کالے ورقے جرنیل سنگھ
اج مائیکل دے کیس دی سنوائی ہے، کیس جو اوس نے
کنیڈا سرکار تے کیتا ہویا اے؛ انڈین ریزڈینشیل سکول وچ اس
نال ہوئیاں بے انصافیاں، بدسلوکیاں تے ہیٹھیاں بابت۔
سنوائی دا مقام برٹیش کولمبیا صوبے دے شہر پرنس
جارج دے ہوٹل دا اک کمرہ ہے۔ میں مائیکل نوں سنوائی
کمریائی 'چ بٹھا کے ویٹنگ رومنگ 'چ آ بیٹھا ہاں۔ عدالت نمات
کمرے اندر کنیڈا سرکار ولوں تعیناتی ایگزی یوکیٹر، جج دی
کرسی تے براجمان ہے۔ اوس دے نال والی کرسی تے سرکاری
وکیل بیٹھا ہے۔ انانھ دے ساہمنے مائیکل تے اسدا وکیل بیٹھے
ہن۔ سنوائی دوران مائیکل اپنی دردناک کہانی بیان کرے گا اتے
ایگزیوکیٹر تے سرکاری وکیل دے سوالاں دے جواب دیوے گا۔
میں مائیکل دا کاؤنسلر ہاں۔ نال ایس کرکے آیاں کہ سنوائی
دوران جے اوہ گھبرا جاوے جاں کرودھ 'چ آ جائے تاں اوس
نوں سہج رہن لئی پریرنا ہے۔ مائیکل نال ہوئیاں بیتیاں میں سبھ
جاندا ہاں۔ انڈین ریزڈینشیل سکولاں بارے وی مینوں پتہ ہے
کنیڈا دے مڈھلے وسنیکاں دی پڑھائی واسطے، سرکاری سکیم
مطابق کنیڈا بھر وچ ایس قسم دے130 دے قریب سکول
کھولے گئے سن۔ فنڈ کنیڈا سرکار مہیا کردی سی اتے سکولاں
دے پربندھ اتے پڑھائی دے کم کاج رومن کیتھولک چرچ اتے
اینگلیکن چرچ دیاں تنظیماں نبھاؤندیاں سن۔ اوہناں سکولاں وچ
ودیارتھیاں نال غیر منکھی ویوہار شروع ہو گیا جو کہ لما
سماں چلدا رہیا۔ اس ویوہار دیاں دبیاں گھٹیاں شکایتاں تے
خبراں آخرکار لاوے وانگ فٹ پئیاں۔
انکوائریاں پڑتالاناں ہوئیاں... کنیڈا سرکار نے سارے انڈین
ریزڈینشیئل سکول بند کر دتے۔ سابقہ طالب علماں دے زخماں
تے ملھم لاؤن دی نیتی تحت معاوضہ دین دی سکیم بنائی گئی۔
معاوضہ ہر طالب علم نوں ملنا سی، اوس دے سکول 'چ بتائے
سالاں دے حساب نال۔ جیہڑے پڑھیار گمبھیر دراچار دا شکار
ہوئے سن، اوہ کنیڈا سرکار تے کیس کرکے ودھ معاوضہ منگ
سکدے سن۔
مائیکل ورگے کجھ لوکاں نے معاوضہ کلیم نہ کیتا۔
سنبندھت وبھاگ ولوں اجیہے لوکاں نال رابطہ کیتا گیا۔ مائیکل
نوں وی فون آیا۔ وبھاگ دے اہلکار نے جدوں اوس نوں کلیم
بھیجن لئی زور پایا تاں مائیکل روہ 'چ آ گیا۔ چنگیاڑے چھڈدی
آواز 'چ بولیا، “ساڈے زخم بہت ڈونگھے ہن۔ معاوضے نال نہیں
بھرے جانے۔ ایہہ تاں نیٹواں دیاں روحاں تے صدیاں تک
رسدے ...۔” اگ بھبوکا ہویا مائیکل کئی کجھ بول گیا۔
ملازم نے اوس دی فائیل 'چ لکھ دتا کہ ایہہ بندہ بہت زیادہ
اپسیٹ ہے، اوس دی کاؤنسلنگ کروائی جائے۔ اس وبھاگ نے
ساڈی کاؤنسلنگ ایگزسیلنگ نوں لکھیا۔ کیس میری کولیگ
ایملی نوں دتا گیا۔ پر مائیکل ولوں سہیوگ نہ ملیا۔ ایملی نے
کاؤنسلنگ بند کر دتی۔ اوس دے دو کو سیشناں دا سار انش ایہہ
سی، 'مائیکل اندر مانسک تے بھاوناتمک گنجھلاں ہن پر اوہ
دسدا نہیں۔ جدوں میں پچھدی ہاں جاں تاں پتھر جیہا بن جاندا
ہے تے جاں پھیر بھڑک اٹھدا ہے۔'
چنوتی والا ایہہ کیس منیجر نوں کہہ کے میں لے لیا۔
مائیکل نال پہلی ملاقات میں اوہناں دے بینڈ دے دفتر وچ کیتی۔
بونجا سالا مائیکل دے ہتھ ملاؤن تے 'ہائ' آکھن وچ کوئی
گرمجوشی نہیں سی۔ چہرے دی بے رونقی سنوں سٹھاں توں
اپر دا دکھا رہی سی۔ کرسیاں تے آہمو ساہمنے بیٹھ میں سہج
رؤں 'چ گل شرو کیتی، “میرا نانگرباز سنگھ سہوتا ہے۔ توں
باز کہہ سکداں۔ میری ڈیوٹی تیری کاؤنسلنگ کرن واسطے
لگی ہے۔ توں مینوں اپنا دوست سمجھ۔ میں تیری ہر گل سناں
گا، تیرے کرودھ بھرے بول وی۔ اپنی کوئی وی گل تیرے تے
نہیں ٹھوسانگا۔ صرف سجھاؤ دیاں گا...سیانے آکھدے ہن کہ
ساڈے نال ہوئے انیاں جے اسیں اندر ہی دبی رکھانگے تاں اوہ
دیرگھ روگ بن سکدے ہن۔ اپنے دکھ درد جدوں توں دوجیاں
کول پھولیں گا تاں اوہ ونڈے جان گے، تیرا من ہلکہ ہو جائے
گا۔ دوجیاں دی ہمدردی نال دل نوں ڈھارس ملے گا... بیتے نوں
بھلا کے تینوں ورتمان تے مستقبل بارے سوچنا چاہیدے۔”
مائیکل دے چہرے تے اکتاہٹ محسوس کردیاں میں اپنی
گل بند کر دتی۔ اوس دے کم کاج بارے پچھیا۔ اوس نے دسیا کہ
اوہ 'کارپینٹر' سی۔ کرسیاں، میز تے بیڈ وغیرہ بناؤن دا اوہ
ودھیا کاریگر سی۔ پر نٹھ کے کم کرنا اوس دے وس دی گل
نہیں سی۔
پھر میں اوس دے بینڈ بارے پچھن لگ پیا۔ گلاں کردیاں
میرا، اوہدا بینڈ دیکھن دا موڈ بن گیا۔ میرے کہن تے اوہ مینوں
لے ٹریا۔ اسی کو کھلرویں گھراں والا مائیکل ہراں دا بینڈ جس
نوں پنڈ کیہا جا سکدا ہے برونو دریا دے کنارے قائم ہے۔ بینڈ
دے میدانی تے چھوٹیاں چھوٹیاں پہاڑیاں والے سینکڑے
گھماواں دے رزرو یعنی رقبے وچ اچے لمے چیلھ، وھائیٹ
سپروس تے کمبدے پتیاں والے ایپسن دے درختاں، دریا برونو
تے صاف ستھرے پانی دی جھیل دے آلے دوالے گھمدیاں
قدرت دے کئی کھبسورت نظارے میرے نظریں پئے۔ ایس
رزرو توں اگانہہ چھوٹیاں وڈیاں کئی جھیلاں، دریاواں اتے
بھانت سبھانتے درختاں دے جنگلاں والی سینکڑے میلاں تک
پسری دھرتی تے نیٹواں دے ہور بینڈ وسدے ہن۔ مائیکل دے
دسن انوسار ایہہ دھرتی کسے زمانے 'چ پردشن رہتن ہندی سی
پر ہن لکڑ ملاں تے خاناں نے اوہ گل نہیں سی رہن دتی۔
اگلے سیشناں وچ مائیکل نے دسیا کہ جدوں اوہ چھ سال دا
ہویا تاں اوہدا ڈیڈ مورس لئی اوس نوں ریزڈینشئل سکول بھیجن
لئی پریرن لگ پیا۔ پر مائیکل دی گھر دیاں توں دور ہون نوں
روح نہیں سی مندی۔ اوہ اجیہے سکول 'چ پڑھنا چاہندا سی
جتھوں ہر روز گھر آ سکے۔ جدوں ڈیڈ گل چھیڑدا تاں اوہ دادی
دے گل لگ کے رون لگ جاندا۔ پوترے نوں اپنے نال گھٹدی
ہوئی دادی اپنے پتر نوں آکھدی، “وے مورس! پہلاں توں میری
لاڈلی پوتی میتھوں دور کیتی ہن ایہنوں وی بھیجن دیاں سکیماں
بناؤن لگ پئیں۔ عینی کاہل کاہدی اے؟ اجے ایہہ مساں گٹھ بھر
تاں ہیگے۔”
“ہور چار سالاں تائیں اہنے میرے موڈھیاں تک پہنچ
جانے، موم نوں گٹھ بھر ہی دیہدے۔” مورس ہسدا ہویا آکھدا۔
“وے! ہندڑہیل ہے، ایہہ وی تے روزین وی۔ ہے وی
دونوں سنکھے۔ اپنی ماں تے گئے آ۔” دادی آکھدی۔
پتر دے ہنجو ویکھدیاں، مائیکل دی موم دا دل وی تھوڑا
ہون لگ پیندا۔ اوہ پتی نوں آکھدی، “ساڈی موم ٹھیک کہندی
اے۔ آپاں اٹک لیندے ہاں۔ روزین نوں آپاں ست سال دی نوں
بھیجیا سی۔”
“کہندے آ پئی ہن سختی ہو گئی ہے۔” مورس فکر ظاہر
کردا۔ پر پھیر آپ ہی “چلو دیکھی جاؤ” آکھدیاں گل نوں چھڈ
دیندا۔
اجے دو کو مہینے ہی بیتے سن کہ اک دن اچانک ہی
سرکاری ایجنٹ اوہناں دے گھر آ دھمکیا۔ کار چوں اتردا ہی
مورس تے رعب جھاڑدا بولیا، “قانون مطابق تہانوں اپنا پتر
ریزڈینشئل سکول 'چ بھیجنا چاہیدا سی۔ ہن تک بھیجیا کیوں
نہیں؟”
مائیکل دی دادی نوں ایجنٹ زہر دکھئی دتا سی۔ اوس دی
موم دے چہرے تے غصے اتے ڈر دے ہاو بھاو سن۔
“جگر دے ٹوٹے نوں اینی چھوٹی عمرے اکھاں توں دور
کرن دا ہیا نہیں پیا۔” مورس نے کیہا سی۔
“میں ایہنوں لین آیاں۔” ایجنٹ بولیا۔
“لے جا۔”
“میں نہیں جانا... میں نہیں جانا۔” مائیکل رون ڈہ پیا سی۔
اوس دے موم ڈیڈ نے پتیا کے اوس نوں کار ول تور لیا
سی۔ ہرکھے ہوئے من نال اوس نے ماپیاں ول تکیا سی۔ موم
دیاں اکھاں وچ ہنجو سن۔ ڈیڈ دے چہرے دی اداسی نوں تاں اوہ
سمجھ گیا سی پر اداسی دے نال ابھری چنگیرے بھوکھ دی
حسرت نوں اسدا بال منل سمجھ نہیں سی سکیا۔ پت نوں کار 'چ
بٹھا کے موم ڈیڈ نے بڑی مشکل نالئوس توں اپنے ہتھ چھڈائے
سن۔ دادی دراں 'چ کھڑی رو رہی سی۔ “گرینی!” اس ول باہاں
الاردیاں مائیکل دی چیخ نکل گئی سی۔ کار جھٹکا مار کے دوڑ
پئی سی۔
ایجنٹ نے دوجے بینڈاں دے پریواراں وچوں چار بچے
ہور چکے سن۔ تن کو گھنٹے بعد کار سکول پہنچ گئی سی۔
لڑکے لڑکیاں الگ الگ کرن بعد مائیکل ہراں دیاں حجامتاں
شروع ہو گئیاں۔ والا نوں نیڑیوں کٹ کے ساریاں دے سر
فوجیاں وانگ اکو شکل دے بنائے جا رہے سن۔ مائیکل نوں
اپنی بھین روزین تے اوس دی سہیلی کلیرا سویکم دی گل
چیتے آ گئی سی۔ اوہ دوویں اپنے والاں نوں بہت پیار کردیاں
سن۔ اوہناں نے حجامتاں توں چھوٹ منگی سی۔ پر قینچی چلا
رہی ٹیچر نے اوہناں دے لمے سہنے وال کٹ کے اوہ مارے
سن تے جوآں نہ ہون دے باو جود وی اوہناں دے سراں 'چ
بدبودار پاؤڈر پا دتا سی
مائیکل ہراں دے گروپ وچ وی جوآں تاں شاید اک دو
لڑکیاں دے ہی ہونگیاں پر جوں مار پاؤڈر ہریک دے سر 'چ
پایا گیا ۔ نہاؤن بعد اوہناں نوں سکول دے کپڑے پہنائے گئے۔
پھیر اک ٹیچر جسدا ناں البرٹ سی؛ اوہناں دی بھاشا وچ ہدایتاں
دین لگ پیا، “تسیں سکول دی حد توں باہر پیر نہیں دھرنا۔
تہاڈی بول چال، تہاڈا پڑھن لکھن تہاڈی بھاشا وچ نہیں،
انگریزی وچ ہووےگا۔ آپسی گل بات وی تسیں انگریزی وچ ہی
کرنی ہے۔ تسیں اپنے گھراں توں لیاندے کپڑے نہیں پاؤنے۔
سکول دیاں ڈریساں ہی پاؤنیاں ہن۔ جے کوئی بچہ سکول دے
قوانین دی النگھنا کرے گا، اوس نوں سخت سزا دتی جائے
گی۔”
شام پے چکی سی۔ نویں کلاس دے پہلاں لیاندے لڑکیاں
نال لائن بنا کے مائیکل ہراں نوں رات دے کھانے واسطے
لجایا گیا۔ مائیکل نے اک برکی وی مونہہ 'چ نہیں سی پائی۔
میس وچوں اوہناں نوں سون والے حال وچ لیاندا گیا۔ حال دے
دونیں پاسیں دیواراں دے نال نال، لائیناں وچ بیڈ لگائے ہوئے
سن۔ سون دا آرڈر ہون تے مائیکل دے ویراگے دل چوں لھیلڑی
نکلی، “میں اپنی بھین کول سونا ہے۔” بردر جیری ناں دے
ٹیچر نے اوس نوں سمجھایا سی کہ لڑکے لڑکیاں دے بلاک
الگ الگ سن۔ کول سونا تاں اک پاسے رہیا،بھین بھرا، بناں
کسے خاص کارن دے اک دوجے نوں مل وی نہیں سکدے۔
ہال دی لائیٹ بجھا دتی گئی سی۔ دیو روپ ہنیرا جیویں
مائیکل نوں کھان آ رہیا ہووے... گھر وچ اوہ دادی نال سوندا
ہوندا سی۔ اوہ کدی اس نوں باتاں سناؤندی تے کدی سورگواسی
دادے پڑدادے دیاں شکار کھیڈن، 'فر' اکٹھا کرن تے مچھیاں
پھڑن دیاں دلچسپ گلاں سناؤندی۔ مائیکل وی اپنے وڈے
وڈیریاں ورگی بے پرواہ زندگی دے سپنے لین لگ پیا سی...۔
پر ہن گھردیاں توں دور؛ قیدیاں وانگ ڈکیا اوہ ہیروے،
اداسی تے بے بسی دے ڈمھ وچ غوطے کھا رہیا سی۔ نال دے
بیڈ والے لڑکے دیاں سسکیاں سن کے اسدا وی رون نکل گیا۔
ہور وی کئی بیڈاں توں سسکیاں سنائی دے رہیاں سن۔ بردر
جیری نے حال 'چ آ کے دبکا ماریا سی، “رونا بند کرو، چپ
چاپ سوں جاؤ۔” سسکیاں بند ہو گئیاں سن پر ہنجو نہیں رکے
سن... مائیکل وانگ ہور بچے وی روندے روندے ہی سوں
گئے سن۔
مائیکل دا سون ویلے دا رون کئی دن چلدا رہیا۔ اوس دے
بال منل وچ کئی طرحاں دے سوال ابھر پیندے، 'سکول دے
ٹیچر مینوں پیار کیوں نہیں کردے؟ موم ڈیڈ نے مینوں تے
روزین نوں ایس سکول 'چ کیوں بھیجیا؟ کیہ سانوں کوئی سزا
دتی گئی اے؟ پر اسیں تاں ایداں دی کوئی غلطی ہی نہیں
کیتی... '
دس مہینے بعد گرمیاں دیاں چھٹیاں ہوئیاں۔ مائیکل جیویں
جہل 'چوں چھٹیا ہووے۔ پر اوہ دو مہینے جھٹ ہی بیت گئے۔ ہ
جہو جیہا سکولوں گیا سی، اکھڑیا اکھڑیا، اوہو جیہا ہی پرت
آیا۔
ہر سال دیاں دو مہینے دیاں چھٹیاں دوران موم چاواں نال
مائیکل تے روزین دیاں پسندیدہ چیزاں بناؤندی اتے ہتھیں
کھواؤندی۔ دادی وی بڑے لاڈ کردی۔
مائیکل دا ڈیڈ مورس اپنے بھائی بنداں نال مل کے پیڈلاں
والیاں کشتیاں بناؤندا سی۔ مائیکل دی موم تے دادی، بینڈ دیاں
کجھ ہور عورتاں وانگ، گھر 'چ ہی؛ منکیاں نوں گند کے ون
سونے ہار بناؤندیاں۔ جدوں ایہہ کم مندا پے جاندا تاں اوہ بینت
دیاں ٹاہنیاں اتے 'برچ' دے درختاں دیاں چھلاں دیاں ٹوکریاں
بناؤندیاں۔ ایہہ سارے کم کاج سال دے کجھ مہینے ہی چلدے
سن جس کرکے اوہناں دا ہتھ تر نہیں سی ہندا۔ سادے جیون دیاں
لوڑاں ہی مساں پوریا ہندیاں سن۔
ویلھے دنیں مورس جال نال سہیاں دا شکار کردا جاں
مچھیاں پھڑدا۔ مائیکل دیاں چھٹیاں 'چ اوس نوں وی نال لے
جاندا۔ مائیکل جنگل 'چ گھمدے ہرناں، بھالوآں، باراں سنگیاں
وغیرہ نوں چاء اتے نیجھ نال ویکھدا۔ اک ویراں جدوں اوہ
آکاش دیاں اچائیاں سر کر رہے عقاب نوں ویکھ کے، اچمبھت
ہویا 'او واؤ ،او واؤ' کر رہیا سی تاں دریا وچوں مچھیاں دا جال
دھوہ رہے اوس دے ڈیڈ نے کیہا سی، “میرے پیارے پتر! توں
وی اڈیا کریں گا جہازاں وچ، بس من مار کے پڑھ لے۔” مائیکل
نوں اتشاہی رؤں 'چ انج لگا سی جیویں اوس دے تن تے پر اگ
پئے ہون۔ پر جال 'چ پھسیاں مچھیاں ویکھ کے اوہ اداس جیہا ہو
گیا سی۔
مائیکل دی دادی اوس نوں تے روزین نوں جنگلی
بلوبیریاں کھاؤن لے جاندی۔ بیریاں کھا کے اوہ جھیل وچ
تیردے اتے پھیر دھپ چھاں 'چ بیٹھ آرام کردے۔ اوہناں دی نگاہ
اڈدے پھردے اتے درختاں تے بیٹھے پنچھیاں ول کھچی جاندی۔
لمی تکھی چنجھ نال درخت دا تنا کھود رہے چکیراہے، ہلنا
جلنا بھل گئی سنگاں والے الو تے بگلیاں ورگے ہرے رنگ
دے 'ہیرون' آدی نوں تکدیاں اتے امریکن چڑی دی مٹھی
گونجویں آواز سندیاں اوہ ایداں مست ہندے کہ اپنی سدھ بدھ ہی
بھل جاندے۔
مائیکل کدی کدی روزین نال اپنے گوانڈھی بینڈ وچ کلیرا
دے گھر چلے جاندا۔ کدی کلیرا وی اوہناں ول گیڑا مار جاندی۔
چھٹیاں جدوں مکن تے آؤندیاں تاں بھین بھرا اداس ہو
جاندے۔ موم ڈیڈ نوں جہل ورگے سکول دیاں تکلیفاں دسن
لگدے۔ ڈیڈ اوہناں ول اتشاہی نظر سٹدا آکھدا، “جدوں تہاڈی
زدگی ودھیا بن گئی ایہہ ساریاں تکلیفاں تہانوں بھل جان گیاں۔”
“ودھیا زندگی کیہ؟” بھولا جیہا مائیکل پچھدا۔
“سوہنا گھر، چنگا کھان پہنن، گوریاں ورگی سہولتاں والی
زدگی۔” ڈیڈ جواب دیندا۔
مائیکل سمجھ گیا سی کہ سکول توں اسدا چھٹکارا نہیں ہو
سکنا۔ اوس نے اپنے آپ نوں سکول دے رٹین 'چ ڈھالنا شروع
کر دتا سویرے ساڈھے چھ وجے دا بزر سن کے سارے
لڑکے اٹھ پیندے۔ آپو اپنے بیڈ دی سائیڈ توں ایکشناں تے آوازاں
دی اکسارتا وچ عیسائیاں والی پرارتھنا کردے۔ پھیر مائیکل
بیڈشیٹ دے ول کڈھدا تے کمبل دی چنویں تہہ لا کے پیند تے
سجا دیندا۔ بردر البرٹ جوبرٹ اوہناں دا ڈورمٹری انچارج تے
کھیڈاں دا استاد سی نریکھن کردا۔ جس دا بیڈ نیماں انوسار نہ
سواریا ہوندا اوس دے چپیڑاں پیندیاں۔ نہا دھوا کے سارے
بچے میس 'چ پہنچ جاندے۔ ناشتے بعد پڑھائی شروع ہو جاندی۔
اس توں بعد دوپہر دا کھانا۔
کھانے مگروں کماں واسطے گروپ بنا دتے جاندے۔
مائیکل اپنے گروپ نال لگ کے کدی بغیچیاں 'چ لائے پھلاں
تے سبزیاں دی سانبھ سنبھال، کدی ویڑھیاں دی صفائی تے
کدی رسوئی واسطے لکڑاں ڈھون دیاں ڈیوٹیاں نبھاؤندا۔ جد
نوں کھیڈاں دا ٹائم ہو جاندا۔ مائیکل باسکٹبال کھیڈدا۔ ست وجے
رات دے کھانے دا اتے اٹھ وجے سون دا بزر ہو جاندا۔
مائیکل جاندا سی کہ عام لڑکے رٹین دے سارے کم شوق
نال نہیں بدھے ردھے ہی کردے سن۔ میس دے کھانے وی اوہ
چاہ کے نہیں سن کھاندے۔ ڈھڈ بھرن والی گل سی۔ جوآں دے
دلیئے اتے پاؤڈر ددھر دا ناشتہ کردیاں، مائیکل نوں گھر دا
ناشتہ یاد آ جاندا۔ اوس دی موم اپنے ہتھیں جوی دے آٹے دا
تازہ روٹ بنا کے اک حصے وچ گھر دا بنایا جیم تے دوجے
حصے وچ بٹر لا کے سلائیس کٹ دیندی۔ کنا سواد ہوندا سی
اوہناں سلائیساں تے چاہ دا ناشتہ۔ میس 'چ دوپہر تے رات دے
کھانیاں وچ سکا جیہا بیلجت میٹ، ٹھنڈے آلو، ڈھیر سارے پانی
وچ رنی ہوئی مچھی تے پھکلیاں سبزیاں کھاندیاں، مائیکل نوں
گھر دے پکوان یاد آ جاندے کدی بھنی ہوئی جاں تھوڑی کو
تری والی مچھی، کدی سبزیاں جاں میٹ دا شوربا تے کدی
مٹھی مٹھی اگ تے رنھیاں خرگوش جاں ہرن دا ماس۔
اک دن اوہ تے اسدا دوست ارنی فورٹیئر اپنی بھاشا وچ
میس دے کھانیاں دی نقطہ چینی کر رہے سن۔ بردر البرٹ نے
اوہلے ہو کے سن لیا۔ کچیچیاں وٹدا بولیا، “تسیں دو قصور
کیتے ہن اک میس دے کھانیاں نوں نندیا تے دوجا تسیں اپنی
بھاشا وچ گلاں کیتیاں ہن۔” اوس نے دوناں نوں چمڑے دے پٹے
نال اینا کٹیا کہ اوہ کئی راتاں سپنیاں 'چ برڑا برڑا اٹھدے رہے۔
مائیکل نے سکول دیاں پرارتھناواں بارے وی گل کیتی
سی۔ سویرے بیڈ توں اٹھ کے، پھیر ناشتے، دوپہر تے رات دے
کھانیاں سمیں اتے پھیر سون ویلے وی اوہناں نوں پرارتھنا
کرنی پیندی سی۔ سکول دے چرچ وچ وی پرارتھناواں دا سلسلہ
چلدا رہندا سی۔
جدوں مائیکل سکول دا رٹین دس ہٹیا تا میں آکھیا، “مائیک!
تہاڈے سکول 'چ تاناشہی تاں سی پر کجھ چیزاں چنگیاں وی
سن۔”
“کیہڑیاں؟”
“جویں پرارتھنا۔ پرارتھنا ساڈے اندر پربھو پیارو پیدا
کردی ہے۔ اس پیار صدقہ بندے اندر شدھتا آؤندی ہے۔”
“باز! پرارتھنا اسیں پربھو نال پیار دے ناطے نہیں سی
کردے،پربھو توں ڈردے مارے کردے سی۔ سکولاں وچ تے
باہر چرچاں وچ ایہہ سکھایا جاندا سی کہ جے اسیں عیسائی
دھرم دے اپدیشاں تے نہیں چلانگے، ساڈی آتما وچ شیطان
پرویش کر جائے گا تے پربھو سانوں نرکاں 'چ سٹ دیوے گا
ایس طرحاں سانوں اک ڈر پربھو دا ہوندا سی تے دجا ڈر ہوندا
سی پھادر تے ٹیچراں دی کرڑی نظر دا۔ پرارتھنا دوران کدی
کدی بے دھیانی 'چ ساڈی نجر آسے پاسے چلی جانی، پتہ ادوں
لگناں جدوں نگرانی کر رہے ٹیچر نے دھون 'چ مکا جڑ دینا۔
سو پرارتھنا نے سانوں سہج نہیں ڈرپوک بنایا۔”
“تسیں تاں ڈردے مارے سارا کجھ کری جاندے سی پر
تہاڈے ماں باپ اتے دادے دادیاں تاں ایس قسم دی سکھیا تے
کنتو کر سکدے سن۔'' میں ٹپنی کیتی۔
“اوہ تاں کیتھولکاں ولوں کروائی جا رہی ساڈی پڑھائی
نوں اپنے اتے پراپکار سمجھدے سن۔ دراصل ساڈے ماپے تے
وڈارو سدھے سادیے سن جدوں کہ پادری، بھکشو، بھکشناں،
اپدیش دین 'چ ماہر دھرم پرچارک سن۔ اوہناں دا چٹے جاں
کالے گاؤناں دا پہراوا وی اوہناں نوں سریشٹ بناؤندا سی۔ عام
نیٹواں لئی اوہناں دے پروچن پربھو دے بول سن۔ نالے سرکار
وی اوہناں دی پٹھ تے سی۔”
“اوہ کوٹیں؟”
“سرکار ساڈے نیٹوی مول نوں ختم کرکے سانوں یورپین
کینیڈین جیون شیلی 'چ تبدیل کرنا چاہندی سی۔ سانوں عیسائی
بنا کے ایہہ کارج سوکھا ہو سکدا سی۔ پر ساڈے سکولاں وچ
ایس دھرم دا پرچار سنیہ نال نہیں سی کیتا جاندا۔ سکول دا
سٹاف مشنری ہون کرکے ٹیچراں نوں بردر، سسٹر اتے پرنسپل
نوں پھادر کیہا جاندا سی۔ پر ودیارتھیاں نال بھرا، بھین تے پتا
ورگا پیار کرن والے ٹیچر بہت تھوڑے سن۔ ساڈی دادی دی
موت ہون تے ڈیڈ دا چچیرا بھرا مینوں تے روزین نوں
سکولوں لین گیا۔ پر پتھر دل پرنسیپلاں نے سانوں چھٹی نہ
دتی۔ ساڈا دادی نال بہت موہ سی۔ اک سدی موت دا صدمہ دجا
آخری سمیں اوہدا مونہہ نہ دیکھ سکن دا جھورا، اسیں کئی دن
کندھاں 'چ مونہہ دے کے روندے رہے۔ روزین نے تاں بہت ہی
محسوس کیتا سی۔”
“اِنج دے معاملیاں 'چ پرنسیپلاں نوں دیاوان ہونا چاہیدا
سی،” آکھ کے میں اگلی گل شروع کر لئی، “مائیک! تہاتھوں
جیہڑے کم کروائے جاندے سی، میرے خیال 'چ اوہ تاں ٹھیک
ہی سن۔ بندے نوں بچپن توں ہی کم کرن دی عادت پے جاندی
ہے۔”
“اوہ کم پریرنا نال نہیں، حکم نال کروائے جاندے سی۔
اسیں اپنی مرضی نال کجھ وی نہیں سی کر سکدے۔ جے کسے
لڑکے نے اپنے طریقے نال کوئی کم شروع کرنا، اوہ طریقہ
بھاویں کنا بہتر ہووے، اوس نوں رد کر دتا جاندا سی۔ سکول
دے رٹین وچوں پہل قدمی، ادم تے اتشاہ ورگے کوئی وی گن
اسیں گرہن نہ کر سکے۔ ساتھوں ساڈی زبان تے کلچر کھوہ
لئیاں گئیاں۔ پرنسپل تے ٹیچراں دے بوٹاں دے ٹھڈیاں، مکیاں،
چپیڑاں تے چمڑے دے پٹے دیاں کٹاں نے سانوں ڈرپوک تے
گھٹیا جیو بنا دتا۔ ساڈی ہوند ہستی وچ گورو ناں دی کوئی چیز
نہیں سی رہ گئی۔”
“باسکٹ بال دا کھڈاری بن کے تاں زندگی کجھ سکھالی ہو
گئی ہووے گی۔” مائیکل توں کجھ چنگا سنن دی آس وچ میں
پچھیا۔”
“دو کو سال ہی۔”
“کیوں پھیر کیہ گل ہو گئی۔”
“اگلی وار دساں گا۔”
“چلو ٹھیک ہے۔ اگلا سیشن کدن دا رکھیئے۔” لیپٹوپ بند
کردیاں میں پچھیا۔
“میں کال کراں گا۔” مائیکل نے ہتھ ملایا تے ٹر گیا۔
کئی دن بیت گئے۔ اسدا فون نہ آیا۔ میں کیتا تاں رکھے
رؤں 'چ بولیا، “باز! مینوں کاؤنسلنگ نہیں چاہیدی۔”
مونپں غصہ چڑھ گیا پر میں آپوں تے قابو پا لیا۔ دل 'چ
اٹھی آواز 'پے ڈھٹھے کھوہ 'چ' اندر ہی دب لئی تے سنیہی سر
چ آکھیا، “او کے مائیک، جیویں تیری مرضی۔ توں خوش رہ پر
میں اک گل کہنی چاہنا۔”
“کہہ۔”
“میں تینوں اپنا دوست سمجھداں۔ کیہ دوستی دے ناطے،
آپاں کدی کدی مل سکدے ہاں۔”
“شیور۔” اسدا جواب سی۔
کاؤنسلنگ بند کرنی کوئی سمسیا نہیں سی۔ میرے باقی
کیساں دی پروگریس ٹھیک پے رہی سی۔ پر مائیکل دا
چنوتیپورن کیس میرے لئی زیادہ اہم سی اوس دی لیہوں لتھی
زندگی نوں مڑ لیہ تے پا دین نال مینوں جیہڑا چرجیوی سکون
ملنا سی، مینوں اوس دی لوچا سی۔
دو کو مہینے لنگھا کے میں اوس نوں فون کیتا تے پچھیا،
“مائیک! توں کدی بھارتی کھانے کھاہدے ہن؟”
“نہیں۔”
“آؤندے شنیوار میں تینوں بھارتی ریسٹورینٹ 'چ لنچ
کرواؤنا چاہنا۔”
“کتھے؟”
“پرنس جورج وکھے۔آئیں گا؟”
کجھ پلاں دی چپ بعد اوس نے 'ہاں' کر دتی۔ میں اوس
نوں 'کوآلٹی انڈین ریسٹورینٹ' دا ایڈریس دے دتا۔
اوہ متھے سمیں تے پہنچ گیا۔ اسیں اک کیبن 'چ بیٹھ گئے۔
اپنے کلائنٹ نال ایس طرحاں کھانا پینا میری جوب دے نیماں
دے ورودھ سی۔ پر اوس نوں ہنیرے اتیت وچوں باہر کڈھن دی
میری درڑتا اگے نیم بے معنی ہو گئے۔ اوہ ہالیوڈ دیاں ماردھاڑ
والیاں فلماں دا شوقین سی۔ میں اوہناں بارے گلاں چھیڑ لئیاں۔
مانہہ دی دال، بٹر چکن، مٹر پنیر، دہیں بھلے تے نان دا ذائقہ
دار بھوجن اتے اوس دیاں پسندیدہ فلماں دیاں گلاں، اوہ چھیتی
ہی چہکویں موڈ 'چ ہو گیا۔
“تینوں کینیڈا آیاں کنا چر ہو گیا؟” فلمی گلاں مکن تے اوس
نے پچھیا۔
“پندراں سال۔ میں پوائنٹ سسٹم تے پریوار سمیت ایتھے آیا
سی۔ انڈیا 'چ کاؤنسلر دی جوب تے سی۔ ایتھے آ کے اپنی
پڑھائی اپڈیٹ کیتی تے اوہی جوب لے لئی۔”
“کہو میں تیرے پریوار بارے پچھ سکداں؟”
“ہاں ہاں۔ میرے پریوار وچ میری پتنی، تن بچے اتے
میرے موم ڈیڈ ہن۔”
“باز! جیویں توں دسیا پہلاں ساڈے وی سنیوکت پریوار
ہندے سن پر ہن نہیں۔”
“ساڈے وی پہلاں نالوں کافی گھٹ گئے ہن... مائیک! میں
تہاڈے لوکاں نال کئی سالاں توں کم کر رہیاں۔ میں دیکھیا اے
تہاڈے پروارک تے بھائی چارک جیون دے کئی پہلو ساڈے نال
ملدے جلدے ہن۔”
“جویں؟”
“جویں کہ دادا دادی تے نانا نانی دا ستکار، بھین بھراواں
دا آپسی موہ۔ رشتے داراں تے بھائیچارے ولوں اک دوجے دے
دکھ سکھ وچ شامل ہونا...۔”
“باز! مینوں توں آپنیاں ورگا لگا ایں۔ کھانا وی بہت سواد
سی۔ تھینک یو وھیری مچ۔” پلیٹاں خالی کردا مائیکل بولیا۔
“مائیک تیرے نال بیٹھ کے کھان پین تے گلاں کرن دا
مینوں وی بہت مزہ آیا۔ تیرا وی شکریہ۔ کوفی ہنے پینی ہے
جاں ٹھہر کے۔” میں پچھیا۔
“ٹھہر کے۔ موسم ودھیا ہے۔ آپاں نال والے پارک 'چ چلدے
ہاں۔”
“او کے۔” آکھدیاں میں نال ٹر پیا۔
پارک 'چ اسیں میپل دی سنگھنی چھاں ہیٹھ بینچ تے جا
بیٹھے۔ مائیکل نے گل شروع کر لئی، “باز! میں کتے پڑھیا سی
کہ شروع 'چ جیہڑے بھارتی ایتھے آئے، اس سمیں دی گورا
سرکار نے اوہناں نال ماڑا ورتاؤ کیتا۔”
“بہت ماڑا۔ اوہ نسل واد دا شکار ہوئے۔ نھاں نال پیر پیر
تے وتکرا ہویا۔ نہ کوئی سہولت نہ کوئی حق حقوق۔ پر ساڈے
لوکاں نے لمی لڑائی لڑی ہے ادوں بھارت انگلینڈ دی کالونی
سی۔ ساڈے مڈھلے پرواسی جیہناں نوں غدری بابے کیہا
جاندے بھارتے نوں آزاد کرواؤن لئی ایتھوں واپس چلے گئے۔
کئی پھانسیاں تے چڑھ گئے، کئیاں نے عمراں جالوں 'چ گال
دتیاں۔ اوہناں توں اگلے بھارتی کینیڈیناں نے اپنی مالی
مضبوطی اتے حق حاصل کرن لئی لمی جدوجہد کیتی۔” میں
مان نال دسیا۔
“ایہدا مطلب گوریاں نے گھٹ کسے نال وی نہیں کیتی۔
ساڈے دیش 'چ آ کے ساڈیاں ہی جڑھاں اکھیڑ دتیاں۔ ایتھے
شروع 'چ آؤن والے چینیاں تے جاپانیاں نال وی ایہناں نے
دھکے شاہی کیتی۔” مائیکل دے چہرے تے غصے دے چنہ
ابھر پئے۔
“مائیک توں ٹھیک کہے۔ پر چینیاں جاپانیاں نے وی
بھارتیاں وانگ اپنے حقاں تے برابرتا لئی جدوجہد کیتی۔ سبھ
توں ماڑا ورتاؤ اپھریکناں نال ہویا۔ اوہ غلام بنائے گئے۔
جانوراں وانگ اوہناں دی وکری ہوئی۔ پر اوہناں دی مہانتا ایہہ
ہے کہ اوہ لگاتار جوجھدے رہے... تے دیکھ لے، اج اوہناں دا
پُتر امریکہ دا راشٹرپتی بنیا ہویائے۔ سو زندگی کھڑوت وچ
نہیں تردے رہن وچ ہے۔”
مینوں گوہ نال سن رہیا مائیکل، سر ہلا ہلا میری ہاں وچ
ہاں ملا رہیا سی۔ ڈھکواں موقع دیکھ کے میں گل اوہدے ول
نوں موڑ لئی، “مائیک پیارے! تینوں وی ہنیرے ماضی وچوں
باہر نکلنا چاہیدے۔”
“بڑا اؤکھے۔” مائیکل نے کسیس وٹی۔
“اوکھا کجھ نہیں ہندا، لوڑ درڑتا دی ہے۔ اوکھے وقتاں،
اوکھیاں ستھتیاں نال بھڑ کے ہی اگانہہ لنگھیا جا سکدے۔ نالے
ہن تاں اک طرحاں نال سماں وی تیرا مددگار ہے۔ میرا مطلب
کنیڈا دی موجودہ سرکار نے انڈین ریزڈینشل سکولاں دے
ودیارتھیاں نال ہوئے دوشپورن ویوہار بارے نیٹو بھائی چارے
توں معافی منگ لئی ہے۔ اتہاس دے کالے ورقیاں 'چ الجھے
رہنا ٹھیک نہیں، لوڑ نویں ورقے پلٹن دی ہے۔ تہاڈے نال جو
ماڑا ہویا، اوس نوں ہن بدلیا نہیں جا سکدا۔ لوڑ اس توں اگانہہ
ٹرن دی ہے۔ میں تینوں کاؤنسلر دے طور تے نہیں دوست دے
ناطے کہہ رہاں جیہڑیاں بے انصافیاں بارے سوچ سوچ توں
مندے ہالیں ہویا پئیں، اوہناں نوں باہر کڈھ دے... جدوں توں
اپنے دکھ درد میرے کول پھولیں گا، تیرا من ہلکہ ہو جائے گا۔
زندگی چنگی لگن لگ پئے گی۔ مینوں مان ہووےگا کہ میرے
متر نے میری گل من لئی ہے۔ تینوں زدگی نال جڑیا ویکھ کے
مینوں چرجیوی سکون ملے گا۔”
مائیکل دے چہرے تے اپنت ابھر پئی۔ میرا ہتھ اپنے ہتھ 'چ
لے کے سنیہ بھری سر چ بولیا، “پیارے باز! تیریاں جدوجہد
دیاں گلاں نے میرے من 'چ پریرنا بھری ہے۔ اتے تیری دوستی
نے، سوہردتا نے میری بے چین روح تے ٹھنڈی پھہار ورگا
اثر کیتا ہے۔ میری روح آکھدی اے کہ توں میرا اپنا ہیں، خاص
اپنا۔ جو وی پچھیں گا،دساں گا۔”
“تھینک یو ڈیئر! پچھلی وار جتھے گل چھڈی سی، اوتھوں
شروع کر۔”
“گل بڑی گھناؤنی اے... ساڈے نہاؤن لئی لائیناں وچ
چھوٹے چھوٹے واشروم بنے ہوئے سن۔ دروازیاں دی تھاں
پلاسٹک دے پردے ہوندے سن۔ اسیں نگن ہو کے نہاؤندے ساں۔
کدی کدی بردر البرٹ آ کے ساڈیاں پٹھاں ملن لگ پیندا۔ سانوں
سریر دے ہر حصے تک ہتھ لجا کے ملن لئی آکھدا ہویا، اوہ
ساڈیاں پٹھاں تے صابن لا کے پہلاں نرم جیہا برش ورتدا تے
پھیر ہتھاں نال ملن لگ پیندا۔ اسیں اوس دے ایس کارج نوں
صحت سکھیا وجوں لیندے ساں۔ کھیڈاں دا اُستاد جو سی اوہ۔
اک دن میری پٹھ ملدیاں اوس دے اتیجت ہوئے ہتھ کمر توں
ہیٹھلے حصے دیاں مٹھیاں بھرن لگ پئے۔ حیرانی تے گھبراہٹ
وچ میرے دل دی دھڑکن تیز ہو گئی۔ تے جدوں اوس نے کیہا،
'نہا کے میرے کمرے 'چ آئیں،' میرا ساہ سک گیا۔ سہمیا
سنگڑیا میں اوس دے کمرے چ چلا گیا۔”
“ہاں ہاں۔” میں ہنگارا بھریا۔
“اوس نے بڑے ہیج نال مینوں اپنے بیڈ تے بٹھا لیا اتے
کھان لئی چاکلیٹ دتیاں... مٹھیآں مٹھیآں گلاں کردیاں اوس نے
پہلاں میرے اتے پھیر اپنے کپڑے اتار دتے... اتے مینوں اپنی
ہوس دا شکار بنا لیا۔ میرا تن من جھمبیا گیا... خون جیویں پانی
بن گیا ہووے... میں کمبی جا رہیا ساں۔ اوس نے مینوں چھاتی
نال لا کے میری پٹھ پلوسی تے آکھیا میرے بہت ہی پیارے
مائیک! گھبرا کیوں گئیں؟ میں تینوں ہرٹ نہیں کیتا، پیار کیتا
ہے۔ توں ایہہ گل کسے نوں نہیں دسنی۔ جے دسی تیرے تے
گمبھیر دوش لا کے سکولوں کڈھوا دیاں گا۔ کوئی وی سکول
تینوں داخلہ نہیں دیوے گا۔ سو گپت رہنے۔ اج توں میں تینوں
اپنا خاص شاگر بنا لے۔ تینوں باسکٹ بال ٹیم دا وائس کیپٹن بنا
دیاںگا، ہور سہولتاں وی ملن گیاں۔ او کے۔”
“اوہ بندہ نہیں جانور سی۔” میں البرٹ پرتی اپنی گھرنا دا
غبار کڈھیا۔
“اوہ رات تے اس توں اگلیاں کئی راتاں میں سوں نہ سکیا۔
ملینتا دے احساس وچ مینوں سوے توں بدبو آ رہی سی... ساہ
چل رہیا سی پر میں اپنے آپ نوں مر گیا محسوس کر رہیا
ساں... ڈھٹھے ہوئے من 'چ ایہہ گل بیٹھ گئی سی کہ اسیں نیٹو
گھٹیا لوک ہاں تے گورے ودھیا اتے طاقوار، ایہہ ساڈے نال
جو مرضی کر سکدے ہن... چڑھدی جوانی دے میرے اوہ دن
ہسن کھیڈھن دے سن پر میں جیوندیاں ہی مر جان دا سنتاپ
بھوگ رہیا ساں۔”
“کی اوہ ہور لڑکیاں نال وی ایہہ گندہ کم کردا سی؟”
“ہاں کردا سی۔ اوہدا شکار بنے لڑکے دوجیاں توں لکوء
رکھدے سن۔ شرم کیہڑی تھوڑی سی۔ کجھ لڑکے ڈھیٹھ وی بن
گئے سن۔ اجیہا اک ساڈی باسکٹبال ٹیم دا کھڈاری سی۔ اوہ کیہا
کردا سی بردر البرٹ مینوں بہت لائیک کردے۔ سپیشل ڈائیٹ
لوا دتی ہوئی اے۔ کوئی فالتو کم نہیں کرنا پیندا۔ میں تاں اوہدے
سر تے عیش کرداں۔”
مائیکل گھڑی ویکھ کے اٹھ پیا۔ اوہنوں گھر وچ کوئی کم
سی۔
“اگلا سیشن کدوں رکھیائے؟” میں پچھیا۔
“تُوں دس دے۔”
میں اپنی ڈائری چیک کرکے آکھیا، “ستاراں جولائی
سویرے دس وجے، میرے دفتر 'چ، ٹھیک ہے؟”
“ٹھیک ہے۔” مائیک نے تپاک نال ہتھ ملایا تے “بائ” آکھ
کے ٹر گیا۔
“ہائے باز!” ایہہ آواز مائیکل دی ہے۔ ویٹنگ رومنگ 'چ
اوہ میرے ساہمنے آ کھلویا ہے۔
“کویں چل رہی ہے سنوائی؟” اتسک ہویا میں پچھدا ہاں۔
“پہلاں گھبراہٹ ہوئی سی۔ پر ایڈجڈیکیٹر تے سرکاری
وکیل بہت چنگے ہن۔ کہن لگے، 'گھبراؤنا نہیں۔ اسیں تیرا دکھ
درد سنن لئی بیٹھے ہاں۔ جو وی من 'چ ہے بے جھجک ہو کے
کہہ دے۔' میرا حوصلہ ودھ گیا... ہن بریک ہوئی اے۔”
ویٹنگ رومنگ 'چوں اٹھ اسیں لاگلے کیفٹیریا 'چ چلے
گئے۔ دوناں نے ہلکہ جیہا لنچ کیتا۔ مگروں اوہ اپنی کاھنی
سناؤن اندر چلا گیا تے میرے دل دماغ 'چ ریکارڈ ہوئی اوس
دی گاتھا من دی سکرین تے مڑ چل پئی۔
اگلا سیشن میرے ایس سوال توں شروع ہویا، “مائیک! کیہ
تہاڈے سکول 'چ لڑکیاں نال وی کھیہہ کھرابی ہوئی؟”
مئیکل نے دسیا کہ لڑکیاں دا بلاک اوہناں دے بلاک توں
الگ سی۔ ٹیچر کجھ سانجھے سن، کجھ وکھرے وکھرے۔ اوہناں
دا پرنسپل ہور سی تے لڑکیاں دا ہور۔ اوہناں دی میس تے
کلاس رومس وغیرہ وی وکھرے سن۔ جس کرکے مائیکل نوں
ادوں پتہ نہیں سی لگا۔ سکول چھڈن بعد کلیرا نے اوس نوں
دسیا سی کہ اوہناں دا پرنسپل ککرمی سی۔ جیہڑی لڑکی اوس
دی نگاہ چڑھ جاندی اوس نوں اوہ اپنے دفتر 'چ سد لیندا۔
پڑھائی جاں وہار پکھوں اوس دی پرشنسا کرکے ماڑی موٹی
سہولت دا چوغا پا دیندا۔ پھیر شہزادی، راج کماری ورگے
وشیشناں نال اوس نوں ہوا 'چ اچھال دیندا۔ لڑکیاں الھڑ سن،
اوس دے جال 'چ پھس جاندیاں۔ ایہہ گیم ہنے کلیرا نال وی
کھیڈن دی کوشش کیتی پر سفل نہ ہویا... جدوں اوہ کلیرا نوں
جپھی پاؤن لگا تاں اوہنے اوس دی بانہہ تے اینے زور نال
دندی وڈھی کہ خون نکل آیا۔
پرنسپل نے کلیرا نوں اکل وانجے کمرے 'چ بند کر دتا تاں
کہ اسدا ہور طالب عاویں نال رابہؤ نہ ہو سکے۔ تے اسے وقت
اوس نے کلیرا دے ڈیڈ نوں چٹھی لکھی کہ اوہ سکول دا ڈسپلن
بھنگ کردی ہے، جس کرکے اوس نوں سکول 'چوں کڈھیا جا
رہیا ہے۔ کھڑے پیر اک اُستاد دی ڈیوٹی لا کے اس نال کلیرا
گھر نوں تور دتی۔ کلیرا دے موم ڈیڈ نوں پولیس 'چ رپورٹ
کرنی چاہیدی سی پر اوہ ایس پاسے نوں ٹرے ہی نہ۔ کلیرا دی
بھوآ اک ڈے سکول چ صفائی دا کم کردی سی۔ اوس نے
پرنسپل نوں بینتی کیتی۔ اوہ نیک کیتھولک سی۔ سنے کلیرا نوں
داخل کر لیا۔ کلیرا نے باراں جماعتاں اوتھے ہی پوریاں کیتیاں
سن۔
“کی کلیرا نوں ہور لڑکیاں بارے وی پتہ سی؟” میں پرشن
کیتا۔
“ہاں پتہ سی، اوہناں وچوں اک...۔” اگلی گل جیویں مائیکل
دے سنگھ 'چ پھس گئی ہووے۔ پل وچ ہی اوس دیاں اکھاں
انگیار بن گئیاں... چہرہ تمتما ٹھیا، ساہ تیز ہو گیا۔ میں اس ول
پانی دی بوتل ودھائی۔ اوس نے وگاہ کے پرے سٹ دتی۔ میں
اٹھ کے پاسے ہو گیا۔ ٹیڈھی نظرے اس ول تکیا۔ اوس دی نگاہ
میرے دفتر چوں دسدے دریا تے ٹکی ہوئی سی، اپنے اندرلا
جواربھاٹا جیویں اوہ دریا وچ اتار رہیا ہووے۔ کجھ دیر بعد اوہ
میرے برابر آ کھلویا تے گلگھوٹو جیہا لے کے بولیا، “باز! توں
غصہ کر گئیں؟”
“ہمدرد غصہ نہیں کردے ہوندے۔” اوس دے موڈھے تے
ہتھ دھردیاں میں اوس نوں وکھی نال لا لیا۔
“کی کراں! زخم ہین ہی بہت گہرے۔ اچیڑن نال درداں دی
تڑپھاہٹ مڑ شورو ہو جاندی اے...۔”
تے مائیکل نے دسیا سی کہ سکول دی پڑھائی ختم کرکے
اوس نے کتا کالجا وچ ترکھانا کمانا دا کورس شروع کر لیا
سی۔ اسے کالج وچ کلیرا کمپیوٹر دا کورس کرن آ لگی سی۔
اوہناں دا عشق شروع ہو گیا۔ روزین دی اگانہہ پڑھن چ
دلچسپی نہیں سی۔ اوس نے اک ڈیئری پھارمی 'چ نوکری کر
لئی۔ اوتھے اوس دی ریزیڈینشل سکول دے سابقہ طالب علم
مارون نال دوستی پے گئی سی۔
کورس پورا ہون تے مائیکل نے جوب لبھ لئی سی۔
روزین تے مارون دے ویاہ تے مائیکل ہراں دے
بھائیچارے اتے رشتے داراں نے خوب رونقاں لائیاں۔ بھین دے
ویاہ وچ اوس نے دوڑ دوڑ کم کیتا۔ چاواں نال روزین دا ویاہ
نپٹا کے اوہناں دے موم ڈیڈ، اپنے ہن تک دے گرہستی دے سفر
نوں آزادی نال ویکھدے سن۔ مائیکل دا جوب تے ہونا اوہناں
واسطے پروارک ترقی والی گل سی۔ اوہناں دیاں لوکاں نال پتر
تے دھی دیاں گلاں وچوں مان جھلکدا سی۔ اس مان تے ترقی
دے احساس نے مائیکل اندر پئیاں دکھدائی یاداں مدھم پا دتیاں۔
چنگے مللو دی آس وچ اوس دے من چ اتشاہ اگم پیا۔ اس
اتشاہ دے بل ہی اوس نے، روزین تے مارون 'چ چل رہے تناء
دی پرواہ نہ کیتی۔... تے جدوں اوہناں دا رشتہ ٹٹیا، دکھ تاں
ہویا پر اوہ دکھ اوس نے من نوں نہ لایا۔ اوس نوں وشواس سی
کہ سدی سوہنی بھین نوں ہور ساتھی مل جائے گا... تے اسدا
وشواس ٹھیک ہی ثابت ہویا... روزین دا نواں ساتھی پہلے
نالوں زیادہ جچدا سی، خاص کرکے بول چال پکھوں۔ گھر دے
خوشگوار حالات سن جاں پتہ نہیں کیہ کہ مائیکل دے بلھاں تے
رمانچک گیتاں دی گنگناہٹ شروع ہو گئی۔ کلیرا نال اوس دیاں
ملاقاتاں رنگین ہو گئیاں... سمیں نے جیویں شوٹ وٹ لئی
ہووے۔ پر جدوں روزین دا رشتہ دوجی وار ٹٹیا تاں سماں
جیویں پچھل کھری مڑ پیا ہووے۔ مائیکل تے اوس دے موم ڈیڈ
واسطے بہت وڈا جھٹکا سی اوہ۔ مائیکل نے روزین نوں کارن
پچھیا۔ پر اوس نے کجھ نہ دسیا۔ کلیرا نال اسدا سہیل پنا پہلاں
وانگ ہی سی۔ مائیکل نے اس نال گل کیتی۔ اوس نے “پتہ نہیں”
آکھ دتا۔
“تیری سہیلی اے پتہ کر۔ شاید آپاں اوہدی کوئی مدد کر
سکیائے۔”مائیکل نے زور دے کے آکھیا۔
“اپنی مدد توں باہر دی گل ہے۔” اوہ بولی
“ایہدا مطلب تینوں پہلاں ہی پتے۔”
“پتے پر اوہنے مینوں کسے ہور نوں دسن توں منع کیتا
ہویائے۔”
“کلیرا ڈارلنگ میں 'کوئی ہور' نہیں اوہدا بھرا ہاں، دردمند
بھرا...۔”
تے کلیرا توں بھین نال واپریاں سن کے اوس نوں انج لگا
سی جیویں اوس دی زندگی دی ہنیری سرنگ 'چ اگی روشنی
بھڑاکا مار کے بجھ گئی ہووے... روزین دا پرنسپل اسدا جنسی
سوشنی کردا رہیا سی۔ تے مارون نال، مائیکل وانگ،
ریزیڈینشئل سکول 'چ بدفیلی ہوئی سی۔ دوناں دے مناں وچ دبی
ہوئی ذلالت کارن اوہ آپس 'چ کُھل نہ سکے۔ رشتہ جسماں تک
ہی سیمت رہیا۔ دلاں دی اک مکتا نہ بنی۔ کول کول ہندے ہوئے
وی اوہ دوریاں ہی ہنڈھاؤندے رہے۔ روزین نے دوجے ساتھی
نوں، پہلیاں ملاقاتاں 'چ ہی اپنی سکولی زندگی بارے دس دتا
سی۔ اس بندے نے پھراکھدلی دکھاؤندیاں رشتہ گنڈھ لیا۔ پر کجھ
عرصے بعد روزین نوں نیویں دکھاؤن لگ پیا۔ مانسک تے
بھاوناتمک کلیش 'چ پنج ہو رہی روزین نے رشتہ توڑ لیا سی۔
مائیکل اندروں گلاں کڈھن لئی ہن اوس نوں پتیاؤن پریرن
دی لوڑ نہیں سی۔ اوہ اپنے آپ ہی بیان کری جاندا۔ میں چپ
چاپ سندا رہندا، وچ ادوں ہی بولدا جدوں سائیڈ تے رہ گئی
کوئی گل پچھنی ہندی۔ اوس نے دسیا سی کہ بھین نوں جھوردی
ٹٹدی دیکھ اسدا آپا کرن مکرنی ہون لگ پیندا۔ اندروں اٹھی
چیس اوس دی روح نوں عاری وانگ چیرن لگدی۔ بھین دی
ماروتھل بنی زندگی دیاں ہواواں اس اندرلے ماروتھل نوں تپا
جاندیاں۔ سڑدا بھجدا اوہ موم ڈیڈ نال کھہبڑ پیندا کہ اوہناں نے
روزین تے اوس نوں ریزیڈینشل سکول کیوں گاوں ۔ اوہ اپنی
تھاں سچے ہون لگ پیندے۔ بحث بہسائی وچ موم، ڈیڈ نوں
دوش دین لگ جاندی کہ اوہ اس سکول دی سلاہتا کردا نہیں
سی تھکدا ہندا۔
روزین نوں ڈپریشن ہو گئی سی۔ اوہ چپ گڑپ ہو کے اک
پاسے جا بیٹھدی۔ پر اندر جھل رہیا جھکھڑ اوس دے چہرے
تے اگھڑ رہیا ہندا۔
مائیکل تے اوس دے موم ڈیڈ دی لڑائی نت دا کلیش بن
گئی۔
اوہناں ہی دناں 'چ اک گھٹنا ہور واپر گئی۔ جس کمپنی 'چ
مائیکل جوب کردا سی، اسدا کاروبار ٹھنڈا پے گیا۔ کمپنی نے
مائیکل سمیت چار کامیاں نوں کم توں جواب دے دتا۔ جیہڑی
جوب مائیکل نے ہور لبھی اوہ گھروں دور سی۔ کلیرا دی لکڑ
مل دی دفتری جوب لاگے ہی سی۔ اوہ مائیکل نوں وی لاگے
چاگے دی کسے کمپنی چ کوشش کرن لئی کہہ رہی سی۔ پر
اوہ گھر دے کلیش توں دور ہونا چاہندا سی۔
برکلین قائم پلائیوڈ بناؤن والی مائیکل دی نویں فیکٹری 'چ
تن نیٹو سن باقی سبھ گورے۔ کجھ اک نں چھڈ کے باقی سبھ
نسل وادی۔ اوس نوں ٹریننگ دیندیاں بولاں جاں ہاو بھاواں
راہیں نفرت دی چنگیاڑی سٹ دیندے۔ مائیکل نے دڑ وٹ کے
کم سکھ لیا۔
کم 'چ بزی ہو کے ٹائم رڑھ پیا۔ گھر اوہ دو ڈھائی مہینے
بعد گیڑا ماردا۔ کلیرا سنوں چھیتی چھیتی آؤن لئی کہندی۔ پر اوہ
اپنے حساب نال ہی آندا۔ جدوں آؤندا کلیرا نوں چمدا، باہاں 'چ
بھردا پر پہلاں والی گرمجوشی نہیں سی۔ اوہ اس نال ویاہ دیاں
صلاحاں کردی۔ اوہ 'ہوں ہاں' کر چھڈدا۔
“توں کُھل کے گل کیوں نہیں کردا؟” اک دن کلیرا نوں
غصہ چڑھ گیا۔
“کہں گل کراں، تینوں چنگا بھلا پتے ساڈے گھر دی حالت
دا۔” اوس نے کھجھ کے آکھیا۔
“تینوں اپنی زندگی بارے وی کجھ سوچنا چاہیدے۔”
“پریشانیاں ہی ساہ نہیں لین دیندیاں، سوچاں کی۔”
“پھر کیہ ہونا چاہیدے؟” اوہ کھرھوی آواز 'چ بولی۔
“توں کوئی ہور ساتھی لبھ لے۔”
کلیرا دے متھے وچ جیویں ٹھاہ کردا پتھر وجا ہووے۔
کرسی توں ابھردی اوہ مائیکل نوں جھئی لے کے پئی، “یو
بلڈی ایڈیٹ! جے انج ہی کرنا سی تاں وعدے کیوں کیتے۔ ایہہ
گل پہلاں ہی کہہ دیندا۔ ہن سارا کجھ کر کرا کے... ”
مائیکل نوں لگا کہ اوہ ہتھوپائی ہو پئے گی۔ اسدا غصہ
ٹھنڈا کرن لئی بولیا، “ڈارلنگ توں کھپھا نہ ہو۔ پریشانی 'چ ایہہ
گل میرے مونہوں ایویں نکل گئی اے۔”
“ایویں نہیں نکلی، تیرے دل 'چ کھوٹ ہے، دھوکھا ہے...
توں کمینہ ہیں... میں تینوں نفرت کردی ہاں۔” اگ بھبوکا ہوئی
اوہ ٹر پئی۔ شاید اوس نوں آس سی کہ مائیکل اوس نوں روکیگا۔
پر اوہ اپنے موڈ وچ بیٹھا رہیا۔ دراصل اوہ چاہندا سی کہ
اوہ اسے طرحاں اوس دی زندگی 'چوں چلی جائے۔ جدوں اوس
نے کلیرا نال، جیون ساتھی بنن دا، وعدہ کیتا سی ادوں اوہناں
دے گھر پریوار دے حالات خوشگوار سن۔ سدے جنسی سوشنی
دی ضلالت اوس دے من 'چوں لتھنی شروع ہو گئی سی۔ پر
روزین دی ویاہتا زندگی دی ناکامی دے کارن، اوہ ضلالت اوس
دے من تے مڑ بھارو ہو گئی سی۔ ہن اوہ اپنے آپ نوں کلیرا
دے برابر نہیں سی سمجھدا... کلیرا کامک حملہ کرن والے
پرنسپل تے شیرنی بن کے جھپٹ پئی سی تے اوہ بردر البرٹ
دیاں کامک بدپھیلیاں سالاں بدھی سہندا رہاس، جلیل ہوندا رہیا
سی۔ اس بارے کلیرا نوں دسنا وی تے نہ دسنا وی، اوس نوں
ٹھیک نہیں سی جاپدا۔ جے دسدا سی تاں اس نال عمر بھر بونا
ہو کے جیون والی گل سی۔ جے نہیں دسدا سی تاں ہین بھاونا
نال اندرو اندری مدھ ہون والی گل سی۔
کلیرا موہرے بونا نہ بنن دی سکیم تاں اوس نے سوچ لئی
سی پر بونےپن دے لقب نوں اپنے نالوں لاہ سٹن دی اس کول
کوئی ویونت نہیں سی۔ ایہہ لقب تاں گوریاں نے نیٹواں دی ہوند
ہستی وچ کھن دتا ہویا سی... اوس دی جوب تے جوسپھ ناں دا
گورا اوس نوں جنگلی، غرر تذویب یافہں تے بونا ورگے
خاںبات نال چھٹیاؤندا رہندا۔ ایہہ لفظ اوس دے دل تے تیزاب
دے چھٹیاں وانگ پیندے پر اوہ صبر کر لیندا۔ پر اک دن اوسدا
صبر جواب دے گیا۔ “غر تذویب یافہی تے بونا میں نہیں توں
ہیں۔” مائیکل نے اوس دیاں اکھاں چ اکھاں پا کے کیہا۔
“اوہ کویں؟”
“جے توں باتذدیب تے اچا ہوویں، مینوں ایس طرحاں دے
مندے بول نہ بولیں۔”
“توں ہے ہی ایس لایق۔”
“تاں پھیر ہن کہہ کے ویکھ۔” مائیکل تلخ ہو گیا۔
“توں وحی ہیں،بونا ہیں، جنگلی ہیں۔” جوسپھ بھوتر گیا۔
مائیکل اندر جیویں اگ مچ پئی ہووے۔ اوس نے دھڑادھڑ
اوہدے گھسن جڑ دتے۔ کجھ گھسن جوسپھ نے وی چھڈے پر
اوہ مائیکل دا مقابلہ نہ کر سکیا تے گھسناں دا جھمبیا تھلے ڈگ
پیا۔ “پھر کہہ اوہ مندے لفظ۔” اس دے ٹھڈ ماردیاں مائیکل
گرجیا۔
پر جوسپھ دا سارا غرور جیویں نچڑ گیا ہووے۔ 'کٹھا جیہا
ہویا 'ؤ ؤ' کردا اوہ ولک رہیا سی۔ اسدا پیلا بھوک چہرہ ویکھ
کے مائیکل پچھانہا ہٹ گیا۔ پر اسدا کرودھ مٹھا نہیں سی پیا۔
“ہن جیہڑا وی مینوں جلیل کرے گا، میں اوہدی اسے طرحاں
بھگت سواراں گا۔” ایہہ کوکویں بول دوجے کامیاں دے کناں
تک پہنچاؤندیاں اوہ فیکٹری دے اک کونے 'چ جا بیٹھا۔
اوس نوں منیجر دے دفتر توں بلاوہ آ گیا۔ جوسپھ تے
سپروائزر وی بلائے گئے۔
“کہں ہویا؟” منیجر نے جوسپھ نوں پچھیا۔
“مائیکل نے نکی جیہی گل تے مینوں کٹیا اے۔” آکھدا ہویا
جوسپھ اپنے لال ہوئے موڈھے تے دھون دکھاؤن لگ پیا۔
مائیکل نے سوچ سمجھ کے اوس دے گجھیاں سٹاں ماریاں سن۔
مونہہ تے کوئی گھسن نہیں سی ٹھوکیا پر جوسپھ دے گھسن
اوہدے مونہہ تے وجے سن۔
“سر! گل نکی نہیں بہت وڈی اے۔ جوسپھ نسل وادی اے۔
ایہہ مینوں وحید، بونا اتے جنگلی ورگے لفظاں نال اپمانت کردا
رہندا اے۔ ہن وی اہنے مینوں ایہی گھٹیا لفظ کہے۔ میں بتھیرا
آکھیا کہ مینوں جلیل نہ کر پر ایہہ ہٹیا ہی نہیں تے لڑائی شروع
کر لئی۔ سٹاں اہنے وی میرے بتھیریاں ماریاں ہن،” اپنیاں اکھاں
اتے سجے ہوئے بلھ منیجر نوں دکھاؤندیاں مائیکل نے گل
جاری رکھی، “تسیں میرے سیکشن دی برینڈا نوں پچھ لئو کہ
چھیڑ کہنے چھیڑی ہے۔”
مائیکل دیکھ رہیا سی، منیجر نے اوس نوں گمبھیرتا نال
نہیں سی سنیاں۔ سنے برینڈا دے نال ہی، مائیکل دے سیکشن 'چ
کم کردے؛ سیم نوں وی بلا لیا اتے پہلاں اوس نوں ہی پچھیا،
“کی جوسپھ نے مائیکل نوں وحیہ، بونا وغیرہ کیہا سی۔”
مائیکل پریشان ہو گیا، سیم نے تاں اوہدے خلاف ہی بھگتنا
سی۔ 'دیکھ لواں گا ایہنوں وی' دے شبد اوس دے پریشان من 'چ
رینگ گئے سن۔ پر سیم دے آکھے دو اکھری شبد “ییس” نے
اوس نوں حراان کر دتا۔ سیم اوس نوں کنڈیاں 'چ کھڑیا ڈاڈھا ہی
خوبصورت پھل جاپیا۔
برینڈا نوں پچھے جان تے اوس نے دلیری نال کیہا،
“جوسپھ اکثر ہی مائیکل نوں اپمانت کردا رہندا اے۔ کدی کدی
مینوں وی چوبھویں گل کہہ دیندا اے۔”
“جوزف دے وطیرے بابت مائیکل نے میرے کول شکایت
کیتی سی۔ میں جوسپھ نوں سمجھایا سی کہ نسل واد زرم ہے۔”
سپروائزر دے ایہہ بول مائیکل دے تپدے من نوں نیاگرا فالز
دی ٹھنڈی بھور ورگے لگے سن۔ کھڑکی وچیں دور دور تک
دسدی کائنات اوس نوں سوہنی لگن لگ پئی سی۔
پر منیجر دے متھے تے تیوڑی سی۔ مائیکل سمجھ گیا
سی، اوہنے اوس نوں فیکٹری 'چوں کڈھ کے گورے نوں کٹن
دا مزہ چکھاؤنا سی۔ پر گواہاں دی سچائی نے اوس دے ہتھ بنھ
دتے سن۔ اسے کرکے ہی تاں جوزف نے وی پولیس 'چ
رپورٹ نہیں سی کیتی۔
جوزف مڑ کے کم تے نہیں سی آیا۔ مائیکل نے کسے توں
سنیاں سی، اکھے اوہ کہندا اے جیہڑی کمپنی نیچ نیٹواں نوں
سر تے چڑھاؤندی ہے، اوہ اس وچ کم نہیں کر سکدا۔ پر
مائیکل جاندا سی کہ اصل گل تاں نموشی دی سی۔ گھٹنا توں
اپسیٹ ہوئے کجھ گوریاں دی گھسر مسر توں لگدا سی کہ
روس وجوں اوہ وی جوباں چھڈنگے۔ پر انج ہویا نہ کیونکہ
کنیڈا 'چ چل رہے آرتھک مندواڑے کارن ہور پاسے جوباں ملن
دی آس نہیں سی۔
برینڈا مائیکل نال اونا کو ہی بولدی ہندی سی۔ پر ہن جوسپھ
دے کٹاپے توں بعد اوہ مائیکل نال کُھلن لگ پئی۔ اوس نے دسیا
سی کہ اوہ تے اسدا پتی ڈک انڈین ریزیڈینشل سکول دے سابقہ
طالب علم سن۔ دوویں جنسی سوشنی توں تاں بچ گئے سن پر
ہور ہتکاں ہیٹھیاں اوہناں نوں وی پیش آئیاں سن۔ ڈک نوں تاں
زیادہ ہی۔ اوہ نرک ورگی زدگی توں تنگ آ کے سکولوں بھج
اٹھیا سی۔ سکول نے پولیس نوں سوچت کیتا سی۔ پولیس نے
اوس نوں گھر پہنچن توں پہلاں ہی پھڑ لیا تے سکول دے
حوالے کر دتا۔ پرنسپل نے پہلاں اوس نوں چمڑے دے پٹے نال
کٹیا تے پھیر اوس دی خوراک گھٹاؤن دا حکم دے دتا۔
اک ماپیاں دے پیار دی بھکھ، دوجی ڈھڈ دی بھکھ... اوس
نوں ٹی.بی ہو گئی۔ ایہہ روگ کجھ ہور ودیارتھیاں نوں وی
سی۔ سکول والے صحیح علاج کرواؤن دی بجائے ماڑی موٹی
دوائی دے چھڈدے۔ تن بچیاں دی موت ہو گئی۔ ٹی.بی نال ہور
سکولاں وچ وی کافی موتاں ہوئیاں سن۔ پر ڈک مردا مردا بچ
گیا سی... سبھاء دا سرڑی سی... زندگی نوں توری رکھیا۔ پر
رجویں روٹینا ملن دی سزا دا داغ دل توں نہ لتھا۔ 'اوہ سزا نہیں
ظلم سی' ایہہ رنجش اوس دی روح نوں سدا درڑدی رہی...
تھوڑی عمر 'چ ہی اوہ چل وسیا۔ برینڈا دی درد بھری داستاں
نے مائیکل اندر ہمدردی جگا دتی سی۔
برینڈا اپنے علاقے دے نیٹواں دے کلب 'چ جاندی سی۔ اک
دن اوہ مائیکل نوں وی لے گئی۔ اوتھے اوس نے مائیکل ولوں
جوسپھ دے ہڈ سیکن دی وارتا کہہ سنائی۔ کلب وچ مائیکل دی
بلے بلے ہو گئی۔
اوہ کلب نال جڑ گیا۔ نیٹواں دی مائک حالت توں اوہ جانوں
سی۔ کلب 'چ کھاندیاں پیندیاں جے کسے کول پیسے تھڑھ
جاندے، اوہ اپنے کولوں پا دیندا۔ کدی کدی کلب دی کسے محفل
دا میزبان وی بن جاندا۔ جے کسے دا ہتھ زیادہ تنگ ہندا، اپنی
سمرتھا مطابق اوس نوں ہتھ ادھار دے دیندا... نیٹو اسدا آدر
کرن لگ پئے۔
مائیکل نوں برینڈا ولوں پیار اشارے مل رہے سن پر اوہ
ایس چکر 'چ پینا نہیں سی چاہندا۔ آخر برینڈا دے گندویں سریر
تے نزاکتی انداز نے اوس نوں موہ لیا... برینڈا نے اوس نوں
ویاہ دی پیش کش کیتی۔ پر اوس نوں کیہ پتہ سی کہ بہادری
دے امیج والا مائیکل اندروں کنا کمزور، کنا ہینا سی۔ اپنی ہینی
ہوند دی اصلیت نوں چھپائی رکھن لئی ہی تاں اوس نے کلیرا
نال ویاہ نہیں سی کروایا۔ پر آسرا بھالدی برینڈا نوں نراش کرنا
وی اوہ ٹھیک نہیں سی سمجھدا۔ اوس نے برینڈا نوں دوستی
دے رشتے لئی منا لیا۔
“کلیرا دا کیہ بنیا؟” ایہہ سوال میں مائکل دی، کلیرا بارے
دل دی گل بجھن لئی کیتا سی ورنہ مینوں کلیرا دی زندگی
بارے سبھ پتہ سی... مائیکل نالوں ٹٹن دے کجھ سال بعد اوس
نے ویاہ کر لیا سی۔ پر اسدا پتی نکھٹو نکلیا۔ اوہ نالے تاں کلیرا
دی کمائی کھاندا تے نالے اس 'چ نقص کڈھدا۔ کلیرا نے اوس
نوں بدلن لئی موقع دتا پر اوہ نہ بدلیا۔ طلاق ہو گیا۔ میں اپسیٹ
ہوئی کلیرا دی کاؤنسلنگ کیتی سی۔ کاؤنسلنگ دوران میں
سمجھ گیا سی کہ مائیکل اجے وی اوس دے دل دے کسے
کونے 'چ بیٹھا سی۔ کاؤنسلنگ توں بائدوی کدی کدی میری
کلیرا نال فون تے گل ہو جاندی سی۔ کتیوں پتہ لگن تے اوس
نے مینوں فون کیتا سی، “باز! توں مائیک دی کاؤنسلنگ کر
رہاں؟” میرا جواب 'ہاں' وچ سن کے اوس نے اتسکتا نال پچھیا
سی، “کویں چل رہی ہے؟” “اجے تک تاں ٹھیک ہے۔” میں دسیا
سی۔ کلیرا جاندی سی کہ کاؤنسلنگ دا ہر کیس گپت ہوندا ہے۔
سو اوس نے ہور کجھ نہیں سی پچھیا۔ پر مینوں اینے نال ہی
سدی مائیکل پرتی چاہت دا اک وار پھیر پتہ لگ گیا سی۔
تے ہن مائیکل دے بولاں توں اس اندرلی چاہت وی ظاہر
ہو گئی سی۔ اوس نے کیہا سی، “کلیرا نے ویاہ کر لیا سی۔ پر
پتی نکما ہون کارن طلاق ہو گیا۔ خیر اوہ ہمتی عورت ہے۔
ودھیا کم کر رہی ہے۔ اوس نے اپنا سکول کھولیا ہویائے، جس
وچ اوہ ساڈے بینڈاں دے نیانیاں نوں اتے ریزیڈینشل سکولاں
دے سابقہ پڑھاوراںنوں ساڈی بھاشا تے کلچر پڑھاؤندی ہے۔
اوس دے ایس کارج ول پہلاں تاں کسے نے دھیان نہیں دتا پر
ہن بینڈاں دے چیف اوہدی مدد کر رہے ہن۔”
“مائیک! جدوں توں برکلین رہندا سی ادوں گھر دا خیال
تاں گھٹ ہی آؤندا ہونے۔” میں پچھیا۔
“اویں ہی سمجھ لے۔ برکلین میری روح نوں بھاؤندا سی۔
اتھوں دے نیٹواں وچ میرا آدر مان سی۔ میرے وارے وارے
جاندی برینڈا دی محبت سی، جدوں کہ ایتھے ساڈے گھر وچ
گھور اداسی سی، کلیش سی۔ روزین دی ڈپریشن بہت ودھ گئی
سی۔ اوس دی چنتا وچ موم نوں بلڈ پریشر ہو گیا سی۔ گھر
پریوار دے ماڑے حال توں دکھی ہوئے ڈیڈ نے شراب چ پناہ
لے لئی سی۔ میں تن کو مہینے بعد گیڑا ماردا، ایویں رسمی
جیہا۔ نہ میں کُھل کے گل کردا نہ گھر والے۔ پیسے جنے کو
دے سکدا دے دیندا...۔ اک دن، موم اندر جمع ہویا جھورا فٹ
نکلیا۔ کہن لگی روزین ولوں تاں سانوں سکھ دا ساہ نصیب
نہیں ہویا، توں ہی چار دن چنگے دکھال دے۔ اوتھے توں
جیہڑی گرل پھرینڈ بنائیؤ آ، اوہدے نال ویاہ کر لے۔ سانوں
ہریالی دس پئے گی۔ پریوار وچ نویں پھل کھڑن گے۔”
“موم! ویاہ نوں اجے دل نہیں مندا۔” میں گل ٹال دتی سی۔
ڈیڈ کجھ نہیں سی بولیا۔ ڈونگھیاں سوچاں 'چ پیا اوہ جیویں
اپنے آپ نال کوئی حساب کتاب کر رہیا ہووے۔
“برکلین چھڈ کے توں پکے طور تے ایتھے کدوں آیا؟”
“روزین نے آتم ہتیا کر لئی سی۔ خبر سن کے میرے ہوش
گم ہو گئے۔ تڑپدا ولکدا گھر پہنچا۔ موم ڈیڈ حالوں بےحال ہوئے
پئے سن۔ اوہناں نوں دلاسہ دیندیاں میں من ہی من خود نوں
کوس رہیا سی کہ جے میں گھروں پاسے نہ ہویا ہوندا تاں شاید
ایہہ بھانا نہ ورتدا۔فیونرل ہوم وچ بھین کول ہنجو وہاؤندیاں
مینوں بچپن دی اک گھٹنا یاد آ گئی سی... میں تے روزین
برونو دریا وچ تیر رہے ساں۔ دادی باہر کنارے تے بیٹھی سی۔
روزین نے ڈونگھی ٹبھی ماری سی۔ جدوں کئی چر اوہ اپر نہ
آئی تاں میں گھبرا گیا۔ دادی نوں آوازاں مارن لگ پیا، “گرینی!
گرینی!! روزین ڈب گئی اے... ” اسے پل روزین پانی چوں
ابھر پئی۔ کھڑکھڑا کے بولی، “میں جیوندی ہاں۔” تے فیونرل
ہوم وچ پتہ نہیں ایہہ کویں ہویا، عیبھ جہے بھچاکے 'چ مینوں
انج جاپیا جیویں کیسکٹ چوں اٹھ کے روجین نے کیہا ہووے،
“میرے پیارے ویر کیوں روئی کیوں جانے، میں مری نہیں۔”
پر کتھے۔... موم ڈیڈ بری طرحاں ٹٹ گئے سن۔ جے روزین
قدرتی موتے مردی، اوہناں نے ایداں نہیں سی ٹٹنا۔ اوس دی آتم
ہتیا نے اوہناں نوں ادھموئے کر دتا سی۔ ڈیڈ ہن بہت گھٹ بولدا
سی۔ شراب پی کے گم سم ہویا کدی گھر دے پچھواڑے پئی ٹٹی
فٹی کشتی دا نریکھن جیہا کرن لگ جاندا تے کدی گھر موہرلے
پھلاں دے سک چکے بوٹیاں دی دھرتی کریدن لگ پیندا جیویں
مر چکے سپنیاں دی راکھ پھرول رہیا ہووے۔ اوس نوں روزین
نال سکول 'چ ہوئی بیتی دا پتہ لگ چکا سی۔ میرے نال ہوئی
بدفیلی بارے وی شئد اوہنوں شک پے گئی ہووے۔ انڈین
ریزیڈنیشل سکولاں 'چ نیٹواں دے سینکڑے پتاں دھیاناں دے
سریرک، مانسک، بھاوناتمک تے جنسی سوشن دیاں گلاں ہن
عام لوکاں تک پہنچ چکیاں سن۔ ساڈے وانگ انیکاں پریوار
دکھاں کلیشاں اتے آتم ہتیاواں دا سنتاپ بھوگ رہے سن۔...
ہؤکے ہاوے بھردا میرا ڈیڈ اک دن بے حسابی شراب اندر سٹ
کے اجیہا گٹ ہویا کہ چل وسیا۔ ایہہ وی اک طرحاں نال آتم ہتیا
ہی سی۔” مائیکل اندروں روح نپیڑواں ہؤکا نکل گیا۔
میرا وی دل بھر آیا۔ ترس اتے ہمدردی 'چ پسیج کے آکھیا،
“مائیک سٹاں بہت وڈیاں نے۔ تیرے دل نوں تکلیف ہو رہی اے۔
باقی گل آپاں اگلی وار کراں گے۔”
“کوئی نی ہن نبیڑ لین دے،” اپنے تے ضبط پاؤندیاں اس
آکھیا، “صدمیاں دی بھنی ہوئی موم دا دماغ ہل گیا۔ اوہ اچانک
ہی روہ 'چ انگل اٹھا کے آکھن لگ جاندی، 'میری دھی نوں
برباد کرن والیا پرنسیپلا توں سچا سچا عیسائی نہیں، راکھش
ہیں راکھش... تے پھیر کتے دیاں کتے گلاں ماردی، دل اندر
دفن ہوئیاں سدھراں پٹن لگ جاندی آاندی جا، لنگھ آ روزین،
میری رانیے دھیے! لے 'کلی آئی ایں! میرے دوہتے دوہتیاں
نوں نہیں لے کے آئی۔ اچھا اچھا اوہ اپنے پیو نال آ رہے نے۔
مار آواز اپنے ڈیڈ نوں، آپاں مائیک دے ویاہ دی صلاح کرنی
آں... موم دا میں علاج کروایا۔ دوائیاں دے آسرے اوہ چار کو
سال جیوندی تاں رہی پر نارمل نہ ہو سکی۔ یاد شکتی بہت گھٹ
گئی سی۔ کھاہدا پیتا بھل جاندی سی۔ کدی ایویں ہی گھروں باہر
نوں ٹر پیندی۔ مینوں ہر ویلے اسدا دھیان رکھنا پیندا۔ میری بے
دھیانی 'چ جے کدی اوہ آسے پاسے ہو جاندی تاں بینڈ دے لوک
اوس نوں گھر چھڈ جاندے۔ اوہناں نوں اوس دی حالت دا پتہ
سی۔... پہلاں بھین اتے ڈیڈ دی موت پھیر ماں دا نیم پاگل پن۔
بہت ہی ہولناک سماں سی اوہ... برینڈا کیہ تے برکلین دے ہور
لوک کیہ، من 'چوں وسردے چلے گئے۔ تے جدوں موم وی
مک گئی... میرے بھاء دی پرلو... ” مائیکل دا رون نکل گیا۔
“او ربا! اینا وڈا قہر!” اپنے اندر کمبنی محسوس کردیاں
میریاں اکھاں وی چھلک پئیاں۔ کرسی توں اٹھ کے جدوں میں
مائیکل دے موڈھیاں تے ہتھ رکھے تاں اوہ ہور پھس پیا...
اسدا رونا بند ہون تے وی اسیں کنا ہی چر کوئی گل نہ کر
سکے۔ آلا دوالا وی خاموش ہو گیا جاپیا۔ انج لگا جیویں لاگلے
دریا تے درخت وی مائیکل دی روح کمباؤُ تراوس دی سن کے
سن ہو گئے ہون۔ مائیکل ذرا ساواں ہویا تاں میں کیہا، “گھر ہی
خالی ہو گیا... واقعی پرلو والی گل ہے۔”
لما ہؤکا بھردیاں مائیکل بولیا، “جان والے چلے گئے،
مینوں تڑفن لئی چھڈ گئے... موم ڈیڈ دے جیوندیاں میں اوہناں
نال لڑدا بھڑدا رہیا پر اوہناں دی موت توں بعد پچھتاوا لگ گیا
کہ میں اوہناں نوں کیوں دکھی کیتا؟ بھین دے ٹُٹے دل نوں
گنڈھن دی کوشش کیوں نہ کیتی؟... ٹبر دی بربادی تے گھر دی
اجاڑ نے مینوں بہت کیہا... ”
“مائیک! تیرا بھائی چارا دکھ ونڈاؤن تاں آیا ہووےگا؟”
“ہاں۔ تناں موتاں تے میرے رشتے دار تے بینڈ دے
نزدیکی بندے رسماں روازاں مطابق افسوس کرن آؤندے رہے۔
پر صدمے سنتاپ تاں آخرکار میری 'کلی کاری جان نے ہی
سہنے سن۔... کجھ لوکاں نے روزین دی آتم ہتیا دے مول کارن
دا اندازہ لا لیا سی۔ پر اسیں گھر دے جیاں نے کسے کول وی
گل نہیں سی کھولی۔ اپنی ذلالت تاں میں اپنے اندر ہی دب لئی
سی۔”
“جے پھول دیندا، تڑفاہٹ گھٹ جانی سی۔” میں آکھیا۔
“ایہہ تاں ہن پھول کے ہی پتہ لگے،” گل کردے مائیکل
دے چہرے تے دھیرج اتے اتشاہ دے چنہ ابھر پئے، “باز!
تیرے کول سارے دکھ درد پھول کے من ہلکہ ہو گیا اے۔ تیرے
پیار نے میری لتاڑی ہوئی روح تے ٹانک ورگا اثر کیتا ہے...
اگانہہ قدم پٹن دی اچھا جاگ پئی ہے۔”
مائیکل دے بول سن کے میری روح کھڑ گئی۔ رگ رگ
وچ سکون محسوسدیاں میں آکھیا،”مائیک!میں بہت خوس ہاں۔
میری محنت ور آئی اے۔ ہن توں وکیل کرکے اپنا معاوضے دا
کیس بھیج دے۔ میں تیرے نال سمپرک رکھانگا۔ اپنی دوستی
زندگی بھر نبھےگی۔”
کاؤنسلنگ دی رپورٹ فائینل کرکے میں منیجر نوں دے
دتی سی۔ اوس نے سنبندھت محکمے نوں مائیکل دی سنوائی
واسطے لکھ دتا سی۔
سنوائی کمریائی ولوں آؤندی پیراں دی بڑک سن کے، میں
ویٹنگ رومنگ 'چوں باہر آ جاندا ہاں۔ مائیکل تے اسدا وکیل آ
رہے ہن۔ وکیل نوں تور کے اوہ میرے کول آ جاندا ہے۔ مینوں
جپھی 'چ لے کے آکھدا ہے، “سنوائی ودھیا رہی۔ اخیر تے
سرکاری وکیل نے کنیڈا سرکار دی طرفوں میتھوں معافی
منگی اے۔ معاوضہ بھیجن لئی اوس نے میرا بینک اکاؤنٹ نمبر
وی لے لئ۔ پیارے باز! تھینک یو ویرھی مچ۔”
“مائیک پیارے! تیرا وی بہت بہت دھنواد۔ تیری کاؤنسلنگ
میری زندگی دی وڈی پراپتی اے۔” اپنے اندر نشہ جیہا مسو
سدیاں میں مائیکل نوں اپنے نال گھٹ لیندا ہاں۔
تے پھیر ذرا کو پاسے ہو کے کلیرا نوں فون کردا ہاں۔ اس
نال کیتے وعدے مطابق دسدا ہاں کہ مائیکل دی سنوائی ٹھیک
ٹھاک ہو گئی ہے۔ پرسن ہوئی اوہ مائیکل دا فون نمبر لے لیندی
ہے۔ اگلے ہی پل مائیکل دا سیل فون کھڑکدا ہے...
(اُلتھا:
ایم آصف)
