کوی : اک ریکھا چتر میکسم گورکی
سورا سکولوں گھر آئی، اپنا کوٹا لاہیا اتے کھان-کمرے وچّ چلی گئی۔ اوہدی ماں پہلاں توں ہی اتھے میز ‘تے بیٹھی ہوئی سی۔ شوریٰ نوں دیکھ کے اوہ مسکرائی۔ شوریٰ نوں لگیا کہ ماں اج تھوڑے عجیب ڈھنگ نال مسکرا رہی ہے، اس لئی اوہدی اتسکتا ترنت جاگ پئی۔ پر اوہ وڈی ہو گئی سی اتے سوالاں دی جھڑی لاکے اپنی اتسکتا جتاؤنا چنگا نہیں سمجھدی سی۔ اوہنے ماں کول پہنچ کے اوہدا متھا چمیا اتے پھر شیشے وچّ اپنے اپر اک نگاہ مار کے اپنی جگہ بیٹھ گئی۔ ادوں ہی اوہنوں اک وار پھیر کجھ وکھرا جیہا جاپیا، میز پورا سجیا ہویا سی اتے اس ‘تے پنج جنیاں دے بیٹھن دا پربندھ سی۔ مطلب صاف سی کہ کوئی خاص گلّ نہیں، سوائے ایہدے کہ کسے نوں کھانے ‘تے سدآ گیا ہے۔ شوریٰ نے نراشا نال ہاؤنکا لیا۔ اوہ پتا جی، ماں اتے چاچی زینہ دی جان-پچھان والے سارے لوکاں نوں جاندی سی۔ اوہنوں وچوں اک وی اجیہا نہیں سی جس وچّ کجھ دلچسپ ہووے۔ ہے ربا، کنے اکا دین والے سن اوہ سارے تے کنی اکیویں بھری سی ہر چیز۔
”ایہہ کیہدے لئی ہے؟” میز ‘تے سجے ہوئے وادھو سامان ولّ اشارہ کردیاں اوہنے لاپرواہی جہی نال پچھیا۔
جواب دین توں پہل اوہدی ماں نے اپنی گھڑی ‘تے نگاہ ماری، پھر کندھ-گھڑی ولّ دیکھیا، اس پچھوں کھڑکی ولّ مڑدیاں کوئی آواز سنن لگی اتے انت وچّ مسکراؤندیاں بولی، ”بھلاں بجھّ خاں۔”
”میرا جی نہیں کردا،” شوریٰ نے کیہا اتے اوہنوں لگیا کہ اوہدی اتسکتا پھر توں زور پھڑ رہی ہے۔ اوہنوں یاد آیا کہ اوہناں دے گھر دی نوکرانی لوبا نے وی اوہدے لئی دروازہ کھولھدیاں وکھرے جہے انداز وچّ کیہا سی —
”اوہ، بڑا چنگا ہویا کہ توں آ گئی!”
لوبا اوہدے آؤن ‘تے کدے ہی اس طرحاں اتشاہ دکھاؤندی سی اتے انا اتشاہ تاں کدے وی نہیں سی ہندا۔ شوریٰ چنگی طرحاں جاندی سی کہ پروارک جیون دی روزانہ دی نیرس زندگی وچّ جے کوئی حلقہ جیہا وی نواں کنکا آ رلدا تاں اوہدی سطح ‘تے اگھڑویاں لہراں آئے بناں نہ رہندیاں اتے شوریٰ دا نکا جیہا من، جو نویں تزربیاں دا انا پیاسا سی، درڑتا نال ایہہ اوہدی چھاپ گرہن کیتے جان توں بناں نہ رہندا۔
”کوشش تاں کر،” اوہدی ماں نے زور دتا، ”پھر دسیں تاں، جی کردا ہے جاں نہیں۔”
لوبا دے اتشاہ اتے لہجے ‘تے وچار کرن توں بعد شوریٰ نوں یقین ہو گیا کہ ضرور ہی کوئی مزیدار — بہت ہی مزیدار — گلّ وارپن والی ہے۔ پر سدھا-سدھا پچھن ‘چ اوہنوں جھجک محسوس ہو رہی سی۔
”کتیوں کوئی نہ کوئی آؤن والا ہے،” اوہنے بے دلی جہی دا پرگٹاوا کردیاں کیہا۔
”بے شکّ،” ماں نے سر ہلایا، ”پر کون؟”
”چاچا زینیا،” شوریٰ نے ہنیرھے ‘چ تیر چھڈیا اتے اوہنوں لگا جویں اوہدیاں گلھاں ‘تے سوہی بھاء دوڑ رہی ہووے۔
”نہیں، کوئی رشتے دار نہیں ہے۔ پر کوئی اجیہا آدمی آ رہا ہے جیہنوں توں بے حدّ پسند کردی ایں!”
شوریٰ دیاں اکھاں پھیل گئیاں۔ اس توں بعد اوہ اچانک اچھل کے کھڑی ہو گئی اتے ماں دے گلے نال لپٹ گئی۔
”ماں، کی سچیں؟”
”بس، بس!” ماں ہسّ رہی سی اتے اوہنوں دھکّ کے الگّ کر رہی سی، ”بڑی پاگل کڑی ہے۔ اوہنوں آؤن دے، تیریاں ساریاں حرکتاں دسوں مے اوہنوں۔”
”ماں! کرمسکی تاں نہیں؟ کی اوہ آ گیا؟ تے کی پتا جی اوہنوں لیاؤن گئے نے؟ اتے چاچی زینہ؟ اوہ، ہن اوہ آؤندے ہی ہونگے… ماں، میں اپنے سلیٹی کپڑے پا لواں۔ ہائے، اوہ آ رہا ہے! اوہ اتھے آ رہا ہے!”
گھابری اتے خوش ہوئی اوہنے ماں دی کرسی دوالے نچدیاں-ٹپدیاں گیڑا کڈھیا۔ اوہدیاں گلھاں لال ہو گئیاں سن۔ پھر اوہ بھجّ کے شیشے اگے آئی تے کپڑے بدلن چلی ہی سی کہ اسے ویلے ڈیوڈی دا دروازہ کھلھن دی آواز آئی۔ اوہ پھیر شیشے اگے مڑ آئی، اپنے وال سنوارے، سدھی سیانی بنکے میز کول آ کرسی ‘تے بیٹھ گئی اتے بے چینی نوں لکون لئی اوہنے اپنیاں اکھاں بند کر لئیاں۔ جدوں اوہ اکھاں کھولھیگی تاں کرمسکی کمرے وچّ ہووےگا، اوہدے نیڑے، استوں صرف اک کرسی دور۔ اوہ اک کوی سی۔ جسدیاں کویتاواں وار-وار پڑھ کے وی اوہ اکدی نہیں سی اتے جسنوں سارا سکول آدھونک کویاں ‘چوں چنگا مندا سی! کنیاں کومل، کنیاں پیار بھریاں، کنیاں موہک اتے کنیاں اداس پنکتیاں لکھدا ہے اوہ! ہائے، بالکل الوکک! اوہ ہن اتھے ہووےگا، ہڈّ-ماس وچّ، اپنے سریر سمیت، اوہدے نیڑے، اوہدے نال گلّ کردا ہویا اتے کویتاواں سناؤندا ہویا، جہڑیاں حالے سکول دیاں کڑیاں نے شاید کدے سنیاں وی نہ ہون۔ کلّ نوں جدوں اوہ سکول جاوے گی تاں اوہناں نوں آکھیگی، ”کاش تسیں کرمسکی دی اوہ کویتا سن سکدیاں!” اوہ پچھنگیاں، ”کہڑی؟” پھر اوہ اوہناں نوں نویں کویتا سنا دیویگی اتے جدوں اوہ پچھنگیاں کہ ایہہ کتھوں ملی تاں اوہ بڑے مان نال دسیگی کہ حالے ایہہ کدھرے چھپی نہیں ہے اتے کلّ کرمسکی اوہنے دے گھر آیا سی ‘تے کھانے دی میز ‘تے اوہدے کول ہی بیٹھا سی۔ ادوں ہی اوہنے ایہہ کویتا سنائی سی۔
حیرانی نال اوہناں دیاں اکھاں اڈیاں رہِ جانگیاں، ایرکھا نال اہنا دے دل سڑ جانگے اتے اوہ چالباز ککینا، اوہنوں تاں غش ہی پے جاوے گی۔ پھیر اوہنوں پتہ لگیگا کہ کون ودھیرے چنگا ہے — بھین دے روپ وچّ اک گائکہ جاں جان-پچھان والا کوئی کوی۔ باقی ساریاں اوہدے مگر پے جانگیاں۔ وار-وار اوہنوں کہنگیاں، ”شوریٰ سانوں وی اوہدے نال ملا دے۔” اتے… اتے اوہ جے اچانک اوہنوں پیار کرن لگّ پیا تاں؟ ایہہ بالکل سنبھوَ ہے۔ کیونکہ اوہ کوی ہے اتے اوہدیاں اکھاں؟ بے شکّ وڈیاں-وڈیاں اتے اداس جنہاں ہیٹھ کالے گھیرے پئے ہونگے۔ نکّ طوطے ورگا اتے مچھاں کالے رنگ دیاں۔ ”شوریٰ،” اپنے ہتھ گھٹدا گوڈیاں پرنے ہوکے بیٹھدیاں کہیگا، ”شوریٰ! تینوں دیکھدیاں ہی مینوں ایہہ محسوس ہویا جویں ‘نویں زندگی دی نویں سویر چڑی ہووے تے میرا دل امید نال دھڑک پیا… توں ہی ایں اوہ، ایہہ میں اپنی سمچی طاقت نال کہندا ہاں، میری روح نے تینوں پچھان لیا ہے۔’ ” ہائے، ایہہ سطراں تاں اوہنے بہت پہلاں کویتا وچّ لکھیاں ہوئیاں ہن۔ پھیر…
”گھٹن، دھوڑ-مٹی، بھیڑی گندھ، ساری رات میری اکھ نہ لگی!”
شوریٰ نوں کویتا اتے کلپنا دے سنسار ‘چوں کڈھ کے اصلی سنسار وچّ لیاؤن والی ایہہ آواز بہت ہی ملائم اتے کھچویں سی، بھاویں اس وچّ قسمت دے دھکے چڑے ویکتی دے رکھے اتے چڑچڑے بولاں دی دھنی وی موجود سی۔ شوریٰ نے اپنیاں اکھاں کھوہلیاں اتے کھڑی ہو گئی۔ اک لما، پتلا آدمی مخمل دی کالی جیکٹ اتے کھلی موہری دی پتلون پائی اوہدے ولّ آ رہا سی۔
”کی حالَ آ کڑیئے؟ توں مینوں بھلّ گئی، کیوں ٹھیک کیہا نہ؟ بے شکّ، بالکل بھلّ گئی!”
”میں…” شوریٰ جویں الجھ گئی، ”میں تہاڈیاں کویتاواں تاں ہمیشہ پڑھدی ہاں، پر پچھلی وار جدوں تسیں اتھے آئے سی ادوں تاں میں اک نکی جہی کڑی ہی سی۔”
”تے ہن توں وڈی ہو گئی،” کوی نے مسکارؤندیاں تے اوہنوں اپنیاں نظراں نال جانچدیاں کیہا۔ اوہ کجھ ہور وی کہنا چاہندا سی، پر صرف اپنے بلّ میچ کے چپّ ہو گیا اتے اک کرسی ‘تے بیٹھدیاں اوہدے پیو نوں آکھن لگا —
”مکھائل، اتھے تینوں جگھاں تاں بہت ودھیا مل گئی ہے!”
شوریٰ نے اپنا سر جھکا لیا سی اتے اسدیاں اکھاں پلیٹ ‘تے ٹکیاں ہوئیاں سن۔ پلیٹ دی چمکویں سطح وچّ اوہنوں کوی دے چہرے دا عکس وکھائی دے رہا سی۔ اوہدی بھوری پتلون، ورلے والاں والا سر اتے پتلیاں لال مچھاں اوہنوں چنگیاں نہ لگیاں، ہائے، کویتا توں اکدم سکھنا، بالکل نیرس!
اوہدیاں ہزامت کیتیاں نیلیاں گلھاں، اوہدی ٹھوڈی اتے اپنے بلاں نوں اندر کھچن دی اوہدی عادت! اوہدیاں اکھاں بہت ہلکیاں سن — لگبھگ بے رنگ، اوہناں ہیٹھاں تھیلیاں جہیاں لمکیاں ہوئیاں سن تے اوہدے متھے ‘تے جھرڑیاں سن۔ سچ پچھوں تاں اوہ اس ویلے بالکل اس کلرک وانگ لگّ رہا سی جو اوہنے ڈاک گھر وچّ دیکھیا سی۔ اوہدیاں حرکتاں وچّ کجھ وی کاوک نہیں سی، رتی بھر وی نہیں اتے اوہدے ہتھ؟ شوریٰ نے ٹیڈھیاں نظراں نال اوہناں نوں دیکھیا، اوہ گوبھلے جہے، انگلاں چھوٹیاں جہیاں پر موٹیاں-موٹیاں سن۔ اک انگل وچّ اوہنے مندری پائی ہوئی سی جس وچّ سلیمانی نگ جڑیا ہویا سی۔ شوریٰ نے بڑے دکھ نال ڈونگھا ساہ لیا۔
”تاں توں میریاں کویتاواں پڑھدی ایں؟”
ایہہ گلّ اوہ اسنوں ہی کہہ رہا سی۔ شوریٰ نے سر ہلایا اتے اوہدیاں گلھاں سوہیاں ہو گئیاں۔
”ہاں، تاں کی میں پچھ سکدا ہاں؟ — تینوں پسند آئیاں؟”
”پچھو نہ، تہاڈیاں کویتاواں ‘تے ایہہ ساریاں کڑیاں پاگلاں وانگ مردیاں نے،” ماں نے کیہا۔
”اچھا، ایہہ تاں کھشماد کرن والی گلّ ہے۔”
”بالکل نہیں، ایہہ جھوٹھ ہے،” شوریٰ نے اپنی ماں دی گلّ کٹی پر اوہدے بول کجھ دیر نال پرگٹ ہوئے، کوی توں مگروں۔
شوریٰ نوں گھبراہٹ ہوئی، ایہہ کی مورکھتا کیتی اوہنے! ماں، پتا جی، چاچی اتے اوہ — سارے ہسّ رہے سن۔ اسنے پتہ نہیں کیوں، اپنے بھروٹے اتانہ چکے سن؟ اتے باقی ساریاں نال اوہ وی کیوں ہسّ رہا سی؟ اوہ کوی سی اتے اوہنوں ودھیرے سنویدنشیل اتے کومل ہونا چاہیدا سی تے اگلے دا خیال رکھنا چاہیدا سی۔ کی اوہدی گھبراہٹ توں اوہنوں وی ہاسہ آیا سی، جویں کہ باقیاں نوں آیا سی؟ کی اوہ وی باقیاں ورگا سی سی؟ ہو سکدا ہے کہ اوہنے صرف دوجیاں دا ساتھ دین لئی ہی اجیہا کیتا ہووے اتے مگروں اپنے سبھاوک روپ وچّ آ جاویگا۔
”توں کہڑی جماعت وچّ پڑھدی ایں، شوریٰ؟”
”چھیویں ‘چ۔”
ایہہ جانن دی بھلاں کی لوڑ سی؟ اتے اوہ اسنوں شوریٰ کہہ کے کیوں بلا رہا سی؟
”اتے تینوں کہڑا ادھیاپک سبھ توں چنگا لگدا ہے؟ میرے خیال ‘چ چترکلا والا، جے میں غلط نہیں سمجھ رہا تاں؟”
”نہیں، ساہت والا۔”
”اوہ ہاں، ساہت والا۔” انا آکھ اوہ انے زور نال ہسیا کہ کنّ بولے ہو جان۔
شوریٰ نوں اجیہا محسوس ہویا جویں اوہدے ٹوٹے-ٹوٹے کیتے جا رہے ہون، اوہنوں چونڈیاں وڈیاں جا رہیاں ہون اتے سریر وچّ ہزاراں سوئیاں چبھوئیاں جا رہیاں ہون۔ اوہ میز توں اٹھ کے کھہڑا چھڈاؤنا چاہندی سی۔ اوہنوں کمبنی چڑ رہی سی اتے اوہ ڈر رہی سی کہ اوہ اپنے ہنجھوآں نوں باہر آؤنوں نہیں روک سکیگی۔ اوہنے کیوں اپنے آپ نوں سوکھ نال پھس جان دتا؟ بے چینی نال کمبدیاں اوہنے کوی دے چہرے ولّ ویکھیا، اوہدیاں اکھاں ‘چ شرارت اتے اتیجنا دی چمک سی۔ اوہنوں ڈر لگّ رہا سی کہ جے اوہدی ہمت جواب دے گئی تاں اوہ اپنے من وچّ آ رہیاں ساریاں گلاں کہہ نہیں سکیگی۔ اس لئی، اوہنے اپنیاں انگلاں میز اوہلے مروڑدیاں اکو ساہ کہنا شروع کیتا —
”ایہدے ‘چ ہسن والی کہڑی گلّ ہے؟ نہیں، ایہہ بالکل وی ہسن والی گلّ نہیں ہے۔ ساڈے ادھیاپکاں وچوں اوہ سبھ توں بہتر ہے اتے اسیں ساریاں کڑیاں اوہنوں بہت پسند کردیاں ہاں۔ اوہ انے دلچسپ ڈھنگ نال بولدا ہے، سانوں پڑھ کے سناؤندا ہے، ہر طرحاں دیاں کتاباں بارے دسدا ہے، ساہت دے کھیتر دی ہر نویں گلّ بارے دسدا ہے اتے کلّ ملا کے اوہ بہت ہی چنگا انسان ہے۔ جے یقین نہیں تاں چاہے جیہنوں مرضی پچھ کے ویکھو، ساڈی جماعت وچوں جاں ستویں جماعت وچوں، سبھ ایہی کہنگے۔ تسیں ہسّ کیوں رہے ہو — آخر کیوں؟ بے شکّ میں…”
”شوریٰ! ایہہ تینوں کی ہو گیا؟” اوہدے پتا نے چیخ کے کیہا۔
”اسیں کڑی نوں ناراض کر دتا ہے،” کرمسکی نے کومل آواز وچّ کیہا، ”میں معافی منگدا ہاں۔”
اوہدی ایہہ معافی شوریٰ نوں بڑی بناؤٹی جہی جاپی۔ اوہنوں اس وچّ سچائی دا اک انش وی نہ لگیا اتے اوہدے شبد بڑے بے پرواہ جہے جاپے، جویں اس گلّ وچّ اوہدی ذرا وی دلچسپی نہ ہووے کہ اوہ اسنوں پروان کردی ہے جاں نہیں۔ اسنوں ایہہ وی لگیا جویں اوہ اتھے اوپری جہی ہووے تے کسے نوں اوہدی لوڑ نہ ہووے۔ اوہنوں اپنے آپ ‘تے ترس آیا اتے کھانے دے پورے سمیں دوران انجھ بیٹھی رہی جویں اوہنوں دھند نے لپیٹ لیا ہووے تے اپنے دل اندر ابھردی اداسی ‘تے — اک خموش اتے اندرو-اندر کھان والی اداسی — دھیان لائی رکھیا۔
”تاں ایہہ ہے اوہ کوی! ہور سبھناں وانگ اسے اک سانچے ‘چ ڈھلیا ہویا۔” اوہدا من کھانے توں بعد وی وار-وار ایہو سوچ رہا سی۔ اپنے کمرے وچّ کھڑکی کول بیٹھی اوہ اپنے بغیچے وچّ اپنیاں پیاریاں للک دیاں جھاڑیاں نوں دیکھ رہی سی — بڑے دھیان نال اتے ٹکٹکی لائی، جویں پہلی وار ہی اوہناں نوں دیکھ رہی ہووے۔
”اوہ وی باقیاں ورگا ہی ہے۔ پر پھر پتا جی کویتا کیوں نہیں لکھدے؟ اس کوی نالوں اوہ کہڑی گلوں گھٹّ ہن؟” کوی دیاں کجھ سطراں اوہدے دماغ وچّ آ گئیاں — کنیاں ویگمئی تے دل نوں پنگھرا دین والیاں تے گیت دیاں لڑیاں ‘چ پروئے ہوئے شبد، اداسی ‘چ رنگی کوملتا نال بھرے ہوئے! کھانے دے پورے سمیں دوران اک وار وی اوہناں شبداں دی جھلک نہیں ملی، اوہدے مونہوں اوہ نکلے نہیں، ضرور ہی اوہنوں اوہناں نوں لکھن دی عادت جہی پے گئی ہے، جویں سونیا سازیکووا کاغذ دے اپنے انوکھے پھلّ بناؤن دی عادی ہو گئی ہے۔ سارے اوہنوں دیکھ کے ایرکھا کردے ہن، پر اوہ صرف ہسّ دندی ہے اتے کہندی ہے، ”اوہ، ایہناں نوں بناؤنا تاں بڑا سوکھا ہے۔”
بغیچے وچوں بولن دی آواز سنائی دتی۔ ایہہ پتا جی اتے کرمسکی سن۔ جے اوہ اتھے، للک دیاں جھاڑیاں پچھے، بینچ ‘تے بیٹھ گئے تاں اوہناں دے مونہوں نکلیا ہر شبد اوہ سن سکیگی۔ شوریٰ دی گردن لمبی ہوکے کھڑکی وچوں باہر نکل آئی اتے اوہ دیکھن لگی کہ اوہناں دے قدم کدھر جاندے ہن۔
”تیری نویں کتاب دی وکری کویں رہی؟” پتا جی اسنوں پچھ رہے سی۔
”بری نہیں۔ میں اوہدا دوجا ایڈیشن چھاپن دی سوچ رہا ہاں۔ پر لوک ودھیرے اس لئی نہیں خرید رہے کہ اوہناں نوں کویتا نال پیار ہے، سگوں اوہ حیرانی وچّ خرید رہے نے۔ ایہناں کم بخت الوچکاں نے کتاب پرکاشت ہندیاں ہی رولا پا دتا — پچھاکھڑی! لوک جاننا چاہندے نے کہ ایہہ ایہہ پچھاکھڑی کی بلا ہے، جس بارے انا کجھ کیہا جا رہا ہے اتے جو اک پکھوں اجیہا ہے کہ بالکل وی سمجھ نہیں آ رہا۔ ایہدا مینوں فائدہ ہی ہے۔ لوک کتاب کھریردے نے، صرف ایہہ جانن لئی کہ پچھاکھڑی کیہنوں کہندے نے۔”
کرمسکی دی آواز ڈونگھے سوگ نال بھری ہوئی سی، پر اس وچّ بے چینی دا پربھاو وی صاف جھلک رہا سی اتے اسنے کھڑکی ‘چ بیٹھی کڑی دے دل دیاں تاراں نوں چھوہ دتا۔
”ہاں،” پتا جی نے کیہا، ”الوچک لیکھکاں نال بڑی سختائی کردے نے۔”
”اوہ منگ کردے نے کہ کوی لوکاں دے بدلے اتے کیرنیاں نوں آواز دیوے۔ اپنے آلھنے وچّ آرام نال بیٹھے اوہ کلپنا کردے ہن کہ لوک بدلہ لینا اتے کیرنے پاؤنا چاہندے نے۔ بے ہودہ بکواس! ساڈے اج دے جیون وچّ لوکاں جہی کوئی چیز نہیں ہے — اک پاسے تاں مورکھ اتے اپنے-اپنے وچّ سنتشٹ اتے دوجے پاسے تھکے-ہارے اتے اسنتشٹ۔ بس، استوں ودھ کجھ نہیں۔ پر ساڈے ایہہ الوچک کہاؤن والے نامدھاری بھدرپرکھ اس حالت توں انجان نے۔ اوہناں دا واہ صرف کتاباں نال ہے، جیون نال نہیں، پرانیاں روایتاں نال اوہناں دا رشتہ ہے، نویں وچاراں نال نہیں اتے نویں پیڑھی دے ایہہ نوجوان؟ ‘نوجوان، میرے دوست، اجکلّ ماں دے ڈھڈّ وچوں ہی بڈھے ہو کے جمدے نے…’ کسے نے ایہہ بہت ہی صحیح کیہا ہے۔ کویتا نال اوہ کوئی واہ-واسطہ نہیں رکھدے، اوہ کسے وی اجیہی چیز نال مطلب نہیں رکھدے جو آتما نوں نکھارن والی ہووے۔ اوہناں لئی ایہہ سبھ بے کار ہے۔ پر جان دیو، چھڈو اس منحوس وشے نوں… تہاڈی کڑی بہت سوہنی ہے!”
”آخر توں کوی ایں! سہپن ‘تے پہلاں نگاہ جاندی ہے!”
”دیکھو کم بخت نوں!” شوریٰ بڑبڑائی اتے خوشی نال اوہدیاں گلواں لال ہو گئیاں۔ اوہدے شبداں توں اوہنے ایہہ نتیجہ کڈھیا کہ لوک اوہدیاں کویتاواں نوں نہیں سمجھدے اتے اسے دی بیچانی اوہدے شبداں وچّ پرگٹ ہو رہی سی۔ اسدیاں اکھاں وچّ اوہ اک وار پھر کوی بنکے تیرن لگیا اتے استو بعد ہی ایہہ انکیاسی پرسنشا!
”اتے ہاں، ایہہ تاں دسّ — بھاویں گلّ کجھ اٹپٹی جہی ہے — پر…”
”میری اس پتنی دا کی حالَ ہے؟ مینوں ایہہ وی نہیں پتہ کہ اوہ کتھے ہے۔ دو سال پہلاں سنیا سی کہ اوہ کاکیشیا دے کسے سکول وچّ پڑھاؤندی ہے۔ ہوں، اوہنوں یاد کردیاں تاں جھنجھنی جہی آؤندی ہے۔ کجھ عورتاں اجہیاں ہندیاں نے جنہاں دی پوترتا اتے مورکھتا توں انا میں ڈر جاندا ہاں کہ ایہنوں لکائی نہیں رکھ سکدا۔ میری پتنی وی بالکل اسے طرحاں دی عورت ہے۔ اپنے آپ ‘تے انا ترس مینوں کدے نہیں آیا جنا اس ویلے جدوں مں اوہنوں پچھانیا کہ اوہ کی ہے۔ عیسیٰ دی پکی چیلی، نمرتا نال دکھ سہن وچّ ہی سواد لین والی۔ بالکل اسیہہ! پر چھڈّ پرھاں، چاہ وچّ کنا وقت لگیگا؟”
”کوئی بہتا سماں نہیں، آؤندی ہی ہوویگی۔ پر ایہہ تاں دسّ کہ ہن توں اکلا ایں؟”
”چھڑا! مئی توں۔ پوریاں سردیاں اک فرشتے نال گزریاں۔ اوہ وی اک ولکھن معاملہ سی، میرے پرانے دوست! اوہ میری پرتبھا ‘تے مردی سی۔ اوہ ننی جہی لاٹ سی اتے پڑھی-لکھی وی، پر دماغوں پیدل۔ جدوں اوہدا دماغ ہلدا تاں ساری پڑھائی بھلّ جاندی۔ پر چھڈّ اوہدے دماغ نوں۔ اوہدا تاں میں ویسے ہی ذکر کر دتا۔ ساڈا دوواں دا اچانک میل ہو گیا — گھٹو-گھٹو اپنے ولوں تاں میں کوئی کوشش نہیں کیتی۔ اک پکنک دوران ایہہ گھٹنا واپری، میں تھوڑی-بہت پیتی ہوئی سی۔ شیطان ہی جاندا ہے کہ اوہ کویں میرے کمرے وچّ آ وڑی۔ سویرے جد میں اٹھیا تے اکھاں مل کے دیکھیا تاں شریمتی جی میرے نال موجود! میں اپنے آپ نوں ودھائی دتی، کپڑے پائے اتے انتظار کرن لگا کہ اگے کی ہندا ہے۔”
پتا جی زور نال ہسّ رہے سن۔ شوریٰ نوں اجیہا محسوس ہویا جویں اوہناں دے ہاسے دی آواز اوہدے اندروں کسے چیز نوں چکناچور کر رہی ہووے۔ اوہدا دل بری طرحاں کراہ اٹھیا۔
”توں وی کمال ایں! تاں پھیر اگے کی ہویا؟”
”پھیر اوہ اٹھی تے رون لگی۔ لکھاں چمناں اتے اونیاں ہی سوہاں تے وعدیاں دا انبار لگّ گیا۔ دین-دنیاں نوں بھلّ اسیں اک ہفتے تکّ اک-دوجے نوں خوب مانیا۔ میں تاں جویں سدھّ-بدھ ہی گوا بیٹھا۔”
”تے اوہدے ماں-پیو؟”
”اوہناں نوں اوہنے پتہ وی نہ لگن دتا۔ پھر ہولی-ہولی جیون ساویں راہاں ‘تے آؤن لگا تے دخل دین لگا۔ پھر اوہ کلیش شروع ہویا جیہدا سر-پیر کجھ وی سمجھ نہیں آؤندا۔ سبھ توں پہلاں تاں اوہنے ایہہ سدھ کرن دی کوشش کیتی کہ میرا چوغا — جس ‘تے جے ودھیرے نہیں تاں میں پینہٹ روبل خرچے سن — میریاں کومل، ادتیاں تے موہک کویتاواں نال بھورا وی میل نہیں کھاندا۔ میں جھڑکیاں تاں اوہنے ہنجھو وہائے، چنگا ہی تماشہ بن گیا۔ اس مگروں پتہ لگیا کہ اوہ اپنی کلپنا وچّ اوہ کوی نوں اک اجیہا دیوی جیو مندی ہے جیہنوں جاں تاں اکاش وچّ وچرنا چاہیدا ہے جاں پھیر اوہدے دلے وچّ بند رہنا چاہیدا ہے۔ اوہنے باہر پیر رکھیا تے پنگا پیا سمجھو۔ ہائے، بیڑا بیٹھے اس شیطانی سکھیا دا، جو ساڈیاں عورتاں دے دماغ وچّ ایہہ سبھ بے ہودہ گلاں بھردی ہے۔ پھیر لڑائی، ہنجھو، ماں بنن دے اشارے، اپنی ہر گلّ سر جھکا کے منی جان دی منگ۔ میں اہتوں کھہڑا چھڈا کے بھجیا تے اوہنوں لکھ بھیجیا — ‘کوی سبھ کجھ چھڈّ سکدا ہے، پر اپنی آزادی نہیں۔”
”اس مگروں کی ہویا؟” پتا جی نے ہولی جہی آواز وچّ پچھیا۔
”میں اوہنوں پچی روبل پرتی مہینہ دے رہا ہاں۔”
شوریٰ نوں ٹھنڈ محسوس ہوئی اتے اوہدے روم-روم وچّ برفیلی جھرناہٹ جہی دوڑ گئی۔ پر اوہ اکھاں پوری طرحاں اڈی کھڑکی توں باہر دیکھدی رہی۔
”تاں ایہہ وجہ ہے کہ پچھلے عرصے توں تیریاں کویتاواں نراشا وچّ انیاں زیادہ ڈبیاں نظر آؤندیاں نے!”
”کی توں میری اوہ رچنا پڑی ہے — ‘یاداں دی وچتر بھیڑ چین نہیں آؤن دندی رات دے ہنیرے وچّ!؟”
”ہاں، کیوں؟”
”اس وچّ میں اپنی اداسی دا، اس مورکھتاپورن کہانی دیاں یاداں دا ورنن کیتا ہے۔”
”ورنن بہتا ودھیا کیتا گیا ہے،” پتا جی نے ہؤنکا بھردیاں کیہا، ” ‘دل دے احساساں دی دھندلی قصیدہ کاری’ دا چترن کرن دا توں شروع توں ہی استاد ایں۔”
”اہتوں پتہ لگدا ہے کہ توں میریاں رچناواں پڑھدیں۔”
”ہاں، بہت ساریاں۔ کھشماد والی گلّ نہیں ہے، تیریاں کویتاواں سچیں ہی دل نوں چھوہن والیاں ہندیاں نے۔”
”دھنواد۔ بہت تھوڑے لوک اجیہا کہندے نے، بھاویں سچ پچھوں تاں میں جاندا ہاں کہ میں اس پرشنشا دا حقدار ہاں۔”
”بے شکّ، میرے پرنے دوست۔ چلو، چل کے چاہ پیتی جاوے۔”
”دیکھو نہ، اجکلھ کون اتے کیہو-جہے لوک لکھ رہے نے اتے کی لکھ رہے نے! اوہ کوی نہیں، گرجھاں نے۔ اوہ بھاشا دی جان کڈھ دندے نے تے اوہدا ستیاناس کر دنے نے۔ میں اوہنوں دل وچّ چن کے رکھدا ہاں اتے کوشش کردا ہاں …”
شوریٰ نے اوہناں دوواں نوں باغ وچوں اکٹھے جاندیاں دیکھیا۔ پتا جی نے اپنی بانہہ کوی دے لکّ دوالے ولی ہوئی سی۔ اوہناں دیاں آوازاں مدھم پیندیاں ہوئیاں سننوں ہٹ گئیاں۔
شوریٰ نے ہولی-ہولی اپنا سریر سدھا کیتا، جویں کسے بھاری چیز اوہنوں ہیٹھاں ولّ دھکّ رہی ہووے تے اوہدے لئی ہلّ-جلّ کرنا اوکھا ہو گیا ہووے۔
”شوریٰ، آجا۔ چاہ تیار ہے،” ماں نے آواز ماری۔
اوہ اٹھ کے کھڑی ہوئی اتے دروازے ولّ چل پئی۔ شیشے کولوں لنگھدیاں اوہنے دیکھیا کہ اوہدا چہرہ پیلا تے کھچیا پیا سی اتے اوہدے ‘توں ڈر جھلک رہا سی۔ اوہدیاں اکھاں ‘تے جویں دھند دی چادر جہی پسر گئی ہووے۔ جدوں اوہ کھان-کمرے اندر داخل ہوئی تاں جان-پچھانے چہرے اوہنوں اکارہین سفید دھبیاں وانگ دسے۔
”میں امید کردا ہاں کہ ہن توں میرے نال ناراض نہیں ہوئینگی،” کوی دی آواز آئی۔
اوہ کجھ نہ بولی تے اوہدے ورلے والاں والے سر ‘تے نگاہ ٹکائی ایہہ سوچن لگی کہ ایہہ آدمی اس ویلے کیہو جیہا لگدا سی جدوں اوہ اوہدیاں کویتاواں پڑھدی سی اتے اوہنوں دیکھیا نہیں سی۔
”شوریٰ، توں جواب کیوں نہیں دندی؟ ایہہ تاں بدتمیزی ہے!” پتا نے چیخ کے کیہا۔
”تسیں سارے میرے کولوں کی چاہندے ہو؟” اوہ چیخ پئی تے اچھل کے کھڑی ہو گئی، ”میری جان بخشو! پکھنڈی کتوں دے۔”
سسکیاں بھردی ہوئی اوہ کھان-کمرے وچوں باہر بھجّ گئی۔
”پکھنڈی!” اوہ دوبارہ پاگلاں وانگ چیکی۔
کئی منٹ تکّ چارے جنے، جو میز دوالے چپ چاپ بیٹھے سن، اک-دوجے دے منہ ولّ حیرانی نال دیکھدے رہے۔ پھر شوریٰ دی ماں اتے چاچی اٹھ کے باہر چلیاں گئیاں۔
”کتے اوہنے ساڈیاں گلاں تاں نہیں سن لئیاں؟” پتا نے کوی نوں پچھیا۔
”چھڈّ پرھاں، ڈھٹھے کھوہ وچّ جاوے ایہہ سبھ!” اوہنے گھبراہٹ وچّ کیہا تے بے چینی نال اپنے کرسی وچّ اسل-وٹے لین لگا۔
ماں واپس آ گئی۔
”اوہ رو رہی ہے،” اوہناں دیاں سوالیا نظراں دا جواب دندے ہوئے اوہنے موڈھے ہلا کے کیہا۔
(انوواد: گرپریت)
