عیدگاہ منشی پریمچند
کاوَ روپ کرمجیت سنگھ گٹھوالا

(ایہہ رچنا منشی پریم چند دی کہانی
'عیدگاہ' تے آدھارت ہے)

تیہہ دن رمضان دے لنگھے تاں عید کتے آئی ۔
نال اپنے سوہنی تے منموہنی صبح لیائی ۔
کھیتاں وچّ ہے رونق پوری رکھاں تے ہریالی ۔
آکاش تے ویکھو سارے پاسے بڑی عجب ہے لالی ۔
سورج نے وی روپ بنایا ٹھنڈھا اتے پیارا ۔
اوہ وی عید مبارک آکھے جگّ سنیندا سارا ۔
پنڈ 'چ کنی ہپھڑا-دپھڑی عید نے ہے مچائی ۔
تیاری عیدگاہ جان دی کردی پھرے لوکائی ۔
بٹن کسے دے کڑتے ہے نہیں سوئی دھاگہ بھالے ۔
کسے دے جتے سخت ہوئے، تیلی ول پائے چالے ۔
سنھی-پانی بلداں دا وی چھیتی چھیتی مکانا ۔
دوپہر تکّ عیدگاہ توں اوکھا واپس آنا ۔
تنّ کوہ دا پیدل رستہ ہوراں نوں وی ملنا ۔
بناں عید-مبارک آکھیاں کداں اوتھوں ہلنا ۔

بچیاں دا حالَ تاں ویکھو چاء نہیں جاندا چکیا ۔
کسے نے ادھا روزہ رکھیا کسے نہ اوہ وی رکھیا ۔
عید جان دی خوشی جو ہندی ایہناں دے حصے آئی ۔
وڈے روزہ رکھن جاں نہ رکھن ایہناں کی پیا ای ۔
روز عید دا ناں رٹدے سی مساں عید ہے آئی ۔
لوکی عیدگاہ جان دی نہ کاہل کریندے کائی ؟
ایہناں نوں پرواہ نہ کوئی دودھ شکر کتھوں آنا ۔
حق ایہناں دا دن عید دے سیویاں رجّ رجّ کھانا ۔
ایہناں نوں کی ابو میاں کیوں کایمئلی دے جاندے ۔
کبیر خزانہ گن ایہہ اپنا پھر جیباں وچّ پاندے ۔
محسن کول نے پندراں پیسے محمود کول نے باراں ۔
ایہناں پیسیاں دیاں سوچن چیزاں آؤن ہزاراں ۔

حامد سبھ توں ودھ خوش ہے جو ماڑو جیہا بچہ ۔
صورتَ بہت غریب جہی تے لگے عمروں کچا ۔
پچھلے سال پیو اوسدا، کھڑیا ہیضے دی بیماری ۔
اسدے غم وچ گھلدے ماں وی ہوئی اﷲ پیاری ۔
بڈھی دادی امینا دی گودی حامد سوں خوش رہندا ۔
ماں-پیو دے نہ ہون دا غم نہ کجھ وی کہندا ۔
ابا پیسے کمان گئے نے امی گئی اے اﷲ کولے ۔
تھیلیاں بھر لیاؤنگے پیسے چیزاں بھر بھر جھولے ۔
پیریں جے کر جتے نہیں ہن ٹوپی سر 'تے پرانی ۔
کی غم اس لئی ہر شے امیں ابو نے لے آنی ۔
اباجان نے بہتے پیسے جد اس نوں لیا دتے ۔
محسن، نورِ، سمی کولے اینے پیسے ہونے نے کتھے ۔

امینا وچاری کوٹھڑی اندر کلی بیٹھی رووے ۔
غریباں دے گھر ہائے اﷲ ! کدے عید نہ ہووے ۔
حامد آ دادی نوں آکھے، "اماں ڈر ہے کاہدا ؟
سبھ توں پہلاں مڑکے آواں میرا پکا وعدہ ۔"
کداں بچہ میلے بھیجے امینا دا دل کھسدا ۔
'ہوراں دے وڈے نال جانگے کون ہونا ایں اسدا ؟
تنّ کوہ دا رستہ لما تے حامد پیروں ننگا ۔
بھیڑ-بھاڑ وی بہتی ہونی نہ بھیجاں تاں چنگا ۔
پیسے میرے پلے ہندے تاں نال ایہدے میں جاندی ۔
لوڑ دیاں ساریاں چیزاں مڑدی میں لیاندی ۔
چیزاں اکٹھیاں کردیاں کئی گھنٹے لگ جانے ۔
منگ پنّ کے گزارا کرنا پیناں اﷲ بھانے ۔
پھہیمن دے کپڑے سیوں کے ملے سی اٹھ آنے ۔
چھ آنے گوالن لے گئی باقی رہے دو آنے ۔
تنّ پیسے حامد نوں دتے پنج پیسے میرے کولے ۔
سیویاں لین لاگناں آؤنا بنھ بنھ کے ٹولے ۔
کس کس نوں دیئیں جاوے کس توں جی چراوے ۔
جس نوں جاپے تھوڑھا ملیا اوہی منہ سجاوے ۔
سال بعد دن عید دا مسیں مسیں ہے آؤندا ۔
اﷲ بچہ سلامت رکھے اوہی وقت لنگھاؤندا ۔'

پنڈوں ٹولی میلے چلی بچے جاندے خوش خوش بھجے ۔
کسے رکھ ہیٹھ کھڑ ساہ لیندے نکل کے کجھ اگے ۔
حامد دے پیراں نوں پر لگے بچے جاندے اڈدے ۔
سوچیں جاون وڈے لوکیں کیوں نہ چھیتی تردے ۔
شہر دے نیڑے آئے جد باغ لگے اوہناں تکے ۔
چارے پاسے اوہناں باغاں دے کوٹ بنے سن پکے ۔
امب-لیچیاں نال پئے سی رکھ سارے ہی لدے ۔
کدی کوئی بچہ مار کے روڑا امباں اتے بھجے ۔
مالی اندروں گالاں دندا جا کے دور کھلوون ۔
'مالی نوں الو بنایا' سوچ سوچ خوش ہوون ۔

وڈیاں عمارتاں آؤن لگیاں پھیر نظر دے اندر ۔
عدالت، کالج بعد دسیا وڈا اک کلبّ-گھر ۔
کالج وچّ لڑکے پڑھدے نے نالے پڑھدے مچھاں والے ۔
اینے اینے وڈے ہو گئے تاں وی، پڑھائی نہ مکی حالے ۔
مدرسے حامد دے تنّ لڑکے وڈے پڑھن نے آؤندے ۔
ہر روز اوہناں مار ہے پیندی کم توں جی چراؤندے ۔
ایہہ وی اداں دے ہی ہونے نے بچے سوچیں جاون ۔
کلبّ-گھر نوں تکّ کے اگے لگے گلاں چلاون ۔
اتھے روز ہی جادو ہندا کھوپڑیاں بھجن جتھے ۔
اندر جا کوئی ویکھ نہ سکے کی ہندا ہے اتھے ؟
صاحب داڑھیاں مچھاں والے میماں کھیڈن آون ۔
ساڈی اماں گرنی کھاوے جے لگے بیٹ گھماون ۔
محمود آکھے، "میری امیں دے ہتھ لگّ پین کمبن ۔"
محسن بولیا، "کیوں لگیا ایویں گپاں چھنڈن،"
مناں-مونہیں آٹا پینہدیاں سو گھڑے بھردیاں پانی ۔
میم نوں گھڑا پئے جے بھرنا یاد آ جاوے نانی ۔"
محمود کیہا، "اپنیاں امیاں نہ ایوں نچن-ٹپن ۔"
محسن کہندا، " میں اکھیں ویکھیا کتے تیز اوہ نسن ۔
اک دن ساڈی گاں کھل کے چودھری دے کھیت جا وڑ گئی ۔
نسدیاں ماں نوں کجھ نہ ہویا پر میری ساہ چڑھ گئی ۔

حلوائیاں دیاں دوکاناں اگے خوب سی سجیاں ہوئیاں ۔
مناں-مونہی مٹھیائیاں دسن سبھ تے لگیاں ہوئیاں ۔
"ابا کہندے رات پیندیاں جنات کئی ایتھے آون ۔
ساریاں بچیاں مٹھیائیاں روپئے دے کے لے جاون ۔"
حامد نوں یقین نہ آوے، "روپئے کتھوں لیاون ؟"
محسن دسیا، "جتھوں مرضی اوہ پیسے لے آون ۔
لوہے دے دروازے وی اوہناں نوں ذرا روک نہیں سکدے ۔
کنے ہی جواہر تے ہیرے اپنے کول اوہ رکھدے ۔
ٹوکریاں بھر اس نوں دیون جس اتے خوش ہوون ۔
پنجاں منٹاں وچ اوہ اتھوں کلکتے جا کھڑوون ۔
حامد پچھے، "پھر جنات تاں بہت ہی وڈے ہندے ؟"
محسن دسدا، "سر اوہناں دے آسمان نوں چھنہدے ۔
پر جے مرضی ہووے اسدی تاں گڑوی وچ سماوے ۔"
"ہے کوئی کسے نوں منتر آؤندا جنّ وسّ ہو جاوے ؟"
"ایہہ تاں میں نہیں جاندا نہ مینوں کسے دسیا ۔
چودھری صاحب نے کئی جناں نوں ہے قابو کر رکھیا ۔
کس دے گھر ہے چوری ہوئی تے کسنے چوری کیتی ۔
چودھری صاحب نوں جنّ دسدے جو ہووے جگّ بیتی ۔
جمراتی دا وچھا گمیاں تنّ دن پتہ نہ چلیا ۔
پچھیاں چودھری نے دسیا تاں گؤشالا توں ملیا ۔"
سمجھ گیا حامد کتھوں چودھری کول دھن آوے ۔
تے لوکاں کولوں عجت عینی کیوں چودھری پاوے ۔

اگے پولیس لائن آئی سپاہی قواعد کردے ۔
راتیں جاگ جاگ پہرہ دندے چوری ہون توں ڈردے ۔
محسن کہندا، "پہرہ دندے ! ایہہ چوری کرواؤندے ۔
چور تے ڈاکو سارے پہلاں ایہناں کول ہن آؤندے ۔
چوراں نوں کہہ چوری کر لؤ دین جاگدے رہو دا ہوکا ۔
سبھ ایہناں نوں پیسے دندے پاؤن ایہہ رولا پھوکا ۔
میرا مامو آپ سپاہی ویہہ روپئے اوہ پاوے ۔
ہر مہینے گھر اپنے روپئے پنجاہ بھجواوے ۔
اینے روپئے کتھوں آؤندے میں پچھیا اک واری ۔
آکھے ایہہ سبھ اﷲ دندا اس دی رحمت بھاری ۔
جے اسیں چاہیئے لکھاں بنائیے ڈر بدنامی کھاوے ۔
نالے ڈریئے کتے نوکری ہتھوں نہ چلی جاوے ۔"
حامد پچھدا، "سچیں مچیں، جے چوری ایہہ کرواون ۔
توں ہی دسّ پھر ایہہ لوکی پھڑے کیوں نہ جاون ؟"
حامد دے اس بھولیپن تے محسن اگوں آکھے،
"کون پھڑے دسّ ایہناں تائیں پھڑن والے ایہہ آپے ۔
حرام دا مال حرام 'چ جاندا، اﷲ سجا دوائی ۔
اگّ لگی مامو گھر اک دن پونجی راکھ بنائی ۔
کئی دن تاں اوہناں نے وی اک رکھ دے ہیٹھ لنگھائے ۔
سو روپیہ پھر قرضہ لے کے بھانڈا ٹینڈا لیائے ۔"

عیدگاہ جان والے ٹولے ہور کنے ہی نظریں آئے ۔
اک توں اک بھڑکیلے کپڑے سبھ لوکاں نے پائے ۔
سارے جاپن عطر نہاتے کوئی ٹانگے اتے آؤندا ۔
موٹر سوار شان نال دوروں ہارن پیا وجاؤندا ۔
نکی جہی ایہہ پینڈو ٹولی غریبی دی پرواہ نہ کوئی ۔
صبر سنتوکھ ایہناں دے دی پر تھاہ پا نہ سکیا کوئی ۔
ہارن دی آواز نہ سندے ویکھیں جاون چیزاں ولے ۔
اوہ ویکھو حامد وچارا ! آ چلیا سی موٹر تھلے ۔

اچانک عیدگاہ دس پئی رکھاں دی چھاں سارے۔
ہیٹھاں پکے فرش اتے وی وچھائے جاجم سجے سنوارے ۔
دور دور اک دوجے پچھے لوکیں، بنھیں کھڑے قطاراں ۔
گنتی دا کوئی انت نہ آوے ہونی کئی ہزاراں ۔
نواں آؤن والا ہر اک بندہ پچھے جا کھلووے ۔
ایس جگہ تے دھن تے پد دی پچھ نہ کوئی ہووے ۔
اسلام وچ نے سبھ برابر اوچ-نیچ نہ کوئی ۔
وضو کرکے پنڈوں آئی ٹولی وی پچھے جا کھلوئی ۔
لکھاں سر سجدے وچ جھکدے اداں نظری آون۔
ضداں لکھاں بجلی دے دیوے جگن اتے بجھ جاون۔
دور تکّ ایہہ پھیلیا ہویا تکے جہڑا نظارہ ۔
مان تے شردھا دل وچ بھردے انند آنودا بھارا ۔
ایوں لگے جیوں بھائیچارے دا دھاگہ ایہہ پیارا ۔
سبھناں دا اک لڑی پرو کے ہار بناوے نیارا ۔

نماز ختم ہوئی سارے لوکی اک دوجے گل ملدے ۔
دوکاناں ولّ پھر دھاوا کیتا بناں کسے وی ڈھل دے ۔
اک پیسہ دے ہنڈولے اتے موج نال چڑھ جاؤ ۔
ولّ آکاش دے مار اڈاری ہیٹھاں نوں پھر آؤ ۔
چرخی ویکھو جتھے اٹھ گھوڑے سنگل بنھ لمکائے ۔
حامد دے ساتھیاں دے اک پیسہ پچی گیڑے لائے ۔
دور کھڑا اک پاسے ولّ اوہ پیا دلیل دڑاوے ۔
اپنے خزانے دا تیجا حصہ کیوں فضول لٹاوے ۔

اگے گئے کھڈونیاں دیاں آئیاں کئی دوکاناں ۔
سبھ کھڈونے انج جاپن جویں کھولن ہنے زباناں ۔
محمود نے سپاہی خریدیا خاکی وردی والا ۔
موڈھے تے بندوق رکھی جس لگے کوئی متوالہ ۔
محسن نے لیا ماشقی پچھے مشق پھڑی سی ۔
جاپے ضداں گیت کوئی گاوے چہرے خوشی چڑھی سی ۔
نورِ نوں کھڈونیاں وچوں وکیل پسند اے آیا ۔
چٹی اچکن دے نال جسنے کالا چوغا پایا۔
جیب وچ اس گھڑی رکھی جسدی زنجیر سنہری ۔
ہتھ قانون دا پوتھا پھڑیا آیا جا کچہری ۔
حامد سوچے، "کھڈونے مٹی دے ہتھوں ڈگ ٹٹّ جاون ۔
پانی لگے رنگ گھل جاوے پھر کہڑے کم آون ۔"
محسن کہندا، "ماشقی لیاؤ پانی سنجھ-صباحی ۔"
محمود کہے، "روز دئیگا پہرہ میرا ویر سپاہی ۔"
نورِ آکھے، "میرا وکیل لڑیگا مقدمے وڈے وڈیرے ۔"
سمی کہندا، "دھوبن ہردن دھوویگی کپڑے میرے ۔"
حامد کہندا، "کھڈونیاں دا کی ٹٹّ مٹی ہو جاون ۔"
اوہناں نوں پر اک وار چھہن لئی اس دے ہتھ للچاون ۔
جدوں وی کوئی کھڈاؤنا چھہن لئی اپنا ہتھ ودھاندا ۔
ہر اک بچہ کھڈونا اپنا اس توں پرھاں ہٹاندا ۔

کھڈونیاں توں بعد دوکاناں جو بھریاں مٹھیائیاں ۔
بچیاں اپنے کھان لئی سی اڈو-اڈّ پوائیاں ۔
حامد کولے بسّ تنّ پیسے کجھ نہ لے کے کھاوے ۔
جد ہوراں نوں کھاندیاں ویکھے اوہدا من للچاوے ۔
محسن کہندا، "لے ریوڑی میرے کولوں بھائی ۔"
حامد نے جاں ہتھ ودھایا اس اپنے منہ پائی ۔
سارے بچے ہسن لگے محسن ریوڑی پھیر وکھاوے۔
حامد اگوں وکھا کے پیسے اپنا سر ہلاوے ۔
جدوں اسنوں ہور تنگ کیتا حامد اگوں سنائی ۔
مٹھیائی دی دسی اسنے کتابیں لکھی برائی ۔
محمود کہندا، "اپنے پیسے ایہہ ادوں خرچیگا ۔
جدوں اپنے کولے خرچن نوں باقی نہ کجھ بچیگا ۔
پھر ایہہ لے کے مٹھیائی آپ اکلیاں کھاؤ ۔
کھاؤ آپ پر سانوں وی ایہہ دوروں دوروں وکھاؤ ۔"

اگے گئے تاں اک دوکان تے سامان لوہے دا رکھیا ۔
ساتھی اسدے اگے لنگھ گئے پر حامد اتھے رکیا ۔
چمٹے ویکھ دوکان دے اتے اسنوں خیال ایہہ آوے ۔
کیوں نہ دادی ماں دی خاطر اک چمٹا لے جاوے ۔
ہتھ اوسدے جل جل جاندے جد تویوں روٹی لاہوے ۔
اس کول نہ وہل نہ پیسے خود چمٹا لے جاوے ۔
کھڈونیاں دا کی فائدہ ٹٹّ بھجّ ایہناں جانا ۔
جدوں ایہہ تھوڑھے ہوئے پرانے کسے ہتھ نہیں لانا ۔
حامد دے ساتھی لنگھ اگے شربت پین سبیلوں ۔
اوہ رک اتھے طرحاں طرحاں دیاں سوچاں گھڑے دلیلوں ۔
میرے ساتھی کنے لالچی ! مینوں دتی نہ مٹھیائی ۔
پھوڑے-پھنسیاں سبھدے ہوون زبان چٹوری ہو جائی ۔
چوری کرنگے مار کھانگے وچ کتاباں لکھیا ۔
ایہہ جھوٹھ نہیں ہوون لگی جو دین ایہہ سکھیا ۔
اماں نے جد چمٹا ڈٹھا اس بھجی بھجی آؤنا ۔
"میرا بچہ چمٹا لیایا،" کہہ مینوں گل لاؤنا ۔
وڈیاں دیاں دعاواں سدھیاں اﷲ کولے جاون ۔
کھڈونے ویکھ دعا کی ملنی بھاویں من لبھاون ۔
ابا امیں نے جد کدے وی پیسے لے کے آؤنا ۔
ٹوکریاں بھر کھڈونے لے میں دوستاں نوں دے آؤنا ۔
نالے دسنا دوستی ہندی سارے ونڈ کے کھائیے ۔
ریوڑی وکھا دوستاں نوں نہ کدے جھٹکائیے ۔
چمٹا ویکھ ہسنگے سارے کی پرواہ اس گلّ دی ۔
لے چمٹا اوہناں دے کولے جائیے جلدی جلدی ۔
دوکاندار نے ملّ دسیا، "چھ پیسے چمٹے دا ۔
جے ضرور لجانا ایں تاں پنج پیسے دا لے جا ۔"
حامد دا دل بیٹھ گیا پر اس کری دلیری،
"تنّ پیسے دا مینوں دے دے جے مرضی اے تیری ۔"
گھڑکی دے ڈر کولوں حامد تریا ہو دو چتا ۔
دوکاندار نے چمٹا اسنوں تنّ پیسے دا دتا ۔
بندوق جیوں دھر موڈھے چمٹا ساتھیاں کولے آیا ۔

محسن پچھے، "او پاگلا ! چمٹا کیوں لیایا ۔"
حامد ماریا دھرتی تے چمٹا نالے اگوں سناوے،
"ماشقی ہیٹھاں سٹّ ویکھ خاں چور-چور ہو جاوے ۔"
محمود کہے، "چمٹا تیرا کی ہے کوئی کھڈاؤنا ؟"
حامد آکھے، "ایہدیاں صفتاں تینوں میں سناؤنا ۔
موڈھے رکھ بندوق بن جاوے ہتھ چمٹا بنے فقیراں ۔
مجیرے دا کم ایہہ دیوے ہتھیار بنے بلبیراں ۔
تہاڈے سارے کھڈاؤنے چاہے پل وچ مار گراوے ۔
کون بہادر چمٹے دا وال ونگا کر جاوے ؟"
سمی آکھے، "میری خنجری لے لے چمٹا دے دے مینوں ۔"
حامد کہے، "خنجری بدلے کداں ایہہ دیواں تینوں ۔
خنجری تیری کی وچاری چمڑے دی چڑھی جھلی ۔
ڈھب ڈھب بند ہو جاوے اسدی رتا جے ہو جائے گلی ۔
خنجری دا ڈھڈّ پاڑے چمٹا جے اسدا من ہووے ۔
اگّ پانی طوفان دے وچّ وی ڈٹیا ایہہ کھلووے ۔"
سبھ دا من چمٹے نے موہیا دور میلے توں آئے ۔
پیسے وی مکے دھپّ وی تکھیری کہڑا واپس جائے ۔
حامد بڑا چلاک نکلیا پیسے رکھے بچا کے ۔
ساڈے تے ہن رعب جھاڑدا چمٹا اک لیا کے ۔
دو دل بچیاں دے ہوئے سمی ہویا حامد بنے ۔
محسن، نورِ، محمود دا دل ہار کویں پر منے ۔
وکیل، ماشقی تے سپاہی مٹی دے بنے کھڈونے ۔
لوہے دے چمٹے اگے بن گئے سبھ دے سبھ اوہ بونے ۔
محسن سوچ سوچ کے کہندا، "ایہہ پانی کداں بھریگا ۔"
حامد کہے، "چمٹے دا جھڑکیا ماشقی سبھ کریگا ۔"
محمود کہے، "جے پھڑے گئے تاں وکیل نے ہی چھڈاؤنا ۔"
حامد تھوڑھا جھپ کے پچھے، "پھڑن کیہنے ہے آؤنا ؟"
آکڑ کے نورِ کہن لگا، "ایہہ سپاہی بندوق لے آوے ۔"
حامد کہے، "لیا پھر ایہناں دی ہنے کشتی ہو جاوے ۔
رستمے-ہند چمٹا پھڑنگے سپاہی ایہہ بچارے !
صورتَ ویکھ ایہناں گھبراؤنا بھجّ جانا ڈردے مارے ۔"
محسن کہے، "تیرے چمٹے دا منہ اگّ وچ تپیگا ۔"
حامد کہے، "ایہہ کڑی نہیں جو ڈردا جا چھپیگا ۔
اگّ وچ کیول اوہو کد سکن جو ہندے بہادر سورے ۔
ماشقی، وکیل، سپاہی بھجن اک دوجے توں موہرے ۔"
محمود کہے، "وکیل کرسی بیٹھے چمٹا رہے رسوئی ۔
پئے رہن توں بنا ایس توں کم نہ ہووے کوئی ۔"
حامد نوں کوئی گلّ نہ سجھی کہن لگا گھبرایا،
"ویکھیو میرے چمٹے نے جاں وکیل نوں ہیٹھ گرایا ۔
اس دا قانون اسنے اسدے ڈھڈّ وچ پا دینا ۔"
تنوں سورمے سوچن لگے اساں نہیں کجھ کہنا ۔
حامد بالکل سچ آکھدا کھڈونیاں ٹٹّ جانا ۔
اسدا چمٹا اوویں رہنا ایہہ نہ ہوئے پرانا ۔
کہندے، "چمٹا توں وکھا دے کھڈونے اسیں وکھائیے ۔
ایویں لڑن دا کی فائدہ جھگڑا ہن نپٹائیے ۔"
چمٹا حامد دوجیاں نوں دتا آپ لے لئے کھڈونے ۔
کنے خوبصورت سبھ کھڈونے اک توں اک منموہنے ۔
کہن لگا، "چمٹا بچارا کی لگے ایہناں کولے ۔
ایہہ سارے ایوں جاپن ضداں ہن بولے کہ بولے ۔"
محسن کہے، "کھڈونے ویکھ کے دینیاں کس دعاواں ۔"
محمود کہے، "دعاواں دی چھڈو بس ماروں بچ جاواں ۔"

گیاراں وجے پنڈ پجی ٹولی سارے ہلاّ ہویا ۔
محسن دی بھین بھجی آئی اس ماشقی کھوہیا ۔
کھوہ کھنجھ وچ ماشقی ڈگیا اسدے ٹوٹے ہوئے ۔
مار کٹائی بھین بھائی ہوئے نالے فٹّ فٹّ روئے ۔
رولا سن کے اماں اندروں بھجی بھجی آئی۔
دوہاں دے دو دو تھپڑ دھرکے اندر کھچ لیائی ۔

نورِ میاں وکیل لئی دو کلے کندھ گڈائے۔
پٹڑے اتے قالین دی تھاں کاغذ اوہنے وچھائے ۔
وکیل اتے بٹھا کے اسنوں پکھا جھلن لگا ۔
پتہ نہیں تیز ہوا وجی جاں پکھا اسدے وجا ۔
بھنجے ڈگدیاں سار اوہ سدھے سورگ سدھائے ۔
ہڈیاں ساریاں کر اکٹھیاں کوڑے تے سٹّ آئے ۔

محمود سپاہی اپنے نوں پہرے دا چارج دتا ۔
سپاہی ہو کے پیدل چلے ایہہ کداں دا کتا !
ٹوکری لے کے اس وچ پرانے کپڑے کجھ وچھائے ۔
انج اوہنے پالکی بناکے سپاہی جی بٹھائے ۔
سر اتے پالکی چکّ کے بار دا چکر لاون ۔
'جاگدے لہو' دا ہوکا اسدے چھوٹے بھائی لگاون ۔
ٹھوکر کھا کے ڈگے میاں سپاہی دی لتّ توڑی ۔
گولر دا دودھ لا کے اسدے پھر اوہ آپے جوڑی ۔
جدوں لتّ نہ ٹھیک جڑی دوجی توڑ برابر کیتی ۔
جتھے دھردے بن سنیاسی بیٹھا رہے چپ-چپیتی ۔
جھالردار صافا کھرچ کے گنجا کر بٹھاؤندے ۔
کدے کدے سپاہی جی دا وٹا وی بناؤندے ۔

حامد میاں جد گھر آئے دادی بھجی آوے ۔
پیار نال پیارا پوتا گودی وچ اٹھاوے ۔
چمٹا ویکھ کے پھر بولی، "ایہہ ہے کتھوں آیا ؟"
حامد کہندا، "تنّ پیسے دا میں ہاں ملّ لیایا ۔"
چھاتی پٹ امینا پچھے، "ایہہ کاہتوں چکّ لیایا؟"
"توے نال تیرے ہتھ جلدے سی،" حامد اگوں سنایا ۔
سارا غصہ پیار 'چ بدلیا امینا سوچیں جاوے ۔
کہڑا بچہ بڈھی دادی لئی اینا تیاگ دکھاوے ۔
بچے ہونگے کجھ کجھ کھاندے کنا اس ضبط دکھایا ۔
دادی دی یاد دل رکھی تاہیں چمٹا لے آیا ۔
بچیاں وانگوں روئیں جاوے نالے دعاواں دیئیں جاوے ۔
اس وچلا بھید جو گجھا حامد سمجھ کی پاوے !

(کایمئلی=پنڈ دا شاہوکار جو بہت ویاز تے
پیسے دندا سی، لاگی جاں لاگن=اوہ لوک جو پنڈاں وچ
دوجیاں دا کم کردے ہن، لوک اوہناں نوں دن-دہار جاں
فصل آؤن تے کجھ نہ کجھ گزارے لئی دے دندے ہن)