چڑی پھلّ کیوں لیاؤندی ہے مظہر ال اسلام
جدوں میں اس دے پنڈ جان لئی بسّ اڈے ‘تے پجا تاں آسمان ‘چ بدل ہونے شروع ہو گئے۔ مری-مری جہی دھپّ وچّ کجھ ڈھنگ نال اتے کجھ بے ڈھنگیاں کھڑیاں بساں دے کنڈکٹر بساں نوں کھڑکا-کھڑکا کے سواریاں نوں اپنے ولّ سدّ رہے سن۔ اکا دکا ڈرائیور اپنیاں سیٹاں ‘تے بیٹھے سٹیرنگ ‘تے سر رکھی سستا رہے سن۔ چنگی قسمت نوں مینوں چھیتی ہی اس دے پنڈ نوں جان والی بسّ مل گئی۔
بسّ اڈے ‘چوں نکلی تاں اس سمیں مسافر چپّ سن۔ جویں اوہناں ساریاں نوں سپّ سنگھ گیا ہووے، پر تھوڑھی دور جا کے جد بسّ نے چال پھڑی تاں ہولی-گولی گلاں شروع ہو گئیاں۔ پھر پنج منٹ وچّ ہی ساری بسّ گلاں نال بھر گئی۔ فصلاں اتے کھیتی باڑی محکمے دے افسراں دیاں گلاں۔ موسم دیاں گلاں۔ کھاد، قرضیاں اتے کھیتی باڑی بینک دیاں گلاں۔ ایم ایل اے، ایم پی دیاں گلاں۔ جلسے جلوساں اتے مقدمے دیاں گلاں۔ پھر ڈرائیور نے ٹیپ رکارڈر چالو کر دتا تاں پنجابی گیت دے بول وی اوہناں دیاں گلاں وچّ شامل ہو گئے، ‘دسّ میں کی پیار وچوں کھٹیا..۔’
جدوں گلاں، مساپھراں اتے گیت دے بولاں نال بھری ہوئی بسّ پنڈ نوں جان والی کچی سڑک ‘تے لتھی تاں کم بخت دھوڑ بسّ دی تاکیاں دے راہیں اکھ جھمکے ‘چ ہی اندر آ گئی اتے ساریاں گلاں اتے گیت دے بول مٹی-مٹی ہو گئی۔ تاکیاں کول بیٹھے مساپھراں نے جلدی نال شیشے بند کر دتے۔ سواریاں نے جھولیاں وچّ رکھے تے موڈھیاں ‘تے پئے رومالاں نال چہریاں نوں پونجھیا، پر کسے نے تھوڑھی جہی ناراضگی وی پرگٹ نہیں کیتی، کیونکہ اوہ مٹی گھٹے دے اس طوفان دے عادی ہو چکے سن اتے اوہناں نوں دھوڑ بھریاں گلاں سانبھ-سانبھ کے رکھن دی عادت پے گئی سی۔
سڑک ‘تے کتے-کتے ٹوئے پئے سن۔ اس لئی ہن بسّ نوں ودھ زور لگاؤنا پے رہا سی۔ انجن دی آواز ‘چوں بے بسی جیہا پربھاو ابھر رہا سی اتے بسّ دی باڈی دے نٹ بولٹ بری طرحاں چیک رہے سن۔ اک ویکتی نے سڑک نوں موٹیاں جہیاں گالھاں کڈھیاں اتے پھر اپنی قسمت دا رونا رون لگا۔ مٹی سی کہ بند تاکیاں دے باو جود ادھر ادھر دے نکے-نکے سراخاں راہیں اندر آ رہی سی۔ بسّ وچّ بیٹھے لوک انسان گھٹّ اتے مٹی دے پتلے زیادہ لگّ رہے سن اتے عجیب سنیوگ ایہہ سی کہ پنجابی گیت دے بول کجھ اس طرحاں گونج رہے سن، ‘‘ایہناں نالوں چنگیاں نے مٹی دیاں مورتاں..۔”
پھر اک دم مینہہ شروع ہو گیا تاں سواریاں نے سکھ دا ساہ لیا، کیونکہ دھوڑ بہنی شروع ہو گئی سی، پر کجھ دیر تاں حلقہ-حلقہ پیندا رہا۔ پھر اک دم بڑے زوراں دا مینہہ پینا شروع ہو گیا۔ ڈرائیور لئی راہ دیکھنا وی مشکل ہو گیا تاں ساریاں دے زور پاؤن ‘تے اس نے بسّ اک پاسے کھڑی کر دتی۔
اس دن وی بالکل ایوں ہی ہویا سی، جدوں میں اس دی لاش دے نال اس دے پنڈ جا رہا سی۔ ٹرکّ ڈرائیور نے تیز مینہہ اگے بے بس ہو کے ٹرکّ اک پاسے کھڑا کر دتا سی۔ میں اس توں پہلاں دو وار اس دے پنڈ جا آیا سی۔ اک وار ادوں جدوں اوہ مینوں اپنا پنڈ دکھاؤن اپنے نال لے گیا سی اتے اس دے چھوٹے جہے گھر وچّ میں تنّ دن رہا سی۔ پہلاں ڈیوڑی، پھر کھلھا جیہا وہڑھا، پھر اک وڈا سارا کمرہ جہنوں دلان کہندے ہن اتے اس دے پچھے دو کوٹھڑیاں۔
اس نے مینوں اوہ تھاں دکھائی جتھے بیٹھ کے اوہ پڑھیا کردا سی۔ پھر اوہ تھاں دکھائی جتھے اس دے پتا نے دم توڑیا۔ اوہ مینوں قبرستان لے گیا اتے اپنے پتا دی قبر وی دکھائی۔
دوجی وار اس دے پنڈ ادوں گیا، جدوں ٹرکّ وچّ اس دی لاش رکھی سی اتے ڈرائیور نال میں بیٹھا سی۔ اس دن وی زور دی مینہہ پینا شروع ہو گیا سی۔ میرے کہن ‘تے ڈرائیور نے ہیٹھاں اتر کے اس دی لاش ‘تے ترپال دوہری کر کے پائی سی۔ اس دن وی اوہ سدا دی طرحاں تنہا اتے اداس سی اتے تیز مینہہ وی..جس بارے اوہ اکثر کیہا کردا سی کہ مینہہ دے دناں وچّ ملے ہوئے لوک اکثر بڑی جلدی وچھڑ جاندے ہن۔ میرا من کر رہا سی کہ اس نوں جھنجوڑ کے کہاں، ‘توں ٹھیک کہندا سی، توں خود وی تاں اج مینہہ دے موسم وچّ وچھڑ رہا ہیں۔’
جدوں مینہہ مٹھا ہویا تاں میں ڈرائیور نوں کیہا کہ میں اگے ڈرائیور سیٹ دے نال بیٹھن دی بجائے پچھے لاش کول بیٹھانگا۔ ڈرائیور نے مینوں بڑا ورجیا پر میرا دل نہ منیا اتے میں پچھے اس دی لاش دے سرہانے بہہ گیا اتے اس نال گلاں کرن لگا، جنہاں دا اس نے کوئی جواب نہ دتا اتے بسّ صرف میریاں گلاں سندا رہا۔
ایہو جہے ہی مینہہ دے موسم وچّ اس نے اس لڑکی نوں لبھّ لیا سی، جو کئیاں سالاں توں اس دے دل وچّ رہندی سی، پر اس لڑکی نے اس نوں بالکل نہیں پچھانیا۔ البتہ جد اس نے لڑکی نوں یاد دوایا تاں لڑکی دیاں گہریاں خوبصورت اکھاں وچّ انسانیت جاگ پئی۔ ستی ہوئی محبت نے انگڑائی لئی پر اس دی کیفیئت بالکل وکھری سی۔
اوہ پیار دا بھکھا سی، پر لڑکی نوں پہلاں توں ہی بہت پیار ملیا ہویا سی۔ اوہ بیچین سی پر اوہ پور-سکون سی۔ ایہی کارن سی کہ اس نے اس دیاں گلاں سن کے کیہا، ‘اسیں جنگل وچّ نہیں رہندے۔’ اس دن اوہ ڈاہڈھا اداس سی۔ اس نے مینوں دسیا سی، ‘اس لڑکی نے میری محبت نوں نہ سمجھیا تاں میرے لئی زندگی وارتھ ہو جاوے گی۔ انے چر توں اس دی طلب وچّ جی رہا ساں۔ ہن اس نال ملن توں بعد میں اس توں دوری برداشت نہیں کر سکدا۔ مینوں اس دیاں گلاں وچوں جدائی دی مہک آؤندی ہے۔ اس دی اک اکھ وچّ میرے لئی بے حدّ پیار اتے دوجی وچّ ایہو جیہا اجنبیپن ہے، جویں اوہ مینوں جاندی ہی نہ ہووے۔’ پھر اوہ کہن لگا، ‘اس نال میری ملاقات بارش دے دناں وچّ ہوئی سی۔ اس لئی مینوں جر ہے کہ اوہ مینہہ دے موسم وچّ ہی مینوں چھڈّ کے چلی جاوے گی۔’ اتے پھر اوہی ہویا..
اس دن وی بڑا مینہہ پے رہا سی اتے اوہ میرے کول آیا اتے کہن لگا، ‘اج اوہ مینوں ملن آئی سی۔ اس دآں اکھاں وچّ بے پناہ پیار سی۔ اوہ تھوڑھی دیر لئی میری ہو گئی سی، پر پھر اک دم پتہ نہیں اس نوں کی ہویا اتے اوہ ایہہ کہہ کے چلی گئی کہ کل آوانگی۔’ پھر اوہ کئی دناں تکّ اس دا انتظار کردا رہا پر اوہ نہ آئی۔ میں اس نوں بہت سمجھایا، ‘دیکھ، اوہ مشروپھ ہو گئی ہوویگی۔ اس نوں کئی کم ہن۔ اس نوں تیرے نال ہمدردی تاں ہے، پر محبت نہیں۔ ہمدردی اتے مہبت وچّ بہت فرق ہندا اتے توں اس قدر پاگل ایں کہ اس دی ہمدردی نوں محبت سمجھ لیا ہے۔’
میری گلّ سن کے اس دیاں اجاڑ اتے بیابان اکھاں پیلیاں ہو گئی تے اوہ بولیا، ‘توں ٹھیک کہندا ایں، شاید اس نوں میرے نال ہمدردی ہے، محبت نہیں..نہیں تاں اوہ مینوں ملن لئی بے چین نہ ہو جاوے۔ اوہ میری درخاست ‘تے مینوں ملن آ جاندی ہے، نہیں تاں کسے دن اپنے آپ نہ آ جاوے، پر اج تکّ اجیہا نہیں ہویا۔’
اس گلّ نوں کئی دن لنگھ گئے۔ اوہ اس نوں ملن نہیں آئی اتے پھر اک دن مینوں سوچنا ملی کہ اوہ اپنے کمرے وچّ مردہ پایا گیا ہے تاں میرا خیال سی کہ اوہ لڑکی ہن تاں ضرور آویگی، پر جد تکّ اس لئی تابوت تیار ہویا اتے اس نوں پنڈ لجان لئی تیاریاں شروع ہوئیاں، میں اس لڑکی دا انتظار کردا رہا، پر اوہ نہیں آئی..۔ پھر میں سوچیا ہو سکدا ہے کہ اوہ اس دے پنڈ آوے تاں میں اس دی لاش اس دے پنڈ لے گیا اتے اتھے اس دے والد دی قبر نال اس نوں دفن کر دتا، پر اوہ پھر وی نہیں آئی۔
تد میں سوچیا کہ اوہ کنا بدقسمت انسان سی، جو ساری زندگی محبت نوں ترسدا رہا اتے ہن موت توں بعد اوہ لڑکی اس دی قبر ‘تے پھلّ رکھن وی نہیں آئی۔ چالھیواں ہون تکّ اس دے پنڈ وچّ ہی رہا اتے شہر واپس آؤن توں پہلاں آخری وار اس دی قبر ‘تے گیا اتے کیہا، ‘دیکھ ہن اس دا انتظار نہ کریں کیونکہ ہن اوہ تیرے نال ہمدردی کرن وی نہیں آویگی کیونکہ ہمدردی تاں جؤندے لوکاں نال کیتی جاندی ہے، مرے ہوئے لوکاں نال کون ہمدردی کردا ہے؟ میں تیرے نال واادا کردا ہاں کہ ہر سال اس لڑکی دی یاد دے پھلّ لے کے تیری قبر ‘تے آیا کراں گا۔’ اج میں اپنا وعدہ نبھاؤن اس دی قبر ‘تے جا رہا سی۔
اج پھر بڑا تیز مینہہ پینا شروع ہو گیا سی۔ جد بسّ اس دے پنڈ پجّ کے رکی تاں میں سدھا قبرستان ولّ ہو تریا۔ میرے ہتھ وچّ اک ٹوکری سی جس وچّ پھلّ سن۔ اس دی قبر نیڑے پجّ کے میں تھائےں رک گیا۔ میں دیکھیا کہ اک لمی خوبصورت کھنبھاں اتے اکھاں والی چڑی اس دی قبر ‘تے بیٹھی سی۔ اس دیاں اکھاں بالکل اس لڑکی جہیاں سن جس دا ذکر اوہ کردا ہندا سی۔ چڑی نے اپنی چنجھ وچّ پھڑیا ہویا پھلّ اس دی قبر ‘تے رکھ دتا اتے پھرر کرکے اڈ گئی۔ انے نوں گورکن (کبر پٹن والا) میرے کول آیا اتے میرے موڈھے ‘تے ہتھ دھردیاں بولیا، ‘مینوں اس قبرستان وچّ رہندیاں تیہہ سال ہو گئے ہن، پر میں ایہو جہی گھٹنا کدے نہیں دیکھی۔’
میں حیرانی نال پچھیا، ‘اوہ کہڑی؟’
گورکن کہن لگا، ‘اک لمی جہی خوبصورت کھنبھاں اتے پیاریاں-پیاری اکھاں والی چڑی ہے جو سارا دن دور-دور توں کھشرنگ پھلّ چن کے لیاؤندی تے اس قبر ‘تے چڑھاؤندی ہے۔ اتھوں تکّ کہ ساری قبر پھلاں نال بھر جاندی ہے۔ میں اس چڑی نوں ساری-ساری رات اس قبر ‘تے بیٹھی دیکھیا ہے۔’
مینہہ دے دناں وچّ تاں اوہ سارا-سارا دن اس قبر ‘تے بیٹھی بھجدی رہندی ہے۔ انے نوں چڑی پھر اس قبر ‘تے چنجھ وچّ پھلّ لے کے آ گی اتے قبر دے سرہانے بیٹھ گئی۔ میں اپنا ساہ روک لیا اتے گہہ نال چڑی ولّ دیکھیا..مینوں ایوں جاپیا جویں اوہ چڑی وی مرحوم دے کوٹ دے کالر توں ڈگیا ہویا پھلّ ہے۔ میں سر پھڑ کے اس دی قبر دے سرہانے بہہ گیا اتے کیہا، ‘ہن میرے توں ایہہ نہ پچھیں کہ چڑی نوں تیرے نال محبت ہے جاں ہمدردی؟”
(انوواد: نرمل پریمی)
