ہن دیوا نہیں بلیگا پرگٹ سنگھ ستوج
جدوں جل کر جاگی تاں لائیٹ گئی ہوئی سی۔ چارے پاسے گھپّ ہنیرا۔ ٹھری رات 'چ نگھی رجائی چھڈن نوں دل تاں نہیں کردا سی پر اوہ کماں دے سو جھمیلے سوچدی اٹھ کھڑی۔ اس نے انھیاں وانگ ٹٹول ٹٹول کانس توں ڈبی لبھّ لئی۔ اندازے نال ہی کندھ کول جا کے سینکھ گھسائی 'تے ٹائم پیس ولّ چانن کرکے ویکھیا، ساڈھے چار ہو گئے سن۔ اس نے دوویں بچیاں توں رجائی دا لڑ چکّ کے جانچیا، بچے اجے گھوک ستے پئے سن۔ جل کر نے چپلاں لاہ کے جتی پا لئی تے سر ادھو-رانے شال دی گھٹّ کے بکل مار لئی ۔ 'باہر ولّ' جان لئی ٹوٹی توں پانی دا ڈبہ بھر لیا۔ باہرلا بار کھولھ کے اسدا باہرلا گھرل لا دتا 'تے بیہی وچّ تاریاں دی چھاویں چھاویں فرنی نوں ہو تری۔
ایہہ اسدا ہر روز دا کارج سی۔ سویرے چار وجے اٹھ کے 'باہر ولّ' جانا پھر چاہ دھر کے میجر نوں اٹھاؤنا۔ اوہ اٹھ کے مجھاں نوں ککھّ پاؤندا، جل کر آپ دھاراں کڈھدی 'تے پھر گوہا سٹن لگّ جاندی۔
جد اوہ فرنی ٹپّ کے 'باہر ولّ' جان لئی ننجن کی بستی ولّ ہوئی تاں اوہ اگے ویکھ کے ٹھٹھمبر گئی۔ دسمبر دی ٹھنڈی سویر 'چ وی اسنوں مڑھکا آ گیا۔ اوہ حیرانی اتے ڈر نال اندر تکّ کمب گئی۔ ساہمنے پہاڑی ککراں تھلے دیوا لٹ-لٹ بل رہا سی۔ جد اسدی سرت مڑی تاں سر-مدھ گھر نوں بھجّ لئی۔ باہرلے گیٹ نوں دھکہ ماریا اوہ 'چرڑ' کردا تھوڑھا ہٹیا 'تے پھر تھاں-سر آ گیا۔ اس نوں یاد آیا، اوہ تاں باہروں کنڈا لا کے گئی سی۔ اس نے کاہلی کاہلی کمبدے ہتھاں نال گھرل کھولھی تے ہوا وانگ اندرلی ثبات وچّ آ وڑی۔ گردوارے توں آؤندی بھائی دی آواز سن کے اس نے گردوارے دی دشا ولّ، بھلّ بخشاؤن وانگ دوویں ہتھ جوڑ لئے، ''ہے میرے پاتشاہ میہر کریں۔'' پھر جلکر 'باکھرو باکھرو' کردی چاہ دھرن لگّ پئی۔
''میں کیہا گلّ سن!'' اس نے چاہ دی باٹی منجے دے پاوے کول رکھ کے، میجر دی میلی رجائی دا لڑ کھچّ لیا۔
''ہاں....؟'' میجر کھجھیا جیہا اٹھ کے بیٹھ گیا۔ جل کر اسدے نیڑے ہو کے بلی وانگ شہِ کے بیٹھ گئی 'تے پھر کندھاں توں وی چوکس ہندی ہولی جہی بولی، ''اج تاں سویرے سویرے ای بلدا دیوا میرے متھے لگئ۔ جےَ روئی پتہ نی کہڑی اتھے بھائیاں نوں پٹّ کے گئی اے!''
''کی ہو گیا؟'' میجر نوں اجے پوری گلّ دی سمجھ نہیں سی لگی۔
''اج جدوں میں باہر گئی، ننجن کی بستی 'چ کسے نے دیوا بال کے ٹونا کریا پیا تی۔ میرے تاں سویرے-سویرے ای متھے لگّ گیا۔ کوئی ہور اینم-کھینم نہ ہو جے، میں تاں اجے گڑتھلی رام بابے کولوں پچھا لے کے آؤنی آں۔ توں میساں نوں پانی دکھا کے دھپے بنھدیں۔ نالے جواکاں نوں نہ ادھر جان دئیں۔''
''چنگا.... رام بابا تاں کتے تیرا اہو نہ کردے....۔'' میجر پگّ سمیت ہی سر نوں کھرکدا چاہ چکّ کے پین لگّ پیا۔ جل کر کاہلی-کاہلی روٹی-ٹکّ دا کم نبیڑ کے گڑتھلی نوں چڑھ گئی۔
جدوں شام ڈھلی توں جل کر واپس آئی تاں بلدے دیوے دی گلّ کنو-کنّ ہندی، پیٹرول دی اگّ وانگ سارے ویہڑے وچّ پھیل چکی سی، پر جل کر نوں تاں ہن پورن تسلی سی۔ اوہ تاں بھوت-پریت دے کالے پرچھاویں توں چھٹکارا پاؤن لئی اپاء' وجوں رام بابے نوں پنج سو دان دے آئی سی تے ہن اجیہے اپاء لئی ویہڑے دیاں تیویناں دے کناں وچّ وی پھوکاں مار رہی سی۔
تیسرے دن اک گلّ ہور سبھ نوں فقراں وچّ پا گئی۔ تیجو واڑے گوہا سٹن گئی تیویناں کول دسّ رہی سی کہ اس دا وڈا منڈا راجو ننجن کی بستی ولّ گیا سی تے ہن تنّ دن ہو گئے بخار نہیں اتر رہا۔ پھر اجہیاں کنیاں ہی گلاں ملو-ملی ننجن کی بستی نال جڑ گئیاں۔ بستی وچّ کھڑے گہارے تے اوہناں دے پچھلے پاسے پہاڑی ککراں جویں بھوت-پریتاں دیاں شکلاں ہی جاپن لگّ پئیاں۔ سارے ویہڑے نوں ہی جویں ننجن کی بستی توں بھے آؤن لگّ پیا ہووے۔ لوکاں نے ہنیرے سویرے ادھر آؤنا-جانا ہی چھڈّ دتا۔ بڑیاں اک-دوجی نوں نصیحتاں دندیاں، ''بھائی! ایسی ماڑی تھاں توں تاں کوہ گیڑ پا کے لنگھنا چنگا۔ نہ جانیئے کوئی جاہ-جاندی ہو جے!''
تنّ-چارن دن بیت گئے سن پر ننجن کی بستی 'چ بلدے دیوے دی گلّ اجے وی مٹھی نہیں سی پئی۔ مٹھی پیندی وی کویں، ویہڑے دی کوئی پھلاتو تیویں سچیاں- جھوٹھیاں دا پھوس پا جاندی تے دیوے والی گلّ پھر بھامبڑ بن جاندی۔
چوتھے دن دی رات جویں جل کر لئی کوئی سیاپا لے کے آئی ہووے۔ بھکی نہ ملن کارن میجر نوں مروڑ لگّ گئے سن۔ اوہ رات دے باراں کو وجے پانی دا ڈبہ بھریں باہر جان لئی بجدّ سی۔ جل کر اسنوں وتھیرا کہندی رہی کہ اوہ ویہڑے وچّ ہی ہو لوے۔ پر میجر نے اسدی اک نہ سنی۔ جل کر نے میجر دے آؤن تکّ سبھ دیوی دیوتے دھیا دتے سن۔ جد میجر نے بار 'چ آ کے کھنگھور ماری پھیر جل کر دے ساہ وچّ ساہ آیا سی۔
رات دے ساڈھے تنّ کو وجے میجر دے پھر 'ہڑک' جہی اٹھ کھڑی۔ اس وار اس نے جل کر نوں نہیں اٹھایا۔ میجر جاندا سی جل کر نے اس نوں پھیر گھیر کے کھڑ جانا سی۔ 'سیانا-بیانا بندہ گھریں بیٹھدا بھلاں چنگا لگدے؟' اسنے سوچدیاں باہر جان دا من بنا لیا۔ اوہ چپکے-چپکے ہی جوڑے پا کے، دبویں پیریں باہر نکل گیا۔ جد اوہ پانی دا ڈبہ لئیں ننجن کی بستی کول پہنچیا تاں بستی 'چ کھڑھیاں پہاڑی ککراں اتے گہاریاں دے کالے پرچھاویاں توں ڈردا اوہ بھے-بھیت جیہا ہو گیا۔ پھر اوہ اپنے ہتھ پانی دا ڈبہ محسوس کردیاں حوصلے وچّ آ گیا۔ 'سیانے کہندے نے پانی توں بھوت-پریت ڈردے نے' اس نے من 'چ سوچدیاں پانی دا ڈبہ ڈھال وانگ اگے کر لیا۔ ڈر نال اسدی ہڑک ہور ودھ گئی سی۔ اوہ پریمی نوں ملن جاندی الھڑ دیاں جھانجراں چھنکن دے ڈر وانگ ہولی-ہولی پیر ٹکاؤندا بستی توں کئی قدم پرھاں دی ہو کے لنگھ گیا تے پھر کاہلی نال کیلے دی روڑی اہلے بیٹھ گیا، اتھوں اسدی نگاہ بستی والے سارے راہ 'تے پیندی سی۔
میجر اجے ہتھ دھو کے کھڑھا ہون لگیا سی کہ اسنوں ساہمنیوں کوئی آدمی کھیس دی بکل ماریں آؤندا نظریں پے گیا۔ اوہ اتھے ہی شہِ کے بیٹھ گیا۔ جدوں اوہ آدمی ہور نیڑے آؤندا گیا تاں میجر نوں اوہ جانیا-پہچانیا لگیا۔ جدوں اوہ ننجن کی بستی نوں مڑیا میجر نوں کوئی شکّ نہ رہی۔ 'ایہہ تاں ننجن اے! ہیںء! ایس ویلے کی کرن آئٔے!' اوہ حیران ہویا اتھے ہی بیٹھا رہا۔ پنج کو منٹاں بعد ننجن واپس مڑ گیا۔ میجر کاہلی نال اٹھیا۔ اس نے ننجن کی بستی ولّ نگاہ ماری، دیوا لٹ-لٹ بل رہا سی جہڑا اس دے آؤن ویلے کتے نظریں نہیں سی پیا۔ اوہ ہور خبر لین لئی چیتے وانگ شہِ لائی ننجن دے پچھے-پچھے ہو تریا۔ پھر اسنے ننجن اپنے گھر وڑدا وی ویکھیا۔ میجر نوں جھٹّ دس کو دن پہلاں ننجن دی کہی گلّ یاد آ گئی۔
اس دن اوہ مجھاں نوں پانی پلاؤن لئی ٹوبھے 'تے لیایا سی۔ ننجن اس توں پہلاں ہی ٹوبھے 'تے مجھاں لئیں بیٹھا سی۔ گلاں-گلاں 'چ ننجن نے میجر نوں پچھیا، ''میجر آ تیمیناں دا کی حلّ کریئے؟''
''کیوں؟ کی ہو گیا؟''
''او....یار، جہڑی اسیں آہ گھیلے کی بستی لئی اے ملّ، اتھے تیمیناں ای باہر جانو نی ہٹدیاں۔'' ننجن نے ٹوبھے 'تے بیٹھے نے ہی اپنی بستی ولّ بانہہ الار کے کیہا سی۔
''توں تڑکی جا کے بیٹھ جیا کر۔''
''ایں تاں بندہ بھیڑا جا لگدی، کوئی ہور سکیم دسّ۔'' ننجن نوں میجر دی رائے جچی نہیں سی تے پھر ننجن اپنے من 'چ ہی کوئی ہور سکیم گھڑدا، مجھاں نوں 'ہو-ہو' کردا ٹوبھے 'چوں کڈھ کے گھر نوں تر گیا سی۔ اج میجر اسدی اس سکیم 'تے گجھا مسکراؤندا اپنے گیٹ دا باہروں لایا گھرل کھولن لگّ پیا۔
سویر دے ساڈھے تنّ وجے ہن۔ سیال دی ٹھنڈی رات وچّ سارا پنڈ گھوک ستا پیا ہے۔ پنڈ دے آوارہ کتے انوناں وانگ اکٹھے ہوئے کھلّ-کھونجیاں وچّ دبکے بیٹھے ہن۔ کوڑے دے ڈھیراں اتے روڑیاں اتے کورا جم رہا ہے۔ اجیہی ٹھری رات 'چ میجر عملی کیلے دی روڑی اہلے بیٹھا ہے۔ نہ تاں اسنوں 'باہر جان' دی ہڑک ہے اتے نہ ہی اسدی بھکی مکی ہے۔ اج تاں سگوں اوہ دو چمچے ودھ لا کے آیا ہے۔ اج اس کول پانی دا ڈبہ وی نہیں اتے نہ ہی اسدیاں ڈر نال لتاں کمب رہیاں ہن۔ اج تاں اگوں ہون والی گھٹنا دا من 'چ درش کیاسدیاں اس دا ڈھڈّ ہسّ رہا ہے۔ اس دے پچھلے پاسے ٹوبھے 'چ تاریاں لاؤندیاں مرغابیاں دا کھڑاک وی اس دے کناں تکّ پہنچ رہا ہے، پر اوہ اس سبھ توں بے خبر، سرحدی مورچے 'تے بیٹھے فوجی وانگ ساہمنے فرنی اتے نگاہ ٹکائی بیٹھا سی۔ پھر جد ننجن اسنوں ادھر آؤندا دسدا ہے، اوہ گولی چلاؤن وانگ چوکنا ہو کے بیٹھ جاندا ہے۔ ننجن ہور نیڑے آ جاندا ہے۔ پھر جد اوہ اپنی بستی ولّ مڑ کے اگے ودھن لگدا ہے تاں اسدی ڈر نال چیک نکل جاندی ہے۔ اوہ اتھوں ہی پٹھا بھجّ لیندا ہے۔ بھجے جاندے دے جوڑے فرنی 'تے ہی لہہ کے ڈگّ جاندے ہن۔ پگّ ڈھلک جاندی ہے۔ ننجن دا ساہ نال ساہ نہیں رل رہا ہے۔ اوہ گھر تکّ پچھے مڑ کے نہیں ویکھدا۔ پچھے مڑ کے ویکھنا اس نوں موت نوں للکارن برابر لگدا ہے۔
ننجن کی بستی 'چ میجر عملی دے لائے پنجے دیوے لٹ-لٹ بلدے، ہسّ رہے جاپدے ہن۔ میجر روڑی اہلیوں اٹھ کے اپنے بلدے پنجاں دیویاں نوں فتح دی سلام کردا مسکڑیئیں ہسّ پیا ہے۔
