی نچی کہ مانو-چاہل دے میلے والے تیاں ساویں وی پچھے رہِ گئے۔ نال دے ساتھی تھکّ ٹٹّ کے ہٹدے رہے پر میں نہیں ہٹی۔ اکھلی 'چ سر دتا تاں دو سٹاں ودھ کی تے گھٹّ کی۔ 'آصف نے رکن دا اشارہ کیتا پر میں اس نوں وی نظر-انداز کر دتا۔ 'لاہ لین دیہہ اج مینوں ڈنجھاں، امریکہ والیاں تے پنجاب والیاں ساریاں۔'
اوہ مینوں کلاوے وچّ لے کے کاؤنٹر ولّ ہو تریا۔ اس دی بغل وچوں تکھی نوک میری وکھی چوبھ گئی تے میری چیک نکل گئی۔ میں پل دی پل سمجھی کہ ایہہ گاترا ہے۔ من وچّ کجھ کجھ دھرواس بنھیا کہ شکر ہے گورو دا پیارا سکھ ملیا ہے، میری عزت پت لاج رکھے گا۔ اگلے ہی پل میریاں دھارناواں نے دم توڑ دتا جد اس نے سگرٹ سلگائی تے دھونئیں دا پھرکڑا میرے منہ تے دے ماریا۔ میرے پیراں ہیٹھوں زمین نکلدی جاپی۔
'گل گاترا، ہتھ کڑا تے ایہہ سگرٹ! ایہہ کی میل؟ ایہہ کی چھلاوا؟' میں متھے تیؤڑیاں پا کے اس نوں پچھے جھٹک دتا۔
'آہ ویکھ لے ادھر! موٹی بھاری افریکن سمیک دے سوٹھے بھردی، اوہ گلاس الاردا گورا اس دا پہلا خصم، نال کھڑا کالا حبشی گندیاں مینڈیاں والا اس دا انویاہیا جوائی، لاگے کھڑی سندر چٹی گوری ڈونٹ چونڈدی اس دی لڑکی تے ایہہ جاپانی پھینھا اس دا دوجا خصم! سارے ملگوبھا نسل جاتی دا ونش! ایہہ سارا اسے دا ہی کوڑما ہے تے ویکھ جے ایسے رفتار نال ایہہ سبندھ ملدے رہے تاں ساری دنیا اکسار ہو جانی تے تیرے ورگیاں پچھلگّ ویکھدیاں جھوردیاں رہِ جانیاں نے۔' اس نے کھچّ کے میرے ہتھ گلاسی پھڑا کے مضمون نوں الٹا-پلٹا کر دتا۔
'گربکھس سنگھ پریت لڑی دا سدھانت ایہہ لوک اپنا رہے نے جاں اس نے ہی ایہناں لوکاں ولّ ویکھ کے اپنا سدھانتک سپنا سرجیا سی کہ سیکس وی روٹی پانی دی طلب وانگ اک بھکھ ہے تے اپنی دھی/پیو، بھین/بھرا نوں چھڈّ کے ایہہ مٹاؤن دی کھل ہونی چاہیدی ہے۔ پر ہن تاں لوک دھی بھین دی حد گربکھس-کار توں وی اگے لنگھ گئے نے۔ دھیاں بھیناں نال وی بلاتکار دیاں خبراں عامَ سنن نوں ملدیاں ہن۔' پریت نگر ولّ دی میری سوچ-اڈاری سنگیت دے شور-شرابے وچّ اوجھل ہو گئی۔ ہن تکّ میریاں اکھاں دیاں پتلیاں تے دماغ دے خانے اس نظرئیے تکّ ڈھل گئے کہ مینوں بیچ تے لیٹدی نگنتا تے اس حالَ دا سچتر پردرشن اشلیل نہیں جاپدا سگوں سندرتا دی وشال نمائش دس رہی سی۔ ددھامی نال تاں مینوں کھندھک ہے بھیلو کرکے، پر کالے کالے سڈول کسے تے موٹے موٹے نین-نقشہ والے کالے جسم وی ہن مینوں سندر دسن لگے ہن۔
'پھڑھ! سنجیونی بوٹی ہے ایہہ... کئی بیماریاں دا علاج۔ لکڑ پتھر ہضم کرن لئی وڈملا چورن۔ اس توں بغیر امریکہ دی روٹی ہضم نہیں ہندی۔' اس دی چٹپٹی اتیجنا نال بلھاں نوں لگی گلاسی میں تھو تھو کردی اکے ساہے خالی کر دتی۔
'لے پھڑھ! تے بھر دیہہ اک پیگّ ہور۔... یاراں دی زہر پیواں گی میں امرت جان کے میرے حصے پیالہ ایہہ آنِ دیو دوستو۔' کوڑا گھٹّ کر کے میں کھڑکھڑا کے ہسی۔
بھیلو جس دی میں اندرے ہی دوبارا ملن دی تانگھ کر رہی سی، دی خبر وی آصف نے مینوں سنا دتی۔ 'بلیزی جس نے اج دی پارٹی وچّ آؤن دا میزبان نال اقرار کیتا سی، نے اپنے پریمی نوں گولی مار کے بچی نوں بکل وچّ لے کے گولڈن گیٹ برجّ توں چھال مار کے سمندر دیا لہراں نال سدیوی دوستی پا لئی ہے۔'
'چنگا کیتا! توں اپنا دھرم کما گئی۔' میں کھڑی ہٹکورے بھرن لگی۔
'پھارگیٹّ! مرن والے دے نال نہیں مریا جاندا۔ کسے دے مرن نال دھرتی اتوں کجھ نہیں گھٹدا۔ ویکھ ایہہ سبھ اتسوَ! اویں ہی چلدے رہنے نے۔ اوہ بڑی مار-کھنڈی کڑی سی پر پتہ نہیں حرامی نے اس دے سر کی دھوڑ دتا۔ شریف لڑکی غلط اپرادھی گینگ دے ٹیٹے چڑھ گئی تے اپنی سندر قعیاں دا انت کر گئی۔ ویکھ ایہہ 'کڑا'! اسے نے ہی پریم نشانی دتی سی مینوں۔ میں سٹّ دینا ہن ایہہ کڑا۔' اس نے کڑے نوں ہتھ پایا۔
'ایہہ کڑا میں تینوں سٹن نہیں دینا، اس توں اگے وی ودھاؤنا ہے۔ میں اس دی بے حرمتی نہیں ویکھ سکدی۔' من ہی من وچّ وڑے پکاؤندی، اس دا معصوم چہرہ نہاردی، میں اس دا ہتھ پھڑھ لیا۔
'مینوں پگڑی وی بنھائی سی اس نے۔ اپنا بناؤن لئی پریرنا کردی رہی پر آپ جھلی جہی کالیاں دے چنگل وچّ پھس کے بزدلاں دے رستے پے گئی۔ مینوں اس دے مرن دا بہت دکھ ہے تے نال ہور وڈا افسوس کہ میرا اک پستول وی نال ہی لے گئی۔' اس نے ہؤکے بھردے اک ڈبل ہاڑا اپنے اندر سٹیا تے مینوں دھیرج بنھاؤندے ہور گلاسی میرے منہ نوں چھہا دتی۔
'چنگا کیتا اس شیہنی نے، جس نے اک دھکڑ-شاہ راکھش نوں جو ہر ویلے آدم بو آدم بو کردا موت دے پیغام ونڈدا پھردا سی، ختم کر دتا۔ نہیں تے پتہ نہیں اوہ کنا کو آتنک پھیلا کے کنیاں جاناں دا کھو بندا۔' اس نے مسھوسیا جذباتی جیہا چہرہ بنا لیا۔
'دھنواد تیرا، توں اپنا کم آپ کر گئی، نہیں تے ایہہ کم مینوں کرنا پینا سی۔' میں کچیچی وٹی۔ اندروں میں وی اجیہے جنگلی نظام توں پوری طرحاں ڈہل گئی سی جتھے کسے نوں ہتھیار لین دی کوئی بندش نہیں تے جس ولّ جہڑا مرضی جد مرضی بندوق دی نالی سدھی کر دیوے۔ میرے ساہمنے ددھامی دا لمبے لمبے دند کڈھدا جنّ دندناؤندا میریاں سوچاں 'چ کھلڑ مچاؤن لگا۔
'توں وی تیار رہِ، تیرے نال پتہ نہیں کی بیتنی ہے تے تینوں کس رستے ترنا پینا ہے۔ ہن تکّ پنج بھارتی ودیارتھناں گولی دا شکار ہو چکیاں نے تے چھیواں نمبر شاید تیرا ہووے۔' آکاشوانی دے بول میرے ذہن وچّ دھمالاں کھڑکاؤندے رجھن لگے۔
ٹیلیفون دی پھر گھنٹی وجی ہے۔ میں جھکدی ہاں۔ ٹیلیفون وچوں مینوں اسے کالے جمدوت دا چہرہ ساہمنے دسن لگدا ہے۔ ماسی جی دی بڑک آئی ہے، 'ویکھ نی کون ہے وچارا جو بار بار ٹرائی کر رہا ہے۔' ٹیلیفون پھر بند ہو گیا ہے، کسے چکیا ہی نہیں۔
'آصف دے گل دا پٹا ہر روز اپنا ڈیل-ڈول تے منہ-مہاندرا بدلدا رہندا۔ کدے ایہہ گاترا بن جاندا، کدے گنّ، کدے صلیب تے کدے ایہہ سپّ بن پھونکاراں ماردا چھلیڈے وانگ مینوں الجھاؤن لگدا۔ میں بڑی ششوپنج وچّ پے گئی۔ مینوں اس دی طلب بھارو ہو گئی۔ ستے جاگدے اس نوں اڈیکدی رہندی۔ اس دی خالی کرسی مینوں تیراں وانگ چبھدی محسوس ہون لگدی۔ اوہ کئی کئی دن کالج توں غائب رہندا۔ اچنچیت اڈدی پھیری اوہ کلاس وچّ آؤندا، دادا گری جیہا ووہار کردا تے حاضری لگا کے مشٹنڈیاں وانگ چلدا بندا۔ جد اوہ آؤندا شہد اتے مکھیاں وانگ اس دوآلے جھرمٹ لگّ جادا۔ اچھوپلے جہے اس دے پچھے اک دو ہور کڑیاں جولیئن، ایرکا تے منڈے باہر کھسک گئے۔ نفرت تے ساڑے نال میرا وجود مچّ اٹھیا۔
پروفیسر اس دا پچھا ویکھدا، منہ وچّ بڑبڑ کرن لگا۔ 'اچھا کم کردا ہے ایہہ دو-سالا۔ اپنے آپ نوں اڈارو لکھدا ہے... اسماناں وچّ اڈن والا۔ تکڑا دھندھا کردا ڈالر کماؤندا ہے، ایہنوں پڑھائی دا کی؟' چھلتر جہی مار گیا۔
اس دے بدلدے لچھن اتے پروفیسر دی کاٹویں نشتر کتروں کتروں کردی میرا سینہ چھلنی کر گئی۔ میں اس دے پچھے باہر نکل تری۔ اس دن ہوراں نوں پڑیاں کیپسول ونڈدا مینوں ویکھ کے اوہ بہت گھبرایا تے بوندلیا جیہا میتھوں پاسہ وٹن لگا۔
'مینوں دسو پلیز! تہاڈا کہڑا ٹھکانہ ہے؟ تسیں کہڑی نوکری کر لئی ہے؟ تہاڈے تے کی مصیبت آنِ پئی ہے؟ میں تہاڈی کی تے کویں مدد کر سکدی ہاں؟' میری پکار تے اوہ پل دی پل رکیا۔
'گو گو... جاؤ۔ مہربانی کرکے واپس جاؤ کلاس وچّ۔' کنّ وچوں آئی-پوڈ بجے کڈھ کے اوہ مینوں گھرکیاں دین لگا۔ جویں چور سنھ توں پھڑھیا گیا ہووے، اوہ جھوٹھے جہے ڈرامے کردا میتھوں کنیں کتراؤن دی کوشش کر رہا سی۔
'مینوں چھڈّ دیو میرے حالَ تے رحم کرو۔ میری سی. آئی. ڈی. کرن دی کوشش نہ کرو۔ تسیں بچے رہو... جے.. جے... جناں چر بچے رہِ سکدے ہو۔ ایہہ رستہ بڑا کسوتا ہے جس رستے تے پیا کدے کوئی گھٹّ ہی پچھے مڑیا ہے... میرے پچھے نہ آؤ۔' ڈھاکاں تے ہتھ رکھی کھڑ گیا۔
'سیکس بڑی کتی بلا ہے بابیو، جے اندر ستی رہے تاں میسنی، جے جاگ پوے تاں پھر نٹ-کھٹ، کپتی، حرانبڑ، جو مرضی نام دے لؤ۔ پھر ایہہ کوئی وی کارا کر سکدی ہے۔ کوئی میچ بناں نہیں اس کام برتی دا۔ جوانی تے عشقَ دا کوئی ثانی نہیں۔ حسن اگّ ہے جد عشقَ دی پھوک وجع جائے ایہہ بھڑاکا بن اٹھدی ہے۔'
تہانوں یاد ہے تسیں آپ ہی پروچن کیتا سی اک دن! تے ہن عشقَ جگا کے چوریاں کما رہے ہو۔ میں اک منٹ وی نہیں بچ سکدی ہن۔ دوڑنا چاہندے ہو! یاد رکھو میں تہانوں دوڑن نہیں دینا۔ تہاڈے نال چلوں گی۔ جتھے چلیں گا جاؤں گی نال تیرے، ٹکٹاں دو لے لئیں۔
میرے رہاڑ کرن تے اوہ نقلی جیہا مسکرایا۔ اس دیاں اکھاں ترل ہو گئیاں۔
'تے چل پھر! کر ہمت۔' اس نے بے دھیانے اکھڑ-پنے وچّ مینوں ہنگارا بھریا۔ میں انھے-واہ اس دے پچھے ہو تری۔
دبھ کاہی سرکڑے دی دلدل وچوں گزردا اس دا کالا ہمر ہریاؤلی پہاڑی دے پیراں وچّ کھلری اک کوٹھی ساہمنے جا رکیا۔ پہاڑی ولّ جڑویں ولگن وچّ گھوڑیاں دا اصطبل! لدّ دی گوڈے گوڈے بدبو میرے سر نوں چڑھن لگی۔ گیٹ تے کھڑے مڑاسے بنھیں دو ویکتی باہر جھاکے تے مڑ اندر وڑ گئے۔ پوری ریجھ لا کے سجائے اس مکان وچّ ریشمی تے شنیل دے وچھائے وچھاؤنے تے اوہ پسکا مار کے وچھ گیا تے مینوں وی ہمے جہے ادب نال سوفے ولّ اشارہ کیتا۔ پگڑی، پستول، گنّ تے کنے سارے کارتوس! ویکھ کے کھاڑکوواد سمیں ہری-کے-منڈ دیاں سنیاں کہانیاں دے سین میرے ساہمنے سپشٹ اجاگر ہو گئے۔
'اچھا! تے ایہہ ہے تیری اکات، تیری کرتوت، تیرا اصلی روپ!'
'میں اتھے پارٹ-ٹائم کم کردا ہاں، اس کوٹھی دی سانبھ سنبھال تے صفائی کرنا میرا جمعاں ہے۔' اس نے اپنے آپ ہی میرے انپچھے سوالاں دا جواب دے دتا بھاویں تبیلے دی صفائی والا اوہ اوہلا رکھ گیا۔ مینوں دال وچّ کجھ کالا کالا ہی نہیں کوڑکو وی صاف دنداں تھلے آؤندا پرتکھ ظاہر ہو گیا پر میں ذرا جنا وی ڈر گھبراہٹ دا احساس متھے تے نہیں آؤن دتا۔ پھسی نوں پھڑکن کی؟ ویکھی جائے گی۔
'اج تینوں ازماؤن لئی تیرے ذمےّ اک چھوٹا جیہا ممولی کم لگاؤنا ہے۔ مینوں پتے توں بہت بہادر کڑی ہیں۔ جے پاس ہو گئی تاں ویاہ کرا لینا میں تیرے نال پھر۔' پستول دی چکّ تھل کردے اس نے میری بہادری نوں ونگار پائی، جویں کوئی سونبر رچن لگا ہووے۔
'دسو! مینوں سیوا دسو۔ میں ضرور کراں گی جے ٹھیک لگا تاں،.. پر ویاہ دی لوری ضروری نہیں۔' میری رکھی جہی رضامندی تے اوہ اتشاہت ہو گیا۔
'ایہہ اک پیکٹ میری بھین دا ہے جو پچھلے ہفتے آئی سی تے اتھے بھلّ گئی، اس نوں پہنچاؤنا ہے۔ اس واسطے تینوں اک دن ٹرالے وچّ سفر کرنا پؤُ۔'
'چلو کوشش کردے ہاں۔ جے انکل جی دا کوئی ٹرکّ جاں دوست متر جان والا ہوؤُ تاں اوہناں نوں سفارش پا دیاں گی۔' میں چار پنج کلو بھارا پیکٹ ہتھاں تے دھر کے تولیا۔
'نہیں کسے وچولے راہیں نہیں، ایہہ ایمرجینسی ہنگامی گپت معاملہ ہے۔ اپنے ہتھیں اپنا، آپے ہی کاج سواریئے۔'
'ٹرکّ وچّ چڑھن سڑن توں بنا کوئی ہور اپرالا کر ویکھدے ہاں۔ ویکھیئے! ہنے ہی ہوائی اڈے تے کوئی واقف سواری مل گئی تے ترلا مار ویکھاں گے۔ ایہہ کی اوکھا کم ہے۔' میں ستے-سدھ ہاں کر دتی۔
ہوائی اڈے تے اک بابا جی نال جا فتح بلائی۔ دو چار اگلیاں پچھلیاں ماریاں۔ اوہ بڑے ملاپڑے احسان-مند سیرت دے مالک جاپدے وکٹوریا جا رہے سن۔ میرے نانکیاں دی سانجھ نکل آئی۔ اوہ جلدی ہی پسیج گئے۔ میری بینتی سہج-سبھا ہی منّ گئے۔ واپس مڑ کے اپنے کمپیوٹر تے بیٹھا آصف بڑی بے صبری اتسکتا نال اڈدے جہاز دی نشاندیہی کردا رہا۔ پنج گھنٹیاں وچّ اوہ سامان اس دی 'بھین' دے ہتھ پہنچ گیا۔ تصدیق کر کے اوہ بہت سرشار ہویا خوشی نال ٹپّ اٹھیا۔
الماری وچوں کڈھ کے اک پرس ہور میرے حوالے کر دتا۔ 'لے ایہہ تیرا انعام۔ پتہ نہیں اس بھگتان واسطے سانوں کنیاں راتاں جھاک کے ٹرکاں ٹرالیاں دے ڈالیاں وچّ سڑنا پینا سی جاں کنیاں بیڑیاں پار کرنیاں پینیاں سن۔ بڑی کم دی چیز ہیں توں۔' اس نے میرے متھے تے حلقہ جیہا چمن دے دتا۔ 'کتھوں چوری ڈاکے مار کے مینوں اس دا بھائیوال بنا دھریا اس نے؟... چل ہوؤُ! تیرا امب کھان دا مطلب ہے نہ کہ پتے گنن دا؟' ان-کہے سوال جواب میرے اندر ہی گھانؤں-مانؤں ہو گئے۔
'دن ہون پدھرے تاں بھجے اگن موٹھ۔' ایہہ سوبھا تا ملو-ملی ہی میری جھولی آن پئی۔ ویسے اس وڈی جوئے والی کھیڈ وچّ میرا یوگدان تاں کجھ وی نہیں سی۔ چوڑیاں تے نیکلس پرس وچّ فنیئر وانگو پھنکار رہے سن۔ پہلی پھیری وچّ اینا کچھ! نالے اکو مٹھے نقد اک ہزار ڈالر! یعنی کہ پنجاہ ہزار روپے! میں پھلّ پھلّ پہاڑ ہندی جا رہی ساں۔
میں اپنے آپ دھرتی توں پنج فٹّ اپر ودھی ودھی محسوس کردی ہاں۔ 'چوکھی کمائی دا سادھن ہے اتھے ایہدے کول۔' اینی تھوڑی دیر تے چھوٹی عمرے ہی میں امیری دیاں کنیاں پوڑیاں چڑھ گئی ہاں۔ اپنے گھر پیسے بھیجاں گی ڈھیر سارے۔ گھردیاں نوں دساں گی؟ میں پڑھائی دے نال نال نوکری وی کردی ہاں۔ گڈّ گڈّ! میں اس طرحاں پچھے ڈالر بھیجاں گی۔ میں کہڑی منڈیاں نالوں گھٹّ ہاں! کہاں گی میں کالج وچّ بہت مہان کارنامہ کیتا ہے جس دے عوض وجوں مینوں ڈھیر سارے انعام تے مانتا ملی ہے۔ ممی ڈیڈی اپنی کماؤ بیٹی تے بہت خوش ہونگے۔' میں اتھے ہی بھوکھت سپنے سرج لئے، بھاویں مینوں پتہ سی کہ ایہہ 'چار دناں دی چاندنی پھر اندھیری رات' ہی تاں ہندی ہے اجیہی حرام دی کالی کمائی۔
اک ہفتے دیاں چھٹیاں ہن۔ انکل جی وی میری اس پھیری سمیں بہت دیالو ہو گئے جاپدے نے جویں اوہناں نوں کوئی گدڑ-سنگی مل گئی ہووے۔ 'ایہہ نقلی گہنے تیری سوہنی منموہنی صورتَ نال میل نہیں کھادے۔ میں تینوں سونے برابر تول دیؤں، ساڈے دن پھرن والے نے۔ بسّ کجھ دناں دی ہی ساڑھستی دا پہرہ باقی ہے۔ پنڈت نے اک ہفتے دی محلت دتی ہے کہ اس ہفتے سارے کارج سدھ ہو جانے نے۔ میں تیرے ممی پاپا نوں وی بلا لینا ہے۔ اوہ وی جلدی تیرے کول پہنچ جانے نے۔ توں میرا خیال رکھیا کر۔' اوہ پھلاؤنیاں دندے نے۔
'چنگا ہوؤُ، تہاڈے پیکٹ وی لے آؤن گے!' اچھوپلے ہی میرے مونہوں نکل جادا ہے۔ 'نالے ایہہ گہنے نقلی نہیں انکل جی، ایہہ اصلی ہے شدھ سونا! میری اپنی کیتی ہوئی نیک محنتی کمائی۔' موڈھے اچے کرکے کہندی کہندی میرے بلھاں اندر ہی جذب ہو گیا۔
'ہاں پتّ میری دوائی مکی ہوئی ہے۔ میں سوچدا ہاں کسے نزدیکی بھین بھائی دے ہتھ ہی منگواواں گا۔' انکل جی بڑبڑاؤندے سر ہلاؤندے ہن، جویں کہہ رہے ہون، 'ڈبدے نوں تنکے دا سہارا۔'
اج کلھ گیروئے رنگ دے حلوہ کدو دی تاں جویں شامت ہی آ گئی۔ ہر چونک، ہر بازار وچّ ڈھیراں دے ڈھیر پئے گرم پکوڑیاں وانگ وک رہے سن۔ کوئی وی اجیہا گھر نہیں جس نے ایہہ نہ خریدیا ہووے۔ پچھلی شام بھابی جی اک وڈا سارا حلوہ گھر لے آئی۔ بھوآ جی نے اندروں اس دا سارا گدا کڈھ کے سبزی بنا کے فرجّ وچّ ٹکا دتی تے اس دے کھولھ دیاں اکھاں نکّ بلھ کنّ بنائے تے ڈراؤنا بنا کے گھر موہرے نظروٹو لٹکا دتا۔
اکتی اکتوبر شام دا سما ہولووین دا دن سی۔ گھر دے چار-چپھیرے رنگ-برنگیاں بلباں بتیاں دیاں لڑیاں روشنی کھنڈا رہیاں سن۔ ایہہ بھوتاں، پریتاں، دشٹ گریہاں جاں بھیڑیاں روحاں نوں ترپت کرن دا اک سببّ منیاں جادا ہے جو سال بھر وچّ اک دن ہی آؤندا ہے۔ سارے گھراں دے باہر لوکاں نے نویں نویں قسم دے کارٹون، ڈراؤنے بنا کے ٹنگے ہوئے سن۔ بھوآ جی اس سبھ پروگرام دی 'بے بے' بنی پھردی سی۔ اس سال کاروبار تے پئے ڈاکیاں، چھاپیاں، چٹیاں تے گھاٹیاں کرکے اجیہے ٹونے-ٹپانے تے اپاء ذرا زیادہ ہی اگھڑ آئے۔ کالے گاؤن والا آدم-قد 'ڈراؤنا' گیٹ تے گڈیا دند کڈھی کھڑھا ہسّ رہا سی۔ اس دے اندر جگدیاں بجھدیاں سوے -چلت بتیاں اس دے لمبے دند چمکا رہیاں سن۔ بھوآ جی نے ہی سٹیل دے ڈھانچے اتے کالا گاؤن پا کے حبشی روبٹ بنا دھریا جس توں میں پہلاں ہی کوہاں دور ڈردی ساں۔
بھالو، لومبڑی، پائیلٹ، اگّ-بجھاؤ افسر آدی ونّ-سونے بھیانک، ڈراؤنے، ہساؤنے نقلچی مکھوٹے پہنی منڈے، کڑیاں، بچے، بڈھے بوہے تے دستک دے رہے سن۔
' ہیپی ہولووین! ....۔ ٹرکّ آر ٹریٹ؟' غازہ کرن ورگے جھلونگے وچوں ریکارڈ کیتا ہویا الکھ جگاؤندا سوال سندا ہے۔
'ٹریٹ!' لیزا تے مارٹن اکٹھے بول پئے۔
بھابی اتے بھوآ جی دے پڑھائے سکھائے ہسدے ہسدے فوجی دی وردی وچّ مارٹن تے نرس دے پہراوے وچّ لیزا ٹافیاں دیاں ٹوکریاں پھڑھی اوہناں نوں اگے ہو ہو ونڈ رہے ہن۔ منگن والے ٹافیاں دے اک گڈی-بیگ نال ہی سنتشٹ اسیساں دندے جا رہے ہن۔ بھوت! دی اگوائی والا وڈا ٹولا بیگ لے کے وی اڑ گیا۔ بچے چھتھے جہے پچھے مڑ شکائت کردے ہن۔ میں اگے جاندی ہاں۔ اوہ سارے چامھلے پھردے ہن۔
'ٹرکّ آر ٹریٹ؟' کالے چولے دے ینتر وچوں بھوتریا ہویا سوالیا اشارہ ابھردا ہے۔
'ٹرکّ!' میتھوں کہہ ہو جاندا ہے بھاویں مینوں اس دا کوئی مطلب پتہ نہیں... شاید 'کرامات دکھاؤ جاں سر نواؤ' جیہا کجھ ہووے۔ اوہ مداری دی پٹاری وانگ بھنجے وش جادے ہن۔ سارے بانیاں وچوں پہلاں ہی بھریاں وچتر سنگیتک آوازاں نکلدیاں ہن۔
اک ویکتی تھلے لٹ کے چپایا بن کے ٹپوسیاں مارن لگّ جاندا ہے۔ 'پوچ...پوچھ کور..کور... ڈینس ۔' دی آواز نال کالا نقلچی ڈانس کردا ہے۔ سارے ہو ہلاّ کردے ہسدے ہن۔ بھوت دے ماسک والا آکار اچے اچے دند دکھاؤندا سلوٹ ماردا، ہتھاں پیراں دے گھنگرو چھنکاؤندا میرے موہرے ٹھوٹھا کردا ہے۔ میں مٹھّ بھر کینڈیاں کاسے 'چ پا دندی ہاں۔ راون وانگ اگے ہو کے مینوں ہرن کرن دا ڈرامہ کردا گلوکڑی پاؤندا کنّ وچّ 'کل تیار رہنا، کسے مہم تے جانا ہے' حکم چاڑھ دندا ہے۔ دوسرے ہی پل اوہ بھوت دا مکھوٹا لاہ کے تھلیوں پائیلٹ بن 'چھونئیء اء' مگّ جہاز دی آواز مچاؤندا دوہیں ہتھ بانہاں جوڑ کے چڑھدے جہاز وانگ اپر نوں اچھلدا ہے۔ ساتھی تاڑیاں مار چڑگلھی مچاؤندے زور زور دی ہسدے ہن۔ 'چنگا ٹرکّ ہے ایہہ!' میں اندرے ہی اندر خوشی نال پگلی کھیوی ہو رہی ساں۔ اس دے انداز اتے ٹرکّ ویکھ سن کے بھوآ جی ڈور-بھوری جہی ہوئی اس وچّ ہی کھبھ جاندی ہے۔ اس دے جاندے دا پچھا ناپدی رہی۔ میں ڈردی ساں، میرے سپنیاں دا سوداگر آئے گا... ضرور آئے گا۔ مینوں چھیڑے گا جھلا جیہا، کوئی اگا پچھا نہیں ویکھدا۔ انکل جی اوہناں نوں ویکھ کے کھپے ہون گے۔
'تھینک گوڈ! نیڑے ہی چھٹکارا ہو گیا۔ انکل جی دی نظریں نہیں چڑھیا۔' میں خوش ہاں پر اندر ہی اندر مچّ اٹھدی ہاں۔ مینوں یقین ہے اوہ پھیر گیڑا مارے گا۔ ہائے! جے اوہ کالا وی نال آ گیا تاں؟ اس دی بد-روح وی تاں ادھر ہی اڈدی پھردی ہے ددھامی دی... حرامی دی، ایہناں دے پچھے نال نال۔
پچھے مڑدی ہاں۔ انکل جی کھڑے مچھاں نوں مروڑا دے رہے ہن جویں سارا مجمع ویکھ رہے ہون۔ وسکی بوتل، سلاد، گلاس تے سوڈھا دکھا کے انکل جی نوں پچھلی بیک-یارڈ باغیچی ولّ اشارہ کردی ہاں۔ پہلاں ایہہ ڈیوٹی بھوآ جی کریا کردے سن۔ میرے میز کرسی ٹکاؤن تکّ اوہناں دیاں نظراں مینوں نہار رہیاں ہن۔ انکل جی بلھاں تے زبان پھیردے 'تھینک جو' کہندے میرا سر بغل 'چ لے لیندے ہن۔ اوہناں دیاں کچھاں دی بدبو میریاں ناساں نوں چڑھدی ہے۔
'آصف دے اس طرحاں گھر آ کے مڑ جان تے مینوں چتمنی جہی لگّ گئی۔ اپنے آپ نوں کوسدی ہاں۔ کنا چنگا ہندا جے میں اوہنوں انکل جی نال ملاقات کرا دندی جاں بھوآ جی نال. کھورے ایہی اس دا گواچا 'چند' ہووے۔ آصف دا بھولا اتھرا چہرہ دیر رات تکّ میرے ساہمنے میری مانسکتا نوں ٹمبدا گھوردا چھید کردا رہا۔ پل بھر وی مینوں نیند چین نہ آیا۔ بے چینی نال میرا بدن تپن لگدا ہے۔ اٹھ کے باہر دی طاقی کھولھدی ہاں۔ باہر کن-من ہو رہی سی۔ نہاؤن والے پول وچّ چھال مارن نوں دل کردا سی۔ ٹھنڈھی ہوا دا بلاّ کجھ راحتَ پردان کردا ہے۔ کلی تے ٹنگی چھتری پھڑھ کے ورھدے مینہہ وچّ سیر نوں من للچا جاندا ہے۔ ہائے! اوہ ددھامی وی نال ہی پھردا ہے۔ مینوں کھجھ چڑھ جادی ہے۔ جی کردا ہے کچا ہی کھا جاواں اجیہے دشٹ نوں۔ آ تیرے ڈیلے کڈھاں...۔
میرے موڈھے سر منہ تے کسے دا پولا جیہا ہتھ پھرن لگا میں اک دم جھٹک دتا۔ پل-جھپٹ وچّ میں اپنا بدن شیطان ددھامی دے پنجیاں جہی پیڈی جکڑ وچّ محسوس کیتا۔ میری ادھی کو چیخ کسے مضبوط پنجے نے گھٹّ لئی۔ اپنے آپ نوں چھڈاؤن دی واہ لائی پر نسپھل ہو کے اخیرلا وکلپ 'دنداں والا ہتھیار' جو سکول دی کراٹے والی ٹیچر نے سکھایا سی ورت لیا۔
ٹیلیفون دی گھنٹی پھیر کھڑکی ہے۔ 'ہیلو ہیلو....کون ایں توں؟ بولدا کیوں نہیں؟ ریسکل. نانسینس۔' بھوآ جی دے تلخ دبکے نال میرے لونکنڈے کھڑے ہو جاندے نے۔
'صبر کر دھیے! ... دڑ وٹّ زمانہ کٹّ بھلے دن آون گے۔' میریاں پرتکھ پریشانیاں تے گمگینیاں دی جانی-جان بھوآ ٹیلیفون چھڈّ کے مینوں گلوکڑی بھر لیندی ہے۔ پٹھّ تے پھردے بھوآ جی دے ہتھ مینوں رمانچکاری ہلارا دندے ہن۔ میری منوبرتی باہر گیٹ ولوں آصف دی ووڑ اتے اس دی وسمادی سپرش دا احساس مانن لگدی ہے ... دروازے دی گھنٹی وجدی ہے۔ بھوآ جی دپٹہ کلنجدے دروازہ کھولھدے ہن۔
'آؤ بیٹے! آؤ۔ دھنبھاگ میرے! ..وے پتّ! توں پہلاں اپنا نام پتہ ٹکانا دسّ۔ مینوں تاں ساری رات تیری صورتَ سیرت، تیرے جھنگلماٹے، تیری چھونئیء ... نے سون نہی دتا۔ تیری آواز، تیرا انداز، تیری کلکاری نری پوری میرے 'چند' نال میل کھاندی ہے۔' اوہ اٹھ کے بھوآ دے گل چمبڑ جاندا ہے۔ پل دی پل مینوں ساڑا ہون لگدا ہے کہ اس بھوآ-سڑوآ دی بندی بنا دیاں پر بھوآ اس نوں بانہاں 'چ گھٹدی چلاؤن لگی ہے 'آؤ نی ویکھو میرا پائیلٹ آ گیا۔ میرا چند مینوں مل گیا۔' ہنجھوآں دیاں دو ندیاں اکٹھیاں وہِ تردیاں ہن۔ میں ویکھ رہی ہاں انوٹھا الوکک نظارہ جویں اچھراں نوں پورن مل گیا ہووے۔
'کڑے کی ہو گیا تہانوں؟ گمّ-سڑمّ بوتھے لٹکائی پھردیاں نے، میری کوئی سندا ہی نہیں۔' ماسی جی نے اڈول پانیاں وچّ ڈھیم مار کے میرا سوادی الہام تھمھ دتا۔ انکل جی اپنی بہتی پرواہ نہیں کردے پر ماسی جی دے بار بار پچھو-ڑکے نے ایہہ بات دا بتنگڑ بنا دھریا۔ ڈاکٹراں کول جان دی لوڑ وی نہیں تے اوہناں دا بیمہ وی ہے نہیں سی۔ پچھلے مہینے دی بند کروا دتا سی اکھے ہن پینٹھ سال دے ہو گئے نے سرکار توں مفت علاج ہوؤُ۔
ماسی جی ہور اداس ہو گئے نے۔ اوہناں نوں اپنا دکھ بھلّ چکا ہے۔ 'ڈیبی دے باپو جی! ویکھیں اوہ کتا کتے مر تے نہیں گیا ...؟ جاہ کڑے ایہناں دے نال، اس دی کھوج کڈھو۔ کہندے نے ... جے چارے بنے ہور علاج نہپھل ہو جائے تاں اسے کتے دے چٹن نال اجیہے زخم ٹھیک ہو جادے نے۔' ماسی جی دے چنتا بھرے بول سن کے بھوآ جی گجھا کیہا مسکراؤندی ہے تے نال میرا وی ہاسہ نکل گیا۔
'جاؤ اس پالتو اگے دوبارا ہتھ کرو تے کہو، آ جا کور کور! آ جاہ۔ میرے زخم نوں اپنیاں کومل جہیاں بلھیاں چھہا جاہ ... زبان لگا جاہ، پولی جہی دندی وڈھّ جاہ، نہوندراں نال جلون کر جاہ۔' بھوآ جی ہتھ تے ہتھ ماردی مشکڑیاں وچّ ہسدی لوٹ-پوٹ ہو رہی ہے۔
انکل جی میرے ولّ تکدے ہن۔ اوہناں دی گونگی گنگناؤندی رمز 'تم ہی نے درد دیا ہے، توں ہی دوا دینا۔' میرے کناں تکّ سنچار کردی کھرکھری مچاؤندی ہے۔
'اوہ دیوتا ہے تیرے سارے دکھاں دا امرتدھارا... چھتری ہے تیری، دھپّ لو توں بچن لئی چھتری ہی کم آؤندی ہے۔' ممی جی میرے ساہمنے آ کھڑھدی ہے۔
میں دوائیاں والا ڈبہ کھولھدی انکل جی دا ہتھ پھڑھ بیٹھدی ہاں۔
