کھارے پانی دے کجھ تپکے نانک سنگھ
میں اک 'گھٹنا' دا ذکر کر رہا ہاں۔ اودوں میں نواں نواں سکھ بنیا ساں۔ مذہب دی تبدیلی نے میرے اندر اننھا اتے بے پناہ جوش بھر دتا سی اتے اس جوش دے پرگٹاو لئی میں اپنی اک جوشیلی پارٹی دا موڈھی بن گیا ساں۔
جس مہانپرش دے پربھاو نے میرے اندر سبھ توں پہلاں سکھ دھرم لئی پیار جاگیا سی، اس پاسوں میں ایہنیں دنیں لگدی واہ دور دور رہن دی کوشش کردا ساں۔ شاید اس لئی کہ اس بزرگ وچّ مینوں سکھ سپرٹ دی گھاٹ جاپن لگّ پئی سی۔ میں تے میرے ساتھی، جنہاں کماں وچّ سرگرم حصہ لے رہے ساں، اوہ کم اس نوں پسند نہیں سن، جنہاں بارے کدی کدی اوہ سانوں روکن ورجن دے یتن وی کردا رہندا سی۔
گھٹنا انج ہوئی، کہ سیال دے اک راتیں، جدوں میں کجھ ساتھیاں سمیت اپنے مکان 'تے بیٹھا کسے وشیش گوشٹی وچّ رجھا ہویا ساں، تاں اچانک ساڈا سبھناں دا دھیان اک ہور پاسے کھچیا گیا۔
رات ہنیری سی - باراں ساڈھے باراں دا وقت ہووےگا۔ مینہہ ورھ رہا سی، تے سردی خوب کڑاکے دی پے رہی سی۔ اسیں سبھو پنج چھ بندے اگّ سیکدے ہوئے اپنے کسے پروگرام دی ونڈ ویتر وچّ لگے ہوئے ساں، کہ ساہمنی سڑک 'تے اک ہندو نوجوان تریا جاندا ساڈی نظریں پے گیا، اک چھوٹا جیہا بسترا اس کچھے ماریا ہویا سی- شاید اوہ ساڈھے یاراں گڈی توں اتریا سی اتے رستہ بھلّ کے ایدھر آ نکلیا سی۔
میری بیٹھک اگے اوہ گبھرو رکیا، تے سانوں سمبودھن کر کے اس نے کسے بازار جاں محلے دا پتہ پچھیا۔ تے بجائ اس دے کہ ساڈے وچوں کوئی اس نوں راہے پان دا یتن کردا، اسیں سارے دے سارے اس اتے ٹٹّ کے پے گئے۔ اساں وچوں اک پاس چھتری سی، تے اک ہور پاس موٹی ساری سوٹی۔ مینوں جد ہور کجھ نہ لبھا تاں نقر وچّ پیا لوہے دا سریا ہی چکّ لیا۔
سارا کم اتنی فرتی نال ہویا کہ پنجاں ہی منٹاں بعد اسیں اس گبھرو نوں لہو وچّ لتھّ پتھّ ویکھیا، جہڑا سڑک دے وچکار چفال ڈگا پیا سی۔ پھڑے جان دے ڈروں اساں سبھناں نے اس نوں گھسیٹ کے پچھواڑے دے اک کھولے وچّ جا سٹیا۔
ایس کموں وہلے ہو کے اسیں سارے کھنڈ پنڈ گئے۔
میں اپنے اس 'کارنامے' اتے گرو کردا ہویا اندر جا کے بسترے وچّ لیٹ گیا۔
پربھات ویلے مساں کتے جا کے میری اکھ لگی۔
اجے جھپکی ہی آئی سی کہ باہروں کسے نے بوہا کھڑکایا۔ ڈر نال میرے سوتر سکن لگے- بھاویں پولیس آ گئی ہے۔ پر بوہا کھولن 'تے میرا ڈر دور ہو گیا، جد ساہمنے میں گردوارے دے گرنتھی- اوسے مہانپرش دے سیوادار نوں کھڑھا تکیا، جہڑا سخت گھبرایا ہویا، تے بڑی کاہلی وچّ جاپدا سی۔
"بابا جی نے کیہا ہے، 'چھیتی نال جا کے کسے ڈاکٹر نوں سدّ لیاوو۔ کہنا، ملھم پٹی دا سامان نال لے کے آوے۔" اتنا کہندا ہویا اوہ سجن پچھلے پیریں مڑ گیا- کجھ پچھن گچھن دا اس مینوں موقع ہی نہ دتا۔
میں سوچیں پے گیا، 'کی بابا جی کتے ڈگّ ڈھٹھّ پئے نے؟'
نگھی رجائی 'چوں اٹھ کے ایڈی سردی تے مینہہ وچّ باہر نکلنا بڑا مشکل سی پر بابا جی دا حکم وی تاں ٹالیا نہیں سی جا سکدا۔ منیاں کہ پچھلے کجھ چر توں میں اوہناں نال کافی وٹیا ہویاں ساں، پر اوہ اک تاں 'اصولی' مت-بھید سی نہ۔ کی ایڈا اکرتگھن وی ہو سکدا ساں کہ کسے 'متبھید' بدلے اوہناں دے اپکاراں نوں وسار دیندا جہڑے اوہناں میرے اتے کیتے سن؟
کپڑا لتا پہن کے، تے چھتری تان کے میں گھروں نکلیا۔ 'ڈاکٹر ولّ جان توں پہلاں اک واری بابا جی نوں ویکھدا چلاں' ، سوچ کے میں گردوارے ولّ رخ کیتا- کول ہی تاں گرودوارہ سی، کلّ پندراں ویہاں قدماں دی واٹ 'تے۔
سوچدا جاندا ساں، 'پتہ نہیں کتے تلک پئے ہون، جاں ہنیرے وچّ چڑھدیاں اتردیاں پوڑیاں توں ڈگّ پئے ہون۔ سٹاں زیادہ ہی لگیاں ہونگیاں۔ ماڑی موٹی ملھم پٹی تاں اوہ آپ وی کر سکدے سن۔'
پر اوتھے جا کے میں جو کجھ تکیا، اس نال میرے اسچرج دا کوئی ٹھکانہ نہ ہرہا۔ اوہی ہندو گبھرو- جس نوں میں تے میرے ساتھی پھیہ کے کھولے وچّ سٹّ آئے ساں- منجے 'تے پھیلیا ہویا سی- بے-ملومی جہی ہوش سی اس نوں۔ کئیاں انگاں تے پٹیاں بنھیاں ہوئیاں تے اوہناں دے اتوں لہو سم رہا سی- خاص کر کے متھے دی پٹی توں۔
"آیا ڈاکٹر؟" بابا جی نے بڑا کاہلا اتے بے صبر سوال کیتا میرے اتے۔ تے "ہنے لیایا جی" کہہ کے میں پچھلے پیریں دوڑیا گیا ڈاکٹر ولّ۔
اس توں اگلی وارتا کوئی مہتو بھری نہیں، سادھارن ہی سمجھو۔ ڈاکٹر آیا، ملھم پٹی نویں سرے ہوئی، پین نوں طاقت دی دوائی دتی گئی (ٹیکے دا رواج اودوں نہیں سی)، تھوڑھی کو مریض نوں ہوش آ گئی، تے اس توں بعد کجھ دناں تیک ایہو دعا-دارو تے ملھم-پٹی دا کرم جاری رہا۔ چھیکڑ مریض تندرست ہو کے آپے چلا گیا، جاں اس دا کوئی سنبندھی آ کے اس نوں لے گیا؟ ایہہ مینوں یاد نہیں۔
سادھارن نظرے دیکھیاں اس وچّ 'گھٹنا' والی ایسی کوئی وی گلّ نہیں جاپیگی۔ پھر میرے لئی، جس نے آپ ہی ایہہ کارا کیتا ہووے۔ پر جہڑی گلّ نے میرے لئی اس نوں 'گھٹنا' دا درجہ دے دتا، اوہ اک ہور ہی سی۔
میرے پہنچن 'تے جس ویلے بابا جی نے مریض ولوں دھیان موڑ کے میرے ولّ تکدیاں پچھیا سی- "آیا ڈاکٹر؟" اس ویلے میری نظر اوہناں دیاں اکھاں اتے سی، جنہاں وچوں اس توں پہلاں کدی وی میں نمی نہیں سی تکی۔ بلکہ اتھوں تکّ کہ کجھ سال پہلاں جد میری سبھ توں پیاری چیز اس دنیاں توں چلی گئی سی -میری ماں۔ تے جد میں ایسے بردھ دے ساہمنے بیٹھاں بھبیں رو رہا ساں، تاں اوہناں ایہہ آکھ کے مینوں دھرواس دین دا یتن کیتا سی- "ہش! ایڈے سیانے ہو کے اتھرو؟ میرے انگنت رشتے دار چلے گئے- پتر تکّ وی، پر میں کدی نہیں رویا۔" اتیادِ۔ پر اس ویلے میں اوس بابے نوں، اکھاں وچوں گنگا جمنا وہاندیاں تکیا۔
بس ایہو سن کھارے پانی دے کجھ تپکے، جنہاں نے اوس واقعے نوں میرے لئی 'گھٹنا' بنا دتا۔
کیکر کراں اوس اثر دی ویاکھیا، جہڑا اوس ویلے میرے اتے ہویا۔ کوئی شکوہ کردے، میری حماقت توں ناراض ہو کے کجھ کوڑیاں کسیلیاں سنا دیندے، اتھوا میرے منہ 'تے دو چار چپیڑاں جڑ دیندے، تاں شاید میرا من اتنا درویبھوت نہ ہندا۔ پر اوہناں مینوں اس معاملے بارے الفوں بے تکّ نہ کیہا- چھٹّ اک کرنا بھری تکنی توں، تے چھٹّ اوہناں اتھرواں توں جہڑے میں جاندا ساں کیول میری ہی کالی کرتوت نے اوہناں دیاں اکھاں وچّ لیاندے سن- اوہناں اکھاں وچّ، جہڑیاں پتر دی موت ویلے وی نہیں سن بھجیاں۔
