ہار دی جت سدرشن
ماں نوں اپنے بیٹے اتے کسان نوں اپنے لہلہاؤندے کھیت ویکھکے جو آنند آؤندا ہے، اوہی آنند بابا بھارتی نوں اپنا گھوڑا ویکھکے آؤندا سی ۔ ربّ دی بندگی توں جو سماں بچدا، گھوڑے 'تے لا دندے ۔ گھوڑا بہت سوہنا تے سڈول سی ۔ اوہدے جوڑ دا گھوڑا سارے علاقے وچّ نہیں سی ۔ بابا بھارتی اوہنوں سلطان کہہ کے بلاؤندے، اپنے ہتھ نال خرخرا کردے، آپ دانہ کھواؤندے اتے ویکھ-ویکھکے خوش ہندے رہندے ۔ اوہناں نے روپئے-پیسے، مال-اسباب، زمین آدی سبھ کجھ چھڈّ دتا [ اتھوں تکّ کہ اوہناں نوں شہری دے زندگی نال وی نفرت ہو گئی۔ ہن پنڈ دے باہر اک چھوٹے جہے مندر وچّ رہندے اتے ربّ دی بندگی کردے سن ۔ 'میں سلطان دے بناں نہیں رہِ سکنا'، اوہناں نوں اں\ جاپن لگّ پیا سی ۔ اوہ اسدی چال دے دیوانے سن ۔ کہندے، 'ایوں چلدے جویں مور گھٹا نوں ویکھکے نچّ رہا ہووے' ۔ جدوں تکّ شام ویلے سلطان اتے چڑھکے اٹھ-دس میل دا چکر نہ لا لیندے، اوہناں نوں چین نہ آؤندا ۔
کھڑگ سنگھ اس علاقے دا مشہور ڈاکو سی ۔ لوک اسدا ناں سنکے کمبدے سن ۔ ہولی-ہولی سلطان دی شوبھا اس تکّ وی پجّ گئی ۔ اسدا دل اسنوں ویکھن لئی بے چین ہو گیا ۔ اوہ اک دن دوپہر ویلے بابا بھارتی کول اپڑیا اتے نمسکار کرکے بیٹھ گیا ۔ بابا بھارتی نے پچھیا، 'کھڑگ سنگھ، کی حالَ اے ؟'
کھڑگ سنگھ نے سر جھکا کے جواب دتا، 'تہاڈی دئیا اے ۔'
'دسو، ایدھر کویں آئے ؟'
'سلطان دی تانگھ کھچّ لیائی ۔'
'کمال دا جانور ہے ۔ ویکھوگے تاں خوش ہو جاؤگے ۔'
'میں وی بہت وڈیائی سنی اے ۔ '
'اوہدی چال تہاڈا من موہ لویگی ! '
'کہندے ہن ویکھن نوں بڑا سوہنا ہے ۔ '
'کی کہنا ! جہڑا اوہنوں اک وار ویکھ لیندا اے، اوہدے دل 'چ وس جاندا اے ۔'
'بہت دناں دی اچھا سی، اج موجود ہو سکیا ہاں ۔'
بابا بھارتی اتے کھڑگ سنگھ تبیلے وچّ پجے ۔ بابے نے گھوڑا وکھایا مان نال، کھڑگ سنگھ نے ویکھیا حیرانی نال ۔ اوہنے سینکڑے گھوڑے ویکھے سن، پر اجیہا بانکا گھوڑا اوہدیاں اکھاں اگے کدے نہیں لنگھیا سی ۔ سوچن لگا، قسمت دی گلّ ہے ۔ اجیہا گھوڑا کھڑگ سنگھ دے کول ہونا چاہیدا ہے ۔ اس سادھو نوں اجیہی چیز دا کی فائدہ ؟ کجھ دیر تکّ حیرانی نال چپچاپ کھڑا رہا ۔ اسدے بعد اسدے دل وچّ ہلجل ہون لگی ۔ بچیاں والی بے چینی نال بولیا،
'پر بابا جی، اسدی چال نہیں ویکھی تاں کی ویکھیا ؟'
دوجے دے مونہوں تعریف سنن لئی اوہناں دا دل کاہلا پے گیا ۔ گھوڑے نوں کھولھکے باہر گئے ۔ گھوڑا ہوا وانگ اڈن لگا ۔ اوہدی چال نوں ویکھکے کھڑگ سنگھ دے دل اتے سپّ لٹن لگا ۔ اوہ ڈاکو سی اتے جو چیز اوہنوں پسند آ جاوے اس اتے اوہ اپنا حق سمجھدا سی ۔ اوہدے کول طاقت سی اتے آدمی وی ۔ جاندے-جاندے اسنے کیہا، 'باباجی، میں ایہہ گھوڑا تہاڈے کول نہیں رہن دیوانگا ۔'
بابا بھارتی ڈر گئے ۔ ہن اوہناں نوں رات نوں نیند نہ آؤندی ۔ ساری رات تبیلے دی راکھی وچّ لنگھن لگی ۔ ہر پل کھڑگ سنگھ دا ڈر لگیا رہندا، پر کئی مہینے لنگھ گئے اتے اوہ نہ آیا ۔ اتھوں تکّ کہ بابا بھارتی کجھ اویسلے ہو گئے اتے اس ڈر نوں سپنے دے ڈر وانگ جھوٹھ سمجھن لگے ۔ شام دا سماں سی ۔ بابا بھارتی سلطان دی پٹھّ اتے سوار ہوکے گھمن جا رہے سن ۔ اس ویلے اوہناں دیاں اکھاں وچّ چمک سی، منہ اتے خوشی ۔ کدے گھوڑے دے سریر نوں ویکھدے، کدے اسدے رنگ نوں اتے من وچّ پھلے نہ سماؤندے۔ اچانک اک پاسیوں آواز آئی، 'او بابا، اس کنگلے دی سنکے جائیو ۔ '
آواز وچّ لاچاری سی ۔ بابے نے گھوڑا روک لیا ۔ ویکھیا، اک اپاہج رکھ دی چھاویں پیا کراہ رہا ہے ۔ 'بولے، کیوں تینوں کی دکھ ہے ؟'
اپاہج نے ہتھ جوڑکے کیہا، بابا، میں دکھیارا ہاں ۔ میرے اتے ترس کرو ۔ راماوالا اتھوں تنّ میل ہے، میں اتھے جانا ہے ۔ گھوڑے اتے چڑھا لؤ، ربّ تہاڈا بھلا کریگا ۔'
'اتھے تہاڈا کون ہے ؟'
'درگا دتّ وید دا ناں تسیں سنیا ہووےگا ۔ میں اوہناں دا سوتیلا بھرا ہاں ۔'
بابا بھارتی نے گھوڑے توں اتر کے اپاہج نوں گھوڑے اتے چڑھایا اتے آپ اسدی لگام پھڑکے ہولی-ہولی ترن لگے ۔ اچانک اوہناں نوں اک جھٹکا-جیہا لگیا اتے لگام ہتھوں چھٹّ گئی ۔ اوہناں دی حیرانی دا ٹھکانہ نہ رہا، جدوں اوہناں نے ویکھیا کہ اپاہج گھوڑے دی پٹھّ اتے تنیا بیٹھا ہے اتے گھوڑے نوں بھجائیں لئی جا رہا ہے ۔ اوہناں دے مونہوں ڈر، حیرانی اتے نراشا دی ملیجلی چیک نکلی ۔ اوہ اپاہج ڈاکو کھڑگ سنگھ سی ۔ بابا بھارتی کجھ سماں چپ رہے اتے پھیر کجھ فیصلہ کرکے پورے زور نال اچی بولے، 'ذرا ٹھہر جا ۔
کھڑگ سنگھ نے آواز سنکے گھوڑا روک لیا اتے اوہدی دھون اتے پیار نال ہتھ پھیردے ہوئے کیہا، 'باباجی، ایہہ گھوڑا ہن نہیں دیوانگا ۔'
'پر اک گلّ سنکے جاویں۔' کھڑگ سنگھ رک گیا ۔
بابا بھارتی نے نیڑے جاکے اس ولّ ایوں ویکھیا جویں بقرا قصائی ولّ ویکھدا ہے اتے کیہا، ایہہ گھوڑا تہاڈا ہو چکیا ہے ۔ میں اسنوں واپس کرن لئی نہیں کہانگا ۔ پر کھڑگ سنگھ، کیول اک بینتی کردا ہاں ۔ اسنوں نامنظور نہ کریں، نہیں تاں میرا دل ٹٹّ جاویگا ۔'
'باباجی، حکم کرو ۔ میں تہاڈا داس ہاں، کیول گھوڑا نہیں دیوانگا ۔'
'ہن گھوڑے دا ناں نہ لؤ ۔ میں تہانوں اس بارے کجھ نہیں کہانگا ۔ میری بینتی کیول ایہہ ہے کہ اس گھٹنا بارے کسے نوں دسیں نہ ۔'
کھڑگ سنگھ دا منہ حیرانی نال کھلھے دا کھلھا رہِ گیا ۔ اوہدا وچار سی کہ اوہنوں گھوڑے نوں لے کے اتھوں بھجنا پویگا، پر بابا بھارتی نے آپ اسنوں کیہا کہ اس گھٹنا بارے کسے نوں دسیں نہ ۔ اسدا کی مطلب ہو سکدا ہے ؟ کھڑگ سنگھ نے بہت سوچیا، بہت سر ماریا، پر کجھ سمجھ نہ سکیا ۔ ہارکے اوہنے اپنیاں اکھاں بابا بھارتی دے منہ اتے ٹکائیاں اتے پچھیا، 'باباجی، اس وچّ تہانوں کی ڈر ہے ؟'
سنکے بابا بھارتی نے جواب دتا، 'لوکاں نوں جیکر اس گھٹنا دا پتہ لگّ گیا تاں اوہ دین-دکھیاں اتے وشواس نہیں کرنگے ۔' ایہہ کہندے-کہندے اوہناں نے سلطان ولوں انج منہ موڑ لیا جویں اوہناں دا اس نال کدے کوئی سنبندھ ہی نہ رہا ہووے ۔
بابا بھارتی تاں چلے گئے، پر اوہناں دے شبد کھڑگ سنگھ دے کناں 'چ اسے طرحاں گونج رہے سن ۔ سوچن لگا، کنے اچے وچار ہن، کنا پوتر بھاوَ ہے ! اوہناں نوں اس گھوڑے نال پریم سی، اسنوں ویکھکے اوہناں دا منہ پھلّ وانگ کھڑ جاندا سی ۔ کہندے سن، اسدے بناں میں رہِ نہیں سکونگا ۔ اسدی راکھی وچّ اوہ کئی رات ستے نہیں ۔ بھجن-بھگتی نہیں کیتی راکھی کردے رہے ۔ پر اج اوہناں دے منہ اتے دکھ دی لکیر وی نہیں دسدی سی ۔ اوہناں نوں کیول ایہہ خیال سی کہ کتے لوک دین-دکھیاں اتے وشواس کرنا نہ چھڈّ دین ۔ اجیہا منکھ، منکھ نہیں دیوتا ہے ۔
رات دے ہنیرے وچّ کھڑگ سنگھ بابا بھارتی دے مندر اپڑیا ۔ چارے پاسے چپّ سی ۔ اکاش وچّ تارے ٹمٹما رہے سن ۔ تھوڑھی دور پنڈ دے کتے بھونک رہے سن ۔ مندر وچّ کوئی شبد سنائی نہیں دندا سی ۔ کھڑگ سنگھ نے سلطان دی واگ پھڑی ہوئی سی ۔ اوہ ہولی-ہولی تبیلے دے پھاٹک اتے اپڑیا ۔ پھاٹک چپٹّ کھلھا پیا سی ۔ کسے ویلے اتھے بابا بھارتی آپ ڈانگ لے کے پہرہ دندے سن، پر اج انھاننوں کسے چوری، کسے ڈاکے دا ڈر نہیں سی ۔ کھڑگ سنگھ نے اگے ودھکے سلطان نوں اوہدی جگہ بنھ دتا اتے باہر آکے چپچاپ پھاٹک بند کر دتا ۔ اس ویلے اسدیاں اکھاں وچّ نیکی دے ہنجھو سن ۔ رات دا تیجا پہر لنگھ گیا سی ۔ چوتھا پہر شروع ہندے ہی بابا بھارتی نے اپنی کٹیا توں باہر آ کے ٹھنڈے پانی نال اشنان کیتا ۔ اسدے پچھوں، جویں کوئی سپنے وچّ چل رہا ہووے، اوہناں دے پیر تبیلے ولّ ودھے ۔ پر پھاٹک اتے پجّ کے اوہناں نوں اپنی بھلّ معلوم ہوئی ۔ نال ہی گھور نراشا نے پیراں نوں من-من دے بنا دتا ۔ اوہ اتھے ہی رکّ گئے ۔ گھوڑے نے اپنے مالک دی پیڑ چال پچھان لئی اتے زور نال ہنکیا ۔ ہن بابا بھارتی حیرانی اتے خوشی نال بھجے بھجے اندر گئے اتے اپنے پیارے گھوڑے دے گل نال لگکے انج رون لگے جویں کوئی پتا چراں دے وچھڑے پتّ نوں مل رہا ہووے ۔ وار-وار اوہدی پٹھّ اتے ہتھ پھیردے، وار-وار اوہدے منہ اتے تھپکیاں دندے ۔ پھر اوہ پوری تسلی نال بولے، 'ہن کوئی دین-دکھیاں توں منہ نہیں موڑوگا ۔'
(انوواد: کرمجیت سنگھ گٹھوالا)
