Jangli Kabootar Ismat Chughtai

جنگلی کبوتر عصمت چغتائی

کمرے وچ پھکا ہنیرا بھریا ہویا سی تے عابدہ دوواں ہتھیلیاں وچکار سر گھٹی، گم-سمّ جہی بیٹھی ہوئی سی۔ سرمئی دھنئیں وانگ رات، اچھوپلے ہی، کمرے وچ وڑدی آ رہی سی؛ پر چارے پاسے فیلے ہنیرے نالوں ودھ گوڑہا ہنیرا اسدے سنسان دل وچ پسریا ہویا سی۔ ہنجھوآں دے سوتے سکّ چکے سن تے پلکاں ہیٹھ ریت رڑک رہی سی۔
نال والے بنگلے وچ ٹیلیفون دی گھنٹی لگاتار سسکیاں لے رہی سی۔ گھر والے شاید کدھرے باہر گئے ہوئے سن۔ نوکراں دے کواٹراں ولوں دھیمی آواز وچ گلاں کرن اتے بھانڈیاں دے کھڑکن دیاں آوازاں آ رہیاں سن۔
عابدہ نے ہتھ ودھا کے ڈبل-بیڈّ دی چادر دیاں سلوٹاں نوں مٹاء دتا۔ کاش، انسانی ہتھاں وچ اینی طاقت ہندی کہ دل اپر اک پچھوں اک پئیاں انگنت سلوٹاں نوں وی مٹا سکدا! رتا بھیبھیت جہی ہو کے اسنے سرہانے والا لیمپ بال دتا۔ بیڈّ-کور دے سرمئی تے سفید پھلّ ٹہکن لگّ پئے ادھا؛ پلنگھ جاگ پیا۔ پر اوہ حصہ جتھے ماجد ہندے سن، قبر ورگے ہنیرے وچ ڈبیا رہا۔ اوہناں دے سرہانے والا لیمپ عابدہ دی پہنچ توں دور سی تے اوہ ایہہ وی جاندی سی کہ بیڈّ-لیمپ دی روشنی اس ہنیرے نوں نہیں مٹاء سکیگی، جس وچ اوہ ڈبّ چکے سن۔ مدت بیتیاں وی چھ مہینے ہو گئے سن اماں کئی واری لکھ چکی سی کہ بیٹا کدوں تک اس کباڑ-گھر وچ اکلی جان نوں کھپاندی رہینگی؟
پر عابدہ نے دکھ نوں ہی زندگی دا سہارا بنا لیا سی، اس کول اوہناں دی کوئی ہور نشانی وی تاں نہیں سی ماجد دا دکھ ہی اسدا اکلوتا ساتھی سی۔ حالانکہ اوہ جاندی سی کہ ڈبل-بیڈّ دا ادھا حصہ کدی روشن نہیں ہووےگا، ہتھ چھوہ جان پچھوں اوہناں دا سریر تربھک کے لپٹ جان دے سنیہے نہیں دویگا۔ اس کمرے وچ کدی اوہناں دے وشیش سگرٹ دی گندھ نہیں مہکیگی...تے نہ ہی کوئی سویرے-سوختے باتھروم وچ کھڑکا-دڑکا کردیاں ہویاں، بے سرے گیت ہی گاویگا۔ ہن کسے دا بناں شیو کیتا خردرا گلھ اسدی ٹھوڈی نوں نہیں چھلیگا۔
کمرے دی کھڑکی دے نال سکّ کے جھاڑی بنی چمیلی دی ویل اپر چڑیاں نے چیکا-رولی پا دتی۔ کوئی گڈا 'چوں-چوں' دا ورلاپ کردا ہویا سڑک اپر تریا جا رہا سی۔ اچانک عابدہ اٹھی تے دبویں پیریں تردی ہوئی کپڑیاں والی الماری کول جا کھڑی ہوئی الماری وچوں ماجد دی قمیض کڈھی، دوواں ہتھاں نال اسنوں خوب مسلیا تے ہیٹھاں سٹّ دتی۔ پھیر کوٹ، پتلون تے ٹائی کڈھی تے بڑی لاپرواہی جہی نال اوہناں تناں نوں ادھے کرسی اپر تے ادھے ہیٹھاں سٹّ دتا۔ دراز وچوں اک سگرٹ تے لائیٹر کڈھیا۔ سگرٹ سلگائی، ماجد والے پاسے دا لیمپ آن کیتا تے سلگدی ہوئی سگرٹ نوں ایشٹرے دیاں بلھیاں اپر رکھ دتا۔ یکدم کمرے دا سناپن کافر ہو گیا...تے عابدہ بڑے آرام نال، جھولن والی کرسی اتے بیٹھ کے، ماجد دا سویٹر بنن لگّ پئی۔

کمن بجیا (وڈی بھین) دی شادی وچ، براتیاں نال اچی-اچی ہسدیاں، بھائی ماجد نوں پہلی واری دیکھیا سی اسنے۔ اوہ، اسدی دور دے رشتے دی خالہ (ماسی) دے پتر سن۔ دیکھے نہیں سن، پر سنیا بڑا کجھ سی اوہناں بارے۔ بڑے ہی پھلرٹ قسم دے بندے نے، انگنت ناکام تے کامیاب عشقَ لڑا چکے نے۔ ہر سال سنن وچ آؤندا، بھائی ماجد کسے ایکٹریس نال شادی کر رہے نے۔ پھیر سندے شادی ہو رہی ہے، پر کسے دوست دی طلاق شدہ پتنی نال۔ کدی سندے اک لیڈی ڈاکٹر اپر مہربان ہوئے ہوئے نے، سول میرج ہون ہی والی ہے۔...تے اوہ سکول ٹیچر جس نال ڈاڈھی پھرینڈشپ سی، آتم-ہتیا کر لین دیاں دھمکی دے رہی ہے۔ ایہہ گلاں سن-سن کے بھائی ماجد دی شخصیت، کسے اندر جال نالوں گھٹّ نہیں سی لگدی۔ کڑیاں مزے لے-لے کے اوہناں دے عشقَ دے معرکیاں دی سمیکھیا کردیاں۔
باجی دی شادی توں بعد خاندانی داعوتاں وچ بھائی ماجد نوں ہور نیڑیوں دیکھن دا موقع ملیا۔ یکدم یسف ثانی تاں نہیں سن پر کوئی گلّ ضرور ہے سی کہ ملدیاں ہی دل دیاں دھڑکناں تیز ہو جاندیاں سن تے من اندر کتکتیاں جہیاں ہون لگدیاں سن۔ کئی کڑیاں تاں پوری طرحاں نال عاشق وی ہو گئیاں سن تے بھائی ماجد دے ناں نال چھیڑیاں وی جاندیاں سن۔
“اچھا، تاں تسیں او عابدہ!” ملدیاں ہی فقرہ اچھالیا سی اوہناں نے۔
“جی، کوئی شکایت درج کروائی گئی اے میرے خلاف تہاڈے کول؟” اسنے وی اگا ول لیا سی۔
“آ نہیں، شکایت تاں نہیں۔ ویسے انج میں کدوں آکھیئے؟”
“ویسے پچھیا تاں تسیں کچھ ایسے طرحاں سی۔”
“بئی واہ تکا سوہنا لا لیندے او!”
“جی، شکریہ!” تے اوہ بڑی تیزی نال مڑ کے خالہ بیگم دا ہتھ ونڈاؤن خاطر ڈائننگ-روم وچ چلی گئی سی۔ اس نوں غصہ آ رہا سی کیونکہ اوہدا دل وی بناں گلوں اینے زور-شور نال دھڑکن لگّ پیا سی۔
“اے-بی ایہناں کھیر والے پیالیاں اپر پستے دی کترن تاں برور دے ذرا۔ ایہہ کڑیاں کم بخت تاں خدا جانے...پتہ نہیں کی کلاکاری گھوٹن ڈہیاں نے۔” خالہ بیگم نے پیاز تے لچھے، سیخ-کباب دی ڈشّ اپر سجاندیاں ہویاں کیہا۔
عابدہ نے دیکھیا چار-پنج کڑیاں کھیر دے پیالیاں اپر پستے دی کترن نال باجی تے اسدے دوہلے میاں دا ناں لکھن وچ رجھیاں ہوئیاں سن۔ اوہ جھک کے پڑھن لگی، شبانہ نے شرارت وجوں اس دے بلھاں اپر چاندی دا ورق لا دتا۔ شبانہ بھائی ماجد دی چھوٹی بھین سی موئی ہریک کڑی نوں بھابی آکھ کے چڑاؤندی ہندی سی۔
کھانا کھاندیاں اوہ بھائی ماجد کولوں لنگھی تاں اوہناں واک اچھالیا...:
“دوجیاں دی خاطر کرن دے بہانے لوک خود تر-مال اڈاء رہے نے ...”
“اچھا...تاں تسیں جوتش وی لا لیندے او؟ جاں پھیر عینکاں وچ ایکسرے مشین لگی ہوئی اے بئی پیٹ دے اندر دا درش دس پیندا اے؟” اسنے کسیل-جہی نال کیہا سی پر دل کم بخت سی کہ پھیر تیز-تیز دھڑکن لگّ پیا سی۔
“ویسے پیٹ دا ایکسرا کرن دی لوڑ نہیں، بلھ ہی ایس گلّ دی گواہی دے رہے نے۔” چڑیل شبانہ کھڑ-کھڑ کردے ہسّ پئی سی تے پونجھ لین پچھوں وی بلھاں اپر چاندی دے ورق دی ہوند باقی سی۔
تے پھیر جدوں اسدی نگاہ بھائی ماجد دے ساہمنے پئے کھیر والے پیالے اپر پئی تاں اسدی جان ہی نکل گئی 'عابدہ-ماجد' پستے دی کترن نال لکھیا ہویا سی۔
اسنے چاہیا پیالہ بدل دئے، پر ہتھ ودھایا تاں ماجد نے ٹوک دتا...:
“جی، ایہہ میرے حصے دا اے۔”
“میں-میں دوسرا لیا دیندی آں۔” اوہ خاصی گھبرا گئی سی، 'جے امی نے دیکھ لیا جاں کسے ہور بزرگ دی نگاہ پے گئی تاں قیامت ہی آ جائیگی۔'
“کیوں، ایس 'چ کی خرابی اے؟”
“کچھّ نہیںمیں۔” اسنے کاہل نال، پورے پنجے ہیٹھ، پیالہ ڈھک دتا۔
“تاں پھیر چھڈو میرا پیالہ۔” ماجد دیاں پنجے انگلاں اپر سوار ہو گئیاں سن عابدہ نے جھجک کے جھٹّ ہتھ پچھے کھچّ لیا سی۔
“او-ا”
بھائی ماجد نوں پیالے دے بھید دا پتہ لگا تاں اوہ کناں تک لال ہو گئے؛ تے عابدہ بگی-پھوس ہو گئی۔ اوہ کاہل نال مڑی تے گلاساں وچ پانی پاؤن لگّ پئی۔
پچھوں اوہ بڑا ہسدے ہندے سن، پر اس دن اسنے شبانہ دی اوہ گت بنائی سی کہ روندیاں-روندیاں منہ سجّ گیا سی موئی دا؛ نالے بھائی ماجد نوں وی اوہ دھوبی پٹکے لوائے سن کہ یاد ہی کردے ہونگے۔...تے شبانہ لتری نے رو-رو کے سارا کجھ اپنے بھرا نوں جا دسیا سی۔
“شبانہ نوں روا کے بھلا تہانوں کی ملیا؟ میرے نال نفرت ظاہر کرن دے ہور وی طریقے ہو سکدے سن۔ ویسے ظاہر کرن دی تکلیف کرن دی وی زیادہ لوڑ نہیں، میں اینا بدھو نہیں کہ...” اوہناں کسے ہور دعوت وچ اسنوں گھیر لیا سی۔
“اوہ میں غصے وچ سی،” اسنوں غصہ آ رہا کہ اس دن شبانہ اپر اسنوں اونا غصہ کیوں آیا سی!
“اوہ نیانی ایں، سمجھدی اے جویں اوہ اپنے بھرا اتے جان دندی اے، ہور سبھ وی اسے طرحاں کردے ہونگے۔ تسیں اسنوں پسند او، بہت ای زیادہ پسند! اپنی عقل انوسار اسنے بڑی دلچسپ شرارت کیتی ہوئےگی تے اس وچاری دے فرشتاں نوں وی پتہ نہیں ہونا کہ انج اوہ تہانوں ایڈی وڈی گالھ دے رہی اے۔”
“میں-مینوں افسوس اے، پتہ نہیں کیوں میری جیبھ سڑ گئی سی تے میں وچاری نوں پھٹکارن بیٹھ گئی ساں۔” عابدہ دا جی چاہیا ڈبّ مرے۔ ایہہ سبھ ہو کی رہا سی؟
“سننا” اوہ ترن لگی تاں بھائی ماجد نے اسنوں روک کے پچھیا، “کوئی تہانوں کسے بارے کچھ وی کہہ دئے، تسیں اس گلّ دی پچھ-پڑتال کیتے بناں ہی اس 'تے وشواس کر لیندے او...؟”
“نہیں۔”
“پھیر تسیں اسنوں طعنے کس لئی دتے؟”
“میں پتہ نہیں ادوں کی ہو گیا سی مینوں...میں، اس توں معافی منگ لوانگی۔”
“تے ذرا میتھوں معافی منگن دی مہتتا 'تے وی غور کرنا۔ جے کوئی تہاڈے بارے ایہو جہیاں واہیات گلاں کہندا تاں خدا دی سہں، میں کدی یقین نہ کردا۔”
“کیوں یقین نہ کردے؟ تہانوں کی پتہ کہ...”
“میننوں پتہ اے۔”
“کی پتہ اے؟”
“تہاڈے بارے کافی کچھ جاندا آں میں، میری بھین اپنے ہر خط وچ مینوں تہاڈی ہریک گلّ لکھ دیندی اے۔ ایتھوں تیک کہ فلانے دن تسیں پھلانے-پھلانے کپڑے پائے ہوئے سن۔”
“او-ا” عابدہ نوں پھیر غصہ چڑھن لگّ پیا...پر صرف اپنے آپ اتے۔
“اچھا، تاں ایہہ دسو بئی آوارہ، بدمعاش تے لفنگا ہون توں بناں ہور کی-کی عیب نے میرے وچ؟”
“کوئی نہیں۔” اسنے مری جہی آواز وچ کیہا۔ بھائی ماجد تیزی نال مڑ کے ہور لوکاں نال گلاں کرن لگّ پئے۔
پھیر بھائی ماجد چلے گئے۔ امی نوں سلام کرن آئے؛ اسنوں ملے تکّ نہیں۔ اوہ اندرلے کمرے وچ سی، پر اوہناں اس بارے پچھیا تک نہیں۔
تے اک ہفتے دے اندر-اندر اوہناں ولوں شادی دا پیغام آ گیا۔ باجی نے دسیا کہ اس دی مرضی پچھی گئی ہے، امی ولوں تاں ہاں ہے۔
“پھیر میری مرضی پچھن دی کی لوڑ اے؟”
“ایویں ای، رسم جو ہوئی۔”
“تے جے میں انکار کر دیاں، پھیر؟”
“اے-ہے! جھلی ہوئی ہوئی ایں کہ...! اینا چنگا منڈا۔”
“ہووے پیا جے مینوں پسند نہ ہووے پھیر؟”
“اے چل پرھے، ایویں نہ بن...ساتھوں اڈن ڈئی ایں؛ مونہوں بک-بک کری جانی ایں، ذرا شیشہ چکّ کے شکل تاں دیکھ اپنی...دل دا شیشہ بنی ہوئی اے۔”
نر-اتر جہی ہو کے اوہ اچی-اچی رون لگّ پئی سی۔
“اے-بی، جھلی نہ بن۔ ایس 'چ خرابی کی اے بھلا، دل ای تاں دتا اے خدا نہ کرے کوئی عجت تاں نہیں نہ دتی۔”
“باجی مینوں ڈر لگدا پیا اے۔”
کیوں؟”
“پتہ نہیں۔”
“ایویں کمل نہ مار۔ نالے کل ای تاں شادی نہیں ہون لگی۔...ماجد میاں نے تینوں خط لکھن دی اجازت منگی اے۔”
“پر بئی، دوروں خط لکھن-لکھان نال کی پتہ لگدے؟”
“اے-بی ہور کی 'شپّ' بھڑاؤن دی اجازت چاہیدی اے؟ اے، توں تاں ایڈی خوش نصیب ایں کہ گلاں کرن دا موقع وی ملیا اے...میں تیرے دوہلے-بھائی دی اک جھلک مجھاں والے کوٹھے 'چوں دیکھی سی، تے اﷲ قسم اس اکو جھلک نے چھکے چھڈاء دتے سی میرے! دن رات ایہی لگدا سی، اوہ آئے نے...بیٹھے تکی جا رہے نے...اکھاں ہی اکھاں وچ چھیڑدے پئے نے طوبہ!”
تے باجی کھڑ-کھڑ ہسدی ہوئی تر گئی سی۔

'دل-پھینک بھاویں ہاں، پر اس گلّ دا یقین کرنا کہ اس دل نوں اجے تک کسے نے کیچ نہیں کیتا۔' ماجد نے اپنے خط وچ لکھیا، 'تے ایہہ بھروسہ وی نہیں دواندا کہ تہاڈے نال شادی کر لین پچھوں پرہیزگار (ویشنوں) جاں صرف پتنی-ورتا بن جاواںگا۔ ایہہ فیصلہ تہانوں کرنا پئیگا کہ تسیں اپنی چیز کسے ہور نوں دین دیوگے جاں نہیں!'
میں دل نوں لین جاں دین والی شے نہیں سمجھدی۔ دل کجھ وی ہووے تہاڈی ملکیت ہی رہے گا۔ تسیں جتھے چاہو دندے-لیندے پھرو پر میں اس معاملے وچ تہاڈی سانجھیوال نہیں ہووانگی۔' عابدہ نے جواب دتا سی۔
'بئی بڑی وڈی گھنڈی پھڑی بیٹھے او...اس دا ایہہ مطلب ہویا کہ ساڈی شادی نہیں ہو سکدی؟' ماجد نے لکھیا سی۔
نہیں، اس دا ایہہ مطلب نہیں۔' تے عابدہ نے خاصی سوچ-وچار پچھوں ایہہ اتر دتا سی۔

شادی توں بعد عابدہ نوں احساس ہویا کہ جہڑا خطاں راہیں جت سکدا ہے، جدوں اوہ ساہمنے ہوئے تاں کوئی کناں بے بس تے اپاہج جیہا محسوس کردا ہے! اسنے کدی کسے ہور مرد دی محبت تاں کی، اس وچار نوں وی دل 'چ جگہ نہیں سی دتی۔ ماجد دے عشقَ وچ اسنوں خدا دا روپ دکھائی دتا۔ دوہاں ہتھاں نال اسنے اپنی دنیاں سمیٹ کے اسدی جھولی وچ پا دتی پر عورت دے سویمان نوں ہتھوں نہیں سی جان دتا۔ کدی ماجد نوں گھر آؤن وچ ذرا دیر ہو جاندی تاں اوہ بے چین، سجل اکھاں نال بوہے ولّ تکدی رہندی۔...تے جدوں اوہ آ جاندا تاں اپنے دل دیاں دھڑکنا نوں مسل کے بڑی لاپرواہی-جہی نال کسے فضول جہے کم وچ رجھّ جاندی۔ کدی بھاوک ہو کے اسنوں اپنیاں باہاں وچ سمیٹ لین دی کوشش کردا تاں، اپنے آپ اپر قابو رکھ کے، اسدے جوش اپر ٹھنڈے پانی دے چھٹے ترونک دیندی۔
“ایہہ-ایہہ قالین تاں دیکھو، ٹھیک اے نہ؟” تے ماجد قالین ولّ دیکھن لگّ پیندا۔ اینے وچ اسدا جوش ٹھنڈا ہو جاندا۔ اوہ، اسنوں پیار ولّ جھکن دے گھٹّ توں گھٹّ موقعے دین دی ماری، بڑیاں خشک آرتھک تے راجنیتک سمسیاواں وچ الجھا دیندی۔
ہور تاں ہور، اوہ اس ڈبل-بیڈّ اتے وی بہسباجی دا کھہڑا نہیں سی چھڈدی ہندی۔ اصل وچ اوہ اس توں ڈردی سی تے اوہنوں اک عورت-خور-مرد سمجھدی سی۔
اوہ اکثر سوچدی جے اسنے اپنا تن، من سبھے کجھ اسنوں سونپ دتا تے اوہ اس نال دغا کر گیا تاں اوہ ککھّ دی نہیں رہیگی تے شاید جیوندی وی نہیں رہِ سکیگی۔ اس لئی اوہ ہر ویلے اسنوں ایہی جتاؤندی رہندی کہ دنیاں وچ ہورناں کماں تے چیزاں وچ وی اسدی روچی ہے؛ اوہ صرف ایسے کم لئی وہلی نہیں۔
پر اک گھٹنا نے اسدی اس روچی تے نیتی نوں چور-چور کر دتا۔ ہویا اوہی جسدا اسنوں ڈر سی۔ اوہ ماجد دے اتیت نوں بھلّ جانا چاہندی سی، پر اوہ اگے آ کے اسدی ہکّ اتے سوار ہو گیا۔
اک دن اسنوں کسے ان پچھاتے ویکتی نے فون کیتا کہ 'ماجد نوں ترنت ہسپتال بھیج دیو، کمرہ نمبر 6 وچ... اسدی بیوی دے بچہ ہویا ہے۔ بچہ ٹھیک-ٹھاک ہے، پر زچا آخری ساہاں 'تے ہے... جے.جے. ہسپتال پہنچے۔'
ماجد گھر پہنچیا تاں عابدہ دی حالت دیکھ کے حقہ-بکا رہِ گیا۔ اوہ ٹیلیفون کول بیٹھی ہوئی سی۔ اجے تاں اس دے ویاہ دی مہندی دی چمک وی مٹھی نہیں سی پئی پر اسدا جسم نڈھال دے رنگ بگا-پھوس ہویا ہویا سی۔
“تیری بیوی دے بچہ ہویا اے...” اوہ مسکرائی۔
“کی؟ شادی نوں تاں اجے دو مہینے وی نہیں ہوئے۔ بئی واہ،” اسدی جان وچ جان آئی تے اسنے، اسنوں باہاں وچ سمیٹ لیا۔
“آدمی ایں کہ جانور،” اوہ، اسنوں پرھاں دھریک کے دور جا کھڑی ہوئی، “اک بے بس عورت تیرے کمینیپن دا شکار ہو رہی اے تے توں...۔”
“عابدہ کی کہہ رہی ایں توں؟”
“میں تینوں ہر جگہ فون کیتے...”
“پر...”
“جے.جے. ہسپتال وچ...بچہ ٹھیک اے، پر ماں دا آخری وقت اے۔” اس اتے پاگلپن سوار ہویا جاپدا سی۔
“تینوں ہو کی گیئے؟... تیرے سر دی قسم سوائے تیرے میری کوئی بیوی نہیں...۔”
“کی توں اسنوں طلاق دے دتی، درندے؟ اپنے بچے دی ماں نوں ...۔” جے اسدا وسّ چلدا تاں اوہ اسدا گلا گھٹّ دیندی۔ ماجد نے اسنوں سمجھاؤنا چاہیا پر اسنے، اسدا منہ ولوندھر چھڈیا، کپڑے پاڑ سٹے تے دوواں ہتھاں نال منہ لکوء کے اچی-اچی رون لگّ پئی۔
“عابدہ خدا دے واسطے رو نہ...میری گلّ تاں سن۔”
“مینوں ہتھ نہ لا۔ توں سمجھدا ایں میں اپنی قسمت 'تے رو رہی آں... نہیں خدا دی سہں، میں اس بدنصیب عورت دی قسمت 'تے رو رہی آں جس نال توں دغا کیتٔے۔”
“اوئِ ربا، دس تاں سعی بئی گلّ کی اے؟” ماجد کھجھ گئے تے جدوں اوہناں نوں پتہ لگیا تاں اوہناں جے. جے. ہسپتال فون کیتا...:
“ہیلو، پلیز ذرا دسن دا کشٹ کرنا کہ کمرہ نمبر 6 دی مریض دا ناں کی اے؟”
پچھگچھّ تے بحث توں بعد پتہ لگیا کہ کمرہ نمبر 6 خالی ہے۔
“او-ا... تاں اوہ مر گئی!...ہے خدا!!... توں ہتیارا ایں...توں اسنوں مار چھڈیا تے تیرا بچہ...بدنصیب بچہ! اسدا کی ہوئےگا؟ یتیم خانے وچ پلیگا...نہیں...اوہ یتیم خانے 'چ نہیں پلیگا، اسنوں ماں دا پیار نہیں ملیا...تے اسدا پیو اک شیطان اے ...۔”
اک مصیبت کھڑی ہو گئی۔ بڑی مشکل نال جے. جے. ہسپتال والیاں توں تسلی کروائی گئی کہ کمرہ نمبر چھ وچ کسے عورت دے بچہ نہیں ہویا۔ اک بدہضمی دے مریض لالا جی سن، اوہ وی دو دن ہوئے چلے گئے نے۔ پھیر اس رہسّ دا بھید کھلیا۔ ماجد دے اک دوست جہناں ایہہ کوجھا مذاق کیتا سی، سمجھدے سن، عابدہ مذاق نوں ہاسڑ وچ بدل دئیگی۔ اخیر لمی بحث توں بعد سٹہ ایہہ نکلیا کہ ساری غلطی اس مورکھ دوست دی سی تے عابدہ دی عقل مندی، ایہہ سی کہ مذاق نوں سچ منّ بیٹھی سی۔
خیر، گلّ آئی-گئی ہو گئی۔ پر عابدہ اس فون-کال توں بعد، جو کجھ اسدے دل اتے بیتیا سی بھلّ نہیں سی سکی۔ ایہہ گلّ واری-واری اسنوں بھیانک سپنے بن-بن کے ڈراؤندی رہی کہ ہسپتال وچ اسدے بچہ ہویا ہے، اوہ آخری ساہاں 'تے ہے تے ماجد دی نویں بیوی اسنوں بھالن خاطر جگہ-جگہ فون کر رہی ہے۔...پر اوہ کتے وی نہیں مل رہا۔
تے اوہ کمرہ نمبر چھ وچ پران تیاگ دیندی ہے۔
پر دس سال بیت گئے، سپنا سچ سدھ نہیں ہو سکیا۔ ڈاکٹر کہندے رہے، 'دوویں ٹھیک-ٹھاک نے، بچے دے نہ ہون دا کوئی وشیش کارن تاں ہے نہیں۔'

'خدا دا واسطہ ای، بس آ-جا۔' ماجد دا تازہ خط اسدے ساہمنے پیا سی۔ تاراں تے خط لگاتار آ رہے سن۔
امی جان دی حالت خاصی نازک ہے۔' اوہ واری-واری ایہو جواب دیندی۔ ماجد دی ماں نوں ادھ رنگ دا دوجا دورہ پیا سی۔ اوہ، اوہناں دا پتہ لین آئے سن۔ عابدہ اوہناں دی دیکھبھال کرن لئی اتھے ہی رہِ پئی سی ہن وڈی بی سی کہ نہ تاں مردی ہی سی تے نہ ہی ٹھیک ہندی سی۔ 'میں ایہناں نوں اس حالت وچ چھڈّ کے کنج آ سکدی ہاں! انج تڑپھن کیوں ڈہے او، اس دوران کسے ہور نال عشقَ پھرماء چھڈو ٹائم پاس ہو جائیگا۔' اوہ ماجد نوں چڑاؤن خاطر مذاق وجوں لکھدی، 'کی دس ورھیاں وچ ہی سارے داء-پیچ بھلّ گئے او؟' اوہ ہور تپاؤندی۔
'تیری شامت آئی لگدی ہے؟' اوہ بھکھے-بھکھائے لکھدے۔
خدا-خدا کرکے امی جان دی طبیعت ذرا سمبھلی تاں کمن باجی اپنا چھیواں بچہ جمن آ پہنچی اک عابدہ ہی لنڈی-چڑی سی؛ باقی آپو-اپنے چوچے سامبھن وچ رجھیاں ہوئیاں سن۔
'کہو تاں بجیا نوں اس حالت وچ چھڈّ کے آ جاواں؟' اسنے ماجد نوں لکھیا۔
'نہیں، ایسی وی جلدی نہیں۔ پر خدا دا واسطہ ای، اس پچھوں فوراً روانہ ہو پویں۔' ماجد نے مرے ہوئے من نال جواب دتا۔
اسے چکر وچ پورے چھ مہینے لنگھ گئے۔ جدوں اوہ آئی ماجد دے بورے حالَ ہوئے-ہوئے سن پر اوہ گھر دی اجاڑ-صورتَ نوں سنوارن وچ رجھّ گئی۔ نہ چادراں-تولیاں دا پتہ سی، نہ بھانڈیاں دا ٹھکانہ! ادھے تاں گانڈھیاں دے گئے ہوئے سن۔
“ربّ دے واسطے نویں خرید لیا تے کھہڑا چھڈّ۔” ہر ویلے دے چمچیاں، کولیاں دے ذکر توں تنگ آ کے ماجد نے کیہا، پر عابدہ اپر تاں جویں ایہی دھنّ سوار ہوئی-ہوئی سی۔ اس نے جدوں تک گھر نوں این لشکا نہیں لیا، آرام نال نہیں بیٹھی۔
بیڈّ-روم، ڈرائنگ-روم تے کچن لشکا کے اس نے کپڑیاں ولّ دھیان دتاماجد دے لگبھگ ادھے کپڑے غائب سن۔ خود اس دیاں کئی ساڑھیاں وی نہیں سن دس رہیاں سونپھیا تے اک دو ہور قیمتی ساڑھیاں نوں چھڈّ کے، کئی غائب سن۔ اوہ نوکراں نوں پھٹکاردی رہی۔ سارے قرآن اپر ہتھ دھرن لئی تیار سن۔ بیرا، ہر روز صاحب دے ساہمنے جندرا لا کے چابی اوہناں نوں پھڑا دیندا سی۔
سبھ توں ودھ چنتا اسنوں ماجد دی سی؛ اوہ وی لگبھگ ادھے غائب ہو چکے سن۔ اڈی اڈی صورتَ، گواچیاں-گواچیاں جہیاں نظراں! عابدہ گھر دے چکر وچ دھیان ہی نہیں سی دے سکی اوہ وی جویں گونگے-بورے جہے ہو گئے سن۔
“توں واپس آ کے وی نہیں ملی...” اوہناں نے جویں الانبھا جیہا دتا۔
“دیکھدے نہیں پئے، گھر دا کباڑخانا بنیاں پیا اے میرا ٹیلکم پاؤڈر والا ڈبہ وی غائب اے۔ کہڑی-کہڑی چیز نوں روواں!”
“اسدی بو بڑی بھیڑی لگدی ہندی سی تینوں...”
“مینوں نہیں، تہانوں! تسیں ہی نکّ بلھ وٹدے ہندے سی۔ خیر، مگروں لتھا کوئی گلّ نہیں۔ مینوں تاں اس گلّ دا غصہ اے بئی ایہہ ہونجھا کس نے پھیریا ہویا؟”
“میں...!” ماجد نے مجرماں وانگ اس ولّ ونہدیاں کیہا۔

سلگدی ہوئی سگریٹ میزپوش اپر ڈگّ پئی۔ اکو جھٹکے نال اوہ ماجد دے یاد-محل وچوں نسّ کے کمرے وچ پرط آئی۔ اس لمے سفر نے اسنوں تھکاء دتا سی۔ اسنے سویٹر کرسی اتے رکھ دتا جدوں پورا ہو جائیگا تاں اسنوں پریس کرکے پچھلے ہفتے پورے ہوئے سویٹر کول رکھ دئیگی۔
اسنے خود نوں دکھاں دے حوالے کر دتا تے اپنے حصے دے پلنگھ اتے جا لیٹی۔ ہنجھو دوہاں پڑپڑیاں توں ہندے ہوئے والاں نوں بھیون لگے۔ اسنے سرہانے اپر پولا جیہا ہتھ رکھیا تے پھیر اتیت ولّ منہ کر لیا۔ کڑی جوڑن لئی دماغ اپر ذرا جناں وی زور نہیں سی دینا پیا۔

“کینٹین 'چ کم کردی اے؟”
“ہور کنی واری پچھینگی؟”
“جنی واری تسیں ایہہ کہندے رہوگے، تہانوں اس نال محبت نہیں۔” اسدی آواز وچ موت ورگا دھیرج سی۔
“انج تاں ایہہ بحث کدی ختم نہیں ہوئےگی۔”
“اس دے باو جود تہاڈی رائے وچ مینوں اتھے ہی رہنا چاہیدا اے؟”
“ہاں۔”
“میں...اس...ڈھنڈھار گھر (سنسان-بیابان گھر) وچ 'کلی کی کرانگی؟ تسیں چلے جاؤگے تاں...۔”
“نہیں۔”
“پر...۔”
“میں تیرے بغیر نہیں رہِ سکدا۔” ماجد نے بچیاں وانگ ضدّ کیتی۔ عابدہ دا دل چاہیا، اس دا منہ ولوندھر سٹے، پر صرف مسکرا دے رہِ گئی۔ ماجد دیاں اکھاں جھک گئیاں۔
“میں سویرے پہلی گڈی چلی جاوانگی۔” عابدہ نے اپنا فیصلہ سنایا تے اٹھ کے کھڑی ہو گئی۔
“توں پہلی گڈی نہیں پھڑھ سکنی۔” ماجد نے پورے وشواس نال کیہا، “اینے سویرے کفن-دفن دا انتظام ہی نہیں ہو سکیگا۔”
“پھیر اوہی دھمکیاں! ذرا سوچو تاں صحیح، تسیں کی کہہ رہے او؟ میرا دھیرج فولاد دا نہیں بنیا ہویا!”
“میرا وی ایہی خیال سی۔ کاش، میں تیرے دھیرج روپی کھولھ نوں توڑ سکدا۔ توں عامَ عورتاں وانگ میرا چہرہ ولوندھر سٹدی۔ پر توں عامَ عورت نہیں۔ توں عابدہ ایں۔ تیرے پیراں 'تے سر رکھ کے اپنیاں غلطیاں دی معافی منگن دی ہمت وی تاں نہیں پیندی۔”
“ایہناں فلاسفراں ورگیاں گلاں دا کوئی فائدہ نہیں۔ تہاڈا فرض بندے، انسانیت نوں ہتھوں نہ جان دیو۔ میں نہیں چاہندی تسیں اس نال وی دغا کروں۔”
“عابدہ، تیرے نرم لہجے دے زہر نے ہی مینوں اپاہج بناء کے رکھ دتا اے۔ میں صرف اس امید 'تے کہ توں ہورناں عورتاں نالوں وکھری سوچ دی مالک ایں تے میری غلطی اتے نرپکھّ ہو کے سوچ سکینگی، ہن تکّ اوہ کجھ نہیں کیتا جو مینوں کرناں چاہیدا سی۔”
“کی کرناں چاہیدا سی تہانوں، جو ہن تکّ نہیں کیتا؟”
“مینوں جیوندیاں رہن دا کوئی ادھیکار نہیں۔ اک ادھورے انسان نوں جے معاف نہ کیتا جا سکدا ہوئے تاں اس لئی اکو رستہ رہِ جاندا ہے۔...”
“یعنی، خدکشی؟”
“ہاں۔”
“ایہناں رمانٹک گلاں وچ کیوں الجھاندے پئے او...” عابدہ نے اکیویں جہے نال کیہا۔
“عابدہ، جے میں غلطی نال انگیارا چکّ لیا اے تاں اسدا ایہہ مطلب ہے کہ ہن ساری عمر اسنوں ہتھیلی اتے رکھ کے پھوکاں ماردا رہاں؟”
“بڑی گھسی-پٹی دلیل اے، انگیاراں نال کھیڈن دے تاں تسیں ہمیشہ دے عادی ہو۔ دس سال تسیں اک ایہو جہی زندگی بتاؤندے رہے، جو نہ تہانوں پسند سی تے نہ ہی سبھاوک۔ موقع ملدیاں ہی تسیں اپنی اصلیت 'تے آ گئے۔” عابدہ دے لہجے وچ ناراضگی گھلی ہوئی سی ماجد نوں کجھ امید جہی وجھی۔
“عابدہ، جے ایہو جہی کوئی مورکھتا توں کر بیٹھدی تاں خدا گواہ ہے، میں ایہہ سزا نہ دیندا۔ تیرے خیال وچ کی سچ مچّ میں اس ان پڑھ گنوار کڑی نال زندگی گزار سکدا آں؟”
“جے سچ مچّ ہی اوہ اینی غیر-دلچسپ سی تاں تہاڈی دل نواج-محبوبہ کنج بن گئی؟”
“جے کوئی پیشاب کرن لئی موتری (پیشاب-گھر) وچ وڑ جائے تاں اسنوں اتھے ہی قید کر دینا چاہیدا ہے؟...تے کی اوہ ساری عمر اتھے گزار سکدا اے؟ میں کدی دعوہ نہیں کیتا کہ میں فرشتہ ہاں۔ توں چنگی طرحاں جاندی ایں کہ میں اک بودا تے ادھورا آدمی آںپر ایڈی وڈی سزا دا حقدار نہیں۔ توں آپ سوچ جے میں اسنوں برداشت کر سکدا ہندا تاں راہ وچ رکاوٹ کہڑی سی؟ تیری اس زبردستی دی نوبت ہی نہیں سی آؤنی۔ میں بناں دسے-پچھے تینوں چھڈّ کے جا سکدا ساں کی توں مینوں روک لیندی؟”
“قطعی نہیں۔”
“قسم نال توں مینوں دوہاں ہتھاں نال دھریک رہی ایں۔ جے میرے وچ ذرا جنی وی ہیوں ہندی، تاں میں ہمیشہ لئی منہ کالا کر جاندا۔”
“جے میتھوں کوئی اجیہی غلطی ہو جاندی پھیر؟”
“پھیر، خدا جاندا اے، میں تیریاں ہڈیاں توڑ کے رکھ دیندا۔ پر تینوں اک وحشی درندے نال رہن دی سزا کدی نہ دیندا۔”
“خیر، تسیں چاہندے کی او؟”
“توں جو سزا چاہیں، دے-لے۔ تینوں میرے توں گھن آؤندی اے، تاں میں تیری مرضی توں بناں تینوں ہتھ وی نہیں لاوانگا۔ اسیں دو دوستاں وانگ تاں اکٹھے رہِ سکدے آں نہ؟”
“پر ایہہ کی ضروری اے کہ دوست رہن وی اکٹھے؟ اسنوں تہاڈی ضرورت اے، اکلی زندگی دا مقابلہ کنج کریگی، اوہ؟”
“تینوں اس اتے بڑا رحم آ رہے ؟”
“اوہ رحم دے قابل وی ہے۔ نالے اس بے گناہ معصوم دا کی بنیگا؟ ماجد تہانوں اس نال شادی کرنی ہی پئیگی۔”
“عابدہ،” ماجد نے اٹھ کے بے چینی نال ٹہلنا شروع کر دتا، “توں جو وی فیصلہ کرینگی، مینوں منظور ہوئےگا پر؛ شادی نہیں۔ ایہہ گھسی پٹی، صدیاں پرانی سزا نہ دیء...میں سہِ نہیں سکانگا۔ شادی کسے مجبوری جاں دباء ہیٹھ آ کے نہیں کیتی جاندی۔”
“پر اک معصوم...!”
“میں روپئے-پیسے دی مدد توں انکار نہیں کر رہا۔ جو پبلسٹی ہوئےگی، سو وکھری۔”
“روپئے-پیسے دی مدد! مینوں نہیں پتہ سی تسیں روپئے-پیسے نوں اینی اہمیت (مہتو) دیندے او؟ کی روپئے-پیسے نال ہر چیز دی کمی پوری ہو جائیگی؟”
“مینوں دنیاں داری توں نفرت اے۔ ایہہ شادی صرف دنیاں نوں دکھاؤن خاطر کرناں، اپنی ضمیر نال غداری ہوئےگی۔ میں اس کڑی نال لما سفر نہیں کر سکدا۔”
“زیادہ ڈرامائی بنن دی ضرورت نہیں، میں سبھ سمجھدی ہاں جے تینوں اس نال اینا پیار نہیں سی تاں میریاں ساڑھیاں کیوں دتیاں سن اسنوں؟”
“صرف اس لئی کہ اوہ مینوں پسند نہیں سن...ایسے لئی سٹّ دتیاں بسّ،” ماجد نے مری جہی آواز وچ کیہا، “عابدہ، کی میں واقعی گناہ کیتا ہے؟ کی اس توں پہلاں کدی کسے نے ایہہ مورکھتا نہیں کیتی؟ میں تینوں کنی واری دسّ چکیاں بئی میں بڑا پریشان ساں۔ میں تینوں خط لکھے، تاراں کیتیاں، توں نہیں آئی۔ میں صاف-صاف لکھیا کہ مینوں تیری ضرورت ہے میرے خط چکّ کے دیکھ۔ اتھوں تک لکھیا کہ میری جان تے ایمان 'تے بنی ہوئی ہے خدارا میری مدد کر، مینوں بچاء لے!”
“امی جان نوں چھڈّ کے کنج آ جاندی!...تے اپروں بجیا دا جاپا...!”
“تے جے اس دوران میں مر جاندا، پھیر توں نہ آؤندی؟ سسّ تے بھین دے ساہمنے میری کی حیثیت سی!”
“خدا نہ کرے جے تسیں بیمار وی ہندے تاں...”
“تاں کی میں بیمار نہیں ساں؟”
“ایہہ کوئی بیماری نہیں ہندی،” عابدہ کچی جہی ہندی بولی۔
“جانے-من، ایہہ دنیاں دی سبھ توں بھیانک بیماری ہے اہنے وڈے-وڈے ماہانپرشاں دے چھکے-چھڈاء دتے نے۔”
“اف، میری عقل 'چ کجھ نہیں آ رہا تسیں اپنی ہی وکالت چھانٹی جا رہے او۔”
“عابدہ، میں تیتھوں قطعی امید نہیں کر رہا کہ توں مینوں معاف کر دے جاں گلے لا لے۔ حالانکہ خدا گواہ ہے، جے انج ہندا اے تاں اس چمتکار اتے میں اپنی باقی دی زندگی نچھاور کرن لئی تیار آں۔ میں جانداں، تیرے دل وچ ہن مینوں، اوہ جگہ نہیں مل سکدی جہڑی میں گنواء دتی اے، پر میں پھیر وی تینوں بینتی کراں گا کہ اک واری اسنوں مل آ پھیر کوئی فیصلہ کریں۔ جے پھیر وی توں اپنے اس فیصلے اپر قایم رہی تاں توں جو کہینگی، اوہی ہوئےگا۔”
“جاندی ہاں تہاتھوں نہیں جت سکدی۔ مینوں اپنے اصول ہی بدلنے پینگے۔ تسیں اک شادی ہور وی کر سکدے ہو، میری اجازت ہے۔”
“مینوں تیری اجازت توں بناں وی اجے تنّ شادیاں ہور کرواؤن دا حق پراپت ہے، پر شادی اک مقدس عہد (پوتر-پرتیگیا) ہندی اے تے ہریک ایر-غیر نال نہیں کر لئی جاندی، تے نہ ہی واری-واری کیتی جاندی اے۔”
“ہریک ایر-غیر نال پیار کیتا جا سکدا اے؟”
“جے کوئی نالی وچ ڈگّ پئے تاں اسدا ایہہ ارتھ تاں نہیں کہ اسنوں گندگی نال پیار ہو گیا...! تن دا ملن جے اس وچ روح دا ساتھ نہ ہوئے، پیار نہیں کہاؤندا۔...واسنا تے پیار وچ بڑا انتر ہندے، عابدہ۔”
“اف خدا!” عابدہ نے دوہاں ہتھاں نال سر پھڑھ لیا۔ اوہ خود وی حیران سی کہ اوہ کنج سہج نال زندگی دی سبھ توں بھیانک درگھٹنا بارے گل بات کر رہی سی! اسدا دل ہریک جذبے توں خالی سی۔
“ہن میں زندگی دی بھیکھ وی نہیں منگانگا، تیتھوں۔ ”...جے اوہ مرداں والی زبردستی 'تے اتر آؤندا تاں عابدہ کی کر لیندی؟ “میں کہہ چکیاں، اوہ کڑی اندروں بالکل کھوخلی ہے۔”
“اوہدا تن تاں کھوخلا نہیں،” عابدہ نے مہنا ماریا۔
“تن وی جو میرے لئی اینے عذابِ (دکھ) لیایا کہ مینوں اس توں گھن آؤن لگّ پئی۔ عابدہ میں کئی واری سوچیا، تیرے آؤن توں پہلاں ہی چھٹکارا پا لواں۔ تیرے نال کنج اکھاں ملاوانگا؟ پر تیرا فیصلہ سنے بغیر میں مر وی تاں نہیں سکدا۔”
“بس اوہی چھوہر-چھنڈیاں والیاں دھمکیاں۔ کدی امی جان دے بڈھاپے دا خیال کیتا اے! اوہناں نوں تاں چین نال مر جان دیو۔ اکلوتے بیٹے دا غم اوہناں دے پلے بنھ جانا سبھ توں وڈی بزدلی ہوئےگی۔”
“نہ چھڈیاں سردا اے، نہ نگلیاں...۔”
“جے بچے دا خیال اے، تاں نکاح کرکے مگروں طلاق دے دینا۔”
“میرے ورگے ادھرے آدمی نوں جے ملوملی پورا کر دتا جائے تاں وی اس اپر مان نہیں کیتا جا سکدا۔ اول تاں اوہ پیدا ہون توں پہلاں ہی یتیم ہو جائیگا، دوسرے ایہہ شادی تے طلاق دا پاکھنڈ میں نہیں کر سکدا۔”
اسے ڈبل-بیڈّ اپر جتھے پیار تے محبت وچ دھڑکدے ہوئے پل جیون دی ہریک پراپتی بن گئے سن، اوہ گئی رات تک کتاباں پڑھدے رہندے، پیار کردے۔ پھیر دنیاں-جہان دیاں گلاں-بحثاں پھیر پیار، پھیر گلاں باتاں۔ اک دوسرے توں جی ہی نہیں سی بھردا ہندا۔ کدی سکھنی گودا دی کسک وی محسوس نہیں سی ہوئی کدی۔
اج اسے پلنگھ اتے بیٹھے دو اجنبیاں نے سویر کر دتی۔
مٹّ-میلا جیہا چانن کمرے وچ رسن لگا۔ رسوئیے دی کوٹھڑی وچ بچے دی 'ریں-ریں' شروع ہو گئی۔ ایہناں بدنصیب میاں بیوی دے چہرے اپر پلتن چھائی ہوئی سی ایہہ سہاگ رات دی سویر نہیں، قیامت دی رات دی اوہ سویر سی جہڑی سورج دی روشنی وچ وی ہنیر-گھپّ ہی رہیگی۔ ماجد دیاں انگھلائیاں جہیاں اکھاں دے گرد کالے گھیرے پے گئے سن۔ عیش-ٹرے سگریٹ دے ٹوٹیاں نال بھری پئی سی۔ دوہیں تھکّ کے چور ہوئے، اپنی اپنی جگہ ڈھیہہ پئے۔ ماجد دیاں پڑپڑیاں اپر جھلسی ہوئی چاندی دے تار جھلملا رہے سن۔ عابدہ دا دل چاہیا اوہ سبھ کجھ بھلّ کے اسدی بناں شیو کیتی، نیلی کھردری ٹھوڈی اپر اپنے پیاسے ہونٹھ رکھ دئے تے جنماں-جنماں توں ڈکے ہوئے ہنجھوآں دا بنھ کھولھ دئے۔
جدوں ایہہ بھیانک سپنا ٹٹیگا، اوہ نویں سویر ہوئےگی۔

نالی دے چکڑ توں چپلاں بچاؤندی، نکّ اتے ساڑھی دا پلہ رکھی، اوہ تری جا رہی سی۔ اک گھر دے بوہے اگے دمیں دی ماری اک بڈھی ساہاں دی دھونکنی نال جوجھ رہی سی۔ ڈھابے والے دے ریڈیو نے 'کھڑکاٹ' پایا ہویا سی۔ نالی کنارے کئی ننگ-دھڑنگ بچے پیراں بھار بیٹھے ہوئے سن۔ اک بلی دا بچہ اک کاغذ اپر بڑی گمبھیرتا نال واری-واری حملے کر رہا سی۔ اسدے آؤن دی خبر فیل رہی سی۔ لوک بالکونی وچوں جھک-جھک اسنوں دیکھ رہے سن۔
مونا نے دروازہ کھوہلیا، اکھاں سکوڑ کے اس ولّ دیکھیا تے دروازہ کھلھا چھڈّ کے اندر چلی گئی۔ ایہی اندر لنگھ آؤن دی اجازت سی۔ اچی جہی بے آرام کرسی اتے بیٹھ کے عابدہ سوچن لگی، 'اسنے اتھے آؤن دی مورکھتا کیوں کیتی؟...ماجد دیاں گلاں 'تے یقین کیوں نہیں سی کیتا؟'
مونا سندر شکل صورتَ تے بھرے-پورے شریر والی کڑی سی تے اس ویلے کجھ ودھیرے ہی بھری-بھری لگّ رہی سی۔ تردی سی تاں بڑے ہی کوجھے انداز وچ مٹک-مٹک کے، جویں دکھاؤنا چاہندی ہوئے کہ جس شے لئی اوہ دس سال ڈاکٹراں دے تری پھردی رہی، اسدے سر زبردستی مڑھ دتی گئی ہے تیرا عذابِ مینوں بھوگناں پے رہے...۔
“توں توں چاہندی ایں، اوہ شادی کر لین؟” عابدہ دی زبان تالو نال چپکی جا رہی سی۔ کھوپڑی دے وچکارلے حصے اپر کوئی 'دھپّ-دھپّ' پیر مار رہا سی۔ پڑپڑیاں دیاں نساں تنیاں ہوئیاں سن...ساری رات دے جگراتے تے جذباتی-طوفانی نال ججھدے رہن توں بعد اسنوں اس میدان وچ نہیں سی اترنا چاہیدا۔
“شادی دا توں کہڑا تمغہ کھٹیا ای، جہڑا مینوں مل جائیگا؟” اسنے سگرٹ سلگائی،
سوٹا کھچّ کے پورا منہ بھر لیا تے پھیر ہولی-ہولی نکّ تے منہ وچوں دھوآں کڈھن لگّ پئی۔ مرداں دی سگرٹ دی خوشبو عابدہ نوں بڑی بھلی لگدی سی، پر اسدی سگرٹ دے دھونئیں وچ، ساہ-گھٹدا ہویا محسوس ہویا۔
“ہور کی چاہندی ایں توں؟”
“اس مصیبت دا حلّ پتہ کرنا چاہندی آں۔” اسنے سگرٹ بھوئیں اتے سٹّ کے مسل دتی، منہ اگے ہتھ رکھ کے نسی تے غسل خانے وچ جا وڑی۔
اسدے الٹی کرن دیاں آوازاں سن کے عابدہ نوں سر توں پیراں تیک کانبا چھڑ پیا؛ جے ایہہ آواز امی جان دے کناں تک پہنچ جاندی، پھیر؟...اک واری اسنوں بدہضمی کارن انج ہی سویرے-سویرے کے آ گئی سی تاں امی جان خطائیاں ونڈن 'تے طول گئے سن۔ مونا غسل خانے وچوں اکھاں پونجھدی ہوئی باہر نکلی تے نڈھال جہی ہو کے آرام کرسی اتے بیٹھ گئی۔ کجھ چر چپّ ورتی رہی۔
“جے اس مصیبت توں پچھا ہی چھڈاؤنا چاہندی ایں، تاں بے فکر رہِ، اس دا انتظام وی ہو جائیگا۔” ماجد دا بچہ، سارے خاندان دا اکلوتا...اوہ خود پال لئےگی!
“تے ادوں تک میری تھاں دھندا توں سمبھالینگی؟” اسنے کمینپنے نال مسکرا کے کیہا۔ عابدہ لہو دا گھٹّ پی کے رہِ گئی ایہہ گھٹّ ہن اسدی عادت بندے جا رہے سن۔
“ہاں،” اسنے مسکرا کے کیہا، “تینوں روپئیاں تک مطلب ہے، اوہ تینوں ہر مہینے پہنچ جایا کرنگے۔”
کجھ چر اوہ عابدہ ولّ رحم بھریاں نگاہاں نال تکدی رہی۔
“توں بانجھ ایں؟” پھیر ہولی جہی کیہا، “کنی خوش نصیب ایں!”
“نصیب اپنے ہتھ وچ نہیں ہندے۔”
“تینوں اپنے شوہر (پتی) نال نفرت نہیں؟”
“نفرت! نفرت کرنا وی اپنے وسّ دی گلّ نہیں ہندا۔”
“تے میرے نال...؟”
“تیرے نال نفرت کرکے کی ملیگا؟”
“نہ ملے پر جے توں میرا میاں کھوہیا ہندا، تاں میں تینوں جانوں مار مکاندی!”
عابدہ دے جی 'چ آیا، کہہ دیئے ایہہ تیرا بھرم ہے۔ پر اوہ ٹل گئی کون منہ-پھٹّ دے منہ لگے۔
“توں تے فرشتہ ایں۔” اس دھیمی آواز وچ کیہا، “مینوں اج کلّ ذرا جنی گلّ 'تے غصہ آ جاندا اے۔ محلے دے لوک بڑے کمینے نے...میری لینڈ-لیڈی بڑی مکار عورت اے۔ اک مہینے دا کرایہ نہ ملیا تاں مینوں سڑک اتے سٹواء دئیگی۔ تیرے چہیتے میاں دی مہربانی صدقہ نوکری وی گئی اوہ مینوں ٹئیپ تے شارٹ ہینڈ سکھا رہا سی۔ مینوں کی پتہ سی کہ ایڈا بھوندو اے، مینوں مصیبت وچ پا دئیگا۔”
“جے تینوں پسند ہوئے تاں میں تیرے رہن دا انتظام کر دینی آں۔ پونے میری اک سہیلی رہندی اے۔” عابدہ نے گل بات دا وشا بدلن لئی کیہا۔
“تیری سہیلی مینوں رکھ لئےگی؟”
“ضرور رکھ لئےگی، اسنوں سبھ کجھ دسن دی کوئی ضرورت وی نہیں۔ ویسے اج کلّ اوہ ولائت گئی ہوئی اے۔ سال توں پہلاں تاں کی مڑیگی۔”
“میں اکلی اتھے مر جاوانگی۔”
“میں وی نال چلانگی۔”
“توں؟”
“اپنا اک نوکر رکھ لوانگیاں۔”
“اسنوں کہہ دیانگی، میں تیری بھین آں۔”
“کی حرج اے۔”
“واقعی توں فرشتہ ایں۔” اسنے شرارت وسّ مسکرا کے انج کیہا جویں کہہ رہی ہوئے 'توں نری اولُ دی پٹھی ایں۔'

عابدہ سامان بنھ رہی سی تے ماجد اکھاں میچی آرام کرسی اتے پئے سن۔
اوہ سٹیشن تک چھڈن وی نہیں سن جا سکدے، کیونکہ اتھے مونا وی ہونی سی۔ مونا دنو-دن ودھیرے بدتمیز تے چڑچڑی ہندی جا رہی سی۔ اسنوں کسے اکانت کونے وچ بچہ پیدا کرن دا بالکل وی آنند نہیں سی آ رہا۔ عابدہ بچے لئی نکیاں-نکی فراقاں تے نیپکن سیوندی رہندی۔ مونا کدی-کدی اسدے ایہناں رجھیویاں اپر کھجھ جاندی تے انگیار اگلن لگدی...:
“مر جائے تاں چنگا ہوئے۔”
عابدہ سر توں پیراں تیک کمبن لگدی جویں، اسدے اپنے بچے نوں کوئی کالی جیبھ والی گالھاں کڈھ رہی ہوئے۔
“تینوں اجیہے حرامی نال محبت اے؟ دل نہیں مچدا تیرا؟ چھڈّ کیوں نہیں دندی اس لچے نوں...”' اوہ ماجد نوں جاپے توں پہلاں دیاں ساریاں تکلیفاں دا ذمہ وار ٹھہراؤندی، “میں کیہا اجے تاں توں جوان ایں۔ قسم نال چنگے توں چنگا بندہ ٹکر جائیگا۔ کی توں کدی کسے نوں پیار کیتا ای؟ میرا مطلب اے اسدے علاوہ...” تے پھیر اوہ نوہاں نال اپنا نقارہ ہویا ڈھڈّ کھرکن لگّ پیندی۔
“جیتون دا تیل پیا اے، توں لاوندی ای نہیں؛ کھرک گھٹّ ہو جائیگی...” اوہ بڑی ہمدردی نال کہندی پر مونا بھخ جاندی تے گندیاں-گندیاں گالھاں 'تے اتر آؤندی...:
“اپنی... 'تے لا لے۔” پھیر اوہ رون لگّ پیندی تے ساری دنیاں نوں گالھاں نال بھر دیندی۔ عابدہ چپ چاپ بچے دا سویٹر بندی رہندی۔
“میں گلا گھٹّ دیانگی کتے دے بچے دا،” کدی-کدی اوہ دھمکیاں دین لگدی “میں اپنا بچہ تینوں نہیں دیانگی۔ اپنے ورگا بناء دئینگی۔...تے جے مویا پیو 'تے گیا تاں زمانے بھر دیاں کڑیاں نوں پھاہندا پھریگا۔ توں ای ایں جہڑی بدمعاش نوں جھلدی پئی ایں۔ میری گلّ ہور اے توں سئدانی ایں، پوتر عورت ایں، غیر دا جوٹھا نہیں کھاندی...تینوں گھن نہیں آؤندی؟”
اوہ سپاں-ٹھونہیاں دے گچھے اگلی جاندی۔ عابدہ گونگے-بولیاں وانگ چپ چاپ بیٹھی رہندی۔ انج لگدا، دماغ نوں خون پہنچنا بندہ ہو گیا ہے۔ سوائے ماجد دے کجھ گوڑھے متراں دے ایہہ گلّ کوئی ہور نہیں سی جاندا کہ مونا لاہور دی جم-پل سی۔ لخنؤ دے لال باغ وچ اٹھویں تک پڑھی سی...پھیر بمبئی دا شوق اتھے اڈاء لیایا۔ بہانے وجوں لگاتار نکیاں موٹیاں نوکریاں وی ملدیاں رہیاں۔ کم بخت کجھ ودھیرے ہی بےوقوف سی، ورناں سٹھّ روپئے دے کمرے وچ رہن دی بجائے تاژ ورگے کسے ہوٹل وچ رہِ رہی ہندی۔ چہرے توں قطعی ہرافا (چرترہین) نہیں سی لگدی۔ گھر-بار وچ کوئی دلچسپی نہیں سی، پر کپڑا-لتا چنگے توں چنگا پاؤندی تے وڈے-وڈے ہوٹلاں وچ جاندی ہندی سی۔
اس ویلے اوہ عابدہ دے ڈریسنگ گاؤن وچ، وڈی ڈبل-روٹی ورگی دس رہی سی۔ ایہہ گاؤن عابدہ دے ماموجان پیرس توں لیائے سن۔ اوہ اس کمینی نوں برداشت کر رہی سی۔ اک واری بچہ گود لین والے کاغذاں اپر دسخط کر دئے، پھیر دیکھانگی۔ اوہ وی تاڑ گئی جاپدی سی، ہر ویلے دھمکیاں دیندی رہندی سی۔

بچہ پیدا کرن دیاں ودھیرے پیڑاں عابدہ نوں جھلنیاں پئیاں سن۔ مردار گالھاں کڈھ-کڈھ کے بھید کھوہلی جا رہی سی۔ عابدہ نے سمجھاؤن دی کوشش کیتی تاں اسنوں اینے زور نال دھکہ ماریا کہ جے نرس اسنوں پھڑ نہ لیندی تاں اوہ چارے خانے چتّ ڈگی ہندی۔
کڑی دے پیدا ہو جان دی تار ماجد نوں اسنے چھیڑن خاطر نہیں سی دتی۔ در-گھٹناواں نے کجھ اےداں چکراء دتا سی کہ دماغ صلع-پتھر جیہا ہو گیا سی۔ کڑی بالکل اپنے دادکیاں اپر گئی سی۔ ماجد دے رشتے صدقہ خود اسدا اپنا خون وی اسدیاں رگاں وچ دوڑ رہا سی اینی اوپری نہیں سی لگی۔ پھیر کول رہی تاں کجھ عادتاں ملو-ملی اس ورگیاں ہو جانگیاں۔ اسنوں کڑی دا ڈاڈھا موہ آؤن لگّ پیا۔ لوک کہندے نے 'جے ممتا سچی ہوئے تاں دودھ وی اتر آؤندا اے!'
اوہ گھروں یکھنی (ماس دا سوپ) تے دیسی گھیؤ لے کے آئی تاں حقی-بکی رہِ گئی! مونا کڑی نوں دودھ چنگھا رہی سی!
“ائی دندی وڈھدی اے!” اوہ رونہاکی جہی ہو کے ہسّ پئی۔ عابدہ دے دل وچ جویں کسے نے خنجر کھوبھ دتا۔ بسّ دو دن ہور، پھیر ہسپتال وچوں چھٹی مل جائیگی۔ اسنے چاہیا کڑی نوں پنگھوڑے وچ لٹاء دئے۔
“رہن دے نرس نوں آ جان دے...۔”
“کی میں نہیں چکّ سکدی نیانی نوں؟”
“ہاں، توں تاں سینکڑے نیانے جمے ہوئے نے...” بناں گلّ توں ہی مونا اس نال الجھ پئی سی۔
“ایہناں نرساں نے کہڑے نیانے جمے ہندے نے؟ ایہہ وی تاں نیانیاں نوں سنبھال دیاں نے۔”
ادوں ہی نرس آ گئی تے گلّ آئی-گئی ہو گئی۔

“سبہا وی کوئی ناں ایں! کیتھرین کیتھی میری ماں دا ناں سی۔”
عابدہ نوں کیتھی اپر بڑی گھن آئی۔ شادی توں پہلاں اوہ طے کر چکی سی کہ جے کڑی ہوئی تاں سبہا ناں رکھیگی تے منڈا ہویا تاں؛ خیر۔
پر جدوں مونا نے صاف انکار کر دتا کہ اوہ اپنی بچی کنج چھڈّ سکدی ہے، اینی کو جان اس دے بناں کنج جیویگی تاں عابدہ نے کیہا، “اوپرا دودھ لا دتا جائیگا۔”
“مر جائیگی اوپرے دودھ 'تے تاں۔”
“مر کیوں جائیگی، نرس دو ویلے اوسٹر ملک نہیں دیندی”
“اوہ تاں اجے دودھ گھٹّ اے، اس لئی دینا پیندا اے۔ ڈاکٹر نے گولیاں لکھ کے دین لئی کہے۔”
“دودھ چھڈانا اے تاں گولیاں...”
“کیوں، چھڈاؤنا کیوں ایں؟ ماں دا دودھ بچے لئی بہت چنگا ہندے۔” اوہ عابدہ توں اکھاں چراء رہی سی۔ اس دا دل گھٹن لگا۔
“توں انج گھور-گھور کیوں دیکھ رہی ایں مینوں! ٹھیک ای تاں کہہ رہی آں۔”
“پر توں توں بچی نوں پالینگی؟ پر توں ...”
“کوئی مائی رکھ لوانگی آیا وی جے سستی مل گئی تاں...کم چل جائیگا۔”
“تاں توں فیصلہ بدل لئ؟”
“کہڑا فیصلہ؟”
“توں کہندی سیں، توں اس مصیبت توں کھہڑا چھڈاؤنا چاہندی ایں؟”
“ادوں چاہندی ساں، پر ہن تاں میری جان اے ایہہ میری گڈیا، میری کیتھی ڈارلنگ۔”
اوہ 'چٹاچٹ' بچی نوں چمن لگّ پئی۔ پھیر کسیل-جہی نال عابدہ ولّ تکیا، پر سہم گئی، “توں میری بچی کھوہنا چاہندی ایں؟ نہیں، میں نہیں دیانگی ہرگز نہیں دیانگی۔ اس دے سوائے میرا کون ایں! میں، میں مر جاوانگی! توں بھاویں ہسپتال دا بلّ نہ دیء میں محنت مزدوری کرکے اک اک پیسہ خود لاہ دیانگی۔ مینوں تیرے کپڑے-لیڑے دی وی کوئی لوڑ نہیں۔ کجھ نہیں چاہیدا مینوں...” اوہ اچی-اچی رون لگّ پئی۔
“مونا اک واری پھیر سوچ لے توں توں ایس ویلے جذباتی ہوئی-ہوئی ایں۔ اپنا نہیں تاں بچی دا خیال کر توں اسنوں کس طرحاں دی زندگی دے سکدی ایں؟”
“تینوں کی توں ساری دنیاں دا ٹھیکہ لئ کوئی! میں جاندی آں، توں ایہہ سبھ کجھ کیوں کر رہی ایں تاں کہ تیرا ضمیر تینوں لعنتاں نہ پائے۔ میری بچی لجا کے توں اپنے مئیں اتے وکھرا احسان کرینگی کہ توں اسدے گناہ، اپنے سر لے لئے نے۔ اوہ تیرے پیر دھو-دھو کے پیئیگا؛ الو دا پٹھا۔ تینوں نہیں دیانگی...چاہے کسے یتیم خانے وچ سٹّ آواں۔ ہوں...ایسے لئی مٹھیآں ماریاں جا رہیاں سن، کپڑے بنوائے جا رہے سی میری بچی نال اپنی سڑی ککھّ نوں ٹھنڈیاں کرنا چاہندی ایں توں؟ ورنہ ہور کہڑی عورت ہے، جہڑی اپنے خصم دے حرامی پلیاں نوں سمیٹدی پھردی اے!”
عابدہ نوں انج لگیا جویں اسدے پھیپھڑیاں دی کھلّ سکّ کے آپس وچ چپک گئی ہے۔ سر ولّ خون دا دورہ بند ہو چکیا ہے، تے کسے وی پل اوہ سکی لکڑی وانگ بھڑبھڑ کرکے بلنی شروع ہو جائیگی۔ اسنے اکھاں بند کر لئیاں تے سر پچھانہ ٹکاء دتا۔
اچانک مونا نوں اپنے کمینیپن دا احساس ہویا۔ اوہ بھڑک کے اٹھی تے عابدہ دے پیر پھڑھ لئے…:
“سوری دیدی مینوں معاف کر دیو لے جاؤ تسیں ایس کمبخت نوں، میں بڑی کمینی آں۔ تسیں میری کنی سیوا کیتی، تے میں...! مینوں، معاف کر دیو...۔”
عابدہ دا دل کیتا نامراد نوں چھڈّ کے اسے سمیں اتھوں چلی جائے۔ پر سہِ جانا ہی ٹھیک سمجھیا۔ سمجھا-بجھاء کے اسنوں بسترے اتے لٹاء دتا۔
“تاں توں فیصلہ کر لیا اے؟”
“کی؟” مونا نے مری جہی آواز وچ پچھیا۔
“بچی بارے...؟”
“بڑی کٹھور ایں توں!” اوہ پھیر سسکن لگّ پئی۔
“کیوں ہلکان ہو رہی ایں جے توں بچی دینی ای ایں تاں جنی جلدی ہو سکے، وکھ کر دیء تاں کہ دودھ سکن وچ آسانی رہے۔...تے جے نہیں دینی تاں پھیر رون دی بھلا کی زرروت اے۔”
“کجھ سمجھ وچ نہیں آؤندا پیا دل نوں چیر پئے پیندے نے۔ میں اسنوں دیکھ تاں سکانگی نہ؟”
“کیوں نہیں، جدوں تیرا دل چاہے۔”
“اوہ مینوں کی کیہا کریگی؟ ممی تاں خیر تہانوں سمجھیگی پھیر مینوں؟ مینوں کی سمجھیگی اپنی؟”
“آنٹی جاںجو توں...۔” عابدہ دے دل نوں پھیر ڈوب پین لگّ پیا۔”
“میری بچی مینوں آنٹی کہیگی!” اوہ پھیر بھڑک پئی، “تے تینوں ممی؟ تے اوہناں نوں کہیگی...اوہناں نوں کہیگی پاپ، ہے-نہ؟”
عابدہ نے طے کیتا ہویا سی کہ بچی اسنوں امی، تے ماجد نوں ابا کہیگی۔ اسنوں ممی-پاپا نال سخت نفرت سی۔ پر اسنے اس زہر دی پڑی نال الجھنا ٹھیک نہ سمجھیا۔
دو دن ہسپتال وچ سولی 'تے کٹے۔ مونا گھڑی وچ تولا، گھڑی وچ ماسہ ہو جاندی۔ کدی کہندی بچی سچ مچّ اسدی جان لئی مصیبت بن گئی ہے، کدی یکدم اسدی جدائی وچ خدکشی کر لین دیاں دھمکیاں دین لگّ پیندی کدی عابدہ نوں مہنے تے ماجد دیاں ستّ پشتاں نوں سلوتاں سناؤن بیٹھ جاندی۔
عابدہ ہسپتال وچ ہی فیصلہ کر لینا چاہندی سی۔ اسدی سہیلی یورپ توں واپس آ رہی سی اوہ مونا دا قصہ اس گھر وچ نہیں سی کھلارنا چاہندی۔ اخیرلے دن اوہ پکا ارادہ کرکے ہسپتال پہنچی کہ اج گلّ ایدھر جاں ادھر کرکے ہی رہیگی۔
پر، ہسپتال پہنچ کے اسدے پیراں ہیٹھوں زمین نکل گئی۔
مونا بچی نوں لے کے جا چکی سی۔ اوہ اپنیاں چوڑیاں تے لاکٹ گرنٹی وجوں دفتر وچ چھڈّ کے بچی نوں نال لے کے ٹیکسی وچ چلی گئی سی۔ صرف اک جوڑا کپڑے تے کمبل نال لے گئی سی، باقی سبھ کجھ اتھے ہی چھڈّ گئی سی۔
عابدہ نے بناں کجھ کہے-پچھے گہنے لے کے بلّ تار دتا تے سامان لے-کے واپس پرط آئی۔

جدوں اوہ گھر پہنچی، ماجد نے درواخا کھوہلیا سی۔ اسنوں خالی ہتھ دیکھ کے اوہ کجھ وی نہیں سی سمجھ سکیا۔ کیونکہ اوہ خوش نظر آ رہی سی، اس لئی اوہ سمجھیا شئد کوئی آیا مل گئی ہے۔ عابدہ اکو ساہ بولدی جا رہی سی...:
“ہائے کنی سویٹ اے...تے شکل تاں بڑی ہی بھولی جہی اے! اکھاں مینوں تاں سرمئی لگیاں، پر نرس کہہ رہی سی، پہلاں-پہلاں بچیاں دیاں اویں ای لگدیاں نے ...شئد شربتی ہو جان! وال وی تاں بھورے نے...ملائم؛ ریشم ورگے ڈھڈّ دے وال ریشم ورگے ای ہندے نے۔ اکیکے (منن) پچھوں ذرا سنگھنے ہو جانگے۔ اجے تاں ابا جان وانگر گنجی ای لگدی اے۔ پر ڈاکٹر کہہ رہی سی...” اچانک اوہ چپّ ہو گئی۔
ماجد پہلاں تاں اس دیاں بچیاں ورگیاں گلاں سن کے مسکراندا رہا، پر جدوں اوہ بولدی ہی رہی تاں کجھ پھکا جیہا پے گیا۔ اوہ اس بچی بارے انج دس رہی سی جویں اوہ اسدی بھین جاں بھانجی دی اولاد ہووے اوہ واری-واری مسکرا رہی سی تے کئی واری تاں ٹھہاکا مار کے ہسّ وی پیندی سی۔ ماجد دی کوئی گلّ پچھن دی ہمت نہ پئی۔ اوہ پل-پل الجھدا جا رہا سی۔ اوہ گڈیا لئی جو-جو سامان خرید کے جاں بناء کے لے گئی سی، سارا جویں دا تویں واپس لے آئی سی پر گڈیا کتھے سی؟
“تے پنک رنگ تاں بڑا ای کھڑدا اے۔ حلقہ پنک ساریاں بچیاں دے پھبّ جاندا اے۔ پر ایہہ لال، پیلے پینڈو جہے رنگ کیتھی دے بالکل نہیں جچنے،” اوہ کپڑیاں والا صندوق کھوہل کے چھیتی چھیتی کجھ لبھن لگّ پئی۔
“کیتھی؟” ماجد نے مورکھاں وانگ پچھیا۔ ویسے اوہ سوچ رہا سی، عابدہ کنی تھکی-تھکی جہی لگّ رہی ہے...
“ہاں! کافی سویٹ ناں ایں کیتھرین! مونا دی ماں دا ناں وی کیتھرین سی۔”
ماجد چپ چاپ کھڑھا قالین دیاں پھلّ-پتیاں نوں گھور رہا سی۔ عابدہ دے ساہاں دی گتی خاصی تیز ہوئی-ہوئی سی۔ ماجد دا دل بھر آیا۔
“سبہا واقعی بڑا پرانا ناں ایں،” اوہ ہونق رہی سی، جویں بڑی دوروں نسّ کے آئی ہووے، “نویں ناں کنے پیارے-پیارے ہندے نے”
اوہ سسکی، “کیتھرین کناں پیارا ناں ایں! ہے-نہ؟”
“معاملہ کی اے؟” ماجد نے اتی دھیمی آواز وچ پچھیا۔
“بئی، تہانوں میری تار نہیں ملی! پیاری-جہی گڈیا پیدا ہوئی اے! میرا خط وی نہیں ملیا؟” پھیر اوہ سوٹکیس دیاں تیہاں وچوں کوئی اتی مہتوپورن چیز لبھن لگّ پئی سی۔
“ملے سن ...” اپرادھ بھاونا اینی محسوس ہو رہی سی کہ ماجد ہیٹھاں ہی ہیٹھاں دھسدے جا رہی سن۔ “پر توں اڈاپٹیشن دے کاغذ نہیں بھیجے اس لئی....۔”
“میں ارادہ بدل دتا اے!”
“او-ا!”
“ایڈے بچی نوں ماں توں وکھ کرنا سراسر ظلم ایں۔ میں اینی خدغرض نہیں آں کہ اسدی بچی کھوہ کے اپنی سڑی ککھّ نوں آباد کر لواں۔ اسنوں میری کسے وی چیز دی ضرورت نہیں۔ ایہہ کپڑے...سوٹ وی نہیں کردے، اس اپر؛ اسدے تاں گلابی رنگ پھبدا اے۔” عابدہ جویں انگھ جہی رہی سی...ماجد صلع-پتھر ہویا اس ولّ تکدا رہا۔
اچانک اوہ سکے پتے وانگ کمبی تے مودھے-منہ کھلھے ہوئے سوٹکیس اپر جا ڈگی۔

عابدہ دی بیماری دی خبر سندیاں ہی دنیاں بھر دے رشتے دار اکٹھے ہو گئے۔ جہڑا وی اسدی پیلی ہلدی ورگی رنگت تے ٹھنڈے-یخ ہتھ-پیر دیکھدا، دکھ پرگٹ کرن لگدا۔ 'ہائے اینے دناں دیاں منتاں-منوتاں بعد، بور آیا تے جھڑ گیا۔'
جدوں عابدہ نے وی اس متھیا گلّ دا کھنڈن نہ کیتا تاں ماجد نے وی چپّ دھاری رکھی۔ جے لوک سمجھدے نے کہ گربھ پات ہویا ہے تاں اوہ کیوں اس سکھد دھارنا دا کھنڈن کرے؟ ویسے اسنوں تاں انج محسوس ہو رہا سی جویں اوہ ہتھیں اپنے ڈھڈوں جائی نوں دفن کرکے آئی ہووے۔
گھر وچ مہمانا دی بھیڑ کارن میاں بیوی نوں آپس وچ گلّ کرن دا موقع تک نہیں سی ملیا۔ ویسے ماجد کجھ نسچنت جیہا ہو گیا سی عابدہ دی گود وچ اسدی مورکھتا دا پھل کنا عجیب لگنا سی! ہر ویلے گلے وچ رسا جیہا پیا رہندا مونا نے کڑی نہ دے کے اس اتے بڑا وڈا احسان کیتا سی۔
مونا دی چٹھی دفتر دے پتے اتے دیکھ کے اوہ ہوراں پتیاں وانگ ہی تربھکیا۔ عابدہ توں لکوء رکھن دا تاں کوئی سوال ہی نہیں سی پیدا ہندا۔ ویسے مہمانا ساہمنے تاں اوہ وی بڑی پیار کرن والی بیوی دکھائی دندی سی پر اکانت وچ اس نال گلّ کرن دے خیال توں ہی ماجد نوں دھڑدھڑیاں آؤن لگّ پیندیاں سن۔ نالے اوہ اس گلّ نوں بھلدی جا رہی ہے پھیر زخماں نوں کریدن دا بھلا کی فائدہ؟ پر جدوں اوہ دفتروں گھر آیا تاں عابدہ نال نظراں ملاؤن دی ہمت نہیں سی ہو رہی۔ اس نے بڑی شان تے لاپرواہی نال اسدی صحتَ دا حالَ پچھیا۔ پھیر گرمی دی شکایت کرن لگا۔ پر اس دے پیراں وچ سوئیاں جہیاں چبھن لگیاں جدوں اسنے اسنوں ٹکٹکی لا کے اپنے ولّ دیکھدیاں ویکھیا۔
“کی لکھیا اے؟” عابدہ نے بڑے پیار نال پچھیا۔ کجھ چر لئی اوہ برف دی صلع ہی تاں بن گیا سی۔ 'تینوں کویں پتہ لگیا، جادوگرنیئیں؟' پر اوہ اسے طرحاں چپّ رہا۔
“ٹھیک ٹھاک تاں ہے نہ؟” اسنوں جیب ٹٹولدیاں دیکھ کے اوہ بولی۔
مونا نے لکھیا سی، 'اپنی بیوی توں ہتھ جوڑ کے میرے ولوں معافی منگ کے کہنا کہ اوہ ماں نہیں، پر ڈھیر ساریاں کتاباں تاں پڑھیاں ہن اس لئی تھوڑھا بہت تاں اندازہ ہوئےگا کہ میں گنوار صحیح، ماں تاں ہاں۔...اوہ ایہہ کیوں سوچدی ہے کہ میں اسنوں، اپنے ورگی بےوقوف بنا دیانگی؟ میں پوتر مریئم دی سہں کھا کے کہندی ہاں، میں اسنوں شریفزادیاں وانگ نیک تے پوتر رکھانگی۔ ذرا طاقت آ جائے تاں مینوں یقین ہے، اتھے کارخانے وچ مینوں ٹائیپٹ دی 'جاب' مل جائیگی۔ مہربانی کرکے اس معاملے وچ اپنی بیوی نوں نہ گھسیٹو۔ اوہ بڑی نیک دل ہے، مینوں اس توں ڈر لگدا ہے'۔
جویں-جویں عابدہ خط پڑھدی گئی اسدے چہرے اپر مسکراہٹ فیلدی گئی تے ماجد دے چہرے اپر پھٹکاراں...۔ اسدا خیال سی گلّ، گئی-بیتی ہو گئی ہے۔ ہن انتر-آتماں توں بوجھ وی لتھّ جائیگا۔ تناء مٹ جائیگا۔ عابدہ پھیر پہلاں وانگر دلچسپ تے گالڑی ہو جائیگی۔ معافی مل جائیگی۔
“ڈرافٹ بھیجن وچ آسانی رہیگی جاں منی آڈر؟” اسنے خوش ہو کے پچھیا سی۔ ماجد دا چہرہ لتھّ گیا ایہہ عورت ہے جاں چٹان! کاش عامَ عورتاں وانگ اسدا منہ ولوندھر سٹدی، گالھاں دین لگّ پیندی تاں اوہ انج الوآں وانگ بیٹھا، دیکھن جوگا تاں نہ رہِ جاندا۔
“نہ ڈرافٹ، نہ منی آڈر۔ اوہ خود کماء سکدی ہے۔” بجائے احسان منن دے اوہ چڑ گیا۔
“جھلّ-وللیاں گلاں نہ کرو۔”
“اوہ تینوں گالھاں دے رہی ہے تے توں اسنوں منی آڈر بھیجن دی فکر وچ ایں۔”
“اوہ اپنا فرض ادا کر رہی اے تے میں اپنا۔”
ماجد دے دل وچ آیا کوک کے کہے، 'اوہ تیرا گناہ نہیں، میرا گناہ ہے۔ توں اسنوں اپنے سر کیوں لے رہی ایں'...پر اوہ چپّ رہا تے چٹھی اسدے ہتھوں لے کے پاڑن لگا۔
“او-او مینوں پتہ تاں دیکھ لین دیو۔” اسنے چٹھی کھوہ کے اپنے سرہانے ہیٹھ رکھ لئی۔
“کی کرینگی اسدا؟”
“سر 'چ مارانگی اپنے۔”

اسدا حال-چال پچھن آئے لوک دن بھر بمبئی دی سیر وچ مست رہندے۔ ایلیپھینٹا 'چ پکنک دے پروگرام بناؤندے۔ فلماں دیاں شوٹنگاں دیکھدے تے فلم سٹاراں نوں ملن ترے رہندے۔ لمے-وڈے دسترخوان سجدے، ہاسہ-ٹھٹھا ہندا پر اس ہلڑ-مستی وچ کسے نوں وی میاں بیوی دی مانسک حالت دا احساس تک نہ ہندا۔ اس بنگلے وچ دوئے آپو-اپنیاں صلےباں چکی، جھوٹھیاں-مسکراہٹاں کھلاردے ہوئے، دیکھن والیاں لئی آدرش دمپتی بنے رہندے پر رات نوں جدوں ڈبل-بیڈّ اپر لیٹدے تاں اک پتھریلی کندھ اوہناں وچکار اسری ہوئی جاپدی۔
اک واری ماجد نے اس کندھ نوں اپنا وہم سمجھ کے، عابدہ نوں اپنے ولّ کھچنا چاہیا تاں اوہ یکدم ڈر گئی تے اسدی چیک وی نکال گئی۔ لیمپ جگایا، تاں بند دا بند اسنوں عابدہ دیاں نگاہاں وچ اجیہی بھیانک نفرت دکھائی دتی کہ اوہ ٹھٹھمبر کے پچھے ہٹ گیا۔
“او-ا، میں انگھ گئی ساں۔” دوجے پل مسکراہٹ پرط آئی تے اوہ ڈھیلی پے گئی۔ جے ماجد چاہندا تاں اسنوں اپنیاں باہاں وچ سمیٹ لیندا پر، اس دیاں باہاں بے جان جہیاں ہو گئیاں سن۔
اس توں بناں وی جدوں اوہ بڑی سوچ-وچار توں پچھوں اسنوں اپنی گلوکڑی وچ لین دی کوشش کردا، اوہ ذرا جنی جھجک توں بعد پگھل تاں جاندی پر گلّ نوں گھماء-پھراء کے مونا تے کیتھی اپر لے آؤندی تے ماجد دی رہی-سہی ہمت وی جواب دے جاندی۔
“اجے تک ناراض ایں؟” اسنے پرانے لہجے نوں واپس لیاؤن دی کوشش کیتی۔
“اف، ایہہ چپچپیاں گلاں نہ کریا کرو، گھن آؤندی اے۔” اوہ وی پرانے الھڑ انداز وچ تڑکدی، “بھلا ناراض کاس توں ہووانگی۔”
“قطرہ تے رہی ایں۔”
“اﷲ، میں کیوں کتراؤن لگی؟ میں کہڑا کوئی چوری کیتی اے جو تہاتھوں کتراوانگی؟”
“چوری تاں میں کیتی پر سزا تینوں بھگتنی پئی۔”
“اینے رمانٹک نہ بنو۔ اچھا چلو، سوں جاؤ۔ گھر وچ مہمان بھرے ہوئے نے تے سانوں چوچلے سجھّ رہے نے۔”
“تینوں تاں بس کوئی بہانہ چاہیدا ہندے۔”
“وادھو دا وہم ہو گیا اے تہانوں، ہور کجھ نہیں۔” عابدہ کھجھ گئی۔
“سچ دسیں کنے دناں دا اسیں پیار نہیں کیتا؟”
“لؤ...” عابدہ نے اس کنڈیالی واڑ دے اس پاسیوں جھک کے اپنے ٹھرے جہے، اجنبی ہونٹھ، اسدے اسوادی ہونٹھاں اپر رکھ دتے۔ “بس؟” دوئے بڑی دیر تک اینے نازک تے دلچسپ وشے اپر بڑی رکھی جہی بحث کردے رہے جسدا نہ کوئی سر سی، نہ کوئی پیر۔ اتھوں تک کہ سنگھ سکن لگے تے اکھاں وچ رڑک پین لگّ پئی۔ اخیر دوئے تھکّ-ہار کے سوں گئے پر نیند وچ آہاں بھردے رہے، کراہندے رہے تے اک دوسرے نوں لبھدے رہے۔
مہمان ہولی-ہولی وداع ہون لگے۔ آکھیر کنک وچ گھنڈیاں ہی رہِ گئیاں۔ عابدہ دی خراب صحتَ ولّ دیکھ کے اوہناں نے اسنوں پیکے بھیج دین دی صلاحَ دتی تے عابدہ تیار ہو گئی۔
“کیوں، تیاری کھچّ لئی اے؟” ماجد برا منّ گئے۔
“باجی نہیں مندی پئی۔ میں وی سوچ رہی آں، امی کنے دناں دے اکلے نے۔”
“میں وی تاں اکلا آں۔”
“اگلے مہینے تسیں ٹور 'تے جا رہے او، تد میں وی اکلی رہِ جاوانگی۔ فریدہ دا جنم دن وی آ رہے۔ سوچدی آں، اوہ پیازی رنگ دی چینی اطلس جو تسیں میری قمیض لئی لیائے سی، اسدا سوٹ بنا دیاں۔ میں تاں سبی کیتھی دے جنم دن لئی رکھی سی پر ہن سوچدی آں...”
اوہ جویں اپنے آپ نال گلاں کر رہی سی۔ ماجد نوں جویں کوئی ڈنگ مار رہا سی پر اسنے دھیرج نہ چھڈیا۔
“گھر پھیر الٹ-پلٹ ہو جائیگا۔”
“میں ایتکیں سارے چنگے-چنگے سوٹ جندرے 'چ بندہ کرکے جاوانگی۔ بس ضرورت دیاں چیزاں دی چابی تہانوں پھڑا جاوانگی۔”
“کی مینوں وی بکسے 'چ بند کرکے جندرا لا جاوینگی!”
“نہیں تہانوں تاں اپنے دل وچ بند کردے نال ہی لے جاوانگی۔” اسنے شرارت کیتی پر ماجد دا ودھ رہا حوصلہ نہیں دیکھیا تے بڑے آرام نال اٹھ کے پلنگھ ہیٹھوں سوٹکیس کڈھن لگّ پئی۔ ماجدا مورکھاں وانگ سرہانیاں ہیٹھ ہتھ مارن لگا جویں کجھ لبھّ رہا ہوئے۔ آس دے الٹ اسدے ہتھ کاغذ دا اک ٹکڑا آ گیا...اسنے دیکھیا، اوہ مونا دے منی آڈر دی رسید سی۔ اسنوں لگیا ناڑاں وچ وہِ رہا خون، اچانک رک گیا ہے۔
“او-اے تے میں سارے گھر وچ لبھدی پھر رہی ساں کہ رسید کتھے گئی...” اسنے اسدے ہتھوں رسید پھڑھ لئی، دراز کھولھ کے اک بڑی ہی خوبصورت فائیل کڈھی تے اس وچ نتھی کر دتی۔
اس رات اچانک ماجد دی اکھ کھلھ گئی۔ عابدہ نیند وچ ہونکے لے رہی سی۔
“عابدہ! عابدہ!! کی ہویا؟ عابدہ...” ماجد نے اسنوں جھنجوڑیا تے اوہ اٹھ کے بیٹھ گئی۔
“کی گلّ اے؟” اسنے حیران ہندیاں پچھیا آواز وچ غم جاں ڈر دے آثار نہیں سن۔
“توں ستی پئی رو رہی سیں کوئی ڈراونا سپنا دیکھیا ای؟”
“نہیں۔”
“پھیر رو کیوں رہی سیں؟”
“میں کدوں رو رہی ساں !” اسنے اپنے چہرے اتے ہتھ پھیریا، “ہیں!” اوہ اتھرو دیکھ کے ہسّ پئی، “پر قسم نال میں کوئی سپنا نہیں دیکھیا۔ کئی سالاں توں مینوں کدی کوئی سپنا ہی نہیں آیا۔” اوہ اپنی صفائی پیش کرن لگی۔
“بھلّ گئی ہوئینگی۔ کئی سپنے ایہو جہے وی ہندے نے۔”
“پر میں جو کہہ رہی آں، مینوں کوئی سپنا آیا ہی نہیں کدی۔ پھر تسیں ملوملی...” اوہ برا منّ گئی۔
“اس وچ کوئی برائی تاں نہیں سارے لوک سپنے دیکھدے نے۔”
“جے میں سپنا دیکھیا ہندا تاں مکرن والی کی گلّ سی سپنیاں اپر ٹیکس لگدا اے کوئی؟...جو میں جھوٹھ بولانگی؟” اسدی آواز اچی ہون لگّ پئی۔
“او-ہو، پر...۔”
“میں قرآن دی سہں کھا کے کہندی آں، جے میں کوئی سپنا دیکھیا ہوئے تاں میریاں اکھاں فٹّ جان...” اوہ ہسٹیریکل ہو گئی۔
“عابدہ خدا دا واسطہ ای میں تاں انج ای پچھ رہا ساں۔” ماجد گھبرا گیا۔
“پر انج وی کیوں پچھ رہے سو؟ تسیں سمجھدے او میں بہانیباز جاں کمینی آں!” اسنے رونا شروع کر دتا۔
عابدہ...ہولی بول...پلیز، پلیز،” اسنے، اسنوں بچیاں وانگ باہاں وچ گھٹّ کے پیارنا-پچکارنا شروع کر دتا، “میری جان، آئی ایم ساری...میتھوں غلطی ہو گئی۔ تیریاں بھاوناواں اتی...” اس دیاں باہاں وچ اوہ کمان وانگ آکڑ گئی۔
“پر...” اسنے اپنے آپ نوں ڈھلا چھڈّ دتا۔
“شی...بس میں کیہا نہ، مینوں بھلیکھا لگیا اے۔” ماجد نے اسنوں اپنی بکل وچ بھر لین دی کوشش کیتی...پر انج لگدا سی جویں اوہ پریم کرنا ہی بھلدے جا رہی نے! اوہ جو ہمیشہ جھٹّ، فٹّ ہو جاندے ہندے سناج اوہ گلّ نہ بن سکی...جاپدا سی کہنیاں ہی کہنیاں نکل آئیاں نے۔ جاں پھیر کسے بجھارت دیاں کجھ مہتوپورن کڑیاں گمّ نے۔ اسنے ہوٹھاں نوں چمن دی کوشش کیتی پر کوئی کل ٹیڈھی ہی محسوس ہوئی۔ لتاں بے جان جہیاں پئیاں سن، پٹّ نوں اجیہی کڑلّ پئی کہ عابدہ دی گردن اک پاسے ولّ نوں ٹیڈھی ہو گئی۔ کچے جہے ہو کے دوئے وکھ ہو گئے تے آپو-اپنیاں نساں-پٹھیاں نوں ملن-پلوسن لگے۔ عابدہ کجھ چر سست جہی بیٹھی ہتھاں دیاں انگلاں دے پٹاکے کڈھدی رہی۔ ماجد نے سگرٹ دا ایڈا لماں سوٹا کھچیا کہ دھونئیں نال چھاتی پاٹن والی ہو گئی۔
دوئے آپو اپنی تھاں، چھت ولّ تکدے ہوئے ہنیرے وچ لیٹے رہے۔
“میں سپنے دیکھنے چھڈّ دتے نے۔” تے اوہ پاسہ پرط کے پئی، خالی کندھ نوں تکدی رہی۔

ماجد نے ایہہ سوچ کے کہ جدوں سارے مہمان چلے گئے تے گھر سنّ-مسان ہو جائیگا، تاں عابدہ کتے پاگل ہی نہ ہو جائے اسدے جان دی تیاری وچ روک-ٹوک نہیں کیتی۔ اتھے بھرے-پورے پریوار وچ رہِ کے اوہ آپے ہولی-ہولی نارمل ہو جائیگی۔ من وی سمبھل جائیگا۔ گرمیاں وچ امی جان نینیتال جا رہے نے اتھوں دے ماحول وچ اسدا غم اتے غصہ وی کافور ہو جائیگا۔
'دنیاں دے سارے بچے، اپنے بچے ای نے۔' اسنوں بے اولاد ہون دا ذرا وی دکھ نہیں سی۔
خاندان وچ اپروں ہیٹھاں تیک بچے ہی بچے، سرل-سرل کردے پھردے سن۔ پر بانجھ نال سارے ایرکھا کردے سن۔ جناں آنندمئی جیون ایہناں دوہاں دا بیتیا سی، جے بچے ہو گئے ہندے تاں نہیں سی بیتنا۔ تدے تاں خاندان والے ماجد نوں جورو دا غلام سمجھدے سن۔ بھید کھولن والے ایہہ دوئے ہی تاں سن...جاں پھیر ماجد دے دوست، جہڑے اوہناں نالوں وی ودھیرے ساودھان سن۔ اینیاں مانسک الجھنا تے دوریاں دے باو جود دوہاں دا بھرم بنیا ہویا سی تے دوئے آدرش پریمی-پریمکا سمجھے جاندے سن۔
عابدہ دے خطاں توں ماجد نوں یقین ہو گیا، کہ اوہ اتھے خوش ہے۔ آئے دن داعوتاں، منگنیاں، شادیاں، چھٹھی، ڈھڈے (گودبھرائی)، سنیما تے پکنک...
امی جان نوں پتہ وی نہیں کہ اوہناں دی مراد پوری ہو چکی ہے۔ کسے نجومیں (جوتشی) نے دسیا سی کہ تہاڈے نصیب وچ اولاد نہیں...بڑا روئے۔ کناں خون سڑیا سی میرا! جی کیتا سی، کمبخت جوتشی دا منہ ولوندھر سٹاں۔ ٹھگّ کتوں دا! پر دیکھو کڈا ظلم ایں، اوہناں نوں اجے تکّ کھشکھبری دا پتہ ہی نہیں!'
پر پھیر اوہ ہاسے-مذاق تے چٹپٹی زندگی دا چھیڑا-چھیڑ بہندی، 'میری جان، میں بھانڈیاں والے صندوق نوں جندرا لاؤنا بھلّ گئی ساں۔ انج جندرا لاؤنا وی مورکھتا ہے، ٹٹ-بھجّ جان دیو نامراداں نوں ہور آ جانگے۔ پر منی آڈر بھیجنا نہ بھلنا۔'
'عابدہ...! میری پیاریئے۔ میری جان عابدہ؛ جسم نال روح لے کے...واپس کد آ رہی ہیں؟ ہن اکلیاں ایہہ کال کوٹھڑی جھلی نہیں جاندی۔ راتیں تینوں سپنے وچ دیکھیا۔ تیرے ہتھ وچ اوہی کھیر والا پیالہ سی۔ جس اپر شبانہ نے پستے دی کترن نال 'ماجد-عابدہ' لکھ دتا سی، تے توں ناراض ہو گئی سیں۔ میں ہسّ رہا ساں۔ جدوں اکھ کھلھی تاں یقین منی، میرا چہرہ ہنجھوآں نال بھجیا ہویا سی۔ میں بہت اکلا محسوس کر رہاں...ہن آ وی جاء...۔'
تہاڈا خط پڑھ کے بڑا ہاسہ آیا۔ اینیاں رمانٹک گلاں بور، لگدیاں نے۔ انج لگدا اے، جویں 'مثنوی-زہرے-عشقَ' پڑھ کے خط لکھن بیٹھے ہووو۔ مہینہ وی پورا نہیں ہویا، بلاؤن لگّ پئے! زیادہ بہار 'چ نہ آؤ؛ تے دیکھو، جان توں پہلاں بھائی صدیقی نوں چیکّ دینا نہ بھلّ جانا خرچہ نہ پہنچیا تاں مینوں چنتا رہیگی۔ تنی، پیر-پیر ترن لگّ پئی ہے۔ باجی ضدّ کر رہی ہے کہ میں اسنوں اپنی بیٹی بناء لواں...پکا کاغذ لکھ دین دا دھرواس دندی ہے۔ میں ہسّ کے ٹال دیندی ہاں سارے بچے میرے ای نے۔ بچے وی کوئی لین-دین والی چیز ہندے نے! اس وہار بارے سوچدی ہاں تاں لوں-کنڈے کھڑے ہو جاندے نے۔ شبانہ تے منظور وی آ رہے نے۔ کیہا جا رہا اے، میں ہی اسنوں سمبھالاں جاپے کٹاؤن دا چوکھا تجربا جو ہو گیئے میرا۔ سویٹر بن رہی ہاں۔ باقی کپڑے تیار کر لئے نے۔ کجھ باجی دے دئیگی۔ کہندی ہے، کڑی ہوئی تاں سبہا ناں رکھیگی تے اسنوں میرے کول ہی چھڈّ کے ولایت چلی جائیگی جاپدا ہے، اﷲ میاں نالوں تاں اسدے بندے ہی ادار نے۔'
ڈنگ، ڈنگ، ڈنگماجد زہر دے بوجھ ہیٹھ دب کے رہِ گیا سی۔ ٹور 'تے جان لئی سامان بنھاں سی، پر دل کہہ رہا سی سدھا عابدہ کول پہنچ جائے 'تے اسدے منہ 'تے اک تھپڑ مار کے کہے توں میری بیوی ایں، میری زندگی دی امنگ ایں۔ تیرے اپر میرا ادھیکار ہے۔ ترساء نہ، ہن میریاں باہاں وچ آ جا آ جا۔

تے اوہ آ گئی۔
جدوں اسنے دروازہ کھولھیا، اوہ ہیٹھلی پوڑی اپر کھڑی مسکرا رہی سی۔ شام دے رہسمئی دھونئیں وچکار اسدی کپاہ-رنگی فرانسیسی جارجیٹ دی ساڑھی اپر کامدانی دی کوار جھلملا رہی سی۔ اوہ اس نال رگڑ کھاندی ہوئی اندر آن وڑی۔ بڑی بے پرواہی نال بٹوآ کرسی اتے سٹیا تے سینڈل لاہ کے اپنی وشیس کرسی اپر پورے ٹھاٹھ نال بیٹھ گئی۔ جویں روز اتھے ہی بیٹھدی ہووے تے کدی کدھرے گئی ہی نہ ہووے۔ اسدا سریر کجھ بھر گیا سی؛ رنگ نکھر آیا سی تے ممتا نے چہرے اپرلی جھنجلاہٹ مٹاء دتی سی۔
“کیوں آئی ایں؟”
“کیہا بھدا سوال اے! دل کیتا آ گئی۔” اوہ لاپرواہی نال پیر ہلاؤن لگّ پئی۔
“دیکھ توں توں!”
“او-ہو تسیں تاں کواریاں وانگر ہکلاؤن لگّ پئے او!”
“پلیز گو-اوے۔ کرپا کر، تے میریاں اکھاں توں دور ہو جا۔” ماجد نے کاہل نال کرسی توں اسدا بٹوآ چکیا تے اسدے ہتھ وچ پھڑا دتا۔
“تھینکس،” اسنے سینڈل قالین اپر اچھال کے چونکڑی مار لئی تے بٹوآ کھولھ کے شیشے وچ اپنے بلھ سکوڑ-سکوڑ دیکھن لگّ پئی۔
“دیکھ مونا، توں جگّ ہسائی کرواؤنا چاہندی ایں تاں وکھری گلّ اے، میں تینوں دھوکھا نہیں دتا۔” ماجد دا گلا سکّ گیا سی۔
“میں کد کہے، تسیں مینوں دھوکھا دتا اے!” اسنے بڑی مشکل نال اپنا ہاسہ روکیا ہویا سی۔
“ساڈی دوستی...!”
“دوستی...؟” اوہ اکھاں جھپکا کے مسکرائی۔
“اوہ-اوہ جو وی ہے، نہیں سی۔” اسنے کاہل نال اپنی غلطی سدھاری، “میں تیرے نال شادی دا کوئی وعدہ نہیں سی کیتا۔”
“اوئِ-بئی پھیر کی ہویا۔ ایس ویلے میں تہاڈے نال کوئی شادی کرن آئی آں؟” اوہ اک اچا تے ٹنکواں ہاسہ ہسی، “واہ!”
“تاں پھیر توں جا سکدی ایں۔”
“جا تاں سکدی آں، پر جاواں کیوں؟” اوہ وٹر گئی، “میں تہاتھوں کجھ کھوہ رہی آں جاں کجھ منگ رہی ہاں؟ پچھ تاں لیندے کہ آئی کیوں آئی آں؟” اس دیاں اکھاں وچ اتھرو آ گئے۔
“اچھا دسّ پھیر، کیوں آئی ایں؟”
“دسدی آں،” اوہ چڑ کے بولی، “ایوں ہرکھ کے کیوں پیندے پئے او؟ میں تہاڈی بیوی نہیں بئی دب جاوانگی...؟”
“میری بیویاسدی گلّ نہ کر اپنا مطلب بیان کر۔”
“انج بھڑکے کیوں پھردے او! بیٹھ جاؤں، تاں کوئی حرج اے؟” ماجد بیٹھ گیا۔ “شرن نوں جاندے او؟”
“نہیں۔”
“اوہ تاں تہانوں بڑی چنگی طرحاں جاندا اے نہیں-نہیں، بائی-گاڈ میں کجھ نہیں دسیا۔ اسنوں پہلاں ہی سبھ کجھ پتہ سی۔” ماجدا دا چہرہ لال ہو گیا۔
“اچھا پھیر؟”
“پھیر کی؟ شعلہ پور وچ اس نال ملاقات ہوئی سی۔”
“ونود شرن شکنتلا دا ہسبینڈ؟”
“ہاں-اوہی۔”
“اوہ تاں تیری سہیلی اے...؟”
“تاں کی ہویا؟ شکن میری سہیلی اے۔ اسے لئی تاں اوہ میرا بڑا خیال رکھدے نے” اوہ سینڈل پا کے کھڑی ہو گئی، “اچھا ہن چلدی آں۔” مسکرا کے بولی۔
“ایہی دسن آئی سیں؟”
“ہاں۔” اوہ جھک کے سینڈلاں دے تسمے بنھن لگّ پئی۔
“ایہہ کہ اوہ تیری سہیلی دے ہسبینڈ نے؟ جاں...تیرا بڑا خیال رکھدے نے ؟” ماجد دی آواز وچ کسیل گھلی ہوئی سی۔
“ہاں، ایہی دسن آئی ساں۔” اوہ پھیر 'دھمّ' کرکے بیٹھ گئی۔
“پر مینوں دسن دی کی لوڑ آ پئی؟” ماجد دا دم گھٹ رہا سی۔
“اس لئی کہ کدی تسیں وی میرا بڑا خیال رکھدے ہندے سو۔”
“ہن وی خیال تاں رکھداں تیرا چیکّ بھیجن ہی والا ساں۔” اسنے دراز وچوں چیکّ کڈھ کے اسنوں پھڑا دتا۔
“او-ا، تھینکس۔” اوہ تاں سمجھیا سی واپس منہ 'تے ماریگی پر اسنے بڑی شانتی نال چیکّ بٹوئے وچ پا لیا سی۔ ماجد نوں بڑی نراشا ہوئی۔ “میں کی کہہ رہی ساں ہاں، تسیں وی میرا خیال رکھدے ہو۔ ویسے تہاتھوں زیادہ تاں اوہ تہاڈی بیوی میرا خیال رکھدی اے۔ بئی کمال دی عورت ہے!” اسدی آواز اچانک اچی ہو گئی سی، “اینے صبر والی عورت کہ میرا تاں دم گھٹن لگّ پیندا سی۔ غصہ جاں نفرت تاں کوئی جھلّ سکدے، پر اف! اسدی مسکراہٹ اس توں بھے آؤندا سی۔ برا بھلا کہہ لئے تاں چلو چھٹی ہوئی، پر اوہ تاں انج مسکراندی اے کہ انسان خود اپنے آپ نوں بڑا ہی ہین تے نیچ محسوس کرن لگّ پیندا ہے۔”
“توں جا رہی سیں، میں وی سویرے جلدی اٹھنا ایں۔” ماجد نے رکھیویں جہے نال کیہا کیونکہ اسنوں مونا دیاں گلاں توں بھے آؤن لگّ پیا سی۔ اوہ خود اپنے آپ نال کسے قسم دا سمجھوتہ نہیں سی کرنا چاہندا۔
“تاں تہاڈی کی رائے اے؟...شرن کھرا آدمی نہیں؟”
“مینوں نہیں پتہ۔” ماجد نے بڑی کڑتن نال کیہا۔
“اوہ ہوئےگا کمینہ، میرا کی وگاڑ لئیگا۔ کہندا اے، اوتھے گندگی 'چ نہ رہِ پیڈر روڈ 'تے اک فلیٹ ہے اسدا...اک شانتا کروج وچ ہے۔ مینوں شانتا کروج والا چنگا لگیا۔ وکھرے دا وکھرا، کیوں؟”
“میں کچھ نہیں جاندا۔” ماجد نے نفرت نال منہ دوجے پاسے کر لیا۔
“اوئِ-ہوئِ، کنے بھولے بندے او! میں جاندی آں، تسیں جان بجھّ کے کوئی رائے نہیں دینی چاہندے۔ میں جو کجھ کر رہی آں، کیتھی واسطے کر رہی آں۔”
“اسدا خرچہ تینوں مل رہے۔”
“تے میرا کوئی خرچہ نہیں؟ میں ہوا 'تے جیوندی آں؟ کی تہاڈے تنّ سو روپئے وچ ماں-دھی تے اک نوکر دا گزارا اس بمبئی وچ ہو سکدے؟ چلو تسیں پنج سو وی کر دیوں، تاں وی؟”
“پر شکنتلا تیری دوست ہے۔”
“دوست تاں ہے، تے وچاری نے برے وقتاں وچ میری مدد وی کیتا اے۔...پر ذرا سوچو، اوہ کوئی ہور رکھ لئیگا۔” اوہ شرارت وسّ ہسی، “پھیر میں کھاہم-کھاہ قربانی وی دیاں تے کوئی ملّ وی نہ پوے، کیوں؟”
“میں کوئی رائے نہیں دے سکدا۔”
“پہلاں تاں تسیں اینے 'پئر' نہیں ہندے سو۔ سچ پچھاں، کی میری یاد ذرا نہیں آؤندی؟”
“میرا تیرا وقتی تے صرف جسمانی رشتہ سی۔”
“عورت-مرد وچکار کوئی ہور رشتہ وی ہندا اے...؟”
“ہاں، وچاراں دی اکسرتا ہندی اے اک قسم دی، اک دماغی کنسینٹ ہندی اے۔”
“تے میرے وچاری کول تاں دماغ ہی نہیں سی۔ بسّ ایہہ مٹی دا جسم سی...” اوہ عجیب جہیاں نظراں نال اس ولّ دیکھن لگی، “تے جسم وچ سوچن-وچارن جاں یاد رکھن دی طاقت ہی نہیں ہندی تہاڈا جسم وی یاد نہیں کردا؟” اوہ اس ولّ ودھدی آ رہی سی۔ ماجد اسدی پہنچ توں دور رہن لئی پرھے جا کے دراز وچوں ماچس لبھن لگّ پیا۔
“میرا جسم تاں نہیں بھلدا جدوں کیتھی نوں دیکھدی آں یاد آ جاندی اے۔” اوہ گلاں کردی-کردی دروازے ولّ ودھن لگی۔ ماجد نے چھڑی ہوئی کمبنی نوں چھپاؤن خاطر سگرٹ سلگا لئی۔
“پتہ نہیں کیوں تسیں ہوراں ورگے نہیں لگدے! تہاڈے نال انج لگدا ہے جویں میں کوئی گناہ نہیں کیتا ساڈا رشتہ پوتر ہے۔ تسیں مینوں انمول شے دتی اے، جہڑی ہور کتوں نہیں ملی۔ مقدس (پوتر) ماں میرے گناہ معاف کرے، میں گھنٹیاں بدھی اس دے ساہمنے گوڈے ٹیک کے گڑگڑاؤندی رہندی آں۔...'ماں مینوں سکون (شانتی) دیء...گناہ نوں ابادات دا رتبہ نہ حاصل کرن دے۔' ماجد۔” اچانک اوہ اسدی پٹھّ نال منہ جوڑ کے سسکن لگّ پئی۔ اسنے دوئے ہتھاں نال اسدے لکّ نوں جکڑ لیا سی۔
ماجد دے متھے اپر پسینہ آ گیا۔ اسنے بلدا ہویا سگرٹ مٹھی وچ گھٹّ لیا تے اکھاں میچ لئیاں۔ پھیر اکو جھٹکے نال، اپنے لکّ دوآلے ولیاں ہوئیاں، مونا دیاں باہاں نوں وکھ کر دتا تے دھریک کے اسنوں دروازے تکّ لے گیا۔
مونا دیاں اکھاں وچوں اتھرو وگ رہے سن۔ جوڑا کھلھ کے اک پاسے جھول گیا سی۔
“آئی ایم ساری۔” اسنے ہتھیلی نال نکّ تے اکھاں پونجھدیاں بڑی آکڑ نال کیہا۔ پھیر رومال کڈھ کے چہرہ صاف کرن لگّ پئی۔ “کدی کیتھی دی مسکراہٹ وچ تسیں یاد آ جاندے او تاں جی کردا اے اسدا گلا گھٹّ دیاں۔” ماجد دی حالت دیکھ کے اوہ پگھل گئی۔
“مینوں... معاف کریں مونا...میں بڑا ہی ادھورا انسان آں۔ میں...عابدہ...۔”
“میں جاندی آں۔” اسنے فلاسفراں وانگ دھیمی آواز وچ کیہا، “میں ویشوا آں تے جے تہاڈی جگہ ایس ویلے ہور کوئی ہندا تاں اسنوں کچا کھا جاندی۔ پر تہاڈے معاملے وچ میں وی ادھوری ویشوا آں۔” اوہ کچی جہی ہاسی وچ اپنے دکھ نوں چھپاؤن دی کوشش کرن لگی۔

دروازے دے پلے ہلّ رہے سن باہر ہلکی-ہلکی پھوار وچ سسکیاں گھلیاں ہوئیاں جاپدیاں سن۔ ماجد دی جھلسی ہوئی ہتھیلی وچ سوئیاں چبھ رہیاں سن۔
عابدہ عابدہ کی دوستی دا ایہی طریقہ ہے کہ میں اتھے ہاں تے توں اتھے باجی دے نیانیاں نال کیرم کھیڈ رہی ایں!'
کھانے ویلے بھکھ نہ ہون دا بہانہ کرکے اوہ سون چلا گیا۔ پاسے پرتدیاں ادھی رات بیت گئی۔ اٹھ کے پانی پیتا۔ ٹہلیا، پڑھن دی کوشش کیتی...پر دماغ وچ رجھّ رہا لاواں ٹھنڈا نہ ہویا؛ تن دی پکار مٹھی نہیں پئی۔ اسدیاں اکھاں ساہمنے کپاہ رنگے بدلاں وچ تارے جھلمل-جھلمل کری جا رہے سن۔ اسنے کئی واری اپنے دوالیوں اوہناں ہتھاں دی کنگھی نوں کھوہل سٹنا چاہیا، پر اسدا سریر اجگر دی لوح-پکڑ توں مکت نہیں ہو سکیا۔ اسنے قمیض بدل لئی سی...پر جتھے اسدے ہنجھو لگے سن، انگیار رکھے جاپدے سن۔ ہوا رک-رک کے چل رہی سی کھڑکی دی چگاٹھ اپر چمیلی دی ٹاہنی سر مار رہی سی۔
ایسی-تیسی ٹور دی!'...اوہ بھڑک کے اٹھ بیٹھا ہویا۔ سرہانے والا لیمپ جگایا۔ ادھر بھوں کے دیکھیا جتھے عابدہ گلھ ہیٹھ ہتھیلی رکھی ستی ہندی سی۔ لگیا، ہنے اٹھ کے کدھرے نٹھّ گئی ہے! اسنوں اپنے پاگل ہون دا بھرم ہون لگیا۔ اوہ کتے نہیں جا سکدی۔ اس توں نسّ کے ہور کدھرے جائیگی وی کتھے؟ اوہ اسدی پتنی ہے۔ اسدے دل دی شانتی بھنگ کرکے آپ آرام نال ستی پئی ہوئےگی؛ تے شئد کوئی ڈراونا سپنا دیکھ کے ہبکیں-ہبکی رو رہی ہوئےگی؛ تے جاگ پین پچھوں صاف مکر جائیگی۔...
'میں سپنے دیکھنے چھڈّ دتے نے۔'
کوئی سپنے دیکھنے وی چھڈّ سکدا ہے بھلا؟ سپنے تاں زندگی دے سہارے ہندے نے۔ کوئی جان بوجھ کے جیونا چھڈّ سکدا ہے بھلا؟ اصل وچ اسدے سپنے چکنا-چور ہو چکے نے۔ اوہ اوہناں سپنیاں نوں مڑ جوڑ دئیگا۔ اوہ اسدیاں اکھاں چمّ کے پھیر اوہناں وچ تارے جگا دئیگا۔ زندگی پھیر پرط آئیگی۔ ایہہ سناپن دور ہو جائیگا، پھیر چاندی دے ورق اپر دو ناں، ابھر کے، چمکن لگنگے۔
اسنے چھیتی-چھیتی کپڑے پائے۔ گڈی دی چابی، اسنے ڈرائیور کول ہی رہن دتی سی کیونکہ سویرے سوکھتے ہی اسنے اسنوں ایئر پورٹ پہنچاؤنا سی۔ خیر، کوئی چنتا نہیں کوئی ٹیکسی مل جائیگی۔
اوہ برساتی لینا وی بھلّ گیا، ویسے بارش وی رک چکی سی۔ سڑک دی مٹمیلی روشنی وچ لگدا سی، سڑک اپر تیل چوپڑیا ہویا ہے۔ اسدا ہمراہی صرف اک بھجیا ہویا کتا سی۔
اوپیرا ہاؤس تک اوہ لتھّ-پتھّ ہو گیا۔ ٹیکسی والے نے شکی-جہیاں نظراں نال دیکھیا، پر ادوں تک اوہ اندر لڑک چکیا سی۔
“ڈنکن روڈ۔” پتہ نہیں اندر کون بول رہا سی!
تھکّ-ہار کے اسنے اپنے آپ نوں اس اجنبی طاقت دے حوالے کر دتا سی تے اوہ طاقت اسدے چارے پاسیوں لپٹ کے کسے اجگر وانگ ہی اسنوں مصلی-مدھولی جا رہی سی۔ اوہ ذرا وی 'انٹلیکچئل' نہیں ہن اس بھرم دی تختی نوں اگّ لا دئیگا اوہ۔ اسدا تے عابدہ دا کوئی جوڑ نہیں۔ کل پہلی ڈاک وچ اوہ طلاق نامہ بھیج دئیگا۔ اوہ ایہناں بلندیاں دا حقدار نہیں۔
چکڑ تے گندگی ولوں بے پرواہ اوہ لمیاں-لمیاں پلانگھاں پٹدا ہویا گلی وچ مڑ گیا۔ رومال کڈھ کے چہرہ صاف کرن لگا تاں کاغذ دا اک ٹکڑا پھٹڑ-چڑی وانگ پھڑپھڑاؤندا ہویا چکڑ وچ جا ڈگیا۔ اسنے چکّ کے دیکھیا اسدا وجٹنگ کارڈ سی۔ اسدا ناں، اہودا، ٹیلیفون نمبر بند دا بند اوہ ہرکھ گیا، 'ایہہ کون ناموراد ہویا؟'
پر ہولی-ہولی اسدے چکڑ وچ دھسے پیراں وانگ ایہہ گلّ اسدے دماغ وچ دھسن لگی کہ ایہہ مورکھ اوہ آپ ہی ہے۔ اینا شریف تے سبھء انسان اس چکڑ وچ کی کر رہا ہے؟ اوہ کارڈ ولّ دیکھدا تے کدی مونا دے بند دروازے ولّ۔
اوہ اتھے کویں پہنچ گیا؟ جا اوہ کتھے رہا سی، تے آ کتھے گیا ہے؟ بوندلیا جیہا اوہ پچھانہ ولّ پرتیا محلے دی غریبی تے ننگاپن اسدے پچھے-پچھے ہو لئے۔ رات، ہور کالی ہو گئی جاپدی سی۔ مینہہ نے مڑ آ گھیریا تے اوہ تیزی نال گندیاں-مندیاں، نکیاں-وڈیاں، بھیڑیاں گلیاں نوں پچھے چھڈدا ہویا دوڑدا رہا۔
اک واری سبھء سنسار وچ واپس آ کے اسنے گھڑی دیکھی، پونے تنّ وجع چکے سن چھ وجے اسنے جہاز چڑھنا سی۔ دور-دور تک کسے ٹیکسی دا ناں نشان تک نہیں سی۔ اوہ دوڑدا رہا گندگی توں دور، اپنی مورکھتا تے دنیاں دے مہنیاں توں دور، پورے انساناں دی دونیاں ولّ۔ اوہ کسے وی قیمت 'تے اپنی دنیاں تے اپنی ہستی تیاگن لئی تیار سی۔
پھلورا پھاؤنٹین توں اسنوں ٹیکسی مل گئی۔...تے جدوں اوہ گھرے پہنچیا تاں مانسک تے سریرک طور 'تے اینا تھکیا ہویا سی کہ کپڑے بدلن دی طاقت وی نہیں سی اس وچ۔ اوہ ذرا سستا لین لئی دیوان اتے لیٹ گیا پلین دی اڈان وچ اجے ڈھائی گھنٹے رہندے سن۔
جدوں ساڈھے چار وجے الارم وجن لگا تاں اسدے ہتھاں وچ اینی طاقت وی نہیں سی کہ بٹن دب کے اسنوں بند ہی کر دیندا۔ اسدا سر منا-مونہیں بھارا ہویا ہویا سی تے لتاں بری طرحاں ٹٹّ رہے سن۔ بڑی مشکل نال اوہ اٹھیا، پر چکراء کے اتھے ہی ڈگّ پیا۔ اسنوں اپنی حالت اپر ایناں رحم آیا کہ خود اوہدا رون نکل گیا۔

گرمی!...اسنے چاہیا کہ انگیاراں دی اس پرط نوں اپنے اپروں لاہ سٹے۔ پر سفید پھمبیاں ورگی نرم-نرم برف وچ اوہ نکّ تکّ دھس چکیا سی۔ ساہاں دی گتی دے نال-نال اسدی کھوپڑی وچ اک بھاری پینڈولم ایدھر-ادھر اسدیاں پڑپڑیاں نال ٹکراء رہا سی۔ اسدے لکّ دوآلے لچکدار مرمری اجگر لپٹے ہوئے سن کپاہ رنگا چکڑ اسدے ساہاں وچ گھلدا جا رہا سی تاریاں دی پھوار ہیرے دی راکھ بنکے اکھاں وچ رڑک رہی سی۔
پیاز دے سکے چھلکے وچ لپٹی ہوئی عابدہ اس اپر کھنبھ پساری، ہنجھو وہاء رہی ہے اسدے آر پار دودھ دیاں بوتلاں دی قطاراں بڑی ترتیب نال سرک رہی سی تے اسدیاں رگاں وچ برف دیاں بریک بریک کینکراں رڑک رہیاں سن 'عابدہ، عابدہ۔' اسنے بولاؤنا چاہیا، پر منہ لوہے دے شکنجے وچ جکڑیا ہویا سی جہڑا جر چکیا سی۔
اکھاں کھلیاں ہون 'تے وی اوہ اپنے اپر جھکی ہوئی عابدہ نوں سپنا سمجھدا رہا۔ عابدہ، جسنے سپنے دیکھنا چھڈّ کے آپ کسے لمے سپنے دا روپ دھار لیا سی۔ اس وچ اس سپنے نال جوجھن دی طاقت نہیں سی رہی۔
پر جدوں اسنے گلابی کاغذ وانگ سرسراندا ہویا ہتھ اسدے متھے اپر رکھیا تاں اوہ پوری طرحاں جاگ پیا۔
“توں-توں-کداں...؟” اوہ اٹھن لگیا۔
“اٹھو نہ۔” اسنے سسکی جہی لئی۔
“توں رو رہی ایں؟” اسنے انگل نال اسدی بھجی ہوئی گلھ اتے لکیر کھچی تے تھکیویں جہے کارن اکھاں میچ لئیاں۔
دوجی واری جدوں اسدیاں اکھاں کھلیاں تاں سویر ہو چکی سی۔ عابدہ دا گلابی گرارا تے دپٹہ وٹو-وٹّ ہویا-ہویا سی۔ متھے اپر اک تھکی جہی لٹ بے دم پئی سی، پر اسدیاں اکھاں وچوں پانی جھر رہا سی۔

گیاراں دناں بعد اسدا بخار لتھا سی...اینے دن اوہ کس دنیاں وچ رہا، کی کردا رہا، اسنوں کجھ وی یاد نہیں سی تے انج اپنی زندگی دے گیاراں دن گواچ جان کارن اوہ خاصہ بھیبھیت ہو گیا سی۔
“کی ہویا سی؟”
“گٹھیا بخار۔”
“توں کد آئی...؟”
“شکروار نوں تار ملی...میں آئی تاں...” اوہ ہسّ وی رہی سی تے ہنجھو وی وگ رہے سن، “ہائے مجو تسیں تاں مینوں ڈرا ای دتا۔” عابدہ نے اسدا ہتھ پھڑ کے اپنی گلھ نال لا لیا۔
“پھیر 'کلا چھڈّ کے جائینگی؟” ماجد نے اسدا ہیٹھلا ہونٹھ چھوہ کے کیہا۔
“کدوں گئی ساں تہانوں چھڈّ کے، دل تاں ہر ویلے اتھے ہی ہندا سی تہاڈے کول۔”
“خطاں توں تاں انج نہیں سی لگدا۔”
“اوہ! او-جی، خط تاں تہانوں جلاؤن خاطر لکھ دتے سن۔” عابدہ دیاں اکھاں وچوں مٹھاس ٹپکن لگی۔
“ایتکیں جلایا تاں خدا دی سہں بھسم ای ہو جاوانگے اسیں۔”
“طوبہ! طوبہ میری! اﷲ...” اسنے اپنے کنّ دی لول مروڑ کے، گلھ اتے چپیڑاں ماردیاں کیہا، “جان ہن ایہو جہی غلطی نہیں ہوئےگی۔”

پھیر نویں ہوئی شادی ورگے دن پرط آئے موجاں لگّ گئیاں۔ سویر توں لے کے شام تیک دوستاں دی بھیڑ لگی رہندی۔ پھلّ، پھل، مٹھیائیاں تے کتاباں اینیاں آئیاں کہ ورتن والیاں دی کمی پے گئی۔ خط، تار تے کارڈ اینے آئے کہ عابدہ نے تھالاں وچ پا کے سرہانے بنی شیلپھ اتے سجا دتے۔
بیماری دے دناں وچ ماجد نوں گیسٹ-روم وچ پہنچا دتا گیا سی۔ ڈبل-بیڈّ اپر مریض دی دیکھبھال کرنی وی کجھ مشکل ہندی سی۔ جدوں اوہ سہارے نال ترن دے قابل ہو گیا، اوہ اسنوں اپنے کمرے وچ لے آئی۔ اس دوران اسنے کمرے دی دکھّ ہی بدل دتی سی برسات دے دناں وچ دھپّ گھٹّ ہندی ہے اس لئی اسنے بھارے پردے اتار کے ہلکے پیازی رنگے نیٹورک دے پردے لا دتے سن۔ کمرے وچ ہریک چیز اکھاں نوں آرام پہنچاؤن والی سفید جاں فکے گلابی رنگ دی سی۔ چٹے کنڈلورک دے پلنگھپوش دیکھ کے برف دے میدان یاد آ جاندے سن۔ ماجد دا بند-بند، منھے-منھے درد نال کھسدا رہندا۔ اک، کدی نہ اترن والی تھکان تے اداسی چھائی رہندی۔ عابدہ اسنوں گودی دے بال وانگ ہی پرچاؤندی رہندی۔ اسدی محبت، پیاجی-گلابی شامیانے دی چھاں وانگ شانتی-بھرپور چھاں کری رکھدی۔ اس ٹھنڈی چھاں وچ اکھاں بند کری پیا ماجد، اپنی قسمت اپر حیران ہندا موت دے منہ وچ جا کے اسنے عابدہ نوں دوبارہ پا لیا ہے۔ اک بھیانک سپنے دا انت ہو چکیا سی تے زندگی مڑ پدھرے راہاں اپر تر پئی جاپدی سی۔
ہولی-ہولی حال-چال پچھن والیاں دا میلہ گھٹّ، تے پھیر ختم ہو گیا۔ ماجد نے دو مہینے دی چھٹی ہور لے لئی۔ ڈاکٹر نے ساودھانی ورتن دی ہدایت کیتی سی۔ گٹھیئے بخار دا دل اتے بڑا ماڑا اثر ہندا ہے تے پرہیز، علاج نالوں وڈا ہندا ہے۔ عابدہ اپنے ہتھیں اس لئی کھانا بناؤندی تے چمچے نال کھاؤن دی ضدّ کردی۔ ویسے، بہت زیادہ نمرتا دا پردرشن جہڑا اکثر مہماناں دے ساہمنے ہونا چاہیدا سی، اوہ اسنوں غیرضروری سمجھ کے اکھوں پروکھے کر جاندی۔ پر پرہیز دے معاملے وچ بڑی کٹھور سی اوہ۔ جے انج ہی ماجد کدی اسنوں اپنے ولّ کھچدا تاں اوہ سختی نال منع کر دیندی۔ سادھارن اتیجنا توں بچن لئی، لمے-وڈے کماں وچ رجھی رہندی۔ کئی واری کہن توں بعد اوہ نائیٹ سوٹ بدلدی۔ بجائے کوئی سندر نائیٹ-ڈریس پاؤن دے، پوریاں باہاں والے کرتے تے ڈھلے پاجامے جہے پاؤن لگّ پئی سی اوہ۔
ماجد نے سخت ورودھ کیتا۔
“ایہہ جھلّ-وللاپن مینوں بالکل پسند نہیں۔”
“اتھے نائیٹ سوٹ بڑے اوپرے لگدے سن، میں شبانہ نوں دے دتے۔”
“تاں نویں بنواء لے۔”
“کیوں؟”
“میں جو کہہ رہاں۔”
“کیوں کہہ رہے او تسیں؟” اوہ شرارت وسّ ہسدی، “میں تاں نہیں کہندی پئی تے تسیں شروع توں ہی کرتا پاجاما پاؤندے او، تے مینوں بڑے سیکسی لگدے او!”
“پہلاں کیوں پاؤندی ہندی سیں؟
“پہلاں دی گلّ ہور سی پہلاں تاں کسے ویلے میں گوڈیاں بھار رڑھدی وی ہندی ساں۔ چوسنی وی چنگھدی ہندی ساں۔”
ماجد کچے جہے ہو گئے۔
“تے سچی گلّ ایہہ ہے، بڈھاپے وچ ایہہ چوچلے چنگے نہیں لگدے۔”
“تاں توں بڈھی ہو گئی ایں؟”
“مونا دے مقابلے 'چ تاں بڈھی ای آں۔ کوئی دس ورھیاں دا فرق ہوئےگا۔”
ماجد دا دل بیٹھن لگا۔ نہیں عابدہ نے اسنوں معاف نہیں سی کیتا، تے کدی معاف کریگی وی نہیں۔
“چھڈو، کی کپڑیاں دی بحث لے بیٹھے او...بئی، میں تاں مسمی دا جوس دینا ای بھلّ گئی۔” اوہ کاہل نال اٹھ کے باہر چلی گئی۔
ٹھیک وی ہے، کپڑیاں نال کی فرق پیندا ہے؟ جے برف دی صلع نوں لال-سوہے ریشمی-جوڑے وچ لپیٹ دتا جائے...تاں کی اوہ دلہن بن جائیگی؟ تے برف دی صلع اسدی چھاتی اپر بھاری، ہور بھاری، ہندی گئی۔
سریرک طور اتے اوہ نارمل ہو چکیا سی۔ دفتر وی جان لگّ پیا سی پر عابدہ بڑی مشتیدی نال کسے نرس وانگ ہی اپنا کرتوّ نبھا رہی سی۔ جتھوں تک سنبھوَ ہندا، اوہ آنی-بہانی اسدا دھیان ہور پاسیں لائی رکھدی۔
“عابدہ...” اخیر اسنے تنگ آ کے، کھلھ کے گلّ کرن دا فیصلہ کر لیا۔
“جی...؟” اوہ بڑے پیار نال بولی۔
“کی میں بہت بیمار ہاں؟”
“خدا نہ کرے...کیوں؟”
“ایہی میں پچھنا چاہندا آں...تاں پھیر ایہہ دوری کیوں؟”
عابدہ نے کوئی جواب نہ دتا بیڈّ-کور اتے ادکھّ چتر بناؤندی-مٹاؤندی رہی۔
“جواب دیء، میری گلّ دا؟”
“جواب نہ ہوئے تاں...کتھوں دیاں؟” اسنے مری جہی آواز وچ کیہا۔
“کی ساڈی شادی دے کوئی ارتھ نہیں؟”
عابدہ دا سر ہور جھک گیا۔
“عابدہ خدا دے واسطے جواب دے...؟”
عابدہ دیاں نظراں ہولی-ہولی اپر اٹھیاں تے کھڑکی دے باہر کجھ لبھن چلیاں گئیاں۔ اسدا چہرہ اتی پیلا تے مرجھایا جیہا لگن لگّ پیا سی۔
“پتہ نہیں...” اسدیاں اکھاں سجل ہو گئیاں سن۔
“عابدہ میری جان!” اسنے بے چین ہو کے اسنوں اپنی ہکے نال گھٹّ لینا چاہیا، پر انج محسوس ہویا جویں اسدیاں باہاں وچ اسدی بیوی دے بجائے کنڈیدار فولادی تار دا پورا بنڈل آ گیا سی، جس وچ قطعی لچک نہیں سی۔
“اف...ناڑ چڑھ گئی...۔” اوہ جھینپ مٹاؤن خاطر، سر کھرکن لگّ پئی۔
“میرے ہتھاں 'چ سولاں لگیاں ہوئیاں نے؟”
“نہیں...پر...اوہ...” اوہ اس توں ٹل جانا چاہندی سی۔
“پر کی؟” اسنے اسدا ہتھ پھڑھ کے پھیر بٹھاء لیا۔
“او-ہو...” اوہ کراہی۔
“سوری...کی کہہ رہی سیں توں؟”
“تہاڈے ہتھ...” اوہ پھیر جھجک گئی۔
“کی ہویا میرے ہتھاں نوں؟” اوہ تھکاوٹ جہی محسوس کرن لگا، ”سولاں اگیاں ہوئیاں نے میرے ہتھاں وچ؟”
“کیوں پچھ رہے او ایہہ الٹیاں-سدھیاں گلاں، تہاڈے ہتھاں وچ کجھ وی نہیں۔ شئد میرے لئی...کجھ وی نہیں۔”
“کی مطلب؟”
“تسیں مینوں ہتھ لاؤندے او تاں تاں انج لگدا اے، اپنے دل اپر جبر کر رہے او...تے اس دا ماجد، کوئی فائدہ نہیں۔...مجو، ایہہ ناٹک ہن ختم ہو جانا چاہیدا ہے۔” اسدے چہرے اتے عجیب جہی کٹھورتا آ گئی، “ایہہ رشتہ زبردستی دا نہیں دل دا رشتہ ہندا ہے۔”
“یعنی میں دل نال زبردستی کرکے تینوں...! تینوں؟...توں اجہیاں گلاں کر رہی ایں!”
“ہاں...تے اس دا کارن بالکل سپشٹ تے پرتخّ اے۔ تسیں تے میں دوہاں نے غلطی کیتی ہے۔”
“غلطی؟”
“دیکھو مجو سمجھن دی کوشش کرو اک تار کٹّ دتا جائے تاں کرنٹ دا سلسلہ ختم ہو جاندا اے تے پھیر جے دوجے پاسے دا تار پھیر کٹّ کے اس نال جوڑن دی کوشس کیتی جائے تاں فیوز اڈّ جاندا اے تے زوردار شاک وی لگدا اے۔”
“ٹٹے ہوئے تار مڑ جوڑے وی جا سکدے نے۔”
“اس سلوشن ساڈے ملاپ نال نہیں بن سکیا۔”
“کی مطلب؟”
“جدوں میاں بیوی وچلے تار ٹٹنے شروع ہو جاندے نے بچے سلوشن بن کے اوہناں نوں جوڑی رکھدے نے۔”
“او توں مینوں پاگل کر دئینگی۔ عابدہ، میری جان میں تیرا آں، میرا دل تیرے اے۔”
“پر جسم میرا نہیں۔”
“عابدہ...! پلیز!!...”
“تے اجیہی کوئی شادی نہیں نبھ سکدی۔ تہاڈے ایہہ دو ٹکڑے، وکھرے-وکھرے کسے دے کم دے نہیں اوہ جسم، جس وچ دل نہ ہوئے...تے اوہ دل، جس...!”
“عابدہ...!”
“میں بہت سوچیا اینا سوچیا کہ سوچ-سوچ کے متّ مری گئی۔ اس دے سوائے کوئی چارہ نہیں۔ تسیں اپنے جسم نالوں دل نوں وکھ رکھ کے جیوندے نہیں رہِ سکدے۔ اس لئی تہانوں صحیح-سلامت تے پورا بننا پئیگا۔”
“توں مینوں الجھائی جا رہی ایں۔ اچھا، میں تیری تھیوری منّ وی لواں پھیر وی میرا دل تے دماغ تاں تیرا ای اے، تے سالاں بدھی میرے جسم نے وی تیری پرکرماں کیتی اے۔ جے اک ذرا جنے طوفان کارن پل-چھن لئی بھٹک گیا سی تاں کی توں مڑ اپنے قدماں وچ جگہ نہیں دئینگی، اسنوں؟”
“جسم دی اینی بے عزتی نہ کرو۔ مینوں تہاڈا جسم قدماں وچ نہیں، کھلیاں باہاں وچ چاہیدا اے۔ پر میں تہانوں، تہاڈے نالوں ودھ جاندی آں۔ تہاڈا جسم، تہاڈے دماغ دا غلام نہیں تے میں دھکہ کرن دی عادی نہیں۔”
“تے میرا دماغ میرے جسم دا غلام ہے!”
“ہریک مرد دی دیہہ، اسدے دماغ اتے چھائی رہندی اے۔ اس وچ شرم والی کہڑی گلّ اے؟ صدیاں دے تزربیاں دا سٹہ اے ایہہ نالے پھیر کھیرو-کھیرو ہو جان نالوں چنگا اے، سمجھوتہ کر لیا جائے۔”
“یعنی جے میرا جسم چکڑ وچ لیٹا لاؤن لئی مچل جائے تاں میں اپنے دماغ نوں وی گٹر وچ سٹّ دیاں!”
“عقل تے پڑ ھائی-لکھائی دی تکڑی وچ انسان نوں تولنا انصاف نہیں...جویں مونا چنگی عورت اے...جو خزانہ اس کول ہے، میرے کول نہیں۔ اس لئی چکڑ وی کدی-کدی صندل نالوں ودھیرے لابھونت سدھ ہندا اے۔”
“اسے انپھیریئٹی کمپلیکس (ہین بھاونا) نے تیری متّ مار دتی اے پتہ ای کی کہہ رہی ایں توں؟”
“ٹھیک ای کہہ رہی آں ورنہ اوہ تہانوں انج کھوہ کے نہ لے جاندی۔”
“بکواس! میرا کدی کوئی کچھ نہیں لے گیا۔”
“...کچھ نہ صحیح، پر ملائی تاں لاہ کے لے ای گئی۔” اوہ کھڑ-کھڑ کرکے ہسی۔ اسدیاں اکھاں وچ اک عجیب قسم دی چمک سی۔ چہرہ لال-سوہا ہویا-ہویا سی۔ انگلاں دے پوٹے ٹھنڈے-یکھّ سن تے ہتھیلیاں پسینے نال تر۔...اگّ تے پانی دے اس بے رحم سمیل صدقہ اسدی حالت بڑی عجیب جہی ہو گئی سی۔
“پھیر ہن کی ارادہ اے تیرا؟” ماجد نے کھجھ کے پچھیا۔
“تسیں اس نال شادی کر لؤ...دیکھو، دیکھو ٹھنڈے دل نال گلّ سنو۔ تسیں جے تتے توے 'تے بیٹھ جاؤ تے ایہہ کہو کہ اسدا جسم زیادہ حسین نہیں، تاں وی میں یقین نہیں کرانگی۔”
“دنیاں وچ کروڑاں عورتاں دے جسم اس نالوں وی زیادہ...اس نالوں کتے ودھیرے دل-کھچّ تے حسین نے پر اسدا ایہہ مطلب تاں نہیں کہ میں عقل دے سارے دروازے بند کرکے جیوندا رہِ سکدا آں۔ ایہہ نادرشاہی حکم دین دا تینوں کوئی حق نہیں۔ ذرا سوچ، توں مینوں کنج بری طرحاں ٹھکرا رہی ایں؟...جے اویں ہی سی تاں توں اس ویلے فیصلہ کیوں نہیں سی کیتا جدوں...”
“ادوں عورت دا سویمان ساہمنے آن کھلوتا سی، تے میری اکال 'تے پردہ پے گیا سی۔ تہاڈے اپر اینا حق سمجھدی ساں کہ اندازہ وی نہیں لا سکی کہ تہانوں جت نہیں سکانگی۔ ہن تہانوں ادھورا محسوس کرکے اس فیصلے 'تے پہنچی آں کہ ایہہ میری خدغرضی تے کمیناپن ہے کہ تہاڈے ونڈارے اپر طول گئی آں۔ دوسرا واقعی اس ویلے حد توں ودھ خدغرض ہو گئی ساں کہ تہانوں گنواء بیٹھن توں بعد کتے میرے اؤرتپنے اتے انگلاں نہ اٹھن لگّ پین۔ لوکی تہانوں ماڑا تاں آکھدے ای، نال ای میرے اپر وی ترس کھاندے۔ اف اﷲ، اپنے اتے ترس کھاندیاں کنج دیکھدی دنیاں نوں!” بڑا ہی بودا تے مورکھتا بھریا گھمنڈ سی، ہار توں بچن لئی پینترے باجی 'تے اتر آیا! مینوں اپنے آپ اتے بھروسہ سی کہ میں الٹی ہوئی کوڈی نوں پلٹ دیانگی۔ تسیں وی میرے رہوگے تے تہاڈی بچی نوں ممتا دے کے شاید اس زیادتی دا بدلہ وی لاہ سکانگی، جہڑی میں بانجھ ہو کے تہاڈے نال کیتی اے۔”
“توں اپنی جانے، اپنی ہکّ اپر دہتھڑاں مار کے پشچاتاپ کر رہی ایں؟”
“... ... ...”
“تاں توں فیصلہ کر لیا اے کہ اپنے ضمیر دیاں فٹکاراں توں بچن لئی تے اپنی دماغی شانتی لئی میری بلی چڑھاء دئینگی؟”
“ہاسے مذاق وجوں نہیں، بڑا سوچ وچار کے میں ایہہ فیصلہ لے سکی آں۔”
“تاں ہن توں مینوں دے-دین لئی پوری طرحاں تیار ایں؟”
عابدہ چپّ رہی۔ اوہ پھیر پتہ نہیں کہڑیاں سوچاں وچ گواچ گئی سی!
“کی ہور کوئی راستا نہیں؟ تیرے دل وچ میرے لئی کوئی گنجائش باقی نہیں رہی؟”
“اس دے الٹ میرے دل وچ سوائے، تہاڈے ہور کسے بھرم لئی کوئی گنجائش نہیں۔ پچھلے ڈیڈھ سال توں بس تسیں ہی تسیں ہو چارے پاسے۔ تہاڈے نال نفرت، تہاڈے اپر غصہ، تہاڈے نال پیار تے ہمدردی...بسّ، تہاڈے نال ہی جا ملدے نے میریاں سوچاں دے سارے سرے۔...تے تسیں کہندے ہو، میرے دل وچ تہاڈے لئی کوئی گنجائش نہیں! تہاڈے بارے میں ایناں سوچیا ہے، جے اونا خدا بارے سوچدی تاں لازمی پیغمبر دا رتبہ (درجہ) پراپت کر لیندی۔ پر تہانوں نہ پا سکی۔”
“پاؤندی تاں تد جے گواچیا ہندا۔ اچھا، توں کیہا سی تیرے دل وچ میرے لئی غصہ وی ہے، تے پیار وی۔ اس دا مطلب ایہہ ہویا کہ میں تیرے دل وچ اجے وی جیوندا ہاں پھیر جیوندے نوں دفن کرن دا فیصلہ کنج کر لیا اے توں؟...عابدہ، میری جان! کی تیرا جسم مینوں کدی نہیں بلاندا؟”
“نہیں بلاندا...؟ میرا جسم تہاڈے جسم دی چھوہ لئی ترس گیا اے۔”
“پھیر جدوں میں ہتھ لاؤنداں تاں...؟”
“تاں...تاں پتہ نہیں کی ہو جاندا اے!” شاید اوہ اپنے انپھیریئرٹی کمپلیکس کارن جھجک کے صلع-پتھر ہو جاندی ہے۔
“عابدہ!” ماجد نوں اسدی اوپری-جہی تکنی توں بھے آؤن لگا، “میرے کول آ...ایدھر!” اوہ کھڑکی کول اس ولّ پٹھّ کری کھڑی سی۔
“عابدہ!”
“ایہہ سارا جھنجٹ ادوں ہی مکّ جاندا!”
“میں تیرے بناں جیوندا نہیں رہِ سکدا!”
“تسیں ایہی کہندے، تے جان دین لئی طول جاندے پر سارے تہانوں بچاء کے سمجھاؤندے 'مرن والیاں نال کوئی نہیں مردا۔' تے تسیں سمجھ جاندے۔ پھیر تسیں انج اپنے جیون دے دو ٹکڑے کر دین لئی مجبور نہ ہندے۔ تسیں اپنے ارتھاں وچ جیوندے رہندے۔ تسیں، تہاڈی بیوی تے بچی۔”
“بند کر ایہہ بکواس، خدا دے واسطے! تینوں کی ہو گیا اے؟”
“اوہ وی بڑی شرمندی ہندی۔ تے کوئی وڈی گلّ نہیں، میری شکرگزار وی ہندی کہ میں اسنوں زندگی سنوارن دا اک چانس دتا اے پھیر شئد اسدا ناں بجائے کیتھی دے سبہا رکھ دیندی۔”
ماجد دا سر چکرا رہا سی تے اکھاں ساہمنے رنگ-برنگے دائرے چکر کٹّ رہی سن۔
“جدوں پہلی واری مینوں پتہ لگیا تاں میں مرن دا ارادہ کرکے سمندر ولّ چلی گئی، پر میری ہمت جواب دے گئی۔ اک واری سمندر وچ نہاؤندیاں ہویاں میرا پیر تلھک گیا سی تے میں خوب غوطے کھادھے سن، نکّ-منہ وچ پانی پے گیا سی۔ اس لئی میں ڈر گئی موت توں نہیں، موت ولّ جان توں...”
اوہ کھڑکی دے باہر سنّ وچ پتہ نہیں کی لبھّ رہی سی ؟...شاید اوہناں سپنیاں دے پرچھاویں، جہڑے ٹٹّ چکے سن۔ اسدے چہرے اتے اک نویں تھکان سی۔ ماجد نے اکھاں میچ لئیاں تے سر سرہانے اپر ٹکاء دتا۔

کس گلابی تتری وانگ اسدا دوپٹہ پھڑپھڑا رہا سی اسدیاں پتلیاں اتوں تلھک کے اوہ بڑی دور چلی گئی۔ اینی دور کہ ماس دا اک بتّ جیہا بن گیا۔
“عابدہ!” اسنے گلے دیاں گہرائییاں وچوں اسنوں آواز دتی پر کوئی دھنی پیدا نہیں ہوئی۔ اسنے تربھک کے اکھاں کھوہل دتیاں۔ عابدہ دی دیہہ کھڑکی 'چوں باہر ولّ الری ہوئی سی۔
“عابدہ!”
اوہ تربھکی پر دوجے ہی پل ماجد نے اسنوں اپنیاں باہاں وچ جکڑ لیا۔
“کی ہویا مجو!” اوہ اسدیاں فیلیاں ہوئیاں اکھاں دیکھ کے سہم گئی۔
“توں-توں اس کھڑکی وچوں...!”
“کھڑکی وچوں؟”
“ہاں عابدہ” اسدے متھے اپر پسینے دیاں بوندا چمکن لگیاں۔
“او-ا تسیں سمجھے، میں اس کھڑکی وچوں چھال مار کے خدکشی کرن لگی آں؟”
“ہاں، میری جان نکل گئی سی عابدہ...توں...۔”
اسدی دیہہ دی لچک پھیر فولادی تاراں وچ بدل گئی۔
“پر ایہہ کھڑکی تاں زمین توں تنّ فٹّ اچی وی نہیں۔ اتھوں ڈگّ تے تاں میرے پیر وچ موچ آؤن دا خطرہ وی نہیں۔” اوہ ہسّ پئی۔
ماجد دے ہتھاں وچ زہریلے کنڈے کھبھ گئے۔
“جے ایہہ کھڑکی بجائے تنّ دے تیہہ فٹّ اچی ہندی پھیر؟ پھیر او-ا خدا!”
“پھیر، تسیں مینوں ہیٹھاں سٹّ دندے !” اسدی آواز وچ مٹھاس سی۔
“عابدہ!”
“تے لوک سمجھدے کہ دل ٹٹّ جان کرکے میں خدکشی کر لئی اے۔” اوہ بلھیاں وچ مسکرا رہی سی۔
“توں-توں سمجھدی ایں” اسدی آواز وچ الانبھا نہیں، تھکاوٹ بھری ہوئی سی۔
“سمجھنا تاں نہیں چاہندی ماجد! پر میں ہار گئی آں۔” اوہ ہسی، “ہن تسیں ٹھیک ہو گئے او، میں اتھے بے کار کیوں تہاڈی الجھن دا کارن بنی بیٹھی رہاں؟” اسدی آواز وچ اتھاہ نرمی سی۔
اوہ ویران-سنیاں اکھاں نال چپ چاپ اس ولّ دیکھدا رہا۔
“حمیدا نیروبی جاندیاں ایدھر ہو کے جائیگی۔ میں اسنوں لکھ دیاں کہ امی جان نوں میری ضرورت ہے اوہ اتھے مہینہ کو پہلاں آ جائے اسدے آؤن نال رونق ہو جائیگی۔”
اوہ پھیر وی چپّ رہا۔
“پھیر تسیں کجھ دناں لئی بنگلور، امینا خالہ کول چلو جانا۔”
“پھیر؟”
“امی نوں برسات دے موسم وچ بڑی تنگی ہندی اے۔”
“توں جانا چاہندی ایں؟”
“مکان دی مرمت وی ضروری اے۔ میں سوچدی آں جے وڈے ابا والا گھر وک جائے تاں ڈاکٹر دا بلّ تے شنکر دے پیسے سروں لتھّ جان۔”
“میری گلّ دا جواب دیء، توں جانا چاہندی ایں؟”
“میں-میں سوچدی آں جے...!”
“کی؟”
اوہ چپّ ہو کے اپنے دپٹے دیاں سلوٹاں کڈھن لگّ پئی۔
“توں ڈردی ایں کہ امریکن فلماں وانگ کتے میں تینوں قتل...”
“...نہیں، میں مرن توں نہیں ڈردی ماجد م-مینوں اپنی دماغی حالت اتے شکّ ہون لگّ پیا اے۔ میری دیہہ او-ا، میں کی دساں۔ کی تہانوں کجھ محسوس نہیں ہندا؟”
“تینوں اپنی دماغی حالت 'تے شکّ ہو گیا اے جاں میرے اتے؟”
“دوئے گلاں ای نے۔ مجو میری جان! اسیں دوئے جہناں حالتاں وچوں لنگھے آں، اوہ بڑی کوڑی سچائی اے۔”
“جانداں، جو تیرے 'تے بیتی اے دنیاں دی کسے ہور عورت 'تے نہیں بیتی۔” اچانک ماجد دا چہرہ سرخ ہو گیا۔
“ایہہ تاں میں نہیں کہندی، پر شاید میں دوسریاں عورتاں وانگ پوری نہیں۔ میرا دل چھوٹا اے۔ ایرکھا نال بھریا ہویا اے۔”
“عابدہ، میں گناہ کیتا اسنوں منّ لیا طوبیٰ کیتی!”
اکّ کے عابدہ نے میز توں گلاس چکیا تے فرش اتے سٹّ دتا۔ کچّ دے ٹکڑے ادھر-ادھر کھلر گئے۔
“جے ہن میں اپنی غلطی منّ لواں کی ایہہ ٹکڑے جڑ جانگے؟”
“تاں توں جانا چاہندی ایں چاہے پھیر ٹکڑے جڑن جاں کوڑے دے ڈھیر 'تے سوٹّ دتے جان؟”
“وقت سارے زخم بھر دیندا اے۔ تہاڈی بیماری دے کارن...شئد کچے کھرھینڈ اچڑ گئے نے۔”
“عابدہ جاندی ایں کدی میں کی سوچدا ہندا ساں؟”
“کی؟”
“کہ جے توں کدی میرے نال بے وفائی کیتی تاں خدا-قسم، تیرا گلا گھٹّ دیاںگا تے پھیر اپنے گولی مار لوانگا۔ پر ہن...”
“ہن...؟”
“ہن میں دعا منگداں کہ کاش، تیرے قدم لڑکھڑا جان۔ توں میرے نال دغا کریں تے تکڑی دے دوئے پالڑے بروبر ہو جان۔ توں وی اینی پلیت ہو جائیں۔ پھیر اسیں دوئے برابر ہو جائیے...ایہہ دوری مٹ جائے۔”
“اسے لئی میں کہندی آں، سانوں اکٹھے نہیں رہنا چاہیدا۔ ورنہ اوہ ہو جائیگا، جو نہیں ہونا چاہیدا۔” اسدے ساہاں دی گتی اینی تیز ہو گئی، جویں خاصی لمی دوڑ لا کے آئی ہوئے۔

“حمیدا نوں لکھ دے، میرے گرم کپڑے لیندی آئے بنگلور وچ ٹھنڈ ہوئےگی۔” ماجد نے پاسہ پرط کے کندھ ولّ منہ کر لیا۔

عابدہ چھیتی-چھیتی پلیٹاں-چمچے گن کے الماری وچ رکھ رہی سی۔ فالتو تولیئے، چادراں اسنے اپنے بکسے وچ پا لئیاں سن۔ پتہ نہیں کنے دناں دی یترا ہوئےگی لوک بڑے کمینے ہندے نے، بہکر تیک نہیں چھڈدے۔
عابدہ ہمیشہ رنگلے دپٹے لیندی ہندی سی۔ سال بھر چل جاندے سن۔ اسدے اوہ دپٹے جہڑے اوہ سہریاں توں رنگاء کے لیاؤندی ہندی سی۔ جدوں رنگ فکے پے جاندے تاں اوہ آپ ہی اوہناں نوں رنگ کے کجھ دن ہور کم چلا لیندی۔ پر کجھ دناں دی اوہ سفید دپٹہ لئی پھردی سی۔ پھیر اک دن سونے دیاں چوڑیاں وی لاہ دتیا کہ جی اکّ گیا اے۔ ماجد چور اکھ نال دیکھدا تاں اسدا دل بیٹھن لگّ پیندا اجے تاں مریا نہیں...پھیر عابدہ نے اسدا سوگ کیوں مناؤنا شروع کر دتا ہے۔
“انگوٹھی کتھے اے؟” ایہہ انگوٹھی اسدی ماں نے دتی سی کہ بیٹا دلہن دے پا کے پھیر اسدا منہ دیکھیں۔
“کہڑی انگوٹھی؟ اوہ، اسدا نگ ڈھلا پے گیا سی۔ شنکر نوں دے دتی اے ٹھیک کراؤن لئی۔” ماجد نے شنکر توں پچھیا تاں اوہ بھنوتر گیا۔
“او-ا شاید بھلّ گئی ہوئےگی۔” پر اسنے عابدہ نال اس دا ذکر کرنا اپنی ہتک سمجھیا۔
دوہاں دی شادی ویلے دی جہڑی تصویر ڈریسنگ-ٹیبل 'تے پئی ہندی سی اسدا خالی فریم اسنے پھٹے اتے پیا دیکھیا تے چپ چاپ اتھے ہی پیا رہن دتا۔ ردی دی ٹوکری وچ اسنوں صرف عابدہ دی تصویر دے ٹکڑے نظر آئے، اسدی اپنی تصویر غائب سی تاں عابدہ اس وار سارے رشتے توڑ کے جا رہی ہے!

پھیر، اک دن پھیر پلیٹاں، چمچے سائیڈ بورڈ اتے سج گئے۔ تولیئے، چادراں وڈے صندوق وچوں نکل آئیاں تے شنکر نوں کہہ کے کلی کرن والے بلائے گئے۔
پر انگوٹھی تے چوڑیاں واپس نہ آئیاں۔
ڈاک آؤندی تاں عابدہ الھ وانگ جھپٹدی۔ ماجدا دی ڈاک میز اتے رکھ کے غسل خانے وچ جا بند ہندی۔ فلیٹ وچ اسنے اک دن بہت ہی ودھیا قسم دے لفافے دے ٹکڑے دیکھے۔ پتہ بڑے سندر اکھراں وچ ٹائیپ کیتا ہویا سی۔ عابدہ گمسمّ جہی غسل خانے 'چوں باہر آئی۔ پھیر گادریج دی الماری دے لاکر دے کھلھن تے بند ہون دیاں آوازاں سنائی دتیاں۔
“میں ہنے آئی، ذرا موڑ تک جا رہی آں۔”
ماجد جاسوسی وچ ایکسپرٹ ہندا جا رہا سی اوہ موڑ تک نہیں، استوں اگے ڈاکخانے تک جاندی ہندی سی۔
شاید کدھرے نوکری دا پروگرام ہے'، ماجد سوچدا۔ اسدے ہڈاں-پیراں دا درد پھیر جاگ پیا سی۔ بناں تنخواہ، چھ مہینیاں دی، چھٹی دی عرضی دتی ہوئی سی۔ عابدہ نوں امی نے جہڑا دو ہزار دا ڈرافٹ بھیجیا سی، اس توں پتہ لگدا سی، گلر نوں پھلّ آؤنے شروع ہو گئے نے۔ عابدہ نوں ہمیشہ اوہ اک اک پیسہ پھڑا دیندا سی۔ پچھلی تنّ مہینے دی چھٹی دی تنخواہ ادھی ہی منظور ہوئی سی۔
“حمیدا دا کوئی خط آیا؟” اسنے دس باراں دن صبر کرن پچھوں پچھ ہی لیا۔
“نہیں۔”
“کیوں؟”
جواب دین دے بجائے اوہ دوسرے کمرے وچ جا کے مزدوراں نوں وکھ-وکھ کمریاں وچ وکھرے-وکھرے رنگاں بارے سمجھاؤن لگّ پئی۔
“میں کی پچھیا سی؟” اوہ ڈرائنگ روم وچوں لنگھن لگی تاں ماجد نے ٹوکیا۔
“کیکی...” اسنے ذرا تنک کے جواب دتا، “مینوں نہیں پتہ۔”
“کی مطلب؟”
“بئی، کیوں تنگ کر رہے او؟ مستری کہندا اے لائیلاک بیڈّ روم وچ ٹھیک نہیں رہے گا۔”
“لائیلاک؟”
“اچھا لائیلاک نہیں تاں بالکل پھکا کتھئی کر دیو۔” اوہ ماجد نوں بالکل نظر انداز کرکے مستری نال سر کھپاؤن لگّ پئی۔
پتہ نہیں کیوں ماجد دا دل اداس جیہا ہو گیا۔ باراں ورھے پہلاں والی نویں ویاہی دلہن یاد آؤن لگی۔ راتیں ستی پئی بڑبڑاؤن لگدی...:
فکے بدامی پردے تاں ہر کمرے وچ کھپ جانگے پر دیوان اپر بدامی کور ہونا لازمی ایں۔' تے اوہ اسدی گھرباری دا مذاق اڈاؤندا۔
“انٹیریئر ڈیکوریشن (گھریلو سجاوٹ) دا کورس کر لواں؟” اوہ بڑے چاء نال پچھدی۔
“چھڈّ...۔”
“تاں پھیر کھانا پکاؤن دا؟ گھر وچ وہلیاں وی تاں وقت برباد ہندا اے۔”
“واہیات!”
“تاں پھیر تہاڈی رائے وچ کہڑا کورس ٹھیک رہے گا؟”
“انٹرکورس (سمبھوگ)۔” اوہ اسنوں چھیڑدا تے پھڑھ لیندا۔
“ہٹو!” اوہ سنگ کے منہ پھلا لیندی، “ہر ویلے گندیاں گلاں۔ چھی...”
“زندگی دی اتی سندر گلّ نوں، گندی گلّ کہہ رہی ایں!”

اسنے اک لماں ہؤکا لیا۔ کی عابدہ دے سپنے مڑ جاگ سکدے نے؟
“ہاں کی پچھ رہے سی؟...بڑا بدھو اے ایہہ مستری۔ ٹال-مٹول کری جاندا پیا سی۔” اوہ آ کے بڑی شان نال کرسی اتے بیٹھ گئی۔
“حمیدا دا خط آیا؟” اسدا دل تاں نہیں کردا سی دوبارہ پچھن نوں۔
“نہیں، میں جواب ای نہیں سی دتا جہڑا اسدا خط آؤندا۔ اوئے-ہوئِ...اک غضب ہو گیا!”
“کی ہویا ؟”
“میری تاں متّ ای ماری گئی اے۔ خیر، رنگوا لوانگی۔”
“کی بک رہی ایں میری کجھ سمجھ 'چ نہیں آ رہا۔” ماجد چڑ گیا۔
“بیڈّ-روم دے پردے تاں گلابی نے۔ بڑے چیپ لگنگے۔ ذرا گوڑھے کتھئی ٹھیک رہنگے جاں پھیر پستیئی۔
اوہ اپنے آپ نال گلاں کرن لگی، جویں ماجد اتھے سی ہی نہیں۔
“لاحول-ولا-کووتّ۔” ماجد چڑ کے بولیا۔
اچانک اوہ ہسّ پئی۔ ہسدی-ہسدی دیاں اکھاں وچ پانی آ گیا۔ پھیر بڑے پیار نال اس ولّ تکن لگی۔
“صاف-صاف کیوں نہیں پچھ لیندے کہ میں جا رہی ہاں کہ نہیں...؟”
ماجد دے سنگھ وچ گولہ جیہا پھس گیا۔
“دسّ...۔”
“کی؟” اوہ پھیر شرارت اتے اتر آئی۔
“جا رہی ایں؟” اسنے دھڑکدے ہوئے دل نال پچھیا۔
“نہیں۔”
“کیوں؟” اسنے بڑی مشکل نال بھچے جہے گلے وچوں پچھیا۔ کتے اسدے کناں نوں دھوکھا تاں نہیں ہویا!
“میری مرضی۔”
“تے کچّ دے ٹکڑے؟”
“اوہ کوڑے دان وچ سٹّ دتے نے۔” اوہ ڈھیٹھاں وانگ پیر ہلاؤن لگّ پئی۔
اوہ، چپ چاپ اکھاں سکوڑی بیٹھا اس ولّ تکدا رہا!
تے پھیر اوہ لفافے دے ٹکڑے...ڈاک گھر دے چکر...تے گودریج دی الماری دے لاکر دا کھڑکا؟ اسدے سر وچ دھماکے ہو رہے سن۔ ہیٹھوں دل نوں جویں کوئی اپر ولّ دھریک رہا سی۔ پھیپھڑیاں وچ ریت دے ورولے چکر کٹّ رہے سن۔
اسنے باہاں فیلاء دتیاں۔ عابدہ دا دپٹّ پیاز دے چھلکے وانگ موڈھیاں توں اتر گیا۔

نرو سکے دی دھی اپنے میلے بدبودار دپٹے نال اس دے اتھرو پونجھ رہی سی۔ پر اسدیاں اکھاں دے تاں جویں والو ہی گل چکے سن۔ لکڑ-بالن والی کوٹھڑی دے کچے فرش اپر پسینے دیاں بونداں ٹپک کے سماؤندیاں جا رہی سن۔ اوہ اسدے اناڑی پن اتے ہسّ رہی سی۔
پر عابدہ ہسی نہیں۔
باہر نکی-نکی برسات دی پھوار ماتم کر رہی سی۔ ماجد مٹی دے مادھو وانگ ولک رہا سی۔ عابدہ دے ماوا دتے دپٹے نال اسدے پپوٹے چھلے گئے سن۔
جدوں میلی-میلی سویر ہو گئی، تھکان نال چور ہو کے دوئے درد بھری نیند وچ ڈبّ گئے۔

“تیرے زیور کتھے نے؟” ماجد نے اک دن پچھیا۔
“امی جان کول رکھ آئی ساں۔” عابدہ کشن دے غلاف بدل رہی سی۔
“اوہ نہیں، جہڑے تیرے ہمیشہ پائے ہندے سن بندے وغیرہ۔”
“پائے نے۔”
“چوڑیاں، انگوٹھی؟”
“سبھ کجھ پیا اے۔...پر کیوں؟”
“پاؤندی کیوں نہیں؟”
“ایویں ای جی کاہلا پین لگّ پیا سی...پا لوانگی۔”
“ہنے پا لے۔”
“کیوں؟ کی بناں زیوراں توں چنگی نہیں لگدی؟”
“یقین نہیں رہا؟”
“پھیر اوہی بناں سر پیر دیاں گلاں۔ ماشا اﷲ اک لڑکی دے باپ او، تہاڈے اتے کون یقین نہیں کریگا۔”
“عابدہ!”
“ہوں۔”
“طلاق لے-لے۔”
“کیوں؟ پھیر کیڑا ٹپیا اے!”
“اک واری توں طلاق منگیا سی۔ میں انکار کر دتا سی۔ ہن میں سمجھداں عابدہ میں مر چکیا آں۔”
“مجو ڈارلنگ میں وینا جی نوں پچھیا سی اوہ کہندی اے، اس بیماری توں پچھوں انج ہو جاندا اے۔ سبھ ٹھیک ہو جائیگا۔”
“تے جے نہ ہویا؟”
“مجو، شادی بس اکو جذبے دا ناں نہیں۔ اس للک دی پورتی لئی بازار کھلھے ہوئے نے۔ مینوں تہاڈے نال کوئی شکایت نہیں۔ پر جے تسیں سوچدے او کہ ایہہ پکھنڈ اے...میں تہاڈی تہاڈی اس تکلیف دا کارن آں تاں کون روک سکدا اے...جے کوئی دوسری عورت تہانوں جیوندیاں کر سکدی اے تاں...۔”
“مینوں کوئی جیوندا نہیں کر سکدا۔ دوسری، تیسری، چوتھی...مینوں کوئی عورت نہیں چاہیدی۔”
“تاں اک کم کرو۔”
“کی؟”
“مینوں عورت نہ سمجھو اپنا ہمدرد، جاں پھیر جو وی چاہو سمجھ لؤ۔ رشتے دار تاں ہاں ہی، اوہی سمجھ لؤ۔”
“توں بڑی ضدل ایں۔”
“اس وچ کی شکّ اے۔”
“اچھا بکواس بند کر۔”
ماجد کجھ چر اکھاں میچی لیٹیا رہا۔ پھیر بولیا، “عابدہ!”
“ہاں، جان!”
“ایہہ نوکری تاں ہن جاندی دکھائی دیندی اے۔”
“نہیں، اجے تسیں دس مہینے دی چھٹی ہور لے سکدے او۔”
“بناں تنخواہ دے؟”
“ہاں۔”
“بھکھی مر جائینگی۔”
“اساں تاں پہلاں ای تہاڈے اپر مری-مٹے ہوئے آں، ہن ایہدا مزہ وی چکھّ لوانگے۔ ویسے باراں سال تسیں سانوں رکھیا، ہن باراں سال اسیں تہانوں رکھ لوانگے۔”
“بڑی ضدی ایں!”
“اس وچ کی شکّ اے۔”
“پر بڑی پیاری ضدّ اے۔”
“اسے لئی تاں طلاق نہینؤں لے رہے اسیں۔”
“توں مینوں سچ مچّ اپاہج بناء دتا اے۔”
“تاں کہ بھجّ نہ جاؤ۔” اوہ کھلھ کے ہسی۔
“عابدہ!”
“اف-او، اجے ہور کجھ وی کہنا ایں؟”
“پیازی دپٹہ نہ لیا کر۔”
“لؤ نہیں لیندی۔” اسنے دپٹہ لاہ کے اسدے چہرے ولّ اچھال دتا۔ ماجد نے جھپٹ کے اسنوں گدیلیاں دے ڈھیر اپر سٹّ لیا۔ ادوں ہی گھنٹی وجی تے ڈاک والے ڈبے وچ ٹھکّ کرکے کجھ کاغذاں دے ڈگن دی آواز آئی۔ عابدہ تربھک کے اسدیاں باہاں وچوں نکل گئی۔ زمین اتے پیا 'پیاز دا چھلکا' چکّ کے دروازے ولّ دوڑی۔
ڈاک لے کے واپس آئی تے اسدے ساہمنے رکھ کے آپ رسوئی ولّ تر گئی “سوپ لئی کہنا بھلّ گئی ساں۔” ماجد سمجھ گیا کہ اوہ جھوٹھ بول رہی ہے، کجھ چھپا رہی ہے۔
اسنوں پکا یقین ہو گیا سی کہ اس دیاں ساریاں الجھنا دا جواب عابدہ دی گودریز دی الماری وچ ہے۔ عابدہ اک منٹ لئی وی کنجی دا وساہ نہیں سی کھاندی تے اس توں منگن دی ہمت نہیں سی اس وچ۔
پر جے لاکر نہ کھلھیا تاں اوہ پاگل ہو جائیگا۔ کئی دن اوہ لاکر نوں کھوہلن دیاں سکیماں بناؤندا رہا۔ اوہ کونجیاں کھڑکاؤندی ادھروں-اودھروں تری پھردی، ماجد دی کھجھ ودھدی جاندی اخیر اجیہی کہڑی شے اسنے اس وچ لکائی ہوئی ہے؟
اک دن اسدی قسمت نے زور ماریا تے اسنے دیکھیا کہ کونجیاں دا گچھا کسے الڑھ حسینا وانگ عابدہ دے سرہانے ہیٹھوں جھاتیاں مار رہا ہے۔ اسدے دل دی دھڑکن تیز ہون لگی تے اوہ تھکان دا بہانہ کرکے لیٹ گیا۔ عابدہ اسدی چال ولوں انجان، شیشے ساہمنے بیٹھی وال واہ رہی سی۔ شاید ڈاکخانے جان دا ارادہ سی، ساڑھی اسنے بنہی ہوئی سی۔ تیار ہو کے اوہ دروازے تک گئی لکّ نال ہمیشہ لٹکن والے گچھے دی انہوند دے احساس نوں محسوس کیتا تے جھٹّ واپس پرط آئی۔
ماجد دی جان ہی نکل گئی۔ اوہ نرجند جیہا ہویا لیٹیا رہا۔ اوہ کجھ چر سرہانے ولّ کھڑی، سرہانے ہیٹھوں چابیاں دا گچھا کڈھن بارے سوچدی رہی۔ ماجد دا دل اینے زور نال دھڑک رہا سی کہ اسنوں لگیا، اوہ سن رہی ہے۔
اسدے چلے جان پچھوں وی اوہ کجھ چر تکّ بناں ہلے-جلے پیا رہا۔ عابدہ دے سینڈلاں دی ٹپ-ٹپ دور چلی گئی تاں کمبدا ہویا اٹھیا۔ اسنوں ایہہ وی پتہ نہیں سی کہ کہڑی چابی کس جندرے دی ہے۔
اسدا پنڈا کسے اگیات پیڑ نے بھنیاں ہویا سی تے کھبی بانہہ سنّ ہندی جا رہی سی۔ موڈھے اپر خاصہ بھار جیہا جاپدا سی ہارٹ-اٹیک ہو سکدا ہے۔ پر اوہ جان دی باجی لا کے کنجی پچھوں کنجی لاؤندا رہا۔ خدا-خدا کرکے الماری کھلھی۔ لاکر وچ کجھ وی نہیں سی۔ بس اک کونے وچ نگاں والیاں لاکھ دیاں چوڑیاں تے دو چار آرٹیپھیشل زیور پئے سن۔ اک چیکّ بکّ سی، بجلی تے گیس دے بل سن۔ پر دوسرے پاسے پئی اک موٹی ساری فائل نوں دیکھ کے اوہ گھبرا گیا۔ کنی بھاری سی، اوہ سادھارن فائل! بڑی مشکل نال اوہ کرسی تکّ پہنچیا سی۔
فائل کی سی ماجد دا کچا چٹھا سی۔...مونا دا ہریک خط بڑے سچجے ڈھنگ نال نتھی کیتا ہویا سی۔ اس توں بناں اج تکّ جو کجھ وی اس سلسلے وچ خرچ ہویا سی، اسدے پیسے-پیسے دا حساب-کتاب سی۔ ہسپتال دا خرچہ، نرساں دی بخشیس، ٹیکسی دا کرایہ، پونے وچ رہائش دوران ہویا خرچ، اتھوں تک کہ جہڑے کپڑے عابدہ نے کیتھی لئی بنائے سن انّ تے سلائیاں تک دا ویروا درج سی۔ تنّ سو روپئے مہینہ 'تے فیصلہ ہویا سی، پر ہر مہینے کسے نہ کسے کارن سو-پنجاہ روپئے فالتو درج ہوئے-ہوئے سن۔ پر آخری رقم دی رسید، جہڑی کجھ دن پہلاں ہی بھیجی گئی سی پنج سو روپئے دی سی۔
اسنے کدی سوچیا وی نہیں سی کہ اک چھوٹی جہی زندہ دلی، اینی مہنگی پئیگی۔ لوک وڈے-وڈے گناہ کردے نے، ایاشیاں کردے نے تے ہتھ جھاڑ کے تر آؤندے نے۔ پہلے زمانے وچ ککرم کرن والے نوں پتھر مار-مار کے مار دتا جاندا سی، پر اوہ نکیاں-نکی کنکڑیاں دی بوچھار ہیٹھ دب چکیا سی تے اسدا ساہ اجے وی چل رہا سی۔ مونا دے پہلے خط ہن والیاں نالوں بھنّ سن۔ اوہناں دا کاغذ ملائم، سندر تے خوشبودار سی۔ پتہ وی ڈنکن روڈ دا نہیں، عمیر پارک دا سی۔ سبھ توں اخرلے خط وچ اسنے لکھیا سی...:
اسدے رجھیویاں نوں دیکھ کے نینی دا ہونا بڑا ضروری ہے۔ کم کرن لئی منگلوری اسدے سوت آیا ہویا ہے، پر اوہ پوتڑے نہیں دھوندا۔ اس لئی گنگا نوں رکھنا پیا ہے۔ پونے چار سو تاں فلیٹ دا کرایہ ہی ہے۔ سو کڑی دا بوجھ سرن دے موڈھیاں 'تے...'
ماجد دے کھبے موڈھے وچ برچھا جیہا وجیا۔ دماغ وچ سولاں چبھن لگّ پئیاں۔
اخیر وچ لکھیا سی...: 'جے تنگی دا ایہی حالَ رہا تاں کڑی نوں کسے یتیم خانے وچ چھڈناں پئیگا۔'
تے تنگی دور کرن خاطر عابدہ نے جہڑے پنج سو روپئے بھیجے سن، اوہناں دی رسید نال نتھی کیتی ہوئی سی۔
“تسیں چوری وی کرن لگّ پئے؟” عابدہ نے فائیل کھوہن دی کوشش کیتی۔ اوہ کدوں آئی سی ماجد نوں پتہ وی نہیں سی لگیا۔
“'وی' توں تیرا مطلب اے، حرام خوری دے نال-نال کیوں؟”
“اچھا، مہبانی کرکے باجارو گلاں نہ کرو۔” اسنے فائیل چھڈّ دتی تے اپرادھیاں وانگ الماری بند کرن چلی گئی۔
“میرے ناں آئے خط تیرے کول کویں پہنچے؟”
اوہ اس ولوں بے دھیان، پٹھّ کری، لاکر پھرولدی رہی۔
“میرے سوال دا جواب دے” اوہ کڑکیا۔
“شنکر نے بھیجے سن۔”
“حرام زادہ، اسنے میرے ناں آئے خط تینوں کیوں بھیجے؟”
“اسدا کوئی قصور نہیں۔ میں اسنوں ہدایت کر گئی سی۔”
“کیوں؟”
“اس لئی کہ تسیں ایہہ معاملہ میرے سپرد کر دتا سی۔”
“اسے کرکے ڈاکخانے بھجی جاندی ایں؟”
“بالکل نہیں بھجی جاندی، بڑے آرام نال جاندی آں۔ اﷲ دی سونہ۔” اوہ الماری بند کرکے مسکرائی۔
“تنّ سو توں پنج سو روپئے توں کس دی اجازت نال کر دتے نے؟”
“خود اپنی اجازت نال جی۔”
“اوہ تینوں بلیک-میل کردی رہی تے توں توں مینوں پچھنا وی ضروری نہیں سمجھیا؟”
“تہانوں پریشان کرن دا کی فئدا سی ڈاکٹر کہندے نے، اس بیماری توں بعد سالاں تک ساودھانی توں کم لینا چاہیدا اے۔”
“تے توں ایہہ نہیں سوچیا کہ جدوں مینوں پتہ لگیگا، ادوں...!”
“میرا خیال سی، تہانوں کدی پتہ نہیں لگیگا۔ جس دن دا اس معاملہ تسیں میرے سپرد کیتا اے، کدی کجھ نہیں پچھیا، کدی کوئی ویروا پچھن دی کوشش نہیں کیتی۔ میرا خیال سی تہانوں اس فائیل دا پتہ ای نہیں ہونا۔ تے تسیں کدی میرے اپر شکّ کرکے، میری الماری دی تلاشی وی لؤگے ایہہ گلّ میرے سپنے وچ وی نہیں سی۔” اسنے اپنا سکے کاغذ ورگا ہتھ اسدے موڈھے اپر پھیریا، “لیٹ جاؤ۔”
عابدہ دے ہتھ دی چھوہ دے نال ہی ماجد ہور بھڑک گیا۔
“ہر گلّ دی کوئی حد ہندی اے،” اسنے عابدہ دا ہتھ جھٹک دتا، “توں جہڑی ایہہ پھرد-جرم (اپرادھ دا کچا چٹھا) اینی محنت نال تیار کیتی اے، اسدا جواب نہیں۔”
“پھرد-جرم؟” عابدہ دا رنگ، مٹی ہو گیا۔ اس بوکھلا کے کاہلی-کاہلی اپنے پلے دیاں ادکھّ سلوٹاں مٹاؤن لگّ پئی۔
“اس ڈر نال کہ جے میں کتے بھلّ جاواں تے انکار کرن لگاں، تاں توں...”
“نہیں-نہیں مجو تہاڈے سر دی سونہ میں-میں” اسدے چہرے دیاں نساں پھرکن لگیاں، “میں تہانوں کوئی گلّ بھلاؤنا نہیں چاہندی۔ میں ایہہ کدی نہیں سوچیا کہ تہانوں اپنی اولاد نال محبت نہیں۔ جاں اسدی ماں نال تہاڈا کوئی رشتہ نہیں۔ میرا تہاڈا رشتہ تاں صرف میرے دم تکّ اے...تے اسدا رشتہ، بیٹی تے اسدی اولاد دی اولاد بہت دور تکّ جائیگا۔”
“تیری دریا دلی دا جواب نہیں۔ توں دیوی ایں دیوی! مینوں اپنے چرناں اپر متھا ٹیکن دے ذرا،” ماجد نے بڑے ڈرامائی انداز وچ وینگ بان چھڈیا۔
“تسیں چاہو تاں اس توں وی زیادہ کمینیاں چوبھاں لا سکدے او۔”
“تے توں سہِ لئینگی تانکِ شرمندگی دا بوجھ میری چھاتی اپر ہور ودھ جائے۔”
“کہہ لؤ سارا زہر اگل دیو۔ شاید کجھ کڑواہٹ گھٹّ ہو جائے۔ اصولاً تاں مینوں رونا-پٹنا تے دہائیاں پاؤنیاں چاہیدیاں سی، کیونکہ ایہی دنیاں بھر دیاں شریف بیویاں دا دستور اے...پر تسیں جدوں مینوں اپنے بھید دا سانجھیوال بنایا تاں بیوی نہیں اپنا دوست سمجھیا۔ تسیں اک انوکھی گلّ کیتی، میں اک انوکھا ہنگھارا بھریا۔ تسیں جاندے ہو، میں کنی کو سیانی آں ایہہ فائیل تہاڈا کچا چٹھا نہیں، میں کسے کم نوں وی رلگڈّ کرکے راضی نہیں۔ چلو ایس کرماں سڑی فائیل نوں چلھے وچ سٹّ دیئیے، بس۔”
“توں جان لگی سیں، پھیر اپنا ارادہ کیوں بدل دتا سی؟”
“مجو باراں سال تکّ تہاڈے نال رہِ کے، تہاڈی عادی جو ہو گئی آں۔ تہاڈی چنتا نوں تے تہانوں اپنا سمجھدی آں۔ تہاڈی بیماری میری اے۔ تسیں خوش ہو کے کھانا کھا لووں، میرا پیٹ بھر جاندا اے۔ تہاڈے جوڑاں 'چ درد ہندا اے، میرے کالجے وچ چیر پین لگدے نے۔ یقین نہیں آیا اجے تکّ کہ تہاڈے دل وچ میرے لئی کوئی جگہ نہیں۔ ہاں-ہاں کہہ دیو، پتیورتا ہاں...۔ اچھا دسو جے طلاق توں بائدا وی میں تہانوں اپنا مندی رہی تاں تسیں میرا کی کر لؤگے؟”
“خدا دا واسطہ اے، مینوں ایڈا اچا درجہ نہ دیء...میرا دم گھٹن لگدا اے۔ میں اینا بوجھ نہیں جھلّ سکانگا۔” اسدا چہرہ بڈروپ ہو گیا۔
“اﷲ، ماجد میری جان” اوہ بے چینی نال انگلاں دے پٹاکے کڈھن لگّ پئی۔
“ایہہ محبت نہیں پھاہا اے، جے میں تینوں ہتھ لاؤندا آں تاں تیریاں رگاں وچ خون جم جاندا اے، کڑلاں پے جاندیاں نے۔...مینوں رہانیں محبت توں ڈر لگدا اے، عابدہ۔ اجیہی محبت مردے کر سکدے ہونگے۔ مینوں اک لاش توں گھن آؤندی اے۔” اوہ بے چینی نال ٹہلن لگا۔ پھیر اک دم اسدے دوئے ہتھ پھڑ کے بولیا، “میرے پٹے ہوئے ٹوئے وچ توں نہ ڈگّ عابدہ، اس مکڑی دے جالے 'چوں نکل جاء...”
“کداں نکل جاواں، کوئی رستہ وی تاں ہوئے؟” اوہ دوئے ہتھاں وچ منہ چھپاء کے لمے-لمے ہؤکے لین لگّ پئی سی۔
“میں ہنے ٹکٹ دا بندوبست کردا آں۔” اوہ اٹھیا۔
“جان دا وقت بیت چکیا اے۔”
“کی مطلب؟”
“شروع 'چ ای، تہاڈیاں گلاں وچ نہ آ کے چلی جاندی تاں سبھ ٹھیک ہو جاندا، پر نہیں جا سکی۔ میرے سوارتھی-پن تے میری کمزوری نے میرے پیر جکڑ دتے سن۔”
“میں تینوں روکیا...؟”
“پر میں کیوں رکی؟ کیوں رکنا چاہندی سی؟ تساں کدی سوچیا؟”
“تیری تھیوری مینوں پاگل کر دئیگی۔”
“میرے کارن تہاڈی زندگی وی برباد ہوئی۔ اسنوں شرن جی دا احسان لینا پیا...کیونکہ اس گھر دے دروازے اس لئی بند سن۔ سارے رائیٹس میرے ناں رزرو سن۔ میں مسیج ماجد کہاؤندی ساں۔...تے اوہ تہاڈی بچی دی ماں ہو کے وی، اصولاً کوئی نہیں۔ ایہہ اصول نہیں، پاکھنڈ ہے۔”
“جے کوئی نالی وچ کے کر دئے تے اس وچ کیڑے پیدا ہو جان تاں اس نالی نال اسدا ویاہ ہو جائیگا؟”
“تسیں مونا نوں نالی تے بچی نوں کیڑا کہہ کے اپنی سمجھے، میری عجت-ودھائی کر رہے او! پر ماجد، میں اینی ہوچھی نہیں۔ میں مونا نوں تہاڈے نالوں ودھیرے نیڑے ہو کے دیکھیا اے۔ ہاں-ہاں، تسیں اس نال سنویں ضرور او، پر میں اس نال نہ-امیدی تے پریشانی وچ ڈبیاں ہوئیاں راتاں کٹیاں نے۔ اکٹھیاں بیٹھ کے تہاڈی بیوفئی دا ماتم منایا اے۔ جاندے او، اسنوں میرے اپر بڑا ترس آؤندا سی۔ اسنے اک پل لئی وی یقین نہیں کیتا کہ تسیں اسنوں میرے ورگی غیر-دلچسپ چیز لئی چھڈّ رہے او۔...اوہ سمجھدی سی، تسیں ہرجائی آوارہ ہو تے میں ساری عمر تہاڈیاں ایاشیاں نوں اپنے پلے نال ڈھکدی رہانگی تے میرے ورگی بنجر عورت دا ایہو دھرم ایں۔”
“اک ویشوا نال مل کے توں میرے خلاف مورچہ لا لیا اے؟”
“اسیں وچاریاں، تہاڈے خلاف کی مورچہ لاوانگیاں؟ تہاڈے پچھے اسیں اک دوجی دی گردن مروڑدیاں پھردیاں آں۔ تسیں کدی ٹھوکر ماردے او، کدی نکّ رگڑ کے اپنا الو سدھا کر لیندے او۔ اچھا، میں اک شرط 'تے طلاق دین لئی تیار آں کہ تسیں اس نال شادی کر لؤگے...تہانوں منظور اے؟”
“پھیر اوہی مرغی دی اک لتّ...میں کہہ چکیا آں اسدا تے میرا کوئی جوڑ نہیں۔”
“اس لئی کہ اوہ تہاڈے علاوہ، ہوراں دے استمال وچ وی رہِ چکی ہے؟...تاں پھیر ایہہ وی کہو کہ میرا تے تہاڈا وی کوئی جوڑ نہیں، کیونکہ تسیں وی تاں ہوراں دے کم آ چکے او۔ جد کہ میں صرف تہاڈی داسی ہی رہی آں۔ ہاں، کہہ دیو بکواس کر رہی آں...پر اس سینہ-زوری نال کم نہینؤں چلنا۔”
“توں الٹی بحث کر رہی ایں فضول اسدی وکالت کرن ڈئی ایں۔”
“ماجد صاحبَ، تسیں بھلّ کے کدی ایہہ وی سوچیا اے کہ جدوں سبی کیتھی جوان ہوئےگی تاں اپنے بارے وچ کی فیصلہ کریگی؟ جدوں اک اک کرکے مونا دے سارے چاہنن والے کل دی گلّ ہو جانگے تاں اوہ، اس بچی نوں وی اوہی رستہ دکھاؤن 'تے مجبور ہو جائیگی جس اپر اوہ بھٹک رہی اے۔ میں آرام نال گھر-بار سمبھالی بیٹھی رہانگی تاں میری ضمیر مینوں کوئی سوال نہیں کریگی؟...شرن توں بعد...”
“شرن توں بائدا والا سوال کتھے اٹھدا اے اجے تاں اوہ مزے نال تیہہ چالی سال ہور چل سکدا اے خاصہ ہٹا-کٹا پیا اے۔”
“ہٹا-کٹا پیا اے، ایہی تاں چنتا والی گلّ اے۔ شرن ہر چھ مہینے بعد موٹر بدلدا اے۔ موٹراں اپر روک اے پر لڑکی بدلن لئی اسنوں چھ مہینے اڈیک کرن دی ضرورت نہیں۔ کل میں پوسٹ آفس 'چوں نکلی تاں اوہ اک سندر جوان کڑی نال گرینڈ بازار وچوں پیکٹاں دا ڈھیر چکی نکل رہا سی۔ مینوں دیکھ کے گھبرا گیا۔ اسدے کسے دوست دی ساہبزادی اے، بمبئی سیر کرن آئی اے۔ تاج وچ شرن دی کمپنی دے ایگجیکیوٹو سوٹ وچ ٹھہری ہوئی اے۔”
“ایہہ آخری خبر کتھوں ملی؟”
“مل گئی جتھوں ملنی چاہیدی سی۔” اوہ بڑے رہسمئی ڈھنگ نال مسکرائی۔
“بڑیاں گھٹّ بیویاں اینیاں گریٹ ملنگیاں جہڑیاں اپنے پتی دی معشوقہ دے عاشقاں دی اینی نگرانی کر سکن۔” ماجد دی زبان دی کسیل ہور کڑتن پھڑھ گئی۔ عابدہ زخمی ہوئی نگاہ نال اس ولّ تکدی رہی۔ اسدا سٹیا ہر پاسہ مودھا ہی پیا ہے۔
“جان، بہت تھکّ گئے ہو تھوڑھی دیر آرام کر لؤ۔” عابدہ نے سہارا دینا چاہیا پر اوہ پیار بھرے ہتھاں توں جھجک کے پچھانہ ہٹ گیا۔ اسدے دماغ وچ 'شاں-شاں' ہو رہی سی تے کناں وچ بھنبھناہٹ جویں کسے نے شہد دیاں مکھیاں اڈاء دتیاں ہون۔ اسنے ہارے ہوئے جواری وانگ سرہانے اتے سر رکھ کے اکھاں میچ لئیاں۔

ماجد نے اپنے پچھے دروازہ بند کیتا تے پھکے-ہنیرے نال بھرے پیسیج وچوں ہندا ہویا ڈرائنگ-روم وچ چلا گیا۔ عابدہ اک سٹول اپر چڑھی، اپنے پیازی دپٹے دے پلے نال، امی جان دی تصویر اپروں کلپت دھوڑ جھاڑ رہی سی۔ اسنے گردن بھواں کے ماجد ولّ دیکھیا۔ کجھ کہنا چاہیا پر شبد اسدے ہوٹھاں تکّ آ کے رک گئے۔ دوہاں دیاں نظراں ملیاں تے الجھیاں رہِ گئیاں۔
“تسیں...مجو...” اوہ سٹول توں اک پیر لٹکا کے بیٹھ گئی۔
ماجد نوں شرابیاں وانگ لڑکھڑاندیا دیکھ کے اوہ کاہل نال اسدے کول پہنچ گئی، پر ہتھ لاؤن دی ہمت نہ ہوئی۔ ماجد دا سریر، چلا چڑھی کمان وانگ، تنیا ہویا سی۔ اکھاں وچ دھند چھائی جاپدی سی۔
“تسیں آ گئے؟” عابدہ اس پاروں بولی۔
“ہاں۔” ماجد نے بہت دوروں، اس پاروں، جواب دتا۔
“تھکے-ہارے سدھے دفتروں ہی ادھر چلے گئے سی؟” عابدہ نے درد بھریا ہؤکا کھچیا، “لؤ اتھے بیٹھ جاؤ۔” اسنے اسدی وشیس کرسی اگے کھسکا دتی۔ پر اوہ اوویں دی جویں کھڑھا، صلع-پتھر ہوئیاں اکھاں نال اسدے آر-پار دیکھدا رہا۔
“چاہ لئی کہہ دیاں،” اوہ رسوئی ولّ جان لگی ماجد دی تکنی توں بھیبھیت ہو گئی سی اوہ۔ جدوں اوہ چاہ والی ٹرے لے کے واپس آئی، ماجد جویں دا تویں، اہل-اڈول، کھلوتا ہویا سی۔ اسدے ہتھ بے جان جہے لٹک رہے سن جویں اپنا کارج چھڈّ بیٹھے ہون۔ عابدہ نے ٹرے میز اتے رکھ دتی تے قالین اپر بیٹھ کے چاہدانی وچوں کھنڈ پا کے چمچہ پھیرن لگی۔
“کی کیہا؟” بناں کسے بھومکا دے اسنے پچھیا۔
“اسنے کیہا اے، تیرے نال گلّ کرکے فیصلہ کریگی۔”
“او-ا...۔” اسنے دو چمچ کھنڈ پیالی وچ پا دتی۔ پلے نال کیتلی پھڑھ کے چاہ پاؤن لگی، “تے جے ایتوار تک صبر کر لیندے تاں کہڑی ٹرین لنگھ جاندی! تسیں اس کول کیوں گئے؟ اس نیچ عورت دیاں منتاں کرن دی لوڑ کی سی تہانوں؟”
“پر توں تاں وگڑی گلّ بناؤن وچ اکسپرٹ ایں معاملہ تیرے ہتھ وچ پہنچ کے اپنے آپ سلجھ جائیگا۔”
“احسان فراموش کتوں دی”' عابدہ دا خون ابالے کھان لگا، “اسدی ایہہ مزال کہ اوہ تہاڈے نال بدتمیزی کرے۔”
“قطعی اس دے الٹ، اوہ تیرے اہساناں دے بوجھ ہیٹھ دبی ہوئی اے تے تیری اجازت دے بناں کوئی قدم نہیں چکنا چاہندی۔”
عابدہ نراتر جہی ہو گئی۔
“پتہ نہیں کھنڈ پائی کہ نہیں!” اوہ شوگر-پاٹ نوں کمبدے ہتھاں نال ٹوہن-ٹٹولن لگی۔
“اسدا لوں-لوں تیریاں مہربانیاں تے اہساناں دے جال وچ جکڑیا ہویا اے۔ تیرے پیار نے میری بے وفائی دے داغ نوں چھپاء دتا اے۔ میں اسنوں دکھ تے بدنامی دتی۔ پر توں اسنوں ماں دا پیار، بھین دی ہمدردی تے دوست دی محبت دتی۔ توں اسدی ڈبدی کشتی دا پتوار بن کے اسنوں در-در دیاں ٹھوکراں توں بچاء لیا۔ توں روپئے میرے ناں 'تے بھیجے، پر اوہ ایہہ وی جاندی ہے کہ توں اپنے زیور ویچ کے...!”
“لعنت بھیجو نامراد زیوراں 'تے۔” اوہ تیزی نال پیالی وچ چمچہ گھماؤن لگّ پئی۔
“عاشق تاں اسنے بڑے دیکھے سن، پر تیرے ورگی کسے عاشق دی پیار کرن والی تے مہربان بیوی نال اسدا پالا پہلی واری پیا سی...تے اوہ تیتھوں بڑی ڈری ہوئی اے،” ماجد کھلھ کے مسکرا رہا سی۔ پر ایہہ دیکھ کے عابدہ دا دل بیٹھ گیا کہ اسدیاں اکھاں وچوں پرشنسا دی بجائے وینگ-بان ورھ رہے سن۔
“میں...میں...” اوہ بے چین جہی ہو گئی۔
“توں چاہیں تاں میری زندگی دا پاسہ پلٹ سکدی ایں۔ جے توں اپنیاں ساریاں مہربانیاں تے اہساناں دا واسطہ پا کے اسنوں کہیں کہ اوہ تیرے پیارے پتی اپر رحم کرے، ورنہ اوہ مٹ جائیگا، تباہ ہو جائیگا تے اسدا دل جو اصل وچ تیرا اے، ٹٹّ کے چور-چور ہو جائیگا۔” ماجد نے ناٹکی ڈھنگ نال سینے اتے ہتھ رکھ کے کیہا، “میں تیرا چہیتا مجن آں، عابدہ۔ میرا دل، دماغ، پھیپھڑے، گردے، سبھ تیرے نے۔ میرے منہ وچلی گراہی، تیرے پیٹ وچ پہنچدی اے۔ مینوں کھانا ہضم نہ ہووے تاں تینوں کے آ جاندی اے۔ میری شاہرگ کٹی جاوے تاں خون تیرے وگدا اے۔ توں، توں ہی میرا سبھ کجھ ایں تے میں صرف اک دھوکھا آں۔ اک غلطی، بھلّ جاں پھیر کوئی بے کار جہی گھٹنا...۔”
عابدہ دے بلھ ہلے پر آواز نہ نکلی۔ اوہ بناں اکھاں پھرکائے اس ولّ دیکھدی رہی۔
“تے جے توں میری سفارش کر دئیں تاں اوہ مینوں سینے نال لا لئےگی۔ پھیر میں تیتھوں اجازت لے کے اسنوں اپنیاں باہاں وچ سمیٹ لوانگا تے تیریاں شبھ-اچھاواں دی چھتر-چھایا ہیٹھ اس نال...”
“ماجد، ایہہ کی کہہ رہے او!”
“توں میرے گناہ نوں اپنے پلے ہیٹھ چھپا لیا، میں جنماں-جنماں تک تیری دتی نصیحت نوں چیتے رکھانگا۔” اسدے ساہاں دی گتی تیز ہو گئی سی۔
“مجو...تسیں بہت تھکّ گئے او۔ ذرا...” اوہ گھبرا کے اپنی جھولی وچوں کجھ لبھن لگی۔
“نہیں ہن میں آرام نہیں کراں گا۔”
“سنو وی...”
“نہیں اج میرے کول سنن لئی وقت نہیں...اج سنن دی واری صرف تیری اے۔”
“کہو جو جی 'چ آئے کہو میں سن رہی آں۔” اوہ اپنے ہتھاں نوں الٹ-پلٹ کے دیکھن لگی۔
“تینوں پتہ سی، میں کتھے گیا آں؟”
“تسیں جدوں آفس توں نہ آئے تاں میں سوچیا...”
“تینوں ایہہ وی پتہ سی، مینوں کی جواب ملیگا؟”
“میں-میں...” اوہ ادھر-ادھر دیکھن لگی جویں اسدی گلّ دا جواب ٹولن لگّ پئی ہووے۔
“توں تاں غیب (ادرش بھوکھ) دا حالَ جاندی ایں۔ پھیر تینوں پچھن دی کی ضرورت سی؟”
“میں-تاں-ماجد، تسیں...” اسدی جھولی خالی سی تے اوہ چور جہی بنی بیٹھی رہی۔
“کیونکہ توں بساط دا اک-اک موہرا چن-چن کے مارن وچ وشواس رکھدی ایں۔”
“اﷲ...!” اسدے ہتھ خالی سن۔
“تے ایہہ تیرا آخری وار سی۔ توں کئی دناں توں مینوں اکسا رہی سیں۔... توں اخیری چوٹ کرن لئی بڑی خبسورتی نال زمین پدھر کر رہی سیں۔ عورت دے سبھا وچ ہی چالبازی ہے۔ میں ایہہ گھسیا پٹیا واک دوہراؤنا نہیں چاہندا، نہ ہی اس وچ میرا وشواس اے۔ پر خدا گواہ اے عابدہ، توں میرے نال انصاف نہیں کیتا۔”
“اس ویلے تہاڈے ہوش ٹھکانے نہیں، کجھ چر بعد ذرا شانتی نال...”
“شانتی، شانتی، شانتی مینوں اس شبد توں گھن آؤندی اے۔” اسدیاں پڑپڑیاں دیاں نساں ابھر آئیاں، “شانتی دا سماں لنگھ چکیا اے۔” اس نے پھیر کیہا، “سارے مورچیاں دی ناکہ بندی مکمل ہو گئی ہے... اج میرا استعفٰی وی منظور ہو گیا اے۔”
“پر اجے تاں تسیں ہور چھٹی لے سکدے سی۔”
“جاپدا اے ہن میری پرمانیننٹ چھٹی دا سماں دور نہیں۔” پھیپھڑیاں وچ جگہ دی کمی کارن ساہ بڑے اکھڑے-اکھڑے جہے آ رہے سن۔
“ماجد میں تہاڈے اگے ہتھ جوڑدی آں...” اوہدا رون نکل گیا۔
“ہن میں جیونا وی چاہاں، تاں وی جیوں نہیں سکدا۔” اوہ بہکیاں، سکھنیاں نگاہاں نال کندھاں-کھونجیاں ولّ تکن لگا، “تیرا جی بہلاؤن لئی کٹھپتلی نہیں بن سکدا۔ توں تاں خدا توں چاہندی ہوئینگی، میں اپاہج ہو جاواں۔ پھیر توں ہی میرے ہتھ پیر بن جائیں، میری زبان بن جائیں تے میری جی بھر کے سیوا کریں۔”
“خدا نہ کرے میں تہاڈے پیر پھڑدی آں اﷲ،” اوہ سر توں پیراں تک کمب رہی سی۔
“تے شاید میں وی تیرے نال محبت نہیں کیتی۔ تینوں دیکھ کے میں سوچیا، تیرے بناں میری زندگی ادھوری رہیگی۔ ایہہ محبت نہیں خدغرضی سی۔ میں اپنی زندگی بناؤن لئی تینوں پا لیا، تے توں توں وی میری آوارہ-گردی دے قصے سن کے مینوں سدھارن دا پکا ارادہ کر لیا۔ تینوں جنگلی کبوتراں نوں سدھاؤن دا بڑا شوق سی۔ وحشی پرندے تیری ہتھیلی توں دانا کھان لگدے سن...ہے نہ؟” شبد اک دوسرے وچ الجھدے جا رہے سن۔
“یا اﷲ او میرے اﷲمیں مر جاوانگی۔”
“نہیں توں نہیں مرینگی۔ تیرے سینے وچ انج ہی دھڑکن جاری رہیگی۔ میرے بعد میرا دل وی تاں تیرے سینے وچ دھڑکن لگّ پئیگا میں-میرا وجود سبھ کجھ توں سمیٹ لیا اے۔ ہن ایہہ ایہہ کدی نہیں کھلر سکدا۔ کدی نوانا ولّ نہیں جا سکدا تیری ہوند دے نال-نال اچا ہور اچا، میری پہنچ توں اچا اٹھدا جائیگا...میرے ساہ تیرے ہونٹھاں اپر سسکدے رہنگے۔ میریاں اکھاں دی روشنی ہن تیریاں اکھاں وچ جگمگائیگی...” پھیر ماجد دے مونہوں عجیب-عجیب آوازاں نکلن لگیاں۔ اکھاں کسے گجھی پیڑ صدقہ باہر ولّ نکل آئیاں۔ چہرہ تپے ہوئے تامبے وانگ سرخ ہو گیا۔ اوہ دوہاں ہتھاں نال اپنا گلا رگڑن لگّ پیا تے عابدہ دے سمبھالدیاں-سمبھالدیاں، مودھڑے-منہ آ ڈگیا۔
سارے واتاورن اپر اک چپّ جہی چھا گئی جویں بمبئی دی آتماں نکل گئی ہووے۔ عابدہ دے کنّ بولے ہو گئے۔ کمرے دا ہنیرا ہور گوڑہا ہو گیا۔ اسنے بڑی ساودھانی نال اسنوں دیوان اپر سدھا لٹاء دتا۔ کھلیاں ہوئیاں اکھاں نوں، ٹھریاں ہوئیا ہتھیلیاں نال، بند کیتا تے وار-وار کھلھ رہے جباڑے نوں اپنے گلابی دپٹے نال بنھ دتا۔ باہاں پاسیں سچجے ڈھنگ نال ٹکاء دتیاں۔ پونیٹیل 'چوں ریبن کھچّ کے اسدے پیراں دے انگوٹھے بنھے تے کسے آگیاکاری بچے وانگ، اک پاسے سٹول اپر بیٹھ گئی۔
اک پل لئی ماجد دیاں ادھ-مچیاں اکھاں دیاں پتلیاں کمبیاں۔ اسنے ٹیڈھی اکھے عابدہ ولّ دیکھیا۔ ہوٹھاں اتے اک مسکان کمبی۔ ہکّ ہیٹھ زوردار ٹھہاکیاں دا طوفان اٹھیا پھیر دنیاں رکّ گئی۔
ماجد دی آخری نظر کئی کہانیاں کہہ گئی :
توں اینی سگھڑ ایں پران نکلن توں پہلاں ای سجاء-سنوار دتا ای۔ امید اے دوجی دنیاں وچ وی تیریاں دعاواں نے میرے آرام دا پورا-پورا انتظام کر دتا ہوئےگا۔'
عابدہ دیاں دوئے باہاں سہاگ دیاں چوڑیاں دے بھار نال تھکّ کے جھول گئیاں تے اوہ ٹٹے ہوئے تارے وانگ شنّ وچ ڈبدی گئی۔

گھنٹی واری-واری وجع رہی سی جاں ایہہ اسدا بھرم سی۔ انج ہی گھنٹیاں وجن لگّ پیندیاں سن۔ شاید گوانڈھنا دے پتی دفتراں 'چوں واپس آ رہے ہونگے۔ اسدے فلیٹ دی گھنٹی، عمر بھر، کدی نہیں وجیگی۔ دروازہ کھولھدیاں ہی اسنوں باہاں وچ گھٹّ کے، اسدے باسی ہونٹھ کوئی نہیں چمیگا...کدی نہیں چمیگا۔ اوہ قبر وچ لیٹی سی۔ لوک چھت تکّ تڑی وانگ بھرے ہوئے سن۔ ہنجھو وگ رہے سن۔ سوگ دیاں گھنگھور گھٹاواں جھول رہیاں سن۔ دنیاں بھری-پوری سی، پر اسدی زندگی خالی تے سنی-سکھنی۔ باہاں ہولیاں پھلّ ہو چکیاں سن۔ کوری ململ دے سفید دپٹے وچ لوبان تے کافور دی ڈراونی بو رچی ہوئی سی۔

...گھنٹی بیمار بچے وانگ لگاتار ٹھنک رہی سی جویں دور کسے ہور دنیاں وچ وجع رہی ہوئے۔ اسنے بڑے موہ نال کھلرے ہوئے سپنے سمیٹے تے گادریز دی الماری وچ بند کر دتے۔ ادھ بنیا سویٹر چکّ کے دراز وچ رکھ دتا۔ پیراں دی چپل پلنگھ ہیٹھ کھسکا دتی۔...تے چٹکی نال نکیاں-نکی جراباں چکّ کے، اک کونے وچ رکھ دتیاں۔ جدوں اسنے اپنا شکّ مٹاؤن لئی دروازہ کھولھیا، مونا نراش ہو کے واپس مڑ چلی سی۔
کھڑاک سن کے اوہ واپس پرط آئی۔
“ذرا اکھ لگّ گئی سی۔”
“اف، تہاڈی دھی کنی بھاری ہو گئی اے!” اسدا ساہ چڑھیا ہویا سی۔
“بک نہ، تیرے منہ وچ کھیہہ لیا مینوں پھڑا دیء۔” اسنے کڑی نوں پھڑھ لیا۔
“پھر واپس نہیں لوانگی۔” اوہ بناؤٹی جیہا ہاسہ ہسدی ہوئی بولی۔
“گلاں نہ بنا۔ کتھوں دا پروگرام ایں؟” اوہ کڑی نوں پھڑھ کے سوفے اتے بیٹھ گئی۔
“پونے دی آخری ریس اے۔ اس توں پچھوں دو مہینیاں لئی مہابلیشور جان دا ارادہ سی...پر ایہہ تہانوں بڑا تنگ کریگی۔”
“ہمدردی لئی شکریہ۔ شرن تاں ٹھیک نے؟” اسنے گلّ ٹالن لئی پچھیا۔
“ٹھیک نے اکتوبر وچ اوہناں دے ڈائیوورس کیس دا فیصلہ ہو جائیگا۔”
“ہوں، چلو مبارکاں!”
“میں-میں کنی کمینی آں۔ غرض ہندی اے تاں اسنوں تہاڈے سر مڑھ کے تر جاندی آں۔...تے ہن تاں میری سمجھ 'چ نہیں آؤندا کہ کی کراں...”
“فکر نہ کر، سبھ کجھ سمجھ آؤن لگّ پئیگا۔ شادی کرسمس توں پہلاں جاں...!”
“نہیں، دیر کرن 'چ کوئی فائدہ نہیں۔ مرد جات دا کی بھروسہ! نہ جانے کدوں دل بدل جائے؟ اجے تاں لوہا گرم ایں پر ایہہ سوچدی آں کہ-کہ...!”
عابدہ نے قطعی اسدی مدد نہ کیتی پر اسدا دل زور-زور نال دھڑکن لگّ پیا سی۔ جو وی مونا کہنا چاہندی سی، خود ہی کہہ دئے۔
“شرن جی نوں بچے بالکل پسند نہیں۔”
عابدہ چپّ رہی۔
“میرا جھگڑا وی ہوئٔے کئی واری پر اوہ خرچہ دین لئی تیار نے۔”
“اس نکی-جہی جند دا خرچہ ای کی اے؟...تے نالے ایہہ کوئی یتیم بچی نہیں۔”
مونا دیاں اکھاں سجل ہو گئیاں۔
“میں ادوں ہی دے دتی ہندی تاں تسیں کھشی-کھشی لے لینی سی!”
عابدہ چپّ رہی۔
“میں ضدّ ماریاں نہیں دتی پر مینوں کدی چین نہیں ملیا۔ انج لگدا رہا جویں میں کسے ہور دا نیانا چکّ لیائی ہوواں...”
عابدہ چپّ رہی تے چیچی نال سبہا دا چیر کڈھدی رہی۔
“تسیں اک گلّ نوٹ کیتی؟ میرے نالوں زیادہ ایہہ تہاڈے نال ملدی اے! کدی مینوں بڑا غصہ آؤندا سی۔ میں سوچدی ساں، تسیں جادوگرنی او۔ تسیں پیٹ وچ ای اسنوں میتھوں کھوہنا شروع کر دتا سی۔”
عابدہ کجھ نہ بولی۔ بس اپرادھیاں وانگ نیویں پائی بیٹھی رہی۔
“پر ایہہ میری بے وقوفی سی۔ اصل وچ ایہہ خاندانی چہریاں دی سمانتا اے ماجد صاحبَ تہاڈے فسٹ کجن سی نہ؟...”
عابدہ نے کوئی اتر نہ دتا۔
“کی انج ہو سکدا اے کہ اک عورت دا بچہ دوجی دی ککھّ وچ پلے؟” مونا نے سہمی جہی آواز وچ پچھیا۔
عابدہ دے ہونٹھ پھیر وی نہ ہلے۔
“خدا دی طاقت ساہمنے کجھ وی اسمبھو نہیں۔” مونا نے اپنے سینے اپر صلیب دا نشان بنایا تے بناں پچھے مڑ کے دیکھیاں باہر نکل گئی۔
اسدے چلے جان پچھوں عابدہ نے ستی ہوئی کڑی نوں چکّ کے اسدیاں نرم-ملائم، نیند وچ ڈبیاں باہاں دا ہار آپدے گلے وچ پایا تے پباں بھار تردی ہوئی اپنے بیڈّ-روم وچ آ گئی۔
اسنے ہولی جہے کڑی نوں اس جگہ لٹاء دتا جتھے ماجد ستے ہندے سن۔ سنی سیج جاگ پئی۔ اباسی لیندیاں ہویاں اوہ اپنی جگہ لیٹ گئی۔...تے سرہانے 'تے سر رکھدیاں ہی گوڑھی نیند وچ ڈبّ گئی۔ اینی گوڑھی تے پیاری نیند تاں اسنوں کئی سالاں دی نہیں سی آئی۔
کندھ اتے ٹنگی ہوئی ماجد دی تصویر دیاں کھلیاں اکھاں ستھل سن۔ اوہناں وچ نیند کتھے؟...
...........................................................سماپت...............................................
(انوواد: مہیندر بیدی، جیتو)