دو ٹاپو جرنیل سنگھ
پشپندر نوں بہتا کجھ کرن دی لوڑ نہیں سی پے رہی۔ سوی
تے نکو اپنے آپ ہی تیار ہوئی جا رہے سن۔ سو نکو دے وال
سوار کے اوہ بیڈ روم 'چ کھلریاں چیزاں سانبھن لگ پئی۔
“دیکھیا، میں ای کیہا سی ڈیڈ نوں ...۔” نوآں سالاں دا سوی
حُب حُب کے نکو نوں دسن لگ پیا کہ اوس دی فرمائش تے ہی
اوہناں دا ڈیڈ اوہناں نوں نیاگرا فالز گھماؤن لجا رہیا سی۔
“ایہہ ہے ہی، توں نہ توں،” چھیاں سالاں دی نکو اپنے
بھرا دا مذاق جیہا اڈاؤندیاں بولی، “ڈیڈ نے کل مینوں فون تے
پچیا تی۔ اینڈ آئی سیڈ ییس، وی مسٹ۔”
“بٹ اٹ واز مائی آئیڈیا۔”
“دین وہٹ ؟”
تے پھیر اوہ ونگے ٹیڈھے مونہہ بنا بنا اک دوجے نوں
چڑاؤن لگ پئے۔
“تیار تاں ہو گئے آں، ہن جاندے کیوں نہیں؟” لونگ
رومگ ول نوں اکھاں دا اشارہ کردیاں پشپندر نے کیہا۔ کرائے
تے لئے ہوئے ایس بیسمنٹ وچ بیڈ روم، لونگ رومگ تے
رسوئی نال نال ہی پیندے سن۔
چامھلے ہوئے نیانے اپنی ممی دی ایہہ گل سن کے سنجیدہ
جہے ہو گئے...پاشی پچھلے کجھ سمیں توں سوی تے نکو وچ
اک پرورتن محسوس کر رہی سی۔ ہریک تیجے ویک اینڈ تے
جدوں بلراج اوہناں نوں اپنے کول لجان لئی فون تے پچھدا تاں
چاء جہے وچ اوہ پروگرام بنا لیندے، خوشی خوشی تیار وی ہو
جاندے پر ترن لگیاں اوہناں بچیاں وانگ سنجیدہ ہو جاندے،
جیہناں نے آپ تاں دوڑ کے، میلے نوں جا رہی بس پھڑ لئی
ہووے پر اوہناں دی تھکی ہوئی ماں کدھرے پچھانہہ ہی رہ
گئی ہووے۔
جدوں نیانے نہ ہی ہلے تاں پاشی آپ اوہناں نوں لونگ
رومگ چ لے آئی۔ اوس نے دیکھیا کہ بلراج ٹی.وی. لائی
بیٹھا سی۔ پچھلی وار وی اوس نے انج ہی کیتا سی۔ پر اس توں
پہلاں، اوہ آ کے چپ چاپ سوفے تے بیٹھ رہندا۔ شروع شروع
وچ تاں اوہ سردل وی نہیں سی ٹپدا ہندا۔ فون کرکے ایس حساب
نال پہنچدا کہ دونو بچے تیار ہندے تے نال لے کے ٹر جاندا۔
تے جیکر کدی کدائیں اوہ تیار نہ ہوئے ہوندے تاں باہر ہی اپنی
کار 'چ بیٹھ کے انتظار کر لیندا۔
“چلیئے بئی۔” نیانیاں ول ویکھدیاں بلراج نے ٹی.وی. بند
کر دتا تے سوفے توں اٹھ کھلویا۔
پاشی تے بلراج آہمو ساہمنے کھڑے سن، کول کول
کھلوتے دو ٹاپوآں وانگ۔ آپو اپنی ہستی دے مالک۔ ...سمندر 'چ
گواچے ہوئے ملاح ورگا بلراج دا چہرہ ویکھدیاں پاشی اندروں
'مینوں کیہ' دی آواز آئی سی جاں کجھ ہور، اوہ سمجھ نہیں سی
سکی۔
“شام نوں مڑدیاں سانوں دیر ہو جانی آں۔ ایس کرکے فون
نہیں کر ہونا۔ اوداں کل نوں دس کو وجے میں ایہناں نوں چھڈ
جاؤں گا۔” بلراج نوں اپنی آواز تھکی تھکی جیہی محسوس
ہوئی سی۔
“ٹھیک آ۔” پاشی دی آواز انسرنگ مشیننگ ورگی سی۔
نیانیاں دی نگاہ اپنی ممی ولوں ہندی ہوئی ڈیڈ ول چلی
گئی۔ اوہناں “بائ موم” کیہا تے ڈیڈ نال دروازے ول نوں ہو
ترے۔
بھکھ محسوس کردیاں پاشی ناشتہ تیار کرن لگ پئی۔ اوس
نے نیانیاں نوں تاں کھوا دتا سی پر آپ اجے تک کھا نہیں سی
سکی...پتہ نہیں ایہہ بیسمنٹ وچلی چپ سی جاں کوئی ہور
کارن کہ اوس نوں انج محسوس ہویا جیویں اوس دے اندرلی
کاہل نوں اونگھ آ گئی ہووے...کاہل جو کنیڈا آ کے اوس دے
سر نوں اجیہی چڑھی کہ پوٹے پوٹے وچ اتر گئی سی۔ سوفے
تے بیٹھیاں مٹراں والے پرونٹھے دا سواد ماندیاں اوس نوں اپنی
ایس وقت دی اکل شاید چنگی لگ رہی سی۔ کنا تھکا دیندے سن
نیانے اوس نوں! پھیر جوب اتے گھر دے ہور جھنجٹ۔ 'بندہ
'کلا ہی ہونا چاہیدے۔ نہ بہتا کھلارا نہ بہتی دوڑ بھج۔' اوہ
بڑبڑائی۔ 'پر 'کلا تاں کہندے آ پئی درخت وی نہ ہووے۔' اوس
نے اپنے آپ تے کنتو کیتا۔ پرونٹھے والی خالی پلیٹ پرے
کردیاں اوس نے چاہ دا کپ چکیا تے ٹی.وی. دا ریموٹ نپ
دتا۔ پنجابی پروگرام وچ سہاگ دا گیت چل رہیا سی:
تیرے ویڑھے دے وچ وچ وے، بابل چرکھا کون کتے؟
میریاں کتن پوتڑیاں، دھیے گھرجااپنے۔
گھر وی میں ٹولیا، ور وی میں ٹولیا۔
اکناٹولیا،دھی دالیکھ وے۔
چاہ دے گھٹ بھردیاں، پاشی اس ٹکی ہوئی رات وچ گواچ
گئی...ڈھولکی دی تال...چند دی ملائم چاننی ہیٹھ ستا ہویا
پنڈ...پاشی ہراں دے ویڑھے وچ اس دوالے اکٹھیاں ہوئیاں
کڑیاں دیاں سریلیاں آوازاں وچ سہاگ دیاں ہیکاں۔
سرکاری نوکری دے نال نال کھیتی نوں وی ہتھ پلا ماردے
پریتم سنگھ نے دھی دے ویاہ تے خرچ کرن لگیاں سی نہیں
سی کیتی۔ منڈا آخر کنیڈا توں آیا ہویا سی۔ پاشی دے ماپیاں،
بھرا، بھین تے رشتے داراں نے اوس نوں 'کرماں والی' کیہا
سی...کالج دیاں سوہنیاں کڑیاں وچ گنی جاندی، ایم.ایس.سی.
کر رہی پاشی خوش سی۔ عام منڈے کڑیاں وانگ اوس دے من
وچ وی کنیڈا امریکہ ورگے ملک وچ پہنچن دی اچھا سی۔ اوہ
ایس گلوں وی خوش سی کہ 'باہرلے ملک' دے لالچ وچ اوس
نوں کسے بڈھے ٹھیرے، کانے، ٹیرے جاں دہاجو نال نہیں سی
نرڑیا گیا۔
اپنے سپنیاں دے دیش کنیڈا پہنچ کے پاشی نوں پرسنتا
ہوئی سی۔ ہر تھاں صفائی سی۔ گھراں وچ گرم ٹھنڈے پانی،
بجلی نال چلدے چلھے، مائیکروویو، ٹی.وی.، وی.سی.آر. تے
ہور انیک طرحاں دیاں سہولتاں سن۔ پہنن لئی چنگا کپڑا لیڑاا،
کھان لئی چکن، میٹ، فروٹ، سبزیاں تے پین لئی دودھ، بھانت
سبھانتے جوس اتے پوپ ڈرنکس۔ پر ایہہ سارا کجھ ایویں نہیں
سی حاصل ہوندا۔ پلاسٹک فیکٹری وچ اٹھ گھنٹے کھڑی لتیں کم
کردیاں پاشی ہمب جاندی۔ ڈالراں دی لوڑ کرکے اوورٹائیم چھڈ
نہ ہندا۔ پر سریر دی بس ہو جاندی۔ روٹی ٹک دا کم تاں کسے
گنتی 'چ ہی نہیں سی۔ اپروں بگانی بھاشا تے بگانی
کلچر...کلچر وی کاہدی؟ کھپت دی ایس چپ چپیتی منڈی وچ
منکھ وی اک کھپت وستو بن کے رہ گیا سی...تے دن بدن
کردے جا رہے اپنے اتشاہ نوں بیان کردیاں جدوں اوس نے
گھردیاں نوں چٹھی لکھی کہ کجھ نہیں سی رکھیا ہویا کنیڈا وچ،
اوہ انڈیا ہی رہی جان تاں گھردیاں نے پاشی دیاں گلاں تے یقین
نہیں سی کیتا۔ اوہناں نے اوس نوں زور پا کے لکھیا سی کہ اوہ
چھیتی توں چھیتی اوہناں نوں سپانسر کر دیوے۔ پاشی نے پیپر
بھر کے تور دتے سن۔
بلراج دا اپنے گھر والیاں نوں سپانسر کرن دا کوئی بھاو
نہیں سی بندا۔ اسدا بھرا وی تے بھین وی اس توں وڈے سن۔
بھین، جو کنیڈا ویاہی ہوئی سی، اپنے ماں پیو دے نال بلراج
نوں ہی کنیڈا سد سکی سی۔ وڈا بھرا ویاہیا ہویا ہون کرکے آ
نہیں سی سکدا۔ دھی جوائی کول آ کے بلراج دے ماں پیو، اپنی
سیانی عمرے وینکوور دے فارماں وچ کجھ سال تاں جان
ہیلدے رہے پر پھیر اوہناں دا من اجیہا کھٹا ہویا کہ اوہ انڈیا
چلے گئے۔ تے مڑ کنیڈا ول مونہہ نہ کیتا۔ بلراج وینکوور چھڈ
کے، کئی ہزار میل دور، ٹرانٹو آ ٹکیا سی۔
ٹرانٹو 'چ بلراج نے اپنے کجھ دوست بنا لئے ہوئے سن۔
ویک اینڈز تے کدی اوہ پاشی نوں اپنے اوہناں دوستاں جاں
رشتے داراں دے گھریں لے جاندا تے کدی اوہ اوہناں دے گھر
آ جاندے۔ اکٹھیاں ہوئیاں عورتاں کپڑیاں، گہنیاں آدی دے نویں
فیشناں دیاں گلاں چھوہ بہندیاں تے مرد بیئراں، وسکیاں 'چ
ڈبے، پنجاب تے کنیڈا دی سیاست بارے ٹپنیاں کردے کردے،
جوباں تے مکاناں دی منڈی وچ چل رہے اتراء چڑھاء وچ وہ
تردے۔
گھڑی تے نظر پیندیاں ہی پاشی کاہلی نال اٹھ کھلوئی۔
دوپہر ہو آئی سی۔ گھر دی صفائی تے ہور کئی کم پئے سن
کرن والے...لونگ رومگ 'چ پیا، ٹی.وی. تے وی.سی.آر.
والا، کیبنٹ صاف کردیاں اوس نے کیبنٹ دے اپر پئی سوی
دی فوٹو چکی تے کپڑے نال جھاڑن لگ پئی۔ سوچاں جہیاں
وچ اوس نوں انج لگا جیویں اوہ نکے جہے سوی نوں لوریاں
دے رہی ہووے تے پھیر جیویں بلراج، سوی نوں اس کولوں
پھڑ کے کھڈاؤن لگ پیا ہووے...سَوی نے ہی تاں اوہناں دیاں
سوچاں نوں بھوکھ ول نوں توریا سی۔ پاشی نے پڑھائی کرن
دی اپنی اچھا جسنوں دسویں پاس بلراج ٹالدا آ رہیا سی مڑ
دہرائی سی۔ بلراج دی سہمتی لین لئی پاشی نے پھیر دلیلاں
دتیاں سن کہ کینیڈین پڑھائی کر کے اوہ چنگی نوکری حاصل
کر سکدی سی، جس نال قبیلداری دے ودھ رہے خرچیاں نال
سوکھیاں بھڑیا جا سکدا سی۔ نالے اوہ اپنا انگریزی بولن دا
جھاکا کھولنا چاہندی سی، جیہڑا کہ اوس دے انڈیا توں آؤندیاں
ہی فیکٹری دی جوب وچ کھبھ جان کارن اجے تک کُھل نہیں
سی سکیا...تے اوہناں فیصلہ کیتا کہ جے پڑھنا ہی سی تاں ڈھل
کاہدی؟ میٹرنٹی لیو تے ہون کارن پاشی وہلی سی۔ سوی دو کو
مہینے دا ہو چکا سی۔ سو پاشی نے 'کمپیوٹر پروگریمنگ' دے
ڈپلومے لئی داخلہ لے لیا۔
لونگ رومگ دی صفائی مکا کے پاشی بیڈ روم 'چ آ گئی۔
کونے 'چ پئے بک شیلپھ دیاں اگھڑ دگھڑ ہوئیاں کتاباں نوں
چندیاں، اپنے کورس وچ پڑھیاں ہوئیاں کتاباں اوس نوں اوس
دے کالج دے کیمپس وچ لے گئیاں...کیمپس، جتھے کینیڈیناں
خاص کرکے گورے کینیڈیناں دی زندگی دی چھب نوں اوس
نے نیڑیوں دیکھیا سی۔ اپنی نرکھ پرکھ کردیاں اوس نوں
کینیڈیناں دی ایس چھب دیاں جڑھاں اوہناں دے ویکتیواد وچ
نظر آئیاں سن۔ تے پاسکل، کوبول، آر.پی.جی. وغیرہ کمپیوٹر
زباناں دا علم حاصل کردیاں اوس نوں پتہ ہی نہیں سی لگا کہ
اجیہی چھب دا پرچھاواں لک لک کے اوس دیاں پیڑاں نال وی
ٹرن لگ پیا سی...دھندلے جہے روپ وچ اوس نے محسوس
کیتا سی جیویں کنیڈا آ کے اوس دی گواچ چکی ہوند، پڑھائی
دے سلسلے راہیں اوس نوں مڑ لبھ پئی ہووے...اک نواں اتشاہ
اگمیاں سی اس اندر۔ شاید اسے کرکے، اپنی پڑھائی دے تن
سالاں دے اوکھے سمیں وچیں گزردیاں اوس نے بہتی چڑ چڑ
نہیں سی کیتی۔ سویرے کالج جانا، واپس مڑ کے سَوی نوں
سانبھنا، رسوئی اتے گھر دے ہور نکے موٹے کم کرنے اتے
ویک اینڈز تے جوب کرنی ایہہ سارے کارج اوس دے
موہرے موہرے ترے پھردے سن۔ پر ایس سفر وچ بلراج وی
اوس دے نال سی۔ فیکٹری وچ شام دی شفٹ مکا کے اوہ ادھی
رات توں بعد گھر پہنچدا تے سویر توں لے کے پاشی دے
کالجوں مڑن تک سوی نوں سانبھدا۔ سوی دی حفاظت 'بی بی
سٹنگ کیندر' 'چ وی ہو سکدی سی۔پر اتھے خرچہ وی تاں
کافی آؤنا سی۔ انج وی پت نوں اپنے ہتھیں پالنا اوہناں نوں
ودھیرے چنگا لگا سی۔
...تے پھیر جدوں ڈپلوما حاصل کرن مگروں پاشی نوں
کمپیوٹر دی ودھیا جوب ملی تاں اوہناں دا چھوٹا جیہا اپارٹمنٹ
جیویں کھڑکھڑا کے ہسیا سی۔ بیڈاں دیاں چادراں بدلدیاں پاشی
نوں اوہ سماں اج وی یاد آ رہیا سی...اوس نوں باہاں 'چ چکدیاں
بلراج نے مان نال کیہا سی، “کمال کر دتی آ پاشیئے! اج آپاں
لوکاں نالوں موہرے نکل گئے آں۔”
“راجے! تہاڈا ساتھ چاہیدے، آپاں اینا موہرے نکل جاواں
گے کہ لوکیں دیکھدے رہ جان گے۔” بلراج دے گل دوالے باہاں
ولدیاں پاشی دیاں اکھاں وچ خوشی دے ہنجو چھلک آئے سن۔
تے اک دوجے دا ساتھ نبھاؤندیاں، جوباں اتے ہور کماں
کاجاں دی دوڑ وچ اوہناں نے بہتا 'مر گئے' 'ٹٹ گئے' نہیں سی
کیتا۔ انج کدی کدی گلے شکوے ہوندے رہے سن، جیہناں راہیں
دلاں دی بھڑاس نکل جاندی سی...اوہ ٹردے رہے سن اک
دوجے دے پورک ہو کے، موڈھے نال موڈھا ڈاہ کے۔ پر کدی
کدی اچیت ہی پاشی نوں اپنا موڈھا اچا محسوس ہون لگ پیندا۔
...تے سال کو بعد جدوں اوہناں نے گھر خریدیا تاں رشتے
داراں اتے جان پچھان والیاں نے پاشی نوں 'ہشیار کڑی'
کہندیاں سلاہیا سی۔ پر جدوں کدی بلراج نوں اجیہا کوئی اشارہ
ملدا تاں اوہ گل نوں اونا چر نہ چھڈدا، جنا چر پاشی ہار کے
کہہ نہ دیندی، “ٹھیک اے بابا! میں مندی آں...تسیں میرے نالوں
ودھ کردے آں۔” پر اج ڈریسر دا شیشہ صاف کردیاں اوہ
محسوس کر رہی سی کہ اوہناں دیاں اک دوجے نال کیتیاں
اجہیاں گلاں اپنت ولوں تلک کے حسابی کتابی بن جایا کردیاں
سن...سانجھی بزنس کردے دو حصہ داراں دیاں گلاں ورگیاں۔
خیر سوی اک اجیہا تٹ سی، جتھے آ کے اوہ انج محسوس
کردے جیویں اوہناں دی کشتی دے چپو اکسرتا وچ چلدے آ
رہے ہون...تے اوہ اپنے خالی خالی لگدے گھر نوں بھرن لئی
لوڑیندیاں چیزاں دیاں لسٹاں بناؤن لگ پیندے۔ پر اوہناں دا بینک
بیلنس اجہیاں لسٹاں دے میچ نہ آؤندا۔
دھون والے کپڑے لونڈری مشینری ول نوں چکی جاندیاں
پاشی نوں یاد آ رہیا سی...کرائے دے اپارٹمنٹ 'چوں اپنے گھر
'چ آ کے اوہناں نے جنا کو سوکھ محسوس کیتا سی، اونیاں ہی
اوہناں دیاں پریشانیاں ودھ گئیاں سن۔ جوڑی ہوئی رقم 'ڈاؤن
پیمنٹ' 'چ چلی گئی سی۔ موجودہ کمائی نوں مورٹگیج دیاں
قسطاں اتے ہور خرچے نال دی نال چٹم کری جا رہے سن۔
ڈالراں دا ایہہ پور چلدا رکھن لئی، اک نہ مکن والی دوڑ لگ
گئی سی اوہناں دی۔ سویرے پاشی کم تے ہندی تے شام نوں
بلراج۔ اوہناں نوں تاں چج نال اکٹھے بیٹھن اٹھن دا وی سماں نہ
ملدا۔ ویک اینڈز تے بلراج تاں گلاس 'چ وسکی پا کے تھکیواں
لاہن بہہ جاندا پر پاشی دے دھندے مکن 'چ نہ آؤندے۔ اک تھک
کے جیکر کدی اوہ “اینا کم، توبہ توبہ” کہہ دیندی تاں بلراج
موہریوں اوکھا جیہا ہو کے آکھدا، “میری تاں اپنی بس ہوئی پئی
آ۔ توں تاں میریاں وی سڑھاں کڈھا تیاں...میں تینوں ادوں نہیں
سی کیہا پئی حالے ٹھہر جا۔ پر توں کہندی سی ابھی تے تبھی
گھر لینا آں۔”
“تہاڈے نال گل کرن دا تاں پچانویاں دا گھاٹا۔ ہور مہینے
تائیں باقی ٹبر نے آ جانے...اپنے گھر توں بناں کویں سردا؟”
پاشی نے دھو ہو چکے کپڑے مشین وچوں کڈھ کے
سکاؤن والی مشین 'چ پا دتے۔ نہا کے اوس نے روٹی کھاہدی
تے گروسری لین تر پئی۔ بیسمنٹ توں باہر آ کے کُھلی ہوا 'چ
ساہ لیندیاں اوس نے تازگی محسوس کیتی۔ سہنے سنکھے
درختاں اتے رنگ برنگے پھلاں وچوں ڈلھ ڈلھ پیندی تے
دوڑے جا رہے کینیڈیناں نوں 'ذرا رکن' لئی کہندی، بھر جوبن
بسنت اوس دیاں اکھاں نوں سکھاویں سکھاویں لگی۔ کاہل دے
عادی ہو چکے اپنے من وچ ٹکاء جیہا محسوس کردیاں، پتہ
نہیں اج کنے عرصے بعد اوس نے، نگھی دھپ نال بغلگیر
ہوئے نیلے امبر ول تکیا سی...ایہو جہے ہی دن سن مئی
مہینے دے، جدوں پاشی دے بے جی، ڈیڈی، بھرا بخشندر تے
بھین منیندر اوہناں کول پہنچے سن۔ ٹبر اکٹھا ہون نال گھر دی
رونق ودھی سی۔ کار چلائی جاندی پاشی لوکاں ول ویکھ رہی
سی جو اپنے رجھیویاں وچ مگن کاراں، بساں، سائیکلاں تے
سوار تے جاں پھیر پیدل ہی ادھر ادھر آ جا رہے سن۔ کنیڈا دے
سسٹم نے جیویں ہر بندہ آہرے لایا ہویا سی...اوہناں دا ٹبر وی
تاں آؤندا ہی رجھ گیا سی۔ اوس دے ڈیڈی نے جوب کر لئی
سی۔ بخشندر نے پلمنگ دا کورس شروع کر لیا سی تے منیندر
نے بارہویں 'چ داخلہ لے لیا سی۔ سوی دی سنبھال تے روٹی
پانی دا کم پاشی دی بے جی نے سانبھ لیا سی۔ پاشی تے بلراج
نوں جوباں توں بناں باقی جھمیلیاں توں چھٹکارا مل گیا سی۔
تے جدوں کدی شام نوں بلراج تے پریتم سنگھ اکٹھے بیٹھ
کے پیگ لاؤندے تاں پریتم سنگھ کہہ اٹھدا، “بلراج! توں ساڈا
کنا خیال رکھدیں...شاباشے آ تیرے۔”
“سچ کہندے او جی! اپنے پروہنے ورگا کتے عام نے ہو
لینے۔” پتی دی گل دی پشٹی کردیاں گیان کور آکھدی۔
پر جدوں کدی چار بندیاں 'چ گل چلدی تاں اوہ اپنی دھی
دے پڑھائی کرن اتے چنگی نوکری حاصل کرن دے مضمون
نوں لے کے اوس دیاں صفتاں وچ ایس طرحاں گواچدے کہ
جوائی دا ذکر کرنا ہی بھل جاندے۔ تے جدوں بلراج پاشی نوں
گھر وچ معتبر بنا رہے ایہہ شبد، “پاشی بیٹے! ایہہ کداں
کریئے؟” “بھین جی! اوہ کداں کریئے؟” سُندا تاں اوس نوں انج
لگدا جیویں ایس پچھ پرتیت نال پاشی دے پراں ہیٹھلی ہوا
سنگھنی ہندی جا رہی ہووے۔
کار نوں پارک کرکے پاشی اک وڈے سٹور ول نوں ودھی۔
اپنے آپ ہی کُھلدے دروازے وچیں ہو کے اوس نے ہتھ ریڑھی
پھڑی تے انیک طرحاں دے سامان نال بھرے ریکاں اپروں
گروسری دیاں لوڑیندیاں وستاں اٹھان لگ پئی۔ کولڈ سٹوراں
وچوں لیا کے ٹکائے ہوئے پھلاں تے سبزیاں نوں ویکھدیاں
اوس دے کناں وچ اپنی بے جی دے شبد گونج گئے، “بس لشک
پشک ای آ۔ ہے سارا کش بیہا۔ ایہناں نوں کھا کے لوکاں نوں
بائے نہ ہوؤُ تاں ہور کیہ ہوؤُ۔”
...بے جی ہراں دے آؤن نال اوہناں دی گروسری دے نال
نال ہور خرچے وی ودھے سن۔ اک کار ہور خریدنی پے گئی
سی...دو کاراں دی انشورینس، گیس، ٹیلیفون تے ہور بلاں دے
خرچے اتے اپروں ہریک مہینے گھر دی قسط اوہ نجٹھی تاں
جا رہے سن پر مساں ہی۔
“میں تاں لیکھا دین ڈہیں تیرے گھر دیاں دا۔ پتہ نہیں کدوں
مکنے؟” کدی کدی کھجھ 'چ آیا بلراج آکھدا۔
جواب 'چ پاشی ڈیڈی دی تنخواہ، بے جی ولوں سوی تے
گھر بار نوں سنبھالن، بھین بھرا ولوں پارٹ ٹائم جوباں کرکے
اپنا خرچہ چکن اتے ہور سارے حساب کتاب لا کے بلراج نوں
دسدی کہ اوہناں راہیں آؤندی کمائی، اوہناں دے خرچے نالوں
ودھ سی، گھٹ نہیں۔ پھیر بلراج اوہناں دے وطیرے تے ٹیکا
ٹپنی کرن لگ پیندا، خاص کرکے سالے سالی 'تے، جو اپنی
پڑھائی دے گھمنڈ جہے وچ اوس دی پرواہ نہیں سن کردے تے
پاشی نوں “بھین جی، بھین جی” کردے ہر ویلے اکھاں تے
چکی پھردے سن۔
“تسیں ایویں نہ کھجھی جایا کرو...گھر دا سارا چکن چکیا
ہویائے ایہناں نے رل مل کے۔ نہیں تاں ایس حالت 'چ میتھوں
اینا کم کتھے ہونا سی۔” پاشی اپنی حاملہ حالت دا احساس کروا
کے بلراج دا غصہ ٹھنڈا کرن دی کوشش کردی۔
پاشی نے کاؤنٹر تے آ کے پیمنٹ کیتی اتے گروسری نوں
کار 'چ رکھ کے انڈین سٹور 'چ جا پہنچی۔ دالاں، مصالے، آٹا،
چول...بھارتی رسوئیاں وچ ورتی جان والی نکی موٹی ہر چیز
ریکاں اپر موجود سی...گاہکاں دے چہریاں اتے خوشی نالوں
گمبھیرتا زیادہ سی۔ پاشی نوں بھارتی، پاکستانی تے سری لنکا
مول دے ایہناں لوکاں تے مان ہو آیا، جیہناں نے دن رات اک
کرکے اپنے رہن سہن دا سوہنا معیار بنا لیا سی...۔ اپنے مطلب
دا سامان لے کے پاشی واپس چل پئی۔
بیسمنٹ 'چ پہنچ کے اوہ گروسری دیاں چیزاں نوں فرج
اتے کلوزٹاں 'چ ٹکا رہی سی کہ اپروں مکان مالکاں دے گھر
وچوں ابھر رہیاں تلخ آوازاں اوس دے کنیں پئیاں، “جے پتہ
ہوندا کہ ایتھے توں سانوں ایداں سولی تے ٹنگنا آں تاں اسیں
مونہہ وی نہ کردے ایس کنیڈا ال نوں۔ اینا ودھیا اڈا گڈا سی
ساڈا اتھے...۔” ستی ہوئی سس، نونہہ دے مہنیاں دا جواب دے
رہی سی نونہہ جو اپنے سوہرا پریوار تے ہمیشہ ایہہ رعب
چھانٹدی رہندی سی کہ پہلاں اوس نے اپنے پتی یعنی اوہناں
دے پت اتے پھیر اوہناں نوں سپانسر کرکے کنیڈا سدیا سی۔
'ساڈے لوکاں دی گھر گھر ایہی لڑائی آ۔' بڑبڑاؤندیاں پاشی
دے من وچ اپنے گھر دی لڑائی درشٹمان ہو گئی...بلراج،
منیندر دا رشتہ اپنے انڈیا رہندے بھتیجے نال کرواؤنا چاہندا
سی۔ ایہہ گل اوہ اپنے سوہرے، سس تے پاشی دے کنیں کڈھ
چکا سی...اک ویک اینڈ تے بلراج، پریتم سنگھ تے بخشندر
لونگ رومگ 'چ بیٹھے گھٹ لا رہے سن کہ بلراج نے گل
چھیڑ لئی، “ڈیڈی! منیندر دے رشتے دی گل ہن نبیڑدے کیوں
نہیں؟ بھرا ساڈے دیاں وار وار چٹھیاں آ رہیاں آں۔”
“بلراج! اسیں تیتھوں باہرے نہیں۔ پر بھتیجا تہاڈا پڑھیا
تھوڑا آ۔” پریتم سنگھ دے بلھاں ول نوں جا رہیا وسکی دا گلاس
میز تے آ ٹکیا۔
“پڑھائی پڑوئی نوں ایتھے کیہ آ۔ گھر بار چنگا آ، منڈا وی
سوہنا آں۔ تسیں جاندے ای آں۔”
“پر بھا جی! ایتھے پڑھائی توں بناں اوہ گل نہیں بندی۔”
بخشندر بولیا۔
“جدوں میرا رشتہ ہویا، ادوں تسیں کتھے گیئو سی بڑے
پڑھاکو۔ تے میں تہاتھوں کوئی لکوء نہیں سی رکھیا۔” بلراج
دے بولاں وچلی کڑتن اس دیاں اکھاں وچ وی اتر آئی سی۔
“اپنی گل ہور سی تے منیندر دی ہور آ۔” لونگ رومگ دے
نال لگدی رسوئی وچوں پاشی بول پئی۔
“گل ہور کیہ سی؟ ایہی پئی تہاڈا سارا ٹبر کنیڈا آؤنا چاہندا
سی۔ ہن جدوں مطلب نکل گیا، توں کون تے میں کون؟” باقیاں
ولوں ہٹ کے بلراج پاشی دے گل پے گیا۔
“نہ میرا پت! ایداں نہ کہہ۔ اسیں تیری کیتی بھلاؤن والے
نہیں۔ پر توں آپ ای دس پئی منیندر نوں اسیں زبردستی
کداں...۔” کجھ کو مہینیاں دی نکو نوں گود 'چ لئی بیٹھی گیان
کور بولی۔
“ایہہ تہاڈا قصور نہیں۔ ایتھے کنیڈا آ کے عام لوکاں دے
طور ایداں ہی بدل جاندے آ۔ پر بندے نوں صرف اپنا ہی الو
نہیں سدھا کرنا چاہیدا۔”
“تہاڈے چ آہ ای نقص اے، دوجے دی تسیں سندے نہیں۔
بس اپنی پگاؤنی چاہنے آں۔” پاشی لونگ رومگ 'چ آ کے بولی۔
“لگدی، تیرے ہوش وی ہن ٹکانے نہیں رہے۔ تہانوں
ساریاں نوں کنیڈا سّد کے میں تہاڈی پگائی آ کہ اپنی؟” نشہ
بلراج دے غصے نوں تاء دے رہیا سی۔
“کنیڈا کاہدے سّد لئے، تسیں تاں ایداں کردے آں جداں
خرید لئے ہوندے آ۔” پاشی دے بولاں وچ روہ سی۔
“ہن سمجھیاں...ایہہ ساری تیری چال اے۔ پر میری گل وی
کن کھول کے سن لے، جے توں ایداں میری پٹھ لاؤن لگی تاں
دیکھیں پھے بندا کیہ آ؟” بلراج گرجیا۔
“ہیء خاں کرن کیہ ڈہیو آ۔” پاشی دی آواز وچ وینگ سی۔
“تیرا دماغ زیادہ ای خراب ہو گیا لگدا آ...پر مینوں ٹھیک
وی کرنا آؤندے۔” کرودھ 'چ بلدا بلراج پاشی ول نوں ودھیا۔
استوں پہلاں کہ بلراج دا ہتھ پاشی تے اٹھدا بخشندر نے
جپھا مار کے اوس نوں ٹھنڈا کرن دی کوشش کیتی۔ پر بلراج
اوس دے کوہنیاں ماردا ہویا ساریاں نوں اوا توا بولدا رہیا۔
اس رات گھر وچ کسے نے وی روٹی نہ کھاہدی۔
اگلے دن بلراج کم توں گھر نہ پرتیا۔ پچھ گچھ کرن تے پتہ
لگا کہ اوہ اپنے دوست کول سی۔ مہینے توں ودھ لنگھ گیا پر
اوہ گھر نہ مڑیا۔ پریتم سنگھ تے گیان کور نے کجھ رشتے
داراں نوں وچ پا کے بلراج نوں گھر لے آندا۔ اوہناں دا وچار
سی کہ دھی جوائی دے غصے گلیے، ہولی سہجے مٹ جان
گے...پر اجیہا ہو نہیں سی رہیا۔
بلراج پہلاں وانگ ہن ٹبر 'چ بھجدا نہیں سی۔ پاشی نال تاں
اوہ زیادہ ہی کنی بھاری رہن لگ پیا۔ کنم دیاں شفٹاں الگ الگ
ہون کارن دن ویلے تاں اوہناں دی ملاقات انج ہی نہیں سی
ہوندی تے رات نوں کم توں پرت کے اوہ بیڈ روم 'چ جان دی
بجائے لونگ رومگ 'چ ہی پے جاندا۔ ویک اینڈ تے اوہ کسے
نہ کسے بہانے کدی سوی نوں لے کے تے کدی اکلا ہی
گھروں کنی کھسکا جاندا۔
ادھر پاشی وی لِفن لئی تیار نہیں سی۔
اوہناں ہی دناں وچ اوہناں دے ویاہ دی چھیویں ورھے
گنڈھہے دے موقعے تے پاشی دے ماپیاں نے اک چھوٹی جیہی
پارٹی دا بندوبست کر لیا سی۔ بلراج تے پاشی نے کیک کٹیا تے
اک دوجے دے مونہہ 'چ وی پایا پر رسمی طور 'تے۔ اوہناں
پِھکے جہے پلاں وچیں گزردیاں، پاشی دی سوچ بیت چکے
گوڑھے پلاں ول نوں ہو تری سی...اپنے ویاہ دی پہلی ورھے
گنڈھ مناؤن لئی اوہ ونڈرلینڈ گئے سن۔ قلابازیاں کھاندی اک تیز
رائیڈ دوران پاشی اویسلی ہو کے اپنی سیٹ توں باہر نوں الٹ
گئی سی۔ نال بیٹھے بلراج نے پھرتی نال اپنی سجی بانہہ دے
زور 'تے، تھلے نوں ڈگدی جا رہی پاشی نوں پھڑ لیا سی۔ تے
پورے تان نال اپنیاں لتاں سیٹ بکس 'چ اڑا کے، کھبا ہتھ ہینڈل
دوالے شکنجے وانگ کس لیا سی۔ بے ہوش ہوندی جا رہی
پاشی نے محسوس کیتا سی کہ اچائیاں تے ول ونگ کھا رہی
رائیڈ اوس نوں ہی نہیں، بلراج نوں وی چکناچور کر دیوے گی
کیونکہ اسدا بھار بلراج نوں وی تھلے نوں کھچی جا رہیا
سی...منتظمین نے پلاں وچ ہی رائیڈ روک کے اوہناں نوں
سانبھ لیا سی۔ سہمے ہوئے اوہ کئی دن ایس گھٹنا نوں یاد کر
کر، رہونسدے بلھاں اتے چھلکدیاں اکھاں نال اک دوجے توں
وارے وارے جاندے رہے سن:
“راجے! تسیں بچا لیا، نہیں تے شاید مر مک گئی ہندی۔”
بلراج دے ہتھ اپنے ہتھاں چ لیندیاں پاشی آکھدی۔
“پاشیئے! ایہناں ہتھاں 'چ تیرا وال ونگا نہیں ہو سکدا۔”
بلراج دیاں انگلاں پتنی دیاں انگلاں وچ سما جاندیاں۔ اپنے
پنجیاں نوں مضبوط ہو گئے محسوس کردی اوہ صرور جہے
وچ پتی دے ہتھاں نوں چم لیندی۔
...تے اس دن چھیویں ورھے گنڈھہے سمیں ایہہ گھٹنا یاد
آؤن تے بلراج نوں ویکھ رہیاں پاشی دیاں اکھاں وچ پیار دا
ولولا نچیا سی۔ پر کجھ پلاں بعد ہی غائب ہو گیا سی...اوس
نوں اوہ سماں یاد آ گیا سی جدوں منیندر دے رشتے دی گل نوں
لے کے بلراج نے اوس دی تے اوس دے ماپیاں دی لاہ پاہ
کیتی سی۔
گروسری سانبھن مگروں پاشی رسوئی وچلے اونے ہو
چکے ڈبے ڈبیاں نوں نت ورتن والیاں چیزاں نال بھرن لگ پئی
تے نال ہی اوس نے چاہ رکھ دتی۔ چاہ پین مگروں سستاؤن
جہے دے موڈ وچ اوہ شال لے کے سوفے تے ہی لیٹ گئی۔
ادھستی اوستھا وچ اوس دی سوچ پھیر ریگستانی اتیت ول نوں
ہو تری...اک شنیوار بلراج دے دوست اوہناں دے گھر آ
جڑے...روٹی تیار کرکے پاشی اپنے ڈیڈی تے بھین بھرا نال
جان لئی تیار ہو پئی۔
“بلراج! اسیں پاشی دی بھوآ ول چلے آں۔” ٹرن لگیاں پریتم
سنگھ نے کیہا۔
“کوئی ایمرجنسی پے گئی آ؟” دوستاں نوں وسکی ورتا
رہے بلراج نے چوبھ ماری۔
“پاشی دی بھوآ تے پھپھڑ نے کل نوں انڈیا جانے، اوہناں
نوں مل آئیے ذرا۔ ویسے گیان کور گھرے ای آ۔”
کار چ بہن لگیاں پاشی نوں چیتا آیا کہ نکو دی دودھ دی
بوتل اوہ اندر ہی بھل آئی سی۔ مڑدے پیریں جدوں اوہ بوتل
چکن آئی تاں بلراج دے اپنے دوستاں نوں کہے ایہہ غصیلے
بول اوس دے کنی پئے سن، “ایہو بھوآ پھپھڑ ساڈے وچولے
سی۔ پچھے جہے جدوں ساڈا جھگڑا ہویا تاں اوہ سارا قصور
میرے سر ہی مڑھی جاندے سی۔ وڈے پچیتی...۔”
جدوں پاشی ہریں مڑے بلراج دے دوست روٹی کھا کے جا
چکے سن۔
“میرے دوست گھر آئیو ہون تے تسیں ایداں ٹبھ جاؤں،
تہاڈے لئی ایہہ ٹھیک نہیں۔” بلراج دے بولاں وچ ہرکھ سی۔
“ٹبھن آلی تاں کوئی گل نہیں بلراج! تینوں دس کے گئے
آں۔” پریتم سنگھ نے اتر دتا۔
“اک ڈیڈھ گھنٹے 'چ مڑ وی تاں سکدے سی۔”
“اوہناں دا انڈیا جان دا پروگرام کھڑے پیر ای بنئیں، نیانے
اوہناں نال سامان بنھاؤن لگ پئے۔”
“تسیں اپنا سامان ہن کدوں بنھنا آں؟” بلراج دی گل ساریاں
اتے آسمانی بجلی وانگ ڈگی۔
“ایتھے لاگے چاگے کوئی مکان لبھدے آں، اجے مل نہیں
رہا...پر جے ایہہ گل آ تاں سویرے ای چلے جانے آں۔” پریتم
سنگھ دے بولاں وچ کھرھواپن آ گیا سی۔
“سویرے نہیں، ہنے ایں تردے بنو۔” بلراج دی شراب اوس
دے کرودھ نوں سیخ رہی سی۔
“ایہہ دھونس کاہدی آ؟ ایہہ ایتھے مفت نہیں رہ رہے۔
سارے خرچے دا سینٹ سینٹ ونڈاؤندے آ۔” چاہندیاں ہویاں وی
پاشی توں چپ نہ رہیا گیا۔
بلراج نے پاشی ول ایداں اکھاں کڈھیاں جیویں اوس نوں
کھا جانا ہووے۔ پر اوس دے کجھ بولن توں پہلاں ہی بخشندر
بول پیا، “چھڈ پرے بھین، اسیں چلے ای جانے۔ لوڑ کیہ پئی آ
ہر ویلے ایداں بے عزتی کراؤن دی۔”
“تسیں ہے ای بے عزتی دے لایق۔”
پریتم سنگھ ہراں نے اگانہہ چپ رہنا ہی ٹھیک سمجھیا۔
فون کرکے اوہناں ٹیکسی سدی تے پاشی دی بھوآ دے گھر
چلے گئے۔
“میرے گھر رہ کے مینوں ایں اکھاں دکھاؤندے آ...دیکھو
ذرا نظارے ہن۔” اپنا ابال کڈھدیاں بلراج نے پاشی نوں سنا کے
کیہا۔
“ایہہ گھر تہاڈا 'کلیاں دا نہیں۔ ایہدے 'چ میرا وی ادھ اے۔
تے تسیں اوہناں نوں ایں گھروں کڈھ دتی جداں...۔” بھری پیتی
پاشی دا گلا بھر آیا۔
“جے اینا ایں دکھ لگا آ تاں نال ہی چلے جانا سی۔”
“جاواں جاں نہ جاواں، ایہہ تہاڈی نہیں میری مرضی آ۔”
“بہتا چپڑ چپڑ نہ کری جاہ...جے کسے بھلےمانس دی
دھی آں تاں چپ کرکے بہہ جا، نہیں تاں...۔”
“دھی تاں میں بھلیمانساں دی ہی آں پر ایداں کتے کھانی
کراؤن آلی نہیں۔”
“ایہہ! تہاں ہی تہاں چڑھی جاندی آ، تینوں دس ای لواں...۔”
تے اوس نے پاشی دے چپیڑ مار دتی۔
ڈور بھور ہوئے سوی دیاں لیراں نکل گئیاں۔ پیو کولوں
رحم منگدیاں اوہ نکے نکے ہتھ ہلا ہلا کہہ رہیا سی، “ڈیڈ نہ،
ڈیڈ نہ مارو میری موم نوں۔”
“ہٹ پرے۔” بلراج سوی نوں ٹُٹ کے پیا۔
پتی دا دھیان سوی ول ہویا دیکھ، پاشی نے اوس نوں دھکہ
دے کے سوفے تے سٹ دتا اتے دوڑ کے بیڈ روم 'چ جا وڑی۔
اندروں دروازہ بند کرکے اوس نے پولیس نوں فون کر دتا۔
کوڑا پھکا بول رہے بلراج نے دروازہ بھننا شروع کر دتا۔ اندر
ستی نکو تربھک کے جاگ پئی تے رون لگ پئی۔ سوی باہر
کھڑا لیراں ماری جا رہیا سی۔
منٹاں وچ ہی پولیس آن پہنچی، سہمی ہوئی پاشی نوں باہر
کڈھ کے حوصلہ دتا تے بلراج نوں پھڑ کے لے گئی۔
پاشی دے بیاناں دے آدھار تے بلراج نوں 'چارج' کیتا گیا۔
بلراج دے دوستاں تے کجھ رشتے داراں نے صلح کرواؤن
دی کوشش کیتی۔ پر پاشی نے صاف کہہ دتا کہ جو سماں لنگھ
گیا سو لنگھ گیا، اگانہہ اوہ اپنی مرضی مطابق جئیں گی۔
“میں تاں آپ سیپریٹ ہون لئی سوچیا ہویائے۔ پر موہرے
ایہنوں تورنا چاہندا سی۔ ہن تر پئی آ۔ دیکھی جاوے جلوے۔”
بلراج دی اپنے دوست کول کہی ایہہ گل کسے راہیں پاشی کول
پہنچی سی۔
ان بن ہو جان تے سانجھی جائیداد دے پیر اکھڑ گئے۔ گھر
دیاں قسطاں نہ اکلا پتی دے سکدا سی تے نہ ہی پتنی۔ سو گھر
سیل تے لگ گیا۔
کورٹ نے بلراج نوں حکم دتا کہ اوہ اک سال لئی پاشی
دے گھر اتے آلے دوالے دے کھیتر وچ پیر نہیں دھریگا۔ نال
ہی اس اتے اک سال دی پروبیشن لا دتی گئی کہ جیکر اوس
نے پاشی نوں کسے قسم دا کوئی نقصان پہنچایا تاں اوس نوں
جیل 'چ ڈک دتا جائے گا۔ ...اوہ ٹرانٹو لاگے پیندے اک ہور
شہر اوکول چلا گیا۔
گھر دا سامان چکوا کے پاشی اپنے ماپیاں جیہناں نے
کرائے تے مکان لے لیا ہویا سی نال رہن لگ پئی۔ اوس دے
بے جی، ڈیڈی تے بھین بھرا اسدا پورا خیال رکھدے سن۔ اوس
نوں خود وی انج لگدا جیویں اوہ ہر ویلے چبھن والیاں چھلتاں
توں مکت ہو گئی ہووے...پر جدوں کدی سوی پچھن لگ پیندا:
“موم! ڈیڈ ساڈے نال لڑدے کیوں تی؟ ڈیڈ ہن گھر کیوں نہیں
آندے؟” تاں اک ازیب جیہی پریشانی پاشی اندر کھنب وانگ اگ
کھلوندی۔
“اوہ ساڈے کجھ نہیں لگدے۔” اوہ کھجھ کے آکھدی۔
گھر دی وکری وچوں دے لے کے مساں 'ڈاؤن پیمینٹ' ہی
مڑی سی۔ وکیل ولوں بھیجے ہوئے چیک دی رقم پڑھدیاں
حیران جیہی ہوئی اوہ بڑبڑائی سی، 'صرف پچی ہزار؟ باقی
دی رقم کتھے گئی؟' پر چھیتی ہی اوس نوں چیتا آ گیا کہ ادھی
رقم بلراج نوں وی جانی سی۔ پل دی پل اوس نوں انج محسوس
ہویا سی جیویں اسدا ویکتتو وی سالم ثبوتا نہ رہ کے ادھا رہ گیا
ہووے...تے اوس نوں پتہ ہی نہیں سی لگا کہ کیہڑے من نال
اوہ اپنے پتی دی دشا اپنے وانگ ہی ادھے رہ جان دی دشا
بارے سوچ گئی سی۔ اسے سوچ وچ گواچیاں اوس دے من وچ
بلراج دی 'جلوا دکھاؤن' والی گل گھم گئی سی۔ 'میرا لوہ بالن
کرن والیا! ہن دیکھی جائیں سیک کنا کو لگدی۔' اوہ کرودھ وچ
بڑبڑائی سی۔
...تے سیپریشن دا اک سال پورا ہندیاں ہی پاشی نے بلراج
توں طلاق منگ لیا۔ اسدا انومان سی کہ بلراج ٹال مٹول جاں
صلح ورگی کوئی گل کرے گا، جسنوں ٹھکرا کے اوہ سچ مچ
ہی اوس نوں جلوا دکھاؤنا چاہندی سی۔ پر بلراج ولوں کسے
اجیہی پیش کش دی تھاں، ونڈے جان والے سامان اتے اس دیاں
اپنیاں نجی چیزاں دے کلیم دیاں لسٹاں آ گئیاں سن۔ لسٹاں وچ
دتے گئے ٹی.وی.، وی.سی.آر.، پلنگھ، سوفے، رسوئی دے
وڈے برتن اتے ویاہ سمیں بلراج ہراں ولوں پاشی نوں پائے
گئے گہنے آدی تاں پاشی نوں ٹھیک جاپے سن پر ترپائیاں، کپ
پلیٹاں، چمچیاں دی ونڈ اتے ویاہ سمیں لاگیاں نوں دتے لاگ دی
وصولی دیاں گلاں، اوس دے دل وچ پھلاہی دے کنڈیاں وانگ
چبھ گئیاں سن۔ ...تے جیہڑی گل نے اوس نوں زیادہ ہی پریشان
کیتا اوہ سی طلاق توں بعد بلراج دی سوی تے نکو نوں ملن دی
منگ، جس واسطے اوہ 'مینٹی نینس' خرچہ بھرن نوں تیار سی۔
سطے ہوئے من نال پاشی نے وی اپنے کلیم دی لسٹ بنا لئی،
جس وچ اوس دے ماپیاں ولوں بلراج تے اوس دے رشتے
داراں نوں پائیاں ٹوماں، لاگیاں نوں دتے گئے لاگ، بلراج نوں
شگن سمیں کھوآئے گئے چھوہارے تے ہور پتہ نہیں کیہ کجھ
شامل سی۔ پر ماں پیو دے سمجھاؤن تے اوس نے 'ہؤ پرے' کر
دتی سی۔ صرف ٹوماں ہی کلیم کیتیاں سن۔
طلاق دے کیس دوران پاشی نوں چنگی گل ایہہ لگی سی
کہ اوس نوں کورٹاں دے گیڑے نہیں سن مارنے پئے۔ سارا کم
اسدا وکیل ہی کری جاندا سی۔ انڈیا دیاں بھیڑ بھریاں کچہریاں
نالوں وکھریاں سن، کنیڈا دیاں ایہہ کورٹاں۔ طلاق جاں ہور
معاملیاں وچ کوئی بھائی چارک دخل اندازی وی نہیں سی۔ پر
پاشی ایہہ وی جاندی سی کہ چپ چاپ کم کردیاں کینیڈین
کورٹاں نے بے شمار وکیلاں نوں روزگار بخشیا ہویا سی۔
طلاق دے کیساں نال بھریاں پئیاں سن پھیملی کورٹاں۔ ایہناں
کورٹاں توں باہر سوشل ورکرز تے ہور کئی طرحاں دا عملہ
ایس سسٹم وچوں ڈالر کٹ رہیا سی...تے کدی کدی تاں پاشی
نوں انج لگدا جیویں کنیڈا دی کھپت کلچر نے جوباں دی منڈی
چلدی رکھن لئی طلاق نوں اک عام جیہی گل بنا دتا ہویا سی۔
تھوڑا کو سوں کے جدوں پاشی دی اکھ کُھلی تاں شام پے
چکی سی۔ ویک اینڈ دی شام...پنج دناں دی دوڑ بعد جدوں
کینیڈین لوکاں نوں اپنے پریواراں، دوستاں تے رشتے داراں نال
مل بیٹھن اتے گھمن پھرن دی فرصت ملدی ہے۔ پر پاشی
ورگیاں طلاق شدہ لکھاں عورتاں نوں ایس فرصت دا سکھ
جیویں مل کے وی نہیں ملدا...شاید ایس کرکے کہ اوہناں دا بہتا
دھیان اپنی چنی ول ہندے ایہہ چنی بھاویں لک نال بنہی ہوئی
ہووے تے بھاویں سر تے ہووے۔
...طلاق ہو جان تے پاشی نوں انج لگا سی جیویں اوس
دے جیون نے کسے ریموٹ کنٹرول توں مکت ہو کے اپنی
نویں سمرتھا سرج لئی ہووے۔ کورٹ ولوں بلراج نوں نیانیاں
نوں ملن دی اجازت اوس نوں رڑکی تاں سی پر اوس نوں ایہہ
دخل اندازی ایویں تھوڑ چری جیہی ہی نظر آئی سی۔
...پھر اک ویک اینڈ تے جدوں بلراج دا فون آیا، “میں دو
کو گھنٹے تک سوی تے نکو نوں لین آ رہیاں۔ رات ایہہ میرے
کول رہن گے،” تاں پاشی نے اپنے آپ نوں سوچاں وچ نہیں
سی پین دتا تے نیانے تیار کر دتے سن۔ اوہناں دی نانی، اوہناں
نوں باہر کار 'چ بیٹھے بلراج کول چھڈ آئی سی۔ بدھے ردھے
نیانے تر گئے سن۔ پاشی دا اندازہ سی کہ نیانے واپس مڑ کے
اپنے ڈیڈ دی کوئی شکایت لآؤن گے۔ اجیہا نکتہ اپنے وکیل
کول اٹھا کے، اوہ بلراج دے، نیانیاں نوں ملن دے حق اتے کنتو
کھڑا کر سکدی سی۔ پر نیانیاں نے اجیہی کوئی گل نہیں سی
کیتی۔
ٹیلیفون دی گھنٹی نے پاشی نوں سوچاں وچوں باہر کھچ
لیا، “اسیں تیرے ول آؤن لگے آں۔” پاشی دی بے جی بول رہی
سی۔
بلراج نالوں الگ ہون مگروں پاشی ماپیاں کول رہندی رہی
سی۔ ماپیاں نوں فائدہ ایہہ سی کہ پاشی اوہناں دے مکان دا
کرایہ تے ہور خرچے ونڈا رہی سی۔ تے پاشی نوں ایہہ سی کہ
سوی تے نکو دی دیکھ بھال گھر وچ ہی، مفت 'چ ہوئی جا رہی
سی...آپسی موہ پیار دیاں تنداں جڑیاں چلیاں آ رہیاں سن...اس
وقت رسوئی وچ پیزے دی تیاری کر رہی پاشی نوں یاد آ رہیا
سی اوہ سماں، جدوں ایہناں تنداں 'چ کھچاء پیدا ہویا
سی...بخشندر کتیوں خبر لیایا سی کہ بلراج دی ایلرجی ٹھیک
نہیں سی ہو رہی۔ انج ایہہ گل اوہناں لئی کوئی نویں نہیں سی۔
سارے ٹبر نوں پتہ سی کہ ایس ایلرجی کارن بلراج نوں چھکاں
لگ جاندیاں سن، خاص کرکے بدلدے موسماں دوران۔
“چھڈو آپاں کیہ لینے۔” پاشی دے ایہناں بولاں نال گل ٹھپ
ہو گئی سی۔ پر کجھ دیر بعد پریتم سنگھ نے گل پھیر تور لئی،
“پاشی بیٹے! حوصلہ تاں نہیں پیندا کہن نوں...پر توں کنا کو
چر ایداں 'کلی...آپاں کوئی ہور منڈا لبھ لینے آں تیرے لئی۔”
“لے، منڈیاں دا کوئی گھاٹے۔ سونے ورگی کڑی آ ساڈی۔”
پتی دی گل بوچدیاں گیان کور بولی۔
“بھجنو دے دیر بارے تیرا کیہ خیال اے؟” پریتم سنگھ نے
پچھیا۔ بھجنو پریتم سنگھ دی بھتیجی سی۔
“سوال ہی پیدا نہیں ہوندا۔” پاشی بولی۔
“چل پھے اوداں ایں سپانسر کر کے اوہنوں ایدھر سد دے۔
تیرے ذریعے اوہ وی کنیڈا آ جائے گا۔” پریتم سنگھ نے پینتڑا
بدلیا۔
“حد کر دتی آ ڈیڈی! کیہ تسیں مینوں کوئی وپارو چیز
سمجھیا ہویائے...میں ٹھیکہ نہیں لیا ہویا لوکاں نوں کنیڈا لیاؤن
دا۔” پاشی دا غصہ بے قابو ہوندا جا رہیا سی۔
“بھین! ڈیڈی نے تاں اوں ایں گل کیتی آ۔ توں اینا غصہ
کاہتے کیتٔے؟” بخشندر بولیا سی۔
پر پاشی دے دل نوں ٹھیس وج چکی سی۔ اوس نوں انج
لگا سی جیویں اس دی جیون ندین اپر کوئی مل اسارنی چاہندا
ہووے...تے اوس نے اپنے نویں کنارے سرج لئے سن۔ اک
بیسمنٹ کرائے تے لے کے اوہ ماپیاں کولوں موو ہو گئی سی۔
بلراج اوکول توں موو ہو کے ٹرانٹو آ چکا سی۔ ہریک
تیجے ویک اینڈ تے سوی اتے نکو اس کول ہندے۔ اس نال
گھمدے پھردیے، کھاندے پیندے اتے نکیاں نکی گلاں
کردے...اس اتے موہ چھڑکدے...تے پھیر اک دن اوہناں نے
سردل تے کھڑے بلراج نوں لونگ رومگ 'چ کھچ لیا سی۔
استوں بعد جدوں اوہ اوہناں نوں لین آؤندا تاں اپنے آپ ہی
سوفے تے آ بیٹھدا۔
پاشی کول آ کے اوس دے ماں پیو نے اوس نوں پہلی خبر
ایہہ سنائی کہ انڈیا توں آ رہی بخشندر دی منگیتر نوں جلدی ہی
ویزا ملن والا سی۔ پھیر اوہ بخشندر دے ویاہ توں پہلاں اپنا گھر
خریدن اتے ویاہ نال سنبندھت ہور کماں بارے پاشی دیاں
صلاحاں پچھن لگ پئے۔ گھردیاں ولوں دتا جا رہیا مان اوس
نوں سکھاواں لگا سی۔
تے پھیر گلاں چھڑ پئیاں سن سوی تے نکو دیاں، اوہناں
دیاں عادتاں دیاں۔
“ہن تاں بلراج نیانیاں نال بہتا ای ہیج کرن لگ پئی۔” پریتم
سنگھ اپنی آواز دا کانبا لکوء نہیں سی سکیا۔ اپنی بھتیجی دے
دیور نوں سپانسر کرن والی گل توں بعد اج پہلی وار اوس نے
دھی دی نجی زندگی نال سنبندھت ایہہ مضمون چھیڑیا سی۔
“بہت، نیانے کیہڑا گھٹ کردے آ۔ جدوں گل چھیڑو، ڈیڈ
ایداں کہندی، ڈیڈ اوداں کہندی۔” کہندیاں گیان کور نے دھی دے
چہرے نوں گھوکھیا سی۔
کوئی وشیش ہاو بھاو دکھائے بناں پاشی اُٹھ کے پیزا بناؤن
لگ پئی سی۔
پیزا کھان مگروں پاشی اپنے ماں پیو نوں تور کے بیٹھی
ہی سی کہ فون کھڑک گیا۔ دوجے پاسیوں آواز کن 'چ پیندیاں
ہی اوس دے متھے تے تیوڑی ابھر آئی۔ جیکر فون کرن والا
اوس دے ساہمنے ہوندا تاں اوہ شاید رسیور وگاہ کے اوس دے
سر 'چ ماردی۔ “مینوں تہاڈا دماغ زیادہ ہی خراب لگدی...میں
ٹھیک کرنا وی جاندی آں۔” اوہ لال پیلی ہوئی بولی سی...اوس
دی کمپنی 'چ کم کردا سی منوہر۔ اپنا دکھ پھولدیاں پاشی نے
سبھاوک ہی اپنی زندگی دے ورقے اس کول پھول دتے سن۔
منوہر ولوں دکھائی ہمدردی اوس نوں چنگی لگی سی۔ دو کو
وار اوہ اوس دے بیسمنٹ 'چ وی گیڑا مار گیا سی۔ پر جدوں
پاشی نوں اوس دی نیت دا پتہ لگا تاں اوس نے صاف کہہ دتا
سی کہ اوہ اپنا راہ پھڑے۔ پر اوہ پچھیوں لتھ نہیں سی
رہیا...تے ہن فون تے پاشی نے اوس دی چنگی لاہ پاہ کیتی
سی۔
پاشی کجھ دیر ٹی.وی. دیکھدی رہی تے پھیر اکھاں چ
نیند محسوسدی ہوئی سوں گئی۔
اگلی سویر اوہ دیر نال اٹھی۔ نہا دھوا کے اوہ رسوئی 'چ
وڑی ہی سی کہ نیانیاں دا فون آ گیا۔ خوشی 'چ کھڑیا سوی دس
رہیا سی کہ کل نیاگرا فالز وکھے اوہناں نے ہرے ہرے گھاہ
والے پارکاں 'چ دڑنگے مارے۔ فالز دے پانیاں دی اڈ رہی بھور
وچوں روپمان ہندی وشال سترنگی پینگھ دیکھی۔ آئیس کریم تے
میکڈونل کھاہدے۔ رات نوں پانیاں دی پھہار اتے رنگ برنگیاں
لائیٹاں دی لکن میچی دیکھی...تے پھیر سوی نے فون نکو نوں
پھڑا دتا سی۔ “موم! ڈیڈ نے مینوں بہت ای چوہنا برتھ ڈے
پریزینٹ دتی۔” نکو اپنی توتلی آواز 'چ بولی سی۔
“پر برتھ ڈے تاں تیرا اجے اگلے مہینے آں۔”
“ڈیڈ نے اج وینکوور چلے جانا آں، سپیشلسٹ کہندا آ
اوتھے ایلرجی ٹھیک ہو جاؤ...۔” کجھ ہور گلاں کرن بعد نکو
نے دسیا سی کہ اوہ گھنٹے کو تک گھر پرت رہے سن۔
پاشی چاہ پی کے بھانڈے دھو رہی سی کہ اوہ آ گئے۔ عام
طور تے بلراج کار 'چ بیٹھا ہی نیانیاں توں وداع لے لیندا ہوندا
سی۔ پر اج اوہ دراں تک آیا سی۔ نیانیاں دے سامان والے
پلاسٹک بیگسٹک اوس نے سردل کول رکھ دتے۔ تے اپنیاں
نظراں نیانیاں تے گھماؤندا بولیا، “میں اج وینکوور جا رہیاں۔
ایہناں نوں میں بڑا مس کراں گا...کدی کدی فون کر لیا کراں
گا۔”
سَوی اتے نکو دے متھے چم کے جدوں بلراج ٹرن لگا تاں
اس دیاں اکھّاں تک اکھّاں پہنچاؤندیاں پاشی بولی، “اپنا خیال
رکھیو۔”
پاشی دے ہتھاں نال لگے، سَوی اتے نکو ہتھ ہلا ہلا بلراج
نوں 'بائے' کر رہے سن۔
(اُلتھا:
ایم آصف)
