گوتم دا قتل توقیر چغتائی
یشودھرا دی آواز میرے کناں وچ پئی۔ اوہ ساڈی گوانڈھن اے۔ یشودھرا گوتم دے ترلے لے رہی سی کہ میرے لئی تے اپنے پتر لئی گھر مڑ کے آ جا۔ کیوں بوہے-بوہے بھکھیا منگ کے ساڈی پتّ نوں مٹی وچ رولدا پیا ایں۔ تیرا پیو اک ریاست دا مہاراجہ اے تے توں بھکھیا؟
''دنیاں بہت دکھی اے یشودھرا! گوانڈھی نوں مارن، اسدا گھر اجاڑن اتے پیلیاں ساڑن دے منصوبے بنا رہا اے۔ لوکی بیماریاں تے مصیبتاں وچ گھرے ہوئے نے۔ میتھوں ایہہ سبھ کجھ نہیں ویکھیا جاندا۔ میں دکھاں بھری اس دنیاں نوں چھڈیا، ریاست دے کار وہار نوں چھڈیا، عیش بھری زندگی نوں چھڈیا تے جا تینوں وی چھڈیا۔''
''میں امن، سکھ تے چین دی آس لے کے گوانڈھی ریاست نوں جا رہاں۔ میں سنیا اے اتھے دے واسی بھکھ، دکھ، جنگ تے بیماریاں وچ پھسے ہوئے نے۔''
ہالی تنّ دن پہلاں تیکر! ہاں، صرف تنّ دن پہلاں تیکر اک جوگی زندہ سلامت تے جیوندا سی۔ میں آپ اپنیاں اکھاں نال اوہنوں ویکھیا سی۔ اوہ یشودھرا نوں کہہ رہا سی، ''دنیاں بڑی دکھی اے تے ایہہ سارے دکھ بندیاں دے اپنے سہیڑے ہوئے نے۔ ویکھ تاں صحیح۔ 'ساقیا' قبیلے نے اک ایہو جہے بمب بنایا اے جیہدے پھٹن نال 'کولیا' قبیلے دے سارے بندے مر جانگے۔ سبزہ (ہریاول) سڑ جائیگا تے پیشوا دی نسل اکی مکّ جائیگی۔ ساقیا دی ویکھیا ویکھی 'کولیا' قبیلے نے وی بمب بنا لیا تے ہن ویکھدیاں ای ویکھدیاں دوہاں دھراں نے بمباں دے ڈھیراں دے ڈھیر لا دتے۔ اوہ تاں چنگا ہویا ایہناں دوہاں دی دشمنی نے ایڈا زور نہ پھڑھیا بس ایویں کدی کدائی کدھرے نہ کدھرے نکا-موٹا سیاپا پے جاندا اے۔''
کلّ دی گلّ اے میرے کول اک بڈھڑی اپنے پتّ دی لاش چکّ کے لیائی تے کہن لگی، ''ایہدے قلبوت وچ جند پا دیو۔''
''میں اوہدے کولوں پچھیا تیرا پتّ کیوں مریا؟''
کہن لگی، ''ساڈے قبیلے تے گوانڈھی قبیلے کولیا وچ اک ایہو جہے پڑاڑ دی ملکیت بارے لڑائی چل رہی اے جو دوہاں دھراں دی ملکیت نہیں اتھے رہن والے واسیاں دی ملکیت اے۔ ہن اک قبیلہ کہندا اے کہ ایہہ پہاڑ میرا اے جد کہ دوجا کہندا اے ایہہ میرا اے۔ ایس میرے تیرے دے جھگڑے وچ ای کوئی نہ کوئی بندہ پھڑھ ہندا اے۔ ایسے جھگڑے کارن اج میرا پتر مر گیا اے۔ میرا اکو ای پتّ سی، ایہدے وچ ساہ پا دیو۔''
''میں بڈھڑی نوں آکھیا! توں نال دے شہر وچ ٹر جا۔ اتھے دے اک اجیہے گھر وچوں سرہوں دے بی دی مٹھّ بھر کے لیا جس گھر دا کوئی جی کدی نہ مریا ہووے۔'' بڈھڑی نے اک-اک گھر بھالیا پر اوہنوں کوئی وی گھر اجیہا نہ ملیا جس دا کوئی جی نہ مریا ہووے۔ اوہ چپّ کرکے مڑ آئی۔ میں اوہنوں آکھیا، ''ہر جی نے مرنا اے پر انج نہیں مرنا جویں ساقیا تے کولیا قبیلے دے جوان پئے مردے نے۔ موت تے ہر بندے تے واجب اے۔ مرنوں باجھ چھٹکارا نہیں پر اک دوجے نال لڑنا، اوہناں نوں دکھ دینا، جاں قتل کرنا کسے وی طرحاں واجب نہیں۔''
اوہدی متریئی ماں کرشما گوتمی نے آکھیا، ''جویں توں بھکھشوآں دی جماعت اساری اے اویں ای تیویاں دی وی اک جماعت دی وی لوڑ اے۔''
گوتم نے اوہنوں آکھیا، ''نت دیاں لاماں لڑ-لڑ کے مرداں دی گنتی تیویاں نالوں گھٹّ رہی اے۔ ایہدے وچ سارا قصور مرداں دا اے۔ لڑائی دا سبھ نالوں زیادہ اثر تیویاں اتے ہندا اے۔ ساڈے وسیب تے سماج دی اساری وچ تیویاں وی اونا ای بھرپور حصہ پا سکدیاں نے جنا کہ مرد۔''
کپل-وستو دا راجپاٹ، راج کماری یشودھرا تے نکے جہے راہل نوں ستیاں چھڈّ کے بیلے ٹر جان والا گوتم تنّ دن پہلاں بلکلّ جیوندا جاگدا سی۔
اوہ کوئی پیغمبر نہیں سی، نہ ای کسے دھرم دی نیہہ رکھن والا کوئی اوتار۔ اوہ تاں اپنیاں اچھاواں نوں تیاگن والا اجیہا راج کمار سی جہڑا اپنی شرینی چھڈّ کے عامَ لوکائی وچ آن رلیا تے گیان حاصل کرن لئی جنگل بیلے گھمن لگّ پیا۔ کہندے نے زر، زمین منکھی جیون دیاں وڈیاں لوڑاں نے۔
کئی بندے چنگے جاں مندے ڈھنگ نال ایہناں نوں حاصل کرن دی لڑائی وچ پوری طرحاں زندگی وچ جپے رہندے نے۔ غوتم نے جون، زر تے زمین تے نال اک نویں جمے پتّ نوں وی چھڈّ دتا۔ شاید سچ نوں حاصل کرنا اوہدے لئی ایہناں ساریاں لوڑاں توں زیادہ ضروری سی۔
''ہاں! ہاں! بس تنّ دن پہلاں دی گلّ اے اوہ بلکلّ جیوندا جاگدا ساڈے محلے وچوں لنگھیا سی۔ اوہ کلا نہیں سی سگوں اوہدے نال سچ نوں بھالن والیاں دی اک پوری ڈھانی سی جو بیہے دی بوہے-بوہے جا کے کنڈی کھڑکاؤندے تے بھکھیا وچ جو کجھ وی ملدا اوہنوں رل کے کھا لیندے۔ اوہ سارے اکو جہے سن۔ ننگے سر، ننگے پیر تے تھوڑھے جہے کیسری لیڑیاں نال اپنے اپنے پنڈے نوں لکایا ہویا سی۔''
میں گوتم نوں پچھیا، ''بابا! توں چمّ دیاں جتیاں دی تھاں لکڑ دیاں کھڑاواں کیوں پائیاں ہوئیاں نے؟ تیرے پیر نہیں دکھدے؟'' اوہدے سکے ہوئے بلھ کمبے اتے اک نرم جہی آواز آئی، ''کھڑاواں پاؤن دا کارن ایہہ اے کہ ایہناں دی آواز سن کے کیڑے-کیڑیاں تے سپّ-ٹھونہیں ادھر-ادھر ہو جان تے میرے پیراں ہیٹھ آ کے مرن توں بچ جان۔''
''تہاڈے منہ اتے دکھ تے تھکیواں کاہدا اے؟'' میں پچھیا۔
''دنیاں دکھاں دا گھر اے۔ اتھے کون ہے جو سکھی اے۔ صرف اوہی سکھی اے جسدے عمل چنگے ہن جو دنیاں نوں دکھ نہیں دیندے۔ میں گوانڈھ دی ریاست نوں جا رہاں۔ سنیا اے اتھے دے واسی دکھ، بھکھ تے بیماریاں وچ پھسے ہوئے نے۔''
تے اوہ امن، سکھ تے چین دا سنیہا لے کے گوانڈھی ریاست ولّ ودھیا۔ اوہنے ویکھیا ریاست دے ہر واسی نے اپنے غل وچ ہاراں تے کتاباں دی تھاں لوہے دے کڑے جہے پائے ہوئے نے جہناں نوں اوہ سنکوک دا ناں دیندے سن۔ ہر پاسیوں بارود دی بدبو تے پٹاکیاں دیاں آوازاں آ رہیاں سی۔ لوکی دکھ تے بھکھ دے مارے ہائے-ہائے کر رہے سن۔ پہلے دوجے دیشاں ولّ نسّ گئے سن۔ باقی مر گئے سن۔ جو زندہ سن اوہ مریاں نالوں وی بھیڑی حالت وچ سن۔ نت نت دی لڑائی نے کسے دی لتّ، کسے دی اکھ، کسے دا ہتھ ونجاہ چھڈیا سی۔
گوتم نے راہ جاندے اک بندے نوں پچھیا، ''بھائی کیہ گلّ اے تہاڈی ریاست وچ ایڈی ورانی کاہنووں اے؟ کوئی بچہ، کوئی تیویں، کوئی جوان نظر نہیں آؤندا۔ جے کوئی ہے وی تاں اوہ نہ ہویاں ورگا لگدا اے۔ نالے تسیں اک دوجے نال کیوں لڑدے او؟ لڑنا بھڑنا بند کرو؛ تسیں دکھاں درداں، بھکھاں، بیماریاں نال کیوں نہیں لڑدے؟''
''انج لگدا اے جویں توں ساڈی ریاست وچ پہلی وار وڑھیا ایں! شاید تینوں پتہ نہیں کہ اتھے صرف ساڈے دھرم نوں منن والے ہی رہِ سکدے نے۔ مینوں لگدا اے توں کسے ہور دھرم دا بندہ ایں؟''
''نہ میرا کوئی دھرم اے تے نہ ای میں کسے دھرم دے ورودھ آں۔ سارے دھرم نیکی دا پیغام دندے نے۔ میں تے بندے دی زندگی نوں صرف چار چیزاں وچ ونڈیا اے۔ بھکھ، بڈھاپا، بیماری تے موت۔ اس توں ودھ کے بندہ ہور کجھ نہیں۔ جہنے ایہناں چاراں نوں پا لیا، سچ توں وڈی شے ہور کی ہو سکدی اے۔'' ایناں سنیا سی کہ اس بندے نے رولا پا دتا تے ویکھدیاں ای ویکھدیاں اوہدے ورگے چوکھے سارے بندے کٹھے ہو گئے۔
اک دوسری ڈھانی نے پچھیا، کیہ گلّ اے؟ بھگویں کپڑیاں والا سادھو کون اے تے تسیں سارے ایہدے پچھے کیوں پئے او؟''
''نال دی ریاست دا کوئی جوگی ساڈی بدھی نوں خراب کرن لئی سوہنیاں عقلی باندر-باندریاں وکھا کے سانوں بے خوف بناؤن ڈیہا اے۔''
''ایہنوں چھڈّ دیو۔ اہنے کوئی وی ماڑی گلّ مونہوں نہیں کڈھی، ایہہ ٹھیک کہندا اے۔'' اک بندے نے آکھیا۔
''توں ساڈے دھرم دا ہو کے سانوں کراہے پا رہا ایں؟'' وچوں اک ہور بولیا۔
''گلّ دھرم دی نہیں، سچ دی سکھیا دندے آئے نے۔'' اوہنے آکھیا پر اس دی گلّ کسے نہ سنی تے سارے غوتم نوں دھروندیاں اک وڈی پہاڑی دے لاگے لے گئے۔ پھیر اک زور دا دھماکہ ہویا تے جدوں دھوڑ بیٹھی تاں پہاڑ دے چارے پاسے گوتم دے ہتھ کھلرے ہوئے سن۔
ہالی تنّ دن پہلاں تیکر اوہ جوگی راج کمار جیوندا جاگدا سی۔ اوہدے منہ تے سچ دا نور لش-لش پیا کردا سی۔ گوتم، جہنوں بھکھ، اکلاپا تے ویرانی دے نال نال صدیاں دے ہنھیرے وچ ڈبی تاریخ وی قتل نہ کر سکی، گوانڈھی ریاست دے کجھ بندیاں ہتھوں قتل ہو گیا۔
سنیا اے اس ریاست وچ امن تے بھکھ چین دیاں نشانیاں انسانیت دا اعتبار بنیا سی۔ ہن اوہناں بدنصیباں تے کوئی کیہ اعتبار کریگا جو نیک بندیاں دے قتل نوں وی ثواب دا ناں دیندے پئے نے۔
