چتکبرے گھوڑے دا سوار بچنت کور
ہن اسدے ساہمنے اتر دشا سی تے دور، سمندر وچ لٹکدے سورج دا لال گولہ، جو پلو-پلی سمندر دے ڈونگھے پانیاں وچ اتردا جا رہا سی۔ دن- رات دے چتکبرے گھوڑے دا ایہہ سوار انجانے ہی پورب دشا نوں کدوں دا کدھرے، پچھے چھڈ آیا سی۔
میں کتھے آ گیا ہاں؟
کتھوں تریا سی میں؟
کس ونج دا سوداگر ہاں؟
چانچکّ سوچاں دا اک گولہ کنے ہی پرشن چنہ بن کے اس دے متھے وچ سجے پاسے ایوں اتر آیا جویں کسے نے اس دے متھے وچ اٹّ مار دتی ہووے۔
گھوڑا پچھلے پیراں نال دلتی ماردا ہن- ہنایا جویں سوار دے سارے پرشناں دا اتر اوہ آپ ہی ہووے۔
گھوڑ- سوار نے گھوڑے دیاں واگاں سمبھالدیاں اپنے متھے اتے ٹسّ ٹسّ کردی سٹّ اپروں گھبراہٹ دیاں بونداں پونجھن لئی اپنی کالی ٹوپی سر توں اتاری جو چوبارے دے چھجے وانگ اس دے متھے دے باہر تک ودھی ہوئی سی۔ تے اس نوں دیکھدیاں ہی رکاباں وچ پئے اس دے دوویں پیر تھر تھر کمبن لگ پئے۔ چاندی رنگیاں تاراں!
ایہہ کدوں توں؟
گھوڑ- سوار دے چوہیں پاسیں پھیلدا اتر دشا دا سرمئی نھیرا جویں ہور گاڑھا ہو گیا سی۔ گھوڑسوار نے اپنے ہتھاں وچ پھڑیاں سمیں دے گھوڑے دیاں لگاماں نوں ماڑا جیہا ڈھلا چھڈیا۔ جھٹّ اس دے متھے وچوں اٹھدی بجلی دے کرنٹ ورگی اک چنگاری جہی اس دے سینے وچوں آر پار ہو کے رہِ گئی۔ تے ہن گھوڑ- سوار تھاؤں دی تھاؤں ٹھٹھمبر جیہا گیا سی۔
“سنجھا ویلا!”
ستراں پنجھتراں ورھیاں دا اک لمبا سفر اوہ کدوں دا طے کر چکیا سی۔ تے گھوڑا اپنے سوار نوں اپنی پٹھّ اتے لدی اجے وی نرنتر اکو چال تریا آ رہا سی۔ پر گھوڑ- سوار نوں لگدا کہ اس دا ایہہ چتکبرا گھوڑا بڑے ہی اڑب سبھا دا تے بڑا ہی اتھریا ہویا ہے۔ جو کدے کدے تاں بری طرحاں اڑ کے کھڑو جاندا ہے تے کتے کتے اپنی ہی خرمستی وچ دھرتی پٹن لگدا ہے۔
اپنے متھے دی سٹّ نوں کھبے ہتھ دیاں پنجے انگلاں نال گھوکھدیاں گھوڑ- سوار نے گھوڑے دیاں واگاں زور نال کھچیاں تے رکاب وچ جکڑیا اپنا سجا پیر پورے زور نال گھوڑے دی وکھی وچ کھبھو دتا۔
گھوڑا اپنے سوار دی اس بے- رکھی نوں مڈھوں ہی جاندا سی تے اس دی عمر دے لمے بے- ارتھ جیون دی ‘واٹ’ توں چپا چپا واقف سی۔
گھوڑا ہن- ہنایا جویں اوہ اک وئنگبھری ہاسی ہسیا ہووے۔ تے پھیر اوہ سوار دی بے بسی دیکھ اپنے کھراں نال اس دے سفر دی مٹی مدھدا واہو داہی اپنی چالے ترن لگیا۔
دن تے رات دا ایہہ چٹا کالا گھوڑا، منکھ دی ایس پھترت نوں بھلی بھانتِ سمجھدا سی کہ جو منکھ آپ کجھ نہیں کردا اوہ دوجیاں دی وکھی وچ ہجاں کھبھون لگدا ہے۔ ایس سوار نے تاں اجے تکّ وی اپنے جیون دا کوئی ٹیچا جاں اپنی کوئی منجل متھی ہی نہیں سی پھیر منجل دا کوئی تھاؤں پتہ کویں پتہ لگے۔
رستہ دھندھلا تے سفر ہور وی کٹھن ہندا جا رہا سی۔ انجانے بے- تھوہے راہاں اتے تردے گھوڑ سوار دا متھا سوچاں دیاں تکھیاں تاراں نے بری طرحاں پوٹا پوٹا ونھ رکھیا سی۔ اس نوں تاں کجھ وی پتہ نہیں سی کہ وقت دا ایہہ چتکبرا گھوڑا اس نوں کدھر لئی تریا جا رہا ہے۔
“کتھوں تریا سی میں؟”
اس دیاں سوچاں دیاں الجھیاں تنداں دا اک سرا ستے سدھ دور پچھے، پورب دشا وچ اس دے پچھوکڑ نال اچانک ہی آ جڑیا سی۔
اس دا گھر؟
اس دے بیوی بچے؟
اوہ تے ہن اوہناں دا اپنا اپنا سنسار۔
اس دے ماپے، اس دا مڈھ؟
اوہ تاں کدوں دے خاک دی ڈھیری ہو چکے سن۔
گھوڑ سوار دے سینے وچ یاداں دی اک چکھا جہی مگھّ اٹھی۔ تھے اک مگھد مگھدا سیک اس دے دل وچوں اٹھ اٹھ کے وس دے متھے نوں لوہن لگیا۔ ڈنگراں دی اک کچی جہی نھیری کوٹھری…۔ کوٹھڑی وچ لمبی جہی پشواں نوں ککھّ پاؤن والی کھرلی…۔ کھرلی کول ڈہیا ماں دا منجا… اتوں ماگھ مہینے دی ٹھر ٹھر کردی ککر ماری رات۔
جمن گھڑی؟
سبھا سویرے تڑکے دے پہُ- پھٹالے جہے سمیں جدوں گھراں وچوں پالھی اک اک کرکے سارا ڈنگٹ- وچھا اپنے ‘چونے’ نال رلاؤندے ہن۔
چونا! ہاں چونا ایہہ دنیاں۔ چار کھنٹی اک وڈا چونا۔
“چونا” اس دی ماں جدوں نکے نکے چھیاں ستاں بھین- بھائیاں نال سر کھپاؤندی بہتی ہی تپّ جاندی تاں اوہ اکّ کے اپنے متھے اتے ہتھ ماردی، کھجھ کے ساریاں نوں جھڑکدی ایہی بول بولدی:
“ایس چونے نے کھا لی۔”
“چونا”، اس دی جننی دے انگنت واری کہے ایہہ بول اچیت ہی اس دے من وچوں ابھر کے اس دے کناں وچ گونج اٹھے۔ پھیر اک پچھوں دوجی، دوجی پچھوں تیجی یاد دی تند پھڑدا اوہ پچھے، کنی دور تک پورب دشا دے چڑھدے سورج دیاں کرناں دا نگھ ماندا ماندا اچانک ہی اپنے فوجی دی وڈی ساری جیب وچلی نکی جہی لال ڈائری دا انبھول ہی اک پنہ پھول بیٹھا۔
پہلی، 1914 دی لگی وڈی ‘لام’ دن سوموار، ماگھ مہینے دی ستوں۔ ہاں اسے دن اس دے پیو دے ویہڑے اک چمبا کھڑیا سی۔ پر چمبے دی خوشبو نوں اس نے اک ‘پاتی’ (چٹھی) راہیں ہی مانیا سی۔ کیونکہ اوہ آپ تاں سنسار بھر وچ چھڑی پہلی وڈی ‘لام’ سمیں دیس دی سرحد اتے اک جوان سپاہی دی ڈیوٹی دے رہا سی۔
گھوڑ- سوار نے بھلیاں وسریاں یاداں دی اک دھندھ جہی وچوں اپنے جیون اتہاس دے کئی پنے پچھانہ نوں پلٹے۔
اوتھوں، پورب دشا پورب دشا توں ایتھے اتر دشا تک، جیون پینڈے دے بھکھڑے بھرے راہاں دا ریتا پھکدا اوہ کدوں ایس اتری تٹّ اتے آ پہنچیا سی… اس نوں پتہ نہیں سی لگیا۔
جیون سمندر دا اتری تٹّ۔
گھوڑ- سوار بوندل جیہا گیا سی۔ چاروں طرف خالی خلا وچ جھاکدیاں اس نے اپنی کالی ٹوپی نوں کھبے ہتھ نال سر توں اتاردیاں اس نوں نیجھ لا کے تکیا۔
کالی ٹوپی تاں ساری دی ساری ہن برف رنگی ہوئی پئی سی۔ دیکھدیاں سار گھوڑ- سوار دے جسم وچوں جویں ستیا اکو واری سوتی گئی۔ اس دیاں ناڑاں دا لہو تھاؤں دی تھاؤں جم کے رہِ گیا۔
چت- قبرا گھوڑا اپنے دوویں نتھنیاں نوں پھنکاردا اک واری پھیر ہن-ہنایا۔
بھس ہڈّ ماس وچوں ہڈّ ماس دے پتلیاں دی فصل اگاؤنا ہی منکھ دا اک ماتر کرم ہے۔ جاں پھر محل ماڑیاں دی اکانکھیا؟
ہن تیسرا پرشن اس دے جہن وچوں اگّ دے بھبوکے وانگ اٹھیا۔ “کس ونج دا سوداگر ہاں میں؟” پر سبھ کجھ بجھیا بجھیا۔
گھوڑ- سوار تاں انبھول ہی اپنی منزل توں بے- خبر جندگی دے اگھڑے دگھڑے راہاں وچ بھٹک گیا سی۔ انگنت رتاں دے گیڑیاں دی دھپّ، چھاں تے انھیاں ہنیریاں جھلدا اوہ جیون دے اصلی ونج توں مڈھوں ہی بھٹک گیا سی۔
ساہمنے سمندر وچ لیہندی سورج دی ٹکی ہن اپنے آپ وچ سنگڑدی ہوئی مکی دی روٹی جنی رہِ گئی سی۔ تے گھوڑ- سوار جیون- جنگل دیاں نکیاں، وڈیاں تکھے مونہاں والیاں کنڈیالیاں جھاڑیاں وچ بری طرحاں آ پھسیا سی۔ اتوں آکاش وچ پھیلی اک گرد۔
اچانک گھسمیلے امبر وچ واہو- داہی اڈدے بدلاں دا سینہ پھاڑ زوراں دی اک بجلی کڑکی۔ گھوڑ- سوار بھے نال کمبیا تے اس نے اک سہم تے ب- بسی جہی وچ وقت دے چتکبرے گھوڑے دے سمچے پنڈے نوں چھیتی نال اپنے کلاویاں وچ بھرن دا اک ترلا جیہا لیا۔
اک انگولیا، ان- پچھاتا جیہا ‘سچ’، ‘سچ’ جو جمن گھڑی توں وی پہلاں اس دے متھے اتے اکر دتا گیا سی۔ ہن گھوڑ- سوار دے ساہمنے آ ساکار ہویا سی۔ اس نے منزل نوں سمجھیا وچاریا تے رستہ بھالن دی کوسش کیتی پر ہن اس دے اپنے وس کجھ وی نہیں سی۔
کدے وقت بندے دے ہتھاں وچ ہندا ہے۔
کدے بندہ ‘وقت’ دے ہتھاں وچ۔
چتکبرا گھوڑا، پچھلے پیریں دلتی ماردا ہن سدھا ستیر کھڑا ہو گیا سی۔ تے اس نے اپنے کھراں نال مٹی پٹدیاں اپنی پٹھّ اتے لدے بھار نوں اکو جھٹکے نال دے بھنجے پٹکہ ماریا سی۔
ساہمنے سمندر دی سطح اتے لٹکدی سورج دی ٹکی آپے وچ سمٹدی کسے سجری سویر خاطر پتہ نہیں کدوں دی ڈونگھے پانیاں وچ لہہ گئی سی۔
