کمبدا چانن جرنیل سنگھ
گڈی رُکی۔ اک فوجی جوان نے پہلاں سامان لاہیا تے پھیر
دوجے جوان صوبیدار جگمیت سنگھ نوں سہارا دے کے تھلے
اتاریا۔ کوک مار کے گڈی ٹر گئی تے نکے جہے سٹیشن تے
سن پے گئی۔ ایہناں دو سواریاں توں بناں شاید ہی کوئی ہور
سواری ایس سٹیشن تے اتری ہووے تے جاں پھیر اتردیاں
ساردیاں پتہ نہیں کیہڑے ویلے، دھند نال سنگھنے ہوئے ہنیرے
وچ الوپ ہو گئی ہووے۔
جگمیت سنگھ دے نال والے فوجی نے ٹرنک بسترا، کٹ
آدی سامان اک اک کرکے چکیا تے برانڈا نماڈا مسافرخانے وچ
اک بینچ کول ٹکا دتا۔ پھہڑیاں دے آسرے پلیٹ فارم توں تردا
جگمیت سنگھ سامان کول پجا تے اپنے نال والے جوان نوں
سنبودھن کیتا، “توں ایتھے بیٹھ، میں جا کے بندہ بھیجداں۔ تیرے
نال سامان چکا کے لے جائے گا۔”
“صاحب! میرا وچار ایہہ سی پئی تسیں ایتھے بہندے، میں
جا کے گڈا جڑوا لیاؤندا۔ نالے سامان لے جاندے تے نالے
تسیں، 'رام نال بیٹھ کے چلے جاندے۔”
“تینوں گھر دا پتہ نہیں۔ کدھر نھیرے وچ ٹکراں ماردا
پھرینگا، میں ای جاناں آں۔”
“پر صاحب! تہانوں تکلیف ہووے گی۔” فوجی جوان دے
بولاں وچ ستکار سی۔
“او نہیں، کوئی تکلیف نہیں ہندی۔ پنڈ ساڈا لاگے ای آ۔ بہتا
دور نہیں۔”
“چنگا جی، جیویں تہاڈی مرضی۔”
صوبیدار جگمیت سنگھ نے گل دوآلے لپیٹے مفلر تے
کوٹ دے کالراں نوں ٹھیک کیتا، دھند اتے ہنیرے وچ سنگڑی
ہوئی لائیٹ وچ گھڑی'تے نظر ماری۔ پونے چار وجے سن۔
پھہڑیاں دے آسرے تردا اوہ مسافرخانے توں باہر ہو گیا۔
جگمیت سنگھ نے پچھانہ بھؤں کے ویکھیا۔ اسدا فوجی
ساتھی کمبل دی بکل مار کے بینچ تے بیٹھ گیا سی۔ اوس نے
سٹیشن دے اک سرے توں دوجے سرے تک نظر گھمائی۔
دھندلے روپ وچ دکھائی دے رہے سٹیشن دے کونے کونے
نوں اوہ پچھان رہیا سی۔ پر اوس نوں انج لگا جیویں اج سٹیشن
نے اوس نوں پچھانیا نہیں سی۔ نہ پچھانن دا کارن دھند پسریا
ہنیرا نہیں سی۔ کئی وار پہلاں وی اوہ ایس سٹیشن تے گڈی
چڑھیا تے اتریا سی تے ہر وار سٹیشن اوس نوں پچھاندا رہیا
سی۔ جان لگیاں سٹیشن نے اوس نوں 'الوداع' تے آؤن تے 'جی
آیاں' کیہا سی۔ پر اج سٹیشن اوس نوں اک اجنبی وانگ ویکھ
رہیا سی۔
اوہ اج چھٹی نہیں سی آیا۔ پنشنر ہو کے آیا سی۔ پنشنر
ایس کرکے نہیں کہ اوس دی نوکری پوری ہو گئی سی۔ ایس
کرکے کہ اوہ انگہین ہو گیا سی۔ سریر دے اوہ انگ جیہناں دے
آسرے اوس نے جیون دے پینڈے طے کیتے سن، جیہناں دے
سپرش نال پینڈیاں نوں اوس دی پچھان ہو جاندی ہندی سی، اج
پورن طور تے اوس دے سریر دے نال نہیں سن۔ تے ٹرے جا
رہے جگمیت سنگھ نوں انج محسوس ہو رہیا سی کہ صرف
سٹیشن ہی نہیں، سٹیشن توں اوس دے پنڈ نوں جان والے کچے
راہ نے وی اوس نوں پچھانیا نہیں سی۔ مسافرخانے وچ بینچ
تے بیٹھا فوجی، جگمیت سنگھ دی یونٹ دا اک سپاہی سی۔
جگمیت سنگھ نوں گھر پہنچاؤن واسطے اوس دی ڈیوٹی لگائی
گئی سی۔ اوس نوں مسافرخانے وچ بٹھا کے تے آپ پنڈ جا کے
جگمیت سنگھ دے گھر دا پتہ کرنا فوجی سپاہی واسطے کوئی
مشکل نہیں سی۔ جگمیت سنگھ وی جاندا سی کہ پچھ گچھ
کرکے گھر لبھیا جا سکدا سی۔ بھاویں تڑکا ہی ہووے، پچھ گچھ
واسطے گلی محلے کوئی نہ کوئی مل ہی جاندا ہے۔ پر اوہ دن
چڑھے گڈے تے بیٹھ کے پنڈ نہیں سی جانا چاہندا۔ مونہہ
ہنیرے ہی اوہ گھر چلا جانا چاہندا سی۔ کسے دے متھے نہیں
سی لگنا چاہندا۔
اوس نوں پنڈ دے لوکاں نوں ملن دا بڑا شوق سی۔ سال چھ
مہینے بعد جدوں وی اوہ چھٹی آؤندا، پنڈ دے سارے جیاں نوں
ملدا۔ اوہناں دا دُکھ سکھ پچھدا۔ اپنا دسدا۔ زیادہ نیڑ والیاں نال
بیٹھ کے دارو وی پیندا۔ کدی رم تے کدی دیسی۔ پر اج اوہ
کسے نوں ملنا نہیں سی چاہندا۔ شاید لوکاں بارے اوس دی ملن
تانگھ نوں اوس دی ہین بھاونا نے دبوچ لیا سی۔
راہ دے نال لگدے سکول ساہمنے اوہ رک گیا۔ سکول دے
گیٹ اتے لکھیا 'سرکاری ہائی سکول شیرپر' بھاویں اوس نوں
دس نہیں سی رہیا، پر اوس نے ایہہ کئی وار پڑھیا سی تے اوہ
جان دا سی کہ ایہہ شبد ہُن وی موجود سن۔ 'یو' شکل وچ بنی
سکول دی عمارت ساہمنے کھلوتا اوہ سکول نال اپنی پرانی
پچھان کڈھن لگ پیا۔ چار جماعتاں اوس نے اسے سکول وچ
پڑھیاں سن۔ ادوں ایہہ پرائمری سکول ہوندا سی۔ پڑھائی وچ اوہ
بڑا ہشیار سی۔ چارے سال اوہ منیٹر رہیا سی۔ ماسٹر طفیل
محمد جدوں اردو دی املا لکھاؤندا تاں جگمیت دی لکھت ویکھ
کے عش عش کر اٹھدا۔ اوہ لکھدا کاہدا سی، موتی پرو دیندا
سی۔ طفیل محمد پڑھائی وچ نکمے بچیاں نوں لمے ہتھیں لیندا
سی۔ جیہناں دی املا غلط ہندی اوہ اوہناں دیاں انگلاں دیاں
گٹھاں وچکار قلم اڑا کے گھٹ دیندا۔ پر اوہ لایق ودیارتھیاں
نوں پیار وی بہت کردا سی تے جگمیت نوں اوہ شاید سبھ توں
ودھ پیار کردا ہوندا سی۔
جگمیت دا باپو، منشی طفیل محمد دا کافی ستکار کردا سی۔
اوہ جگمیت راہیں منشی دے گھر گنے، ساگ تے روہ وغیرہ
بھیجدا رہندا۔
پنڈ دے سکول توں چار جماعتاں پاس کرکے جگمیت
شامچراسی دے ہائی سکول وچ داخل ہو گیا سی۔ ایس سکول
وچ وی اوہ ہشیار ودیارتھیاں وچ گنیا جاندا سی۔ تے اوسدا
ہشیار ہونا صرف اوس دے محنتی ہون کرکے ہی نہیں سی،
طفیل محمد دی مدد کرکے وی سی۔ طفیل محمد ہائی سکول دی
پڑھائی وچ وی اوس نوں گائیڈ کردا رہیا سی۔ تقریباً روز شام
نوں اوہ اوس دے گھر پڑھن جاندا ہوندا تے پھر... پتہ نہیں
کیسی ہنیری چلی۔ چارے پاسے ظلم دی اگ دے بھانبڑ مچ
اٹھے۔ منکھ نے منکھ نوں کوہنا شروع کر دتا۔ آپس وچ بھراواں
وانگ وسدے لوکاں وچکار مذہب دی کندھ کھلو گئی۔ پنڈ دیاں
دھیاں بھیناں دا رشتہ ہوس دا روپ دھار گیا۔ گھر حویلیاں چھڈ
لوکیں واگھیوں اس پار تے ایس پار نویں ٹکانیاں دی بھال وچ
ٹر پئے۔
سکول ساہمنے کھلوتے جگمیت سنگھ نوں اج لگا جیویں
کہ سکول دے کمریاں وچوں اس دیاں اٹھویں تے چھیویں
جماعت وچ پڑھدیاں دھیاں نے اوس نوں ویکھ لیا ہووے تے
بھج کے اوس نوں ملن آ رہیاں ہون۔ تے سوچاں ہی سوچاں وچ
اس دیاں پتریاں نے بشیراں دا روپ دھار لیا۔ اچی لمی تے
کنکونے رنگ دی بشیراں ستارویں سال نوں ڈھکی ہوئی سی...
جگمیت ادوں اٹھویں 'چ پڑھدا سی... طفیل محمد تے اسدا ٹبر
جگمیت ہوراں دے گھر، اندرلی کوٹھڑی وچ سہمے ہوئے
بیٹھے سن۔ اوس دے ٹبر دا اک جی بشیراں... اوہناں وچ شامل
نہیں سی۔ جگمیت نوں انج لگا جیویں ایہہ اجے کل دی گل
ہووے۔ لوکاں نے طفیل محمد دا گھر لٹ لیا سی تے روندی
کرلاندی بشیراں نوں اٹھا کے لے گئے سن۔ طفیل محمد ویہہ
بائی سال پنڈ تے آلے دوالے دے بچیاں نوں پڑھاؤندا رہیا سی۔
لوکیں اوس نوں عزت نال بلا کے لنگھدے سن۔ پر اج لوکاں
نے اوس نوں کیڑیاں کاڈھیاں وانگ رول دتا سی... ورانڈے
دے اک کونے وچ جگمیت دا باپو تے دو کو ہور بندے گھسر
مسر کر رہے سن۔ طفیل محمد تے اوس دی پتنی اپنے دوناں
پتراں نوں ہکاں نال لائی ڈور بھور ہوے بیٹھے سن۔ باہر
کرپاناں، برچھے، ٹکوئے تے بندوقاں اٹھائی دگڑ دگڑ کردے
لوکیں ادمبو آدمبو کر رہے سن۔ تڑکسار اوسدا باپو تے کجھ ہور
بندے طفیل محمد تے اوس دے پریوار نوں اک قافلے وچ پہنچا
آئے سن۔
... تے کجھ ہی دناں بعد جگمیت دے باپو نوں پتہ لگ گیا
سی۔ لمبڑدار جیمل سنگھ نے بشیراں اپنے قبضے وچ رکھی
ہوئی سی۔ گھر نہیں، کھوہ والے کوٹھے وچ۔ گپت ڈھنگ راہیں
پتہ کرکے جگمیت دے باپو نے پولیس دا چھاپا پوا دتا۔ بشیراں
دی ددھیا رنگی جوانی تے بھاویں دھبے پا دتے گئے سن پر
پھیر وی اوہ اپنے پیو، اتے چھوٹے ویراں کول جانا چاہندی
سی۔ تے پھیر طفیل محمد دی اک لمی چٹھی آئی سی۔ چٹھی
کاہدی سی، ہنجو ہی ہنجو سن... بشیراں اوہناں کول پہنچ گئی
سی۔
لمبڑدار جیمل سنگھ پہلاں ہی جگمیت دے پیو نال خار
کھاندا سی تے بشیراں والی گل توں بعد اوہ زیادہ ہی بھڑک
اٹھیا۔ دو چار واری اوہناں دی توں توں میں میں ہوئی۔ تے پھیر
اک دن... جدوں اوہ تے اوہدا باپو لاگلے پنڈوں میلہ ویکھ کے آ
رہے سن تاں جیمل سنگھ نے اچانک اوہناں تے حملہ کر دتا۔
پلاں وچ ہی سبھ کجھ واپر گیا سی۔ جیمل نے اوس دے باپو دے
ڈھڈ وچ برچھا لنگھا دتا سی تے تھاں ہی اوس دے پران نکل
گئے سن۔ خون نال لبڑیا برچھا اس ول وی الریا سی تے اوہ
واہو داہی، نال لگدے مکی دے کھیتاں وچیں اویں بھجا سی
جیویں شکاری کتیاں اگے سیہا۔
اوس دے باپو دے خون دا مقدمہ چلیا۔ پنڈ وچوں کوئی گواہ
نہ بنیا۔ لمبڑدار نال لوکاں نوں ہر ویلے کم رہندے سن تے 'کلے
کارے جگمیت توں کسے نے کیہ لینا سی۔ چاچا تایا کوئی ہے
نہیں سی۔ اکو اک گواہ سی موقعے دا اوہ آپ تے اوس نوں وی
وکیلاں دی جرح نے بوکھلا دتا۔ اس نوں پتہ ہی نہ لگا کہ اس
توں کیہ کجھ بولیا گیا سی۔ جیمل بری ہو گیا۔
سکول پچھے رہ چکا سی۔ راہ دے دونیں پاسیں ہنیرے وچ
اپنی ہوند پرگٹ کر رہی تے تریل وچ نہا رہی کنک چپ چاپ
کھڑی سی۔ وڈے راہ وچوں دو کرم دا اک راہ ہور پاٹدا سی۔
ایہہ راہ اگانہہ اک کھوہ نوں جاندا سی جو پہلاں جیمل دا ہوندا
سی۔ اسے راہ اتوں کئی ورھے پہلاں جگمیت اپنے فوجی یار
'ماکھے' نال موٹر سائیکل تے لنگھیا سی۔ ادوں اوس نوں فوج
وچ بھرتی ہویاں تن سال ہو چکے سن۔ اوہناں دی پلٹن اک سکیم
ادھین ہشیارپور توں اگے اک رکڑ وچ آئی ہوئی سی۔ اوس نے
گڑگڑا کے ایڈجوٹینٹ صاحب اگے اپنی حالت بیان کیتی۔ اپنے
باپو دے قتل توں بعد کویں مشکلاں نال اوس نے دسویں پاس
کیتی سی۔ سر دے سائیں دا قتل ہون بعد اوس دی ماں دا جیویں
لک ٹُٹ گیا سی۔ کجھ مہینیاں وچ ہی اوس دے سر دے وال
چٹےّ ہو گئے سن۔ اوہ ہر ویلے سہمی رہندی، رات نوں بڑا بڑا
اٹھدی۔ ویلے کویلے جگمیت نوں گھروں باہر نہ جان دندی متے
اوس دے اِکو اِک پُتر دا وی جیمل سنگھ کتے خون... اوہ اوس
نوں کھیتی دے کم وچ نہیں پاؤنا چاہندی سی تے اوہ فوج وچ
بھرتی ہو گیا سی۔ بھرتی ہون بعد اوہ تن چارن واری چھٹی آیا
تے چھٹی دے دوران گلی محلے جاں کھیتاں وچ جدوں وی
جیمل اس کولوں لنگھیا تاں کھنگھورا مار کے لنگھیا سی۔
ساری وتھیا سن کے ایڈجوٹینٹ نے پورا کم چستی تے چوکسی
نال کرن دی تاڑنا کردیاں اجازت دے دتی۔
اسّو کتَے دے دن سن۔ موٹر سائیکل اوہناں کماد دے بنے
کھڑا کر دتا تے پولے پولے پیریں کھوہ تے بنے کوٹھے کول
جا پہنچے۔ جیمل تے اسدا چوداں کو سال دا پتر بلداں دی
کُھرلی دے لاگے سُتے پئے سن۔ اوس نے کنیوں پھڑ کے چادر
جیمل دے سریر توں پرے کر دتی۔
“کون...؟” جیمل ابھڑواہے بول اٹھیا۔
“جیملا! اٹھ ذرا، تیرا حساب چکاؤن آیاں۔”
“کون؟ جگمیت!” اوہ اکھاں ملدا اٹھکے بیٹھ گیا۔ اوس نوں
جیویں سچ نہیں سی آ رہیا کہ جگمیت اوس دے ساہمنے کھڑا
سی جاں اوہ اوس نوں سپنے وچ ویکھ رہیا سی۔
“ہاں، میں جگمیت آں۔ چھیتی پچھان لئی۔”
“جگمیت! پر گل تے دس۔” اوس دے ہتھ وچ بندوق ویکھ
کے جیمل دے ہوش حواس اڈ گئے۔
“گھبرا کیوں گئیں؟ ایڈا وڈا بدمعاش ایں توں۔ سارا پنڈ
تیتھوں ڈردے۔ اٹھ کے ساہمنے تے کھلو،” جگمیت نے گل دے
کولوں اوس دے کڑتے نوں ہتھ پا کے زور دی کھچیا۔ کھدا ہون
کرکے کڑتا پاٹ گیا۔ کمب رہیا جیمل اٹھ کے کھلو گیا، “توں
کیہ سمجھدا سی پئی باپو دا قتل کرکے توں بچ جائیں گا۔ حرام
زادے...۔” کچیچی وٹ کے اوہ جیمل تے گرجیا۔
“مار سٹے اوئے لوکو! مار سٹے۔” نال دے منجے توں
جیمل دے پتر نے لیر ماری۔
“چپ کر اوئے! جے رولا پایا تاں تینوں وی نال ای بھن
دیاں گے۔” ماکھے نے بندوق دی نالی اس ول گھمائی تے اوہ
چپ ہو گیا۔
“سُور دیا... دس باپو نوں کیوں ماریا سی؟” تاڑ کردی اک
چپیڑ جیمل دے وجی تے اوہ گلیٹنی کھا کے جگمیت توں دو
قدم پرے ہو گیا۔
“جگمیت! میتھوں غلطی ہو گئی، بہت وڈی غلطی۔ مینوں
معاف کردے،” اوس دی آواز کمب رہی سی، “میرے نِکے
نِکے نیانیاں تے ترس کر۔”
“توں ترس کیتا سی، کنجرا؟ ہوویں لمبڑدار تے لوکاں دا
خون پیویں۔ دھیاں بھیناں دی عزت لٹیں؟” جگمیت دے اینکل
بوٹل دا ٹھڈ اوس دی وکھی وچ لگا تے اوہ دھرتی تے ڈگ پیا۔
“جگمیت! رب دے واسطے مینوں معاف کردے۔ میں تیری
منت کرداں، جگمیت سیاں۔ اگے پیاں نوں تاں شیر وی نہیں
کھاندا۔” جیمل اوس دے پیراں وچ وچھیا پیا سی۔
“چل، جان دے جگمیت! سالے مریو دا کیہ مارنیں؟” اک
ہتھ نال تانی ہوئی بندوق پھڑکے، دوجا ہتھ اوس دے موڈھے
تے رکھدیاں ماکھے نے اوس نوں شانت کرن دی کوشش کیتی۔
کجھ چر سوچن بعد جگمیت نے بندوق تھلے کر لئی تے
جیمل نوں تاڑنا کردیاں بولیا، “جیملا! کن کھول کے سن لے۔
جے پڑی پولیس وچ ریپورٹ کیتی جاں کوئی ہور چنجڑی
چھیڑی تاں تیرا اتے تیرے ٹبر دا تخم اُڈا دیاں گا۔ میں تے سر
تے کفن بنھی پھردیں...۔”
اِس ہونی توں کجھ مہینے بعد جیمل نے شیرپر دی ساری
زمین جائداد ویچ دتی تے یو.پی. وچ رہندے اک رشتے دار
کول جا خریدی۔ اوہ پکے طور تے یو.پی. وچ رہن لگ پیا۔
جیمل دے کھوہ نوں جان والا راہ پچھے رہ چکا سی۔
جگمیت اک پرانی جیہی مٹی کول کھڑا سی، جسنوں پنڈ دے
جٹھیرے کیہا جاندا سی۔ جٹھیریاں دی ایہہ مٹی تے پنڈ دے
پہلے پہلیرے منکھاں دی کہانی سچی سی جاں جھوٹھی پر ایہہ
سچ سی کہ جدوں اوس دی جنج چڑھی سی تاں پنڈ دیاں بُڑھیاں
اوس نوں متھا ٹکاؤن لئی جٹھیریں لے آئیاں سن... تے اوہ
سورنو نوں ویاہ لیایا سی۔۔ سورنو دا گورا گلابی رنگ، سوہنے
نین نقش... اوس دے جیون دے مٹھے تے کوڑے پلاں وچ
ہمیشہ اوس دے انگ سنگ رہے سن۔ سورنو دیاں مٹھیاں
مٹھیاں گلاں نے اوس نوں اک انوکھا اتشاہ پردان کیتا سی۔ اس
دی ماں سورنو دیاں صفتاں کردی نہ تھکدی۔ کئی سال بیت
گئے۔ اوہناں دے گھر اک پتر تے دو دھیاں نے جنم لیا۔ سس دی
موت پچھوں سورنو نے گھر دا سارا کم کاج سچجے ڈھنگ نال
سانبھ لیا سی۔
سورنو نے جگمیت نوں ہمیشہ ہی دھیرج دتا سی۔ کدی
ڈولن نہیں سی دتا۔ پر جدوں اوہ اپنے بھرا نوں نال لے کے
دراڈے فوجی ہسپتال وچ اوس دی خبر نوں گئی تاں اوسدا
سارے دا سارا دھیرج جیویں نچڑ گیا سی۔ ادوں اوس دی لت دا
علاج چل رہیا سی، اجے کٹی نہیں سی گئی۔ مساں ہی سورنو دا
رون ٹھلھیا سی۔ پتنی ول ویکھدیاں اوس دے بھرے گلے وچوں
کوئی شبد نہیں سی نکل سکیا۔ اوس نے سورنو دا ہتھ اپنے
ہتھاں وچ لے کے پلوسیا سی۔
سورنو ہسپتال وچ جگمیت کول ہور رہنا چاہندی سی۔ پر
جگمیت نے اوس نوں، ایہہ کہہ کے کہ نیانے گھر وچ 'کلے
سن، واپس بھیج دتا سی۔ گھر آ کے سورنو دے من نوں دھڑکو
جیہا لگا رہندا۔ بھیڑے بھیڑے سپنے آؤندے۔ ہسپتال وچ اک دن
اک مدراسن نرس دی ٹُٹی پُھٹی ہِندی وچ سرکدی ایہہ آواز
جیکر جگمیت سنگھ دی لت ٹھیک نہ ہوئی تاں کٹنی پئے گی
اوس دے کناں کولوں گولی وانگ لنگھ گئی سی۔ تے جدوں وی
اوس نوں ایہہ گل چیتے آ جاندی، اوہ سر توں پیراں تک کمب
جاندی۔ جگمیت دا اک دور دا رشتے دار اوہناں دی پلٹن وچ
سی۔ اوہ چھٹی آیا تاں سورنو اس کولوں اپنے پتی دا حال چال
پچھن گئی۔ اس نے سورنو نوں دسیا کہ جگمیت ٹھیک ٹھاک
سی تے جلدی ہی اوس نوں ہسپتال توں چھٹی مل جاوے گی۔
اپنے فوجی رشتے دار نوں جگمیت نے پکی ہدایت کیتی ہوئی
سی کہ اوہ اوس دی کٹی گئی لت دا کسے کول وی ذکر نہ
کرے۔ پتی دی ٹھیک ٹھاک حالت دی خبر نوں سن کے سورنو
نوں کجھ دھیرج ملیا، پر پھیر وی کدی کدی اوس نوں بے چینی
جیہی ہون لگ پیندی۔
اک لَت تے پَیر جو جگمیت دے سریر دا بوجھ چکن وچ
سہائی ہوندے سن دونوں اوس دے سریر نالوں الگ ہو چکے
سن تے اوہ پھویڑھیاں دے سہارے فرنی وچ تریا جا رہیا
سی... چھپڑ دے کولوں دی لنگھ رہیا سی، جتھے لتاں تے باہاں
دے سہارے اوہ اپنے ساتھیاں نال تردا ہوندا سی۔ تے اج اوہ انج
محسوس کر رہیا سی جیویں چھپڑ توں باہر ہی غوطے کھا رہیا
ہووے۔ کس نے کھوہ لئی سی اوس دی لت؟ واگھیوں پار وسدے
بھراواں نال ہوئی لڑائی نے۔ جنگ وچ ایم.ایم.جی. دے برسٹ
نال اوس دی لت زخمی ہو گئی سی۔ جنگ وچ اوس نوں انج
لگدا رہیا سی جیویں کہ اوہ اپنے بھراواں نال طفیل محمد دے
پتراں تے بھتیجیاں نال لڑ رہیا ہووے۔
چھپڑ لنگھ کے اوہ اپنی گلی نوں مڑ پیا۔ اوس دے کولوں
اوس دی گوانڈھن جس کور لنگھی، جو شاید دھاراں کڈھن جا
رہی سی۔ جس کور کھلو کے اس ول تکن لگ پئی تے اوہ
پیتلے پیتلے ہنیرے اوہلے اپنا آپ لکون دے جتن وچ اک پاسے
مونہہ کرکے لنگھ گیا۔
بیہی وچوں لنگھدیاں اوس نوں سارے گھراں دی بڑک آ
رہی سی۔ ویڑھیاں، ورانڈیاں، ورانڈیاں نال لگدے کمریاں تے
کمریاں وچ ستے تے سوں کے اٹھ رہے لوکاں دے مونہہ مڑن
گے اوس دے دماغ وچ گھم رہے سن۔
اوس نے دروازہ کھٹکھٹایا۔
“کون؟” اوس دے پتر بٹے دی آواز سی، جو بیٹھک وچ
بیٹھا پڑھ رہیا سی۔
پچھلی چھٹی وی اوہ تڑکے ساڈھے تن وجے دی گڈی
اتریا سی۔ دروازہ کھٹکھٹاؤن تے پتر نے اسے طرحاں آواز
دتی سی تے اوس نے بڑے ہی لاڈ وچ آ کے کیہا سی، “بٹے!
میں آں دروازہ کھول۔” تے دروازہ کھولدیاں ہی اسدا پتر اس
نال چمبڑ گیا سی۔ پر اج کون دے جواب وچ اوس نوں کوئی
شبد نہیں سی لبھ رہیا۔ 'بٹا' شبد اوس دیاں رغاں توں اتانہہ ول
آؤن دی بجائے 'ٹھانہ چلا گیا سی۔ اپنے ویڑھے وچ داخل ہون
لئی اس اندر جو چاء امڈ رہیا ہوندا سی، اج پتہ نہیں کدھر اڈ گیا
سی۔
“دروازہ کھولو۔” معمولی جیہی آواز کڈھن لئی اوس نوں
جیویں سَنکھ وجاؤں جِنا زور لاؤنا پیا۔
بٹے نے ویڑھے دی بتی جگائی تے دروازہ کھول دتا۔
اپنے سریر نوں دھکیلدا ہویا جگمیت سنگھ اندر آ گیا۔
“بھاپا جی۔” اپنے پِتا ول ویکھ کے مس فٹ بٹے دی لیر
نکل گئی۔
جگمیت سنگھ اپنے ہی گھر دے ویڑھے وچ انج کھڑا سی
جیویں کسے اوپرے تھاں آ گیا ہووے۔ اس دے چارے پاسے
کھلاء ہی کھلاء سی۔ سبھ کجھ گتی ہین ہو گیا جاپدا سی۔
ویڑھے وچ جگ رہی بتی دا چانن کمب رہیا سی۔
دلان وچ اپنیاں گھوک ستیاں دھیاں دے منجیاں لاگے
سورنو دودھ رڑک رہی سی۔ پتر دی لیر سنکے اوہ باہر بھج
آئی۔ پتی ول ویکھدیاں ہی سن جیہی ہو گئی تے 'ست سری
اکال' دے شبد اوس دے بلھاں نال ہی چمبڑ کے رہ گئے۔ اوس
نے پتی دے چہرے تے نظر ماری۔ ہمیشہ وانگ مچھاں اتانہ
نوں سن تے داڑھی اتے جالی چاڑھی ہوئی سی۔ پر چہرے دی
لالی غائب سی۔
جگمیت سنگھ دیاں اکھاں وچ ہنجو سن۔ اوس نوں چکر
جیہا آیا تے اوس دیاں پھوہڑیاں ڈگمگا گئیاں۔ اوہ ڈگن ہی لگا
سی کہ ہنجو کیر رہے بٹے تے سورنو نے اوس دیاں باہاں
تھلے موڈھے دے دتے۔
اپنے موڈھیاں نال جڑے ہوئے موڈھیاں دے سہارے
جگمیت سنگھ دھرتی اتے تریا جا رہیا سی۔
(اُلتھا:
ایم آصف)
