ایسٹر میکسم گورکی
ایسٹر توں پہلاں اک شنچروار والے دن نیری رات وچّ کالا لباس پائی اک تیویں شہر دی سرحد ’تے سوڑیاں گلیاں وچوں ہولی ہولی جا رہی سی۔ اوہدا چہرہ پلے تھلے لکیا ہویا سی تے ڈھلے ڈھالے لباس دیاں بہت ساریاں لہراں کرکے اوہ کافی لمی دس رہی سی۔ اوہ چپّ چپیتی تر رہی سی، انتاں دے دکھ دی انبنّ مورت بنی ہوئی۔
اس دے مگر، اسے مدھم تورے، واجے والے تر رہے سن اوہناں دا ٹولا اینا بجھواں سی کہ اکو سریر جاپ رہا سیتے اوہناں اپر واجیاں دے پیلے پیلے بھیانک منہ جویں تر رہے سن۔ کجھ واجے اگانھ ولّ پھیلے ہوئے سن تے کجھ کالے اسمان ولّ اٹھے ہوئے سن۔ سارے ہی چیک رہے سن، کراہ رہے سن، لمی، نیند-وہونی رات دی پرارتھنا دے انت وچّ گاؤن والے کئی سنیاسیاں وانگ ‘کلیرینیٹ’ اپنا اداس راگ الاپ رہے سن تے ‘بسون’ بنھیریاں ’تے کراہن والی بھیڑی ہوا دی یاد دعا رہے سن۔ ‘کورنیٹ-ا-پسٹن’ بھرویں آواز وچّ ورلاپ کر رہا سی تے جواب وچّ فرانسیسی طوطی دی نراشتا بھری آواز گونج رہی سی۔ ‘سیکسہارن’ نے درد بھری تان چھیڑی تاں وڈے ڈھول نے اداسی بھرے کوچ دا تال دتا تے چھوٹے ڈھول دی آواز پکی پتھریلی سڑک ’تے ترن والے سیاں لوکاں دے قدماں دی آواز وچّ ڈبّ گئی۔
پتل دے واجے پیلی نرجند چمک وچّ لشک رہے سن۔ اوہناں نوں کمراں نال کسی لوک کسے ہور ہی دنیاں توں آئے عجیب دینت جہے لگّ رہے سن۔ لکڑ دے واجے پھپھکار رہے سن تے سازندیاں دی اوہ ٹولی اس وڈے سارے کالے سپّ دی سری ورگی لگّ رہی سی، جو بھوریاں کندھاں والے مکاناں دے وچکار سوڑی گلی وچّ اوکھیائی نال رینگدا ہویا جا رہا ہووے۔
ایہہ عجیب جیہا جلوس ہر وار شہر دے کسے نہ کسے چھوٹے جہے، ٹیڈھے میڈھے چوک وچّ داخل ہو رہا سی۔ ایہہ چوک شہر دے پتھریلے لباس وچّ پئے لگاراں وانگ دس رہے سن۔ چوک وچوں اگے ودھ کے جلوس اک سڑک دی کسے گلی وچّ وڑ جاندا، جویں اس دیاں کندھاں نوں زبردستی دور ہٹاؤن دا یتن کر رہا ہووے۔ گھٹے بیتدے گئے تے ایہہ خطرناک سپّ جس دی ہر پسلی اک جیوندا منکھ سی، اس تیویں دی رہسّ-بھری شکل دا پچھا کردا ہویا اسمان دے ابول گمبد دے تھلے سارے شہر وچّ رینگدا گیا۔
چپّ، کالے لباس وچّ، اداسی دا کوچّ پائی جا رہی اس تیویں نے رات وچّ اپنی بھال چالو رکھی۔ اس نوں ویکھ کے آدمی دی سوچ پرانے وشواساں دی ہنیری ڈونگھان وچّ جا پجدی سی تے ویکھن والے نوں ایسس دا چیتا آؤندا، جس دے بھرا تے پتی نوں دشٹ تھ-تپھون دا شکار ہونا پیا سی۔ اخیر اوہ عجیب شکل کالوں نوں اگلدی ہوئی پرتیت ہوئی، جس نے آلے دوآلے دی ہر چیز نوں پراچینتا دے ہنیرے وچّ ڈبو دتا۔ منکھ نوں پرانے زمانے نال اپنے ڈونگھے سبندھ دا چیتا کراؤن لئی ہی جویں اس کالی رات دا مڑ جنم ہویا سی۔
مرثیئے دے بول باریاں نال ٹکرا کے گونج رہے سن تے باریاں دے شیشیاں وچوں کمبدیاں ہوئیاں آوازاں وہِ رہیاں سن، پر واجیاں دا سنگیت تے لوکاں دی گھسر مسر پکیاں پتھریلیاں سڑکاں ’تے تر رہے ہزاراں قدماں دی آواز وچّ ڈبّ جاندی سی۔ پیراں تھلے سخت پتھر سن، پھیر وی دھرتی کمبدی ہوئی پرتیت ہو رہی سی تے دنیاں چھوٹی جہی جاپدی سی۔ اپر لٹکی ہوئی سی منکھتا دی بوجھل خوشبو۔ اکھاں بار بار اسمان ولّ اٹھدیاں سن جتھے دھند وچوں تارے مدھم جہے ٹمٹما رہے سن۔
پر ہن دور اک لمی کندھ دیاں باریاں دے کالے چوکھٹیاں ’تے چانن دی لال جگمگاہٹ لشک اٹھی لشکی غائب ہوئی، پھیر لشکی تے بھیڑ وچوں اک دبی ہوئی گھسر مسر جنگلی جھاڑیاں وچوں ہندی ہوئی بہار دی ہوا دے بلے وانگ دوڑ گئی۔
‘‘اوہ آ رہے ہن… اوہ آ رہے ہن…’’
کتے اگانھ ولّ نویاں آوازاں اٹھیاں سن تے ہن اوہناں دا زور ودھدا جا رہا سی۔ ایہناں آوازاں وچّ اداسی گھٹّ سی تے اتھوں دا چانن وی تکھا ہندا جا رہا سی۔ اس تیویں نے اپنی تور تکھی کر لئی تے اس دے نال رہن لئی بھیڑ وی اپنی رفتار ودھا کے اگانھ ولّ امڈ پئی۔ واجے والے وی تال کھنجھا بیٹھے تے اک بند لئی واجیاں دی لے لڑکھڑا گئی، طرز ٹٹّ گئی تے اک ونجھلی نے کاہلی وچّ غلط سر چھیڑ دتی جس نال بھیڑ وچّ ہاسے دی اک ہلکی جہی لہر دوڑ گئی۔
اگلے ہی بند پری کہانی وانگ چانچکّ اک نکا جیہا چوک اگانھ ولّ کھل گیا، جس وچکار مشالاں اتے پھلجھڑیاں دے چانن وچّ دو مورتیاں کھڑوتیاں سن۔ ایہناں وچوں اک سی سنہرے والاں والے عیسیٰ دی جانی پچھانی شکل، جس نے چٹا جامہ پایا ہویا سی تے دوجی شکل سی عیسیٰ دے پیارے چیلے جون دی، جس دے گل نیلا کرتا سی۔ اوہناں دے آلے دوالے کئی کالیاں مورتیاں سن، جنہاں دے ہتھاں وچّ بلدیاں ہوئیاں مشالاں سن تے جنہاں دے کالے تے بالکل اکو جہے دکھنی چہرے انتاں دی خوشی نال چمک رہے سنئہ خوشی اوہناں دی ہی سرجی ہوئی سی تے اس ’تے اوہناں نوں مان سی۔
عیسیٰ وی بہت خوش سن۔ اوہناں نے اک ہتھ وچّ پھلاں نال سجیا ہویا موت دا ڈنڈا پھڑیا ہویا سی تے دوجے ہتھ نوں اوہ زور نال ہلاؤندے ہوئے کجھ بول رہے سن۔ جوان، بناں داہڑی والے چہرے ’تے ‘اٹونس’ وانگ سوہنے جون نے اپنے گھنگرالے، لہردار والاں والے سر نوں پچھانہ جھٹک دتا تے ہسّ پیا۔
بھیڑ چوک وچّ پھیل گئی تے لوکاں نے عیسیٰ تے جون دے آلے دوالے گھیرا بنا لیا جد کہ بدلاں بھری رات ورگی کالی اوہ تیویں اپر اٹھ کے عیسیٰ ولّ تردی ہوئی پرتیت ہوئی۔ اوہناں کول پجدیاں اس نے اپنی اوڑھنی پچھانہ ہٹا دتی تے اس دا کالا لباس بدل وانگ اس دے پیراں نال جڑیا رہا۔
ہن جھلملاؤندیاں ہوئیاں مشالاں دے خوشی بھرے چانن وچّ، کھسکدی ہوئی اوڑھنی وچوں مدونا دا چمکدا ہویا سنہرا سر پرگٹ ہویا تے اس دے چوغے تھلیوں اتے اس دے اتی نیڑے کھڑیاں شکلاں دے ہتھاں وچوں سیاں چٹے کبوتر چمکدار کھنبھ پھڑپھڑاؤندے ہوئے کالے اسمان ول اڈے۔ سچ مچ اک بند انجھ لگا کہ چاندی نال چمکن والا چٹا لباس پائی اتے پھلاں دے ہاراں وچّ اوہ تیویں، چٹے پاردرشی عیسیٰ مسیح تے نیلے لباس وچّ جونتناں دیاں الوکار سہپن والیاں مورتیاں، کبوتراں دے کھنبھاں دی پھڑپھڑاہٹ دے وچکار، جویں دیودوتاں نال گھریاں ہوئیاں، سرگ ولّ جا رہیاں ہن۔ ‘‘جےَ، مدونا دی جےَ!’’ لوکاں دی کالی بھیڑ وچوں ہزاراں آوازاں گونجیاں تے دنیاں ’تے جادو جیہا دھوڑیا گیا ساریاں باریاں وچّ بتیاں جگ پئیاں، سیاں ہتھاں نے لوکاں دے سراں اتے مشالاں اچیاں کیتیاں، لال تے جامنی روشنیاں جگمگا اٹھیاں، کبوتر اپر چکر لاؤندے رہے تے سارے چہرے اتانہ ولّ اٹھ گئے تے بھیڑ ’چوں خوشی بھری آواز اٹھی:
‘‘جےَ، مدونا دی جےَ!’’
چانن دی کھیڈ وچّ مکاناں دیاں کندھاں کمب اٹھیاں تے باریاں وچّ بچے اتے تیویانمٹیاراں تے بڈھیاں آن کے کھلو گئیاں۔ اوہناں دے شوخ رنگاں والے میلے-تیوہاراں تے پاؤن والے لباس وڈے وڈے پھلاں وانگ کھڑ پئے جد کہ جون تے عیسیٰ مسیح دے وچکار چاندی ونا لباس پائی کھڑوتی مدونا بلدی ہوئی اتے پنگھر کے غائب ہندی ہوئی جاپیئنجھ جاپیا کہ اس دا وڈا سارا چٹا غلابی چہرہ ہے، وڈیاں وڈیاں اکھاں ہن، تے سنہرے وال ہن، جنہاں دے دو گھنگرالے گچھے اس دے موڈھیاں ’تے لمک رہے ہن۔ عیسیٰ مسیح دے چہرے ’تے خوشی بھریا ہاسہ سی۔ نیلیاں اکھاں والی مدونا نے مسکرا کے اپنا سر ہلایا تے جون نے اک مشال نوں پھڑ کے ایدھر ادھر گھمایا جس نال چپھیرے چنگیاڑیاں دی ورکھا ہوئی اوہ ہن تائیں اک منڈا ہی تاں سیتکھیاں اکھاں والا، پنچھی وانگ چھہلاء تے چنچل تے کھیڈن ملن دے سواد وچّ ڈبا ہویا۔
تنے جنے بڑا کھل کے ہسے۔ صرف اوہی لوک اس طرحاں ہسّ سکدے ہن جو دکھنی سورج دے چانن وچّ خوش سمندر دے کنڈھے ’تے رہندے ہن۔ تناں نوں ہسدیاں ویکھ کے آلے دوالے کھڑوتے لوک وی ہسّ پئیؤہ لوک جو خوشیاں مناؤنا جاندے ہن، جو ہر چیز ’چوں سہپن سرجن دا ہنر جاندے ہن تے جو آپ وی ساریاں نالوں سوہنے تے درشنی ہن۔
ہاں، بچے اتھے ضرور سن۔ تناں مورتیاں دے پیراں کول اوہ اسمان وچّ پر پھڑپھڑاؤندے ہوئے چکر لاؤن والے پنچھیاں وانگ نچّ ٹپّ رہے سن۔ اپنی کمبدی ہوئی خوشی اتے جوش بھری آواز وچّ بچے چیکے۔
‘‘جےَ، مدونا دی جےَ!’’
بڈھیاں تیویاں پرارتھنا کر رہیاں سن۔ سپنے ورگی سوہنی اس ترمورتی ولّ اوہناں ویکھیا تے بھاویں اوہ چنگی طرحاں جاندیاں سن کہ ایہہ عیسیٰ مسیح ہور کوئی نہیں سگوں پزکامے سڑکے ’تے رہن والا ترکھان ہے، جون اک گھڑیساز ہے تے مدونا ہے ضری کڈھائی کرن والی انیتا برگالیا، پھیر وی اوہناں نے پرارتھناواں کیتیاں تے اپنے سکے ہوئے بلھاں نال مدھم آواز وچّ مدونا نوں ہر گلّ لئی دلی دھنواد دتا، خاص کر اس دی ہوند لئی…
پوتر سنگیت دی دھنّ دوروں سنائی دتی تے اس پرانے جانے پچھانے گیت دے بول یاد آئے:
‘‘موت دی موت دا اسیں پرب مناؤندے ہاں…’’
پہُ پھٹالا ہو رہا سی۔ گرجے دیاں گھنٹیاں خوشی نال ٹنٹنا کے ایہہ اعلان کر رہیاں سن کہ عیسیٰ مسیح، بہار دا ربّ، موت دی نیندوں جاگ اٹھیا ہے۔ چونک وچّ واجے والے ٹولی بنا کے کھڑوتے رہے تے واجیاں ’چوں سنگیت گونجیاں تے اس دے تال ’تے کئی لوک گرجیاں ولّ ودھن لگے۔ اتھے وی ‘آرگن’ واجے اچی آواز وچّ موت دی نیندوں جاگے بہار دے ربّ دی مہما گا رہے سن تے اوہ پنچھی گمبداں دے تھلے ایدھر ادھر گھم رہے سن جنہاں نوں لوک اس پوتر موقعے ’تے اسمان وچّ اڈاؤن لئی لیائے سن۔
منکھاں دے مہان پرب وچّ پنچھیاں دی حصہ لین دی ایہہ ریت سچمچ مہان ہے۔ ایہناں رنگ برنگے کھنبھاں والے سیاں نکے نکے جیواں نوں ویکھ کے دل اک عجیب جہی لے نال بھر جاندا ہے، جد اوہ چہکدے ہوئے گرجے دے چپھیرے چکر لاؤندے ہن، کارنساں اتے مورتیاں اتے بیٹھدے ہن تے رہِ رہِ کے تھلے پوجا دی ویدی ولّ اڈدے ہوئے جاندے ہن۔
چونک ’چوں لوک جان لگے۔ تناں لشکنیاں مورتیاں نے اک مٹھا گیت گاؤنا شروع کیتا تے تنے ہتھاں وچّ ہتھ پائی اگے ودھیاں۔ ایہناں دے پچھے تر پئے واجے والے تے اوہناں دے پچھے تر پئی بھیڑ۔ ایہناں پچھے بھجدے ہوئے بچے رنگ-برنگی روشنی وچّ انج لگ رہے سن جویں موتیاں دی مالا ٹٹن ’تے موتی کھنڈر گئے ہو۔ ایدھر کبوتر چھتاں اتے بنیریاں اتے بیٹھ کے گٹر گوں کر رہے سن۔
تے پھیر اک وار اس سوہنے، پرانے گیت دے لفظ چیتے آئے:
‘‘جاگ پیا اے عیسیٰ…’’
تے موت نوں موت نال ہی مدھّ کے اسیں سارے موت دی نیندر ’چوں جاگ پوانگے۔
