خون پرنسپل سجان سنگھ
میں ضلع امبالے دے اک پنڈ دے نکے جہے 'مہاں ودیالے' دا ادھیاپک ساں ۔ میں اتھوں امبالے جانا سی، اک کانفرنس دیکھن، اک متر نوں ملن، ڈاکٹر نوں دند دکھاؤن تے خورے ہور کی کی کرن، جو ہن مینوں یاد نہیں ۔ جس سٹیشن توں میں گڈی چڑھنا سی، اوہ کوئی پنج میل دی وتھّ تے سی ۔ میں تپدے سورج دی دوپہر وچ دو کو میل پینڈا کر چکا ساں جد پہے وچ مینوں دو انھے ٹوہنی نال راہ ٹوہ ٹوہ کے ترے جاندے دسے ۔ میں کولوں لنگھ ہی تریا ساں، جد اوہناں وچو' اگلے نے امرتسری پنجابی وچ 'سردار جی' کر کے واز ماری ۔ میں حیران ہو کے کھڑو گیا ۔
"کتھے جانا جے، سردار جی ؟" اس پھر پچھیا ۔
میں حیران ساں کہ اوہ مینوں سردار جی دی تھاں میاں جی کیوں نہیں کہندا جد کہ اوہدیاں اکھاں وچ ڈیلے ہی نہیں ہن ۔ پر خیر، میں اتر دتا،… "نگاویں ٹیشن ۔"
"گڈی آؤن وچ کنا وقت ہے ؟" اس کجھ ادھینگی جہی نال پچھیا ۔
میں کوٹ دی بانہہ کھچ کے گھڑی دیکھدیاں کیہا، "چالی کو منٹ ۔"
پھر اسے انھے نے منت نال کیہا، "سردار جی، جے تکلیف نہ منو تاں سانوں وی اوتھے لے چلو، اس طرحاں تے اسیں پہنچ نہیں سکدے ۔"
مینوں ترس آ گیا تے میں گرمی توں بچن لئی کوٹ بانہہ اتے پا کے اس دی ڈنگوری پھڑ لئی ۔ٹویاں ٹبیاں توں بچاؤندا، وقت دی تنگی نوں سمجھدا، میں اپنی تیز
چالے ترن لگ پیا ۔ راہ وچ میں پچھیا "یار سورما سہاں، توں کویں پچھان لیا کہ میں سکھ ہاں ؟"
اس تھوڑا جیہا ہسّ کے کیہا، "تہاڈے بوٹاں دی چال توں ۔"
"ہچھا !" میں حیرانی نال کہہ ہی رہا ساں کہ اوہ چھیتی ہی مڑ کے بولیا، "تسیں امبرسریئے ہو، لمے ہو، پتلے ہو، تے نالے……کجھ……شقین جہے جاپدے ہو ۔"
میں پیرو پیر ودھدی حیرانی نوں دباؤندیاں کیہا، "اوہ کداں ؟"
"سردار جی، تہاڈی بولی دسدی ہے ۔"
میں سمجھ گیا کہ ایہہ کوئی معمولی آدمی نہیں ۔ اتے پھیر پچھیا، "یارو جانا کتھے جے ؟"
دوجا سورما، جو ہالی تک نہیں سی بولیا، بڑی سریلی آواز نال کہن لگا، "سردار جی، امبالے ۔"
"کی کرن ؟"
"کانفرنس وچ……سردار جی، اتھے اک کانفرنس ہونی ہے ۔ اتھے راگ وی ہونگے۔ اسیں اتھے جاوانگے ۔"
"ہچھا ! تسیں راگی ہو ؟"
پہلے نے کیہا، "نہیں جی، ایویں ممولی ٹھیہا-ٹھپا کر لئیدا ہے ۔"
اس طرحاں راگ اتے گلاں چھڑ پئیاں جس دے دوران وچ اوہناں مینوں دسیا راگ کی ہے، گربانی تے راگ دا کی سنبندھ ہے، گربانی وچ راگ نال 'گھرُ' اکھر دا کی ارتھ ہے، سر کی ہندی ہے، تال کی ہے، سر تال کٹھے کویں لگدے ہن، اک راگ دا دوجے راگ نال فرق کویں بندا ہے، موٹے موٹے راگاں دے گان دے سمیں کہڑے ہندے ہن تے رتاں کہڑیاں، آدی ۔ اوہناں نے بازاری راگیاں، چمٹا-پارٹیاں تے عامَ غزلاں گان والیاں اتے کرڑی پڑچول کیتی ۔ جہڑی تھوڑی بہتی راگ دی سمجھ مینوں سی، اس توں اوہ سچے پرتیت ہون لگ پئے ۔ امبالے جا کے گان دا اتشاہ تے اماہ اوہناں وچ بہت سی ۔سٹیشن تو' ادھ کو میل دی وتھّ تے دوجے سورمے نے ساڈے قدماں دے تال تے بنھ کے اک چیز گاؤنی شروع کیتی ۔ ہندوستانی گائنچارج کرشنا راو توں، اوہ مینوں تال وچ پکا معلوم ہندا سی تے سنیما دے ماہر گویئے سہگل کولوں وی مٹھا ۔ اس دی مینڈ تے گونج کے. سی. ڈے. نوں پرے سٹدی سی تے تان نرائن راؤ نوں مات پاندی سی ۔ میں مڑ کے پچھاں دیکھیا ۔ اس دیاں گلھاں دی لالی پرسنسا دیاں چاہوان اکھاں وانگ کسے ول دیکھ رہی سی ۔ جے میں سوہنی کڑی ہندا تاں ساری
دنیاں نوں چھڈّ کے اس نال پیار کردا ۔ جے میں امیر ہندا……آہ ! میں امیر نہیں ساں ۔ سالاں توں بے کار نوں چار مہینے لئی کار ملی سی ۔ پچھلے گھاپے ہی نہیں ملے سن ۔ ایہناں جادوگر انھیاں نوں سوٹ تے ٹائی ہیٹھوں کتے میری غریبی دس نہ پوے ۔ اس دا گیت مک چکا سی ۔ میں داد کوئی نہ دتی، سگوں پچھیا کہ امبالے دی ٹکٹ کنے دی آؤندی ہے ۔"
گاؤن والے سورمے نے کیہا، "سانوں کی پتہ، سردار جی !"
"کی تسیں کدے امبالے نہیں گئے ؟"
"اسیں، سورمے، پیسے نہیں خرچدے، ودوٹ چڑھدے ہاں تے ریل والے ساڈے اتے ترس کھاندے ہن ۔"
"ہوں"، میں کیہا تے گڈی مینوں سٹیشن اتے آؤندی دسی ۔ میں ڈنگوری چھڈّ کے کیہا، "سدھے رستے چھیتی چھیتی پہنچو، میں نسّ کے ٹکٹ لے لواں ۔"
گڈی سٹیشن اتے کھڑی سی، میری ٹائی دے رعب وچ آ کے سٹیشن ماسٹر نے ٹکٹ چھیتی دے دتی ۔ گڈی چلن والی سی ۔ میں وچ بیٹھ گیا ۔ ٹھیک اس ویلے مینوں سورمے چیتے آئے ۔ بوہا بند ہو چکا سی ۔ اوہ جنگلے نال کھڑے سن ۔ سٹیشن دا نوکر اوہناں نوں اندر نہیں سی آؤن دندا ۔ نال دے ڈبے وچوں لمکدے سپاہی نوں میں اوہناں ول اشارے نال تکایا ۔ اس سٹیشن ماسٹر کول سفارش کیتی پر اس آکڑ کے کیہا، "ایہہ میرا کم ہے ۔" گڈی پھپ پھپ کر کے تر پئی ۔ شیکسپیار دے دکھانتاں وچ کوئی اجیہا دردناک سین نہیں سی لبھیا ۔ دو انھے جنگلیدار بوہے نال موت ورگی نراسا وچ بگے ! تے گڈی دے ترن دی آواز ! اف ! میں چیک اٹھیا، "خون ! خون !!"
"کس دا خون ؟" اک پڑھے لکھے جنٹلمین نے اپنی سیٹ توں میرے ول گھبرا کے آؤندیاں پچھیا ۔"
"آساں دا !" میں شدہ دے زور وچ متھے اتے ہتھ مار کے پٹیا ۔"
"کس دیاں آساں دا ؟"
"اوہناں انھیاں دیاں آساں دا"، میں باہر اشارہ کردیاں کیہا ۔
"Sensitive Fool" (جذباتی مورکھ)، اس آکھیا تے ایہہ کہندا کہندا اپنی تھاں تے جا بیٹھا ۔
('نرکاں دے دیوتے' وچوں)
