دیوالی دے دیوے سعادت حسن منٹو
چھت دے بنیرے 'تے دیوالی دے دیوے ہپھدے ہوئے بچیاں وانگ دھڑک رہے سن ۔ منی دوڑدی ہوئی آئی ۔ اپنی نکی جہی گھگری نوں دوواں ہتھاں نال اتے چکدے ہوئے چھت ہیٹھاں گلی 'چ موری دے کول کھلو گئی ۔ اوہدیاں روندیاں اکھاں 'چ بنیرے 'تے پھیلے ہوئے دیویاں نے کئی چمکیلے نگینے جڑھ دتے سن، اوہدا نکا جیہا سینہ دیوے دی لوء وانگ کمبیا ۔ مسکرا کے اوہنے اپنی مٹھی کھولھی ۔ پسینے نال بھجے پیسے ویکھے تے بازار 'چوں دیوے لین لئی دوڑ گئی ۔
چھت دے بنیرے 'تے شام دی سکی ہوا 'چ دیوالی دے دیوے پھڑپھڑاندے رہے ۔
سریندر دھڑکدے دل نوں پہلو 'چ لکوئی چوراں وانگ گلی 'چ داخل ہویا تے منڈیر دے ہیٹھاں بے قراری نال ٹہلن لگا ۔ اوہنے دیویاں دیاں قطاراں ولّ ویکھیا ۔ اوہنوں ہوا 'چ اچھلدے ہوئے شعلے اپنیاں رگاں 'چ دوڑدے ہوئے لہو 'چ نچدے ہوئے قطرے جاپے ۔ چانچکّ ساہمنے والی باری کھلھی، سریندر سر توں پیراں تکّ درشٹی بن گیا ۔ باری دے ڈنڈے دا سہارا لے کے اس مٹیار نے جھک کے گلی 'چ ویکھیا تے جھٹپٹ اوہدا چہرہ تمتما اٹھیا ۔
کجھ اشارے ہوئے ۔ باری چوڑیاں دی کھڑکھڑاہٹ نال بند ہوئی تے سریندر اتھوں نشیلی حالت 'چ چل پیا ۔
چھت دی بنیرے 'تے دیوالی دے دیوے نوَ-ویاہتا دی ساڑھی 'چ ٹنگے ہوئے تارے وانگ چمکدے رہے ۔ اسے ویلے سرجو گھمیار سوٹی ٹیکدا ہویا آیا تے ساہ لین لئی رک گیا ۔ لگبھگ اوہدی چھاتی سڑک کٹن والے انجن وانگ پھڑک رہی سی ۔ گلے دیاں رگاں ساہ دے دورے کارن دھاکنی وانگ پھلّ رہیاں سن ۔ کدے سنگڑ جاندیاں سن ۔ اوہنے دھون چکّ کے جگمگ-جگمگ کردے دیویاں ولّ دھندلیاں اکھاں نال ویکھیا تے اوہنوں جاپیا کہ دور[ بہت دور بہت سارے بچے قطار بنہی کھیڈ-کدّ 'چ مگن ہن ۔ سرجو گھمیار دی سوٹی جانوں بھاری ہو گئی ۔ بلغم تھکّ کے اوہ پھر کیڑی دی چال چلن لگّ پیا ۔
چھت دے بنیرے 'تے دیوالی دے دیوے جگمگاؤندے رہے ۔
پھر اک مزدور آیا ۔ پاٹے ہوئے گریبان 'چوں اوہدی چھاتی دے وال ٹٹیاں پھٹیاں آلھنے دیاں تیلیاں وانگ وکھر رہے سن ۔ دیویاں دی قطار ولّ اوہنے سر چکّ کے تکیا اتے اوہنوں اجیہا انوبھوَ ہویا جویں اکاش دے دھندلے متھے 'تے پسینے دیاں موٹیاں-موٹیاں بونداں چمک رہیاں ہن ۔ پھر اوہنوں اپنے گھر دے ہنیرے دا خیال آیا تے اوہ اوہناں دھڑکدے ہوئے شوئلیاں دے چانن نوں کنکھیاں نال ویکھدا ہویا اگے ولّ گیا ۔
چھت دے بنیرے 'تے دیوالی دے دیوے اکھاں جھپکدے رہے ۔
نویں تے چمکیلے بوٹاں دی چرچراہٹ نال اک آدمی آیا تے کندھ دے نیڑے سگرٹ سلگان لئی ٹھہر گیا ۔ اوہدا چہرہ اشرفی 'تے لگی ہوئی موہر وانگ بھاوناواں توں خالی سی ۔ کالر چڑھی دھون چکّ کے اوہنے دیویاں ولّ ویکھیا تے اوہنوں جاپیا کہ جویں بہت ساریاں کٹھالیاں 'چ سونا پنگھر رہا ہے ۔ اوہدے چرچراندے ہوئے چمکیلے جتیاں 'تے نچّ دے ہوئے شوئلیاں دا پرتیبمب پے رہا سی ۔ اوہ اوہناں نال کھیڈدا اگے ودھ گیا ۔
جو کجھ اوہناں ویکھیا، جو کجھ اوہناں سنیا ۔ کسے نوں مطلب نہیں سی دسیا ۔ ہوا دا اک تیز بلھا آیا تے سارے دیوے اک-اک کرکے بجھ گئے ۔
(انوواد: سرجیت)
