دیش-دھروہی دی ماں میکسم گورکی
ماواں بارے کہانیاں کدے مکدیاں نہیں۔
کئی ہفتیاں توں دشمن دے فولادی دستیاں نے شہر نوں بری طرحاں گھیرا پایا ہویا سی۔ رات ویلے اگّ بالی جاندی سی تے اس دیاں لاٹاں سنگھنے ہنیرے نوں چیر کے شہر دیاں کندھاں ولّ ہزاراں خونی اکھاں وانگ جھاکدیاں سن۔ اوہناں لاٹاں نوں ویکھ کے گھرنا ہندی سی تے اوہناں دی ڈراؤنی چمک صدقہ اس گھرے ہوئے شہر وچّ اداسی پسری ہوئی سی۔
شہریاں نے کندھاں اتوں دی ویکھیا کہ دشمناں دی فوج دا پھندا ہور ودھیرے کسدا جا رہا ہے۔ چپھیرے چکر لاؤن والے اگّ دے گوڑھے پرچھاویں وی اوہناں نے تکے۔ اوہناں نے سنیا ہٹے-کٹے گھوڑیاں دا ہنہناؤنا، ہتھیاراں دا کھٹکھٹاؤنا تے جت نوں یقینی منن والے فوجیاں دا ہسنا تے ہساؤنا۔ دشمن دے گیتاں اتے ہاسیاں نالوں ہور کنکھاواں کی ہو سکدا ہے؟
دشمناں نے شہر نوں پانی دین والے ساریاں جھرنیاں اتے سومیاں وچّ لاشاں سٹّ دتیاں سن، کندھاں دے لاگلے انگور-باغاں نوں پھوک سٹیا سی، کھیتاں نوں مدھّ سٹیا سی تے پھلاں والے باغاں نوں تباہ کر دتا سی۔ شہر ہن چپھیریوں کھلھا پیا سی تے لگبھگ روز دشمناں دی فوج دیاں توپاں اتے بندوقاں اس اتے گولے اتے گولیاں دی ورکھا کر رہیاں سن۔
لڑائی توں اکے ہوئے اتے ادھ-بھکھے فوجیاں دیاں ناراض ٹکڑیاں شہر دیاں سوڑیاں سڑکاں ‘تے قدم ودھا رہیاں سن۔ گھراں دیاں باریاں وچوں زخمیاں دیاں کراہاں، بے ہوشی دی حالت وچّ چیکاں، تیویناں دیاں ارداساں اتے بچیاں دے رون دیاں آوازاں سنائی دے رہیاں سن۔ لوک اک-دوجے دے کناں وچّ گلاں کردے، بولدے-بولدے چانچکّ رک جاندے تے سدا بڑے ہی سچیت رہندے، کیونکہ دشمن دی فوج حملہ کر رہی سی۔
سبھ توں بھیانک سن راتاں۔ رات دی چپّ وچّ کراہاں اتے چیکاں ودھیرے صاف سنائی دندیاں۔ دور کھڑوتے پہاڑاں دے لانگھیاں وچوں کالے دشمناں دے فوجی تنبوآں نوں لکاؤندے ہوئے شہر دیاں ادھڈھٹھیاں کندھاں ولّ ودھدے آ رہے سن تے پہاڑاں دے کالے سخراں اتے چن چڑھ رہا سی جو تلوار دے واراں نال پھٹڑ ہوئی ڈھال وانگ جاپ رہا سی۔
تے شہر دے لوک مدد ولوں نراش ہو گئے سن، محنت اتے بھکھ نال نڈھال ہو گئے سن۔ دنو-دن چھٹاکارے دی آس گھٹدی جا رہی سی تے اوہ گھبراہٹ وچّ چن نوں، تکھے دنداں ورگے پہاڑاں دے سکھراں نوں، لانگھیا دے کالے مونہاں نوں اتے رولے نال بھرے دشمناں دے تنبوآں نوں ویکھ رہے سن۔ ہر شے وچوں اوہناں نوں موت دی بڑک آ رہی سی تے اوہناں نوں دھرواس دین لئی اسمان وچّ اک تارہ وی نہیں سی۔
لوک اپنے گھراں وچّ بتیاں جگاؤنوں ڈردے سن۔ شہر دیاں سڑکاں نوں سنگھنے ہنیرے نے ڈھکیا ہویا سی تے ندی دی ڈونگھان وچّ ایدھر-اودھر جان والی مچھی وانگ اک تیویں، جو سر توں پیراں تیک کالے لباس وچّ ڈھکی ہوئی سی، چپ-چپیتی تر رہی سی۔
جد لوکاں نے اس نوں ویکھیا تاں آپس وچّ مدھم آواز وچّ گلاں کرن لگے۔
”کی ایہہ اوہی اے؟”
”ہاں، اوہی اے۔”
اینیں گلّ پچھوں کجھ لوک پھاٹک دے آلیاں وچّ لک گئے تے کجھ لوک چپ-چپیتے اس تیویں کول دی لنگھ گئے۔ گشتی سپاہیاں دے آگوآں نے اس تیویں نوں سختی نال ڈانٹیا:
”پھیر توں باہر آئی ایں، مونا مریانا؟ سچیت رہیں، کتے کوئی تینوں مار نہ سٹے۔ پھیر تینوں کسے نے لبھن دی کھیچل نہیں کرنی۔”اوہ سمبھل کے کھڑو گئی، پر گشتی سپاہی اتھوں چلے گئے۔ اوہناں وچّ اس ‘تے ہتھ چکن دی جاں تاں ہمت نہیں سی، جاں پھیر اوہ اس نوں اینیں گھرنا کردے سن کہ اس ولّ ویکھنا نہیں سن چاہندے۔ ہتھیاربند فوجیاں نے اس نوں جویں لاش سمجھ کے اس ولوں منہ موڑ لئے تے اوہ اوتھے ہنیرے وچّ ‘کلی رہِ گئی تے اک سڑک توں دوجی سڑک ‘تے پہلاں وانگ ‘کلی-کاری گھمن لگی۔ اوہ چپ-چپیتی کالیشاہ تیویں انج جاپ رہی سی جویں شہر دی بدقسمتی ساکار ہو گئی ہووے تے چفیریوں چیک چہاڑا جویں اس دا پچھا کردا رہا۔ اوہ سندی رہی، کراہاں، چیکاں، ارداساں تے جت دیاں ساریاں آساں گوا چکے فوجیاں دیاں غصے بھریاں مدھم گلاں۔
اک شہرن اتے اک ماں ہون کرکے اوہ اپنے پتر اتے ملک بارے سوچ رہی سی، کیونکہ شہر نوں تباہ کرن والے فوجیاں دا آگوُ سی اس دا پتر— ہسمکھّ تے سوہنا پتر، جس دی چھاتی وچّ دل نہیں سی۔ پھیر وی کجھ دن پہلاں تیک اوہ پتر نوں بڑے مان نال ویکھدی سی، اسنوں اپنے ولوں ملک لئی وڈملی بھینٹ سمجھدی سی تے مندی سی کہ اپنے پتر دے روپ وچّ اس نے اس شہر دے لوکاں دی سہائتا لئی اک لابھکاری شکتی پیدا کیتی ہے، جس شہر وچّ اوہ جمی تے اس نے اپنے پتر نوں جنم دتا تے اس نوں پال-پوس کے وڈا کیتا۔ اس دا دل سیاں ادس دھاگیاں نال اوہناں پرانے پتھراں نال بجھا ہویا سی جنہاں نال اس دے پرکھیاں نے اس شہر وچّ گھر بنائے سن تے شہر دی رکھیا کرن والی کندھ وی۔ اوہ اس دھرتی نال جڑی ہوئی سی جس وچّ اسدے رشتے داراں دیاں ہڈیاں دبیاں پئیاں سن تے اوہناں دا سبندھ سی لوک کتھاواں، لوک گیتاں اتے لوکاں دیاں آساں نال۔ پر ہن اس دل نے اپنے پیارے پتر نوں گوا دتا تے اس لئی اوہ رو رہا سی۔ اک تکڑی وانگ اوہ اپنے دل وچّ پتر دے پیار تے اپنے شہر دے پیار نوں تول رہی سی تے اس نوں پتہ نہیں سی لگّ رہا کہ دووھاں ‘چوں کہڑا پاسہ بھارا ہے۔
تے انج اوہ راتاں وچّ سڑکاں ‘تے گھمدی رہندی تے بہت سارے لوک جے اس نوں سیان نہ سکدے، اس دی کالی نہار نوں موت دا روپ سمجھ کے، جو اوہناں دے اینیں نیڑے سی، پچھانہ ہٹ جاندے تے جد اوہ اس نوں سیان لیندے تے چپ-چپیتے اس دیش-دھروہی دی ماں کولوں دور چلے جاندے۔
پر اک دن شہر دی رکھیا لئی بنائیاں کندھاں دی دور دی نکرے اس نوں اک ہور تیویں وکھالی دتی جو اک لوتھ کول گوڈیاں بھار اینیں چپ-چپیتی بیٹھی ہوئی سی کہ دھرتی دا ہی اک انگ جاپ رہی سی۔ اپرلی کندھ ‘تے سنتری مدھم آواز وچّ بول رہے سن تے پتھر ‘تے رگڑ کھان نال اوہناں دے ہتھیاراں دی آواز آ رہی سی۔
دیش-دھروہی دی ماں نے پچھیا:
”تیرا پتی اے؟”
”نہیں۔”
”تاں تیرا بھرا اے؟”
”میرا پتر اے۔ میرا پتی تیراں دن پہلاں ماریا گیا سی تے اج ایہہ میرا پتر!”
اٹھ کے کھڑوندیاں اس مرے ہوئے پتر دی ماں نے نرمی نال کیہا:
”مدونا سبھ کجھ ویکھدی اے تے سبھ کجھ جاندی اے۔ میں اسدا احسان مندی ہاں۔”
”اوہ کیوں؟” پہلی تیویں نے پچھیا تے دوجی نے جواب دتا:
”ہن جد کہ میرا پتر ملک لئی لڑدا ہویا شہید ہویا ہے تاں میں کہنا چاہندی ہاں کہ میں اس لئی ڈردی ساں کیونکہ اسدا دل بڑا چنچل سی، ایہہ موج میلے والی زندگی دا شوقین سی تے مینوں ڈر سی کہ ایہہ کتے مریانا دے پتر وانگ، ربّ اتے منکھ دے اس ویری وانگ، ساڈے ویریاں دے آگوُ وانگ، اپنے شہر نال وساہگھات نہ کر دیوے۔ لاہنت اے اس دیش-دھروہی ‘تے اتے اس نوں جنم دین والی ککھّ ‘تے۔”
مریانا نے اپنا چہرہ ڈھک لیا تے اتھوں چلی گئی۔ اگلی دن سویرے اوہ شہر دے راکھیاں کول پجی تے کہن لگی:
”میرا پتر تہاڈا ویری بن گیا اے۔ ہن جاں تاں مینوں مار سٹو، جاں شہر دا پھاٹک کھولھ دیؤ تاں جو میں اس کول جا سکاں…”
اوہناں نے جواب دتا:
”توں منکھ ایں، تیرے لئی اپنا ملک سبھ توں اپر ہونا چاہیدا ہے۔ تیرا پتر تیرے لئی وی اوڈا ہی دشمن ہے جڈا ساڈے ‘چوں ہر اک لئی۔”
”میں اس دی ماں ہاں۔ میں اس نوں پیار کردی ہاں تے مندی ہاں کہ اوہ میرے ہی کارن اجیہا بنیا ہے۔”
تد شہر دے راکھیا نے اک-دوجے نال صلاحَ کیتی تے کیہا:
”پتر دے پاپاں لئی تینوں مار سٹنا ٹھیک نہیں ہووےگا۔ اسیں جاندے ہاں کہ توں اس نوں اجیہا بھیانک پاپ کرن دی صلاحَ کدے نہیں سی دے سکدی تے اسیں ایہہ وی جاندے ہاں کہ توں کنی دکھی ایں۔ پر شہر دے دشمن دے طور ‘تے وی تیری سانوں لوڑ نہیں ہے، تیرا پتر تیری کوئی پرواہ نہیں کردا، اوہ تینوں بھلّ گیا اے تے ایہو تیرے لئی کافی سزا ہے۔ اسیں جاندے ہاں کہ ایہہ سزا موت نالوں وی ودھیرے بھیانک ہے!”
”ہاں،” اس نے کیہا۔ ”سچیں-مچیں ایہہ ودھیرے بھیانک اے۔”
اوہناں نے پھاٹک کھولھ دتا تے اس نے شہر چھڈّ دتا۔ کندھاں اتوں شہر دے راکھیاں نے اس نوں اپنی ماتبھومی توں، جو کہ اسے دے پتر صدقہ لہو وچّ لبڑ گئی سی، وچھڑدیاں تکیا۔ اوہ سہجے-سہجے تر رہی سی کیونکہ اس دے قدم اس دھرتی نوں چھڈن وچّ جھجک رہے سن۔ شہر دے راکھیا دیاں لوتھاں نوں اس نے سر نوایا تے ٹٹے ہوئے ہتھیاراں نوں گھرنا نال ٹھکرا دتا کیونکہ زندگی دی رکھیا کرن والے ہتھیاراں نوں چھڈّ کے باقی سارے ہتھیار ماواں لئی گھرنا بھرے ہن۔
اوہ انج تر رہی سی جویں اپنے پلے وچّ لکو کے امرت دی شیشی لے جا رہی ہووے تے ڈر رہی ہووے کہ کتے کوئی تپکا ڈلھ نہ جاوے۔ کندھ اتوں اس ولّ ویکھن والے لوکاں نوں اس دی نہار جیوں-جیوں چھوٹی ہندی جاپی، اوہ محسوس کرن لگے کہ اس تیویں دے نال اوہناں دی نراستا اتے بے بسی وی چلی گئی ہے۔
اوہناں نے ویکھیا، اوہ راہ وچکار رک گئی، اپنے سر اتلا کپڑا اس نے پچھانہ ہٹا دتا تے مڑ کے کنا چر تائیں شہر ولّ تکدی رہی۔ ادھر دشمناں نے اس نوں میدان وچّ ‘کلی کھلوتی ہوئی ویکھیا۔ پھیر اسے ورگیاں کالیاں-کالیاں نہاراں سچیت ہو کے اس ولّ آئیاں۔ اوہناں نے پچھیا کہ اوہ کون ہے تے کتھے جا رہی ہے۔
”تہاڈا آگوُ میرا پتر اے،” اس نے کیہا تے کسے وی سپاہی نوں اس دی گلّ ‘تے شکّ نہ ہویا۔ اس دے نال تردے-تردے اوہ اس دے پتر دی پرسنسا دے گیت گاؤن لگے تے اس دی چلاکی اتے بہادری نوں صلاحون لگے۔ مان نال سر اچا کرکے اوہ اوہناں دیاں گلاں سندی رہی تے اس نے رتا کو وی حیرانی پرگٹ نہیں کیتی کیونکہ اس دا پتر اس توں کجھ ہور ہو ہی نہیں سی سکدا۔
تے ہن، اخیر اوہ اس آدمی دے ساہمنے کھلوتی سی جس نوں اوہ اس دے جنم توں نوں مہینے پہلاں توں جاندی سی، جس نوں اوہ اپنے دل نالوں وکھرا کدے نہیں سی مندی۔ ریشمی اتے مخملی لباس پائی اوہ اس دے ساہمنے کھلوتا سی تے اس دے ہتھیاراں اتے موتی جڑے ہوئے سن۔ سبھ کجھ اوہو جیہا ہی سی جہو جیہا ہونا چاہیدا سی۔ ماں نے کئی وار سپنیاں وچّ اس نوں ایسے روپ وچّ تکیا سی— امیر، مشہور تے صلاحون یوگ۔
”ماں!” ماں دے ہتھاں نوں چمدیاں اس نے کیہا، ”توں میرے کول آ گئی ایں، توں میرے نال ایں تے بھلکے میں اس سراپے ہوئے شہر نوں جت لوانگا!”
”ہاں، اسے شہر نوں، جتھے توں جمیاں سیں۔” ماں نے چیتا کرایا۔
اپنی طاقت نال پاگل بنے ہوئے اتے ہور ودھیری شان لئی ترسن والے پتر نے جوانی دے جوش وچّ ہنکار نال جواب دتا:
”میں دنیاں وچّ اتے دنیاں لئی پیدا ہویا ہاں تے میں چاہندا ہاں کہ دنیاں مینوں ویکھ کے کمب اٹھے! ہن تائیں میں اس شہر نوں جتیا نہیں سی، صرف تیرے کرکے۔ ایہہ شہر میرے پیر وچّ کنڈے وانگ چبھ رہا ہے تے میری مشہوری دے راہ وچّ روڑا بنیا ہویا ہے۔ پر بھلکے میں تباہ کر دیاںگا ایہناں ضدل مورکھاں دے آلھنے نوں!”
”جتھوں دا ہر پتھر تینوں اک بچے دے روپ وچّ جاندا اے تے چیتے کردا اے۔” ماں نے کیہا۔
”پتھر تد تائیں گونگے ہن جد تائیں آدمی اوہناں نوں زبان نہیں دندا۔ پہاڑ میرے گیت گاؤن، ایہی میں چاہندا ہاں!”
”تے منکھ؟” ماں نے پچھیا۔
”ہاں ماں، میں اوہناں نوں بھلایا نہیں اے۔ مینوں اوہناں دی وی لوڑ اے کیونکہ منکھ دی ہی یاد وچّ اوہ بہادر امر بندے ہن!”
ماں نے کیہا، ”بہادر اوہ وی ہے جو موت دا مقابلہ کرکے زندگی نوں اساردا اے، جو موت نوں جت لیندا اے…”
”نہیں!” پتر نے ٹوکیا۔ ”شہر نوں تباہ کرن والے دی شان اڈی ہی وڈی اے جنی شہر نوں اسارن والے دی۔ ویکھ، اسیں نہیں جاندے کہ روم نوں کس نے اساریا اینیاس نے جاں روملس نے، پر اسیں الارک اتے ہورناں بہادراں دے ناں چنگی طرحاں جاندے ہاں، جنہاں نے روم نوں تحس-نحس کیتا…”
”پر روم دا ناں نہ مریا۔” ماں نے کیہا۔
اس طرحاں دوویں، سورج ڈبن تیک گلاں کردے رہے، ماں اس دیاں جوش بھریاں گلاں وچّ ہولی-ہولی اپنی ٹوک-ٹکائی گھٹّ کردی گئی تے اسدا مانمتا سر سہجے-سہجے نؤندا گیا۔
ماں اساردی ہے، رکھیا کردی ہے، تے اس دے ساہمنے تباہی دیاں گلاں کرنیاں اس دے الٹ بولنا ہے، پر پتر نوں ایہہ پتہ نہیں سی۔
ماں سدا ہی موت دا ورودھ کردی ہے۔ جو ہتھ منکھ دے گھر وچّ موت نوں سدّ لیاؤندے ہن اوہ ماواں لئی گھرنا بھرے ہن، پر پتر ایہہ جان نہ سکیا کیونکہ دن نوں مار دین والی اپنی شان دی ٹھنڈی یخ جگمگاہٹ صدقہ اس دیاں اکھاں وچّ چکاچوندھ چھا گئی سی۔
اس نوں ایہہ وی پتہ نہیں سی کہ ماں جنی نڈر ہندی ہے، اون ہی چلاک تے سخت وی ہندی ہے، جد اوہ ویکھدی ہے کہ اس زندگی نوں خطرہ ہے جس نوں اس نے سرجیا ہے تے پروان چڑھایا ہے۔
ماں سر نوائی بیٹھی سی تے شاندار تنبو دے کھلھے حصے ‘چوں اس شہر نوں ویکھ رہی سی جتھے اس نے اپنی ککھّ وچّ زندگی دی مٹھی کمبنی محسوس کیتی سی تے جمن-پیڑاں سہیاں سن تے جس پتر نوں جنم دتا سی اوہی ہن اس شہر دی تباہی لئی ترس رہا سی۔
سورج دیاں لال سوہیاں کرناں نے شہر دیاں کندھاں اتے مناریاں نوں رنگ دتا تے باریاں دے شیشیاں نوں انجھ لشکایا کہ سارا شہر زخماں نال بھرے سریر ورگا دسن لگا، جس دے ہر ڈونگھے زخم وچوں زندگی دے لہو دی دھار وہِ رہی سی۔ چھیتی ہی شہر لوتھ وانگ کالا پے گیا۔ اس دے اپر انگنت تارے انتلے سنسکار ویلے بالیاں گئیاں مومبتیاں وانگ، چمک رہے سن۔
اس نے اوہناں ہنیرے گھراں نوں ویکھیا جنہاں وچّ لوک بتیاں جگاؤنوں ڈر رہے سن متے دشمن دا دھیان اوہناں ولّ کھچیا جائے، اس نے اوہناں سڑکاں نوں ویکھیا جنہاں ‘تو ہنیرا سی اتے لوتھاں دی بو پسری ہوئی سی۔ موت دی اڈیک وچّ زندگی دیاں گھڑیاں گنن والے لوکاں دیاں مدھم آواز وچّ گلاں اس نے سن لئیاں — اس نے ایہہ سبھ ویکھیا۔ اس لئی جو کجھ اپنا اتے پیارا سی، اوہ سبھ اس دے ساہمنے اس دے فیصلے دی اڈیک وچّ چپّ کھلوتا رہا تے اس نے محسوس کیتا کہ اوہ شہر وچّ رہن والے سارے لوکاں دی ماں ہے۔
پہاڑاں دے کالے سکھراں توں بدل گھاٹی وچّ لتھّ آئے تے اس تباہ ہوئے شہر ‘تے کھنبھاں والے گھوڑیاں وانگ جھپٹ پئے۔
”اسیں شاید اج راتیں ہلاّ کراںگے،” پتر نے کیہا، ”جے رات چوکھی ہنیری ہوئی تاں! جد سورج اکھاں نوں چکاچوندھ کردا ہے تے ہتھیاراں دی لشک سپاہیاں دیاں اکھاں نوں انھیاں کر دندی ہے، تد دشمن نوں مارنا اوکھا ہندا اے تے کئی سارے وار وارتھ جاندے ہن۔” اپنی تلوار نوں ویکھدیاں اس نے کیہا!
ماں نے اس نوں کیہا، ”آ میرے لال میری چھاتی ‘تے سر رکھ کے رتا آرام کر لے۔ رتا چیتے کر کہ بچپن وچّ توں کناں خوش تے دیالو سیں تے کس طرحاں ہر کوئی تینوں پیار کردا سی…”
پتر نے ماں دی گلّ منّ لئی تے اپنا سر اس دی گود وچّ رکھ کے اتے اکھاں میٹ کے کیہا:
”میں پیار کردا ہاں صرف اچی شان نوں تے تینوں اس لئی پیار کردا ہاں کہ توں مینوں اجیہا بنایا اے۔”
”تے، توں تیویناں نوں پیار نہیں کردا؟” اس دے چہرے ‘تے نیوندیاں ماں نے پچھیا۔
”بھلا اوہناں دی کی گھاٹ اے؟ پر آدمی اوہناں توں اسے طرحاں اکّ جاندا اے جس طرحاں ہر اس شے توں جو بہت مٹھی ہووے۔”
”تے کی توں ایہہ نہیں چاہندا کہ تیرے بچے ہون؟” ماں نے اخیر پچھیا۔
”کاہدے لئی؟ تاں جو اوہ مر جان؟ میرے ہی ورگا کوئی اوہناں نوں مار سٹیگا، اس لئی مینوں بڑا دکھ ہووےگا تے تد تائیں میں اینا بڈھا اتے کمزور بن جاواںگا کہ بچیاں دی موت دا بدلہ نہیں لے سکانگا۔”
توں سوہنا اے، پر اونا ہی رکھاں ایں، بانجھ دھرتی ورگا۔” ماں نے آہ بھر کے کیہا۔
”ہاں، بانجھ دھرتی ورگا…..” پتر نے مسکرا کے جواب دتا۔
ہن اوہ ماں چھاتی ‘تے بچے وانگ سوں رہا سی۔
ماں نے پتر نوں اپنے کالے پلے نال ڈھکّ دتا، اس دے دل وچّ اس نے چھرا کھوبھ دتا تے اکوارگی کمب کے پتر نے پران چھڈّ دتے۔ ہاں، ماں توں چھٹّ اس دے دل دی حرکت نوں ودھیرے چنگی طرحاں ہور کون جان سکدا سی؟ حیران ہوئے سپاہیاں دے پیراں کول پتر دی لوتھ نوں سٹّ کے اس نے اپنے شہر ولّ سینت کردیاں کیہا:
”اک شہری ہون صدقہ میں اپنے ملک لئی اوہ سبھ کجھ کر دتا جو میں کر سکدی ساں تے ماں ہون صدقہ میں اپنے پتر دے نال ہاں! ہن میرے لئی پھیر پتر نوں پاؤنا اسمبھو ہے کیونکہ میری عمر ڈھل گئی اے۔ میں مندی ہاں کہ ہن میرے جیوندی رہن نال کسے نوں کوئی فائدہ نہیں ہندا۔”
تے ایہہ کہہ کے اس نے اپنے پتر دے لہو نال، خود اپنے ہی لہو نال لبڑیا اوہ گرم چھرا، زور نال اپنی چھاتی وچّ کھوبھ لیا— تے ایس وار وی اوہ اکی نہیں کیونکہ درد بھرے دل نوں لبھنا اوکھا نہیں ہندا۔
