Ih Khudkushi Nahin Janab Qatal Hai (Novel) Hardev Grewal

ایہہ خودکشی نہیں جناب! قتل ہے ہردیو گریوال

اُلتھا:
ایم آصف
ماں بولی ریسرچ سینٹر لاہور

ایہہ خودکشی نہیں جناب! قتل ہے 
تیج وِیر دی نوکری دا اج پہلا دن سی۔
دفتر دے ٹائم توں دس منٹ پہلاں اپڑن دی نیت نال، تیج وِیر
نے فٹافٹ ناشتہ کر چاہ دیاں دو گھٹاں بھریاں تے اپنے فلیٹ نوں
زندہ مار، چابی نال دے فلیٹ دے مالک بزرگوار چوہان صاحب
دے حوالے کیتی اتے اپنے دفتر ول روانہ ہو گیا۔
اپنی موٹر سائیکل تے سوار ہو تیج وِیر نے راجگرو نگر
قائم اپنے فلیٹ توں باہر نکل کے، شہر ول نوں موڑ کٹیا ہی سی
کہ اگے 'ویسٹ اینڈ مال' دے ساہمنے سڑک تے اسنوں کافی اکٹھ
جیہا نظر آیا۔ قریب پہنچ کے تیج وِیر نے دیکھیا کہ اک ادھ کھڑ
عمر دا پرواسی مزدور سڑک دے وچکار ڈگیا پیا سی اتے اسدی
سجی لت بری طرحاں نال زخمی سی۔ لگ رہیا سی کہ وچارا
کسے ایکسیڈنٹ دا شکار ہو گیا سی۔
اٹھن توں اسمرتھ اوہ وچارا سڑک تے پیا درد نال کراہ رہیا
سی۔
اسدے آلے دوآلے تماشبین راہ گیراں دا جمگھٹا لگیا ہویا سی۔
“ایہناں تھری وھیلر والیاں نے تاں ات چکی پئی آ۔”
“اکھاں بند کرکے چلاؤندے نے سوہری دے!”
“بائی جی! آہ بھئیئے وی گواچی گاں آنگوں سڑک دے وچالے
کھڑ کے ایوں اکھاں میچ لیندے آ جیویں بلی نوں دیکھ کے کبوتر
اکھاں میچ لیندا۔”

4
“پر اوہنے سالے تھری وھیلر آلے نے وی پھیٹ مارکے
پچھے مڑ کے نیں دیکھیا، بئی بندہ مر گیا کہ جیوندا!”
“بائی جی! ساڈی سرکار ای کتی آ۔ سالا کوئی سسٹم ای نیں
انڈیا چ ! ٹریفک رولز دا تاں نام و نشان ای نیں لبھدا بائی جی!”
“ٹھیک کیہا بھائی صاحب! باہرلے ملکاں چ ویکھ لؤ تے
ساڈے ملک دا حال ویکھ لؤ!”
جنے مونہہ اونیاں گلاں...تے بس... صرف گلاں۔ تیج وِیر
موٹر سائیکل سڑک دے کنارے کھڑی کر کے، تماشبین بھیڑ نوں
چیردا ہویا ڈگے پئے مزدور ول ہو تریا۔
مزدور وچارا درد نال ترلو مچھی ہویا پیا سی۔
اسنے جھٹ مزدور نوں سہارا دے کے اٹھایا تے اوکھے
سوکھے موٹر سائیکل دی پچھلی سیٹ تے بٹھا کے، اگے پیندے
گردیو ہسپتال ول نوں روانہ ہو پیا۔
ہسپتال وچ مزدور نوں ڈاکٹر دے حوالے کر جد تیج وِیر نے
گھڑی تے نگاہ ماری تاں نوں وجن نوں تاں ایتھے ہی تیار پئے
سن۔
پر بلہارے جائیے لدھیانے شہر دے ٹریفک دے، واہو داہی
سڑک تے اپنا موٹر سائیکل دوڑاؤندیاں وی، دفتر پہنچدیاں
پہنچدیاں، اوہ پنج منٹ لیٹ ہو ہی گیا۔
فروزگاندھی مارکیٹ پہنچ کے، اپنے دفتر دی بلڈنگ دی
پارکنگ وچ بڑی مشکل نال اپنی موٹر سائیکل پارک کر، اوہ واہو

5

داہی پوڑیاں ول لپکیا۔
'روزانہ خبرنامہ' پنجابی اتے ہندی دوہاں زباناں وچ چھپن والا
اک دینک اخبار سی، جس وچ اک صحافی دے طور تے تیج وِیر
دی تازی تازی نوکری لگی سی۔ دفتر بلڈنگ دی تیسری منزل اتے
قائم سی۔ تیز تیز پوڑیاں چڑھ کے، لگ بھگ ہفدیاں ہویاں، اوہ
رسپشن اتے جا پہنچیا۔
اگیوں رسپشن تے بیٹھی ویہہ بائی سال دی خوبصورت کڑی
سارکا شرما، جس نال کل انٹرویو ویلے اسدی مختصر جیہی جان
پچھان ہوئی سی، اپنے چہرے تے جانی پچھانی برینڈڈ پروفیشنل
مسکان چپکائی کھڑی سی، جو عام طور تے ایہناں رسپشنشٹ
کڑیاں دا ٹریڈ مارک ہندی ہے۔ کڑیاں دی خوبصورتی توں بعد
دوسرے نمبر تے لگدا ہے کہ ایہہ مسکان ہی اوہناں دی اوہ
ضروری کوالیفکیشن ہندی ہوئےگی، جس دی بنھا تے اوہناں نوں
ایہہ رسپشنشٹ دی نوکری ملدی ہے۔
تیج وِیر دے چہرے تے نظر پیندیاں ہی سارکا دے مکھڑے
توں اسدی اوہ جانی پچھانی مسکان اک دم پونجھی گئی۔
“ہے...یو تیج وِیر...نو؟ اینڈ یو آر لیٹ آن د ویری فسٹ ڈے آو
یئر جوب مین؟” اسنے شکایت تے حیرانی دی ملی جلی سر چ
تیج وِیر نوں کیہا۔
“نو...ا آئی مین ییس...آئی ایم تیج وِیر۔ آئی ایم ساری...آئی ایم
لیٹ، بس پنج منٹ ہی لیٹ ہویاں...یو نو د بلڈی ٹریفک آف دس

6
سٹی۔ بائی د وے، گڈ مارننگ!” بلھاں تے کھسیانی جیہی
مسکراہٹ لیا کے تیج وِیر نے کیہا، “...اینڈ یو آر لکنگ ایز بیوٹی
فُل ایز ییسٹرڈے!”
اپنی تعریف سن کے سارکا دے چہرے تے نرمی دے بھاو آ
گئے، پر اسدی سر چ چنتا حالے وی جھلک رہی سی۔
“تیج وِیر! مین...بھوگل صاحب آئے ہوئے نے تے تہاڈے لئی
ایہی آرڈرز نے کہ تسیں سبھ توں پہلاں اوہناں نوں ہی رپورٹ
کرنی ہے، اینڈ آئی ایم آفریڈ...ہی از ویری پنکچوئل اینڈ سٹرکٹ
مین ان ڈیڈ! سو گاڈ بلیس یو! پلیز جلدی جاؤ!”
“تھینکس فار یئر کنسرن سارکا...!” کہندیاں تیج وِیر بھوگل
صاحب دے کیبن ول لپکیا۔
بھوگل صاحب، یعنی کہ جناب تارہ چند بھوگل، شہر دے منے
پرمنے ادیوگپتی اتے خاندانی رئیس، اس اخبار دے بانی، کرتا
دھرتا اتے نال ہی چیف ایڈیٹر وی ہن۔ عمر دے سٹھویاں نوں
ڈھکے ہوئے بھوگل صاحب نے سماج دے پرتی اپنی ذمہ واری
بھری بھاونا دے تحت، اس اخبار دی شروعات اج توں قریب پچی
ورھے پہلاں اس وقت کیتی سی، جدوں پنجاب دا سنتاپ اپنی چرم
سیما تے سی۔ اوس وقت جدوں پرنٹ میڈیا دھڑیبندی دی بھاونا
تحت رپورٹنگ کر رہیا سی، بھوگل صاحب نے اپنے اخبار راہیں
ہمیشہ مانوتا دا پکھ پوریا اتے ساری سمسیا اتے سورتے حالتے
دی صحیح تصویر لوکاں ساہمنے لیاؤن لئی جی توڑ کوشش کیتی۔

7
اوہناں کھاڑکوآں دوارا مارے گئے بیگناہ معصوم لوکاں دے قتل
عام دی وی رج کے نکھیدی کیتی اتے پولیس، بھرشٹ افسرشاہی
اتے سوڑے ہتاں والے سیاسی لوکاں دے پاج وی اگھیڑے۔ سچ دی
اس لڑائی وچ اوہناں نوں چارے پاسیاں توں مسلسل ورودھ دا
ساہمنا کرنا پیا، پر بھوگل صاحب دے خاندان دے اثر رسوخ اتے
اوہناں دی دلیری بھرپور شخصیت صدقہ، اوہناں کدے وی اپنے
قدماں نوں سچائی دے راہ 'توں تھڑکن نہ دتا۔
پر اجوکے دور وچ صحافیاں دے غیر زمیوارانا رویئے توں
اوہ بڑے ہتاش سن۔ اج دی زرد صحافت اتے صحافیاں دی اداسینتا
توں اوہ خاصے نراش ہو چکے سن۔ اوہناں لئی خبر دا ارتھ سنی
سنائی اک پاسڑ گل، افواہ جاں سینسیشنل سرخی بھر نہیں سی۔
اوہناں لئی خبر دا ارتھ سی گھٹنا دی صحیح تے سچی تصویر اتے
استوں وی اگے جا کے گھٹنا دے واپرن پچھے لکیا ننگا چٹا سچ۔
اتے اس سچ نوں لوکاں ساہمنے اجاگر کرن والا ہی اوہناں دی
نظر وچ صحیح ارتھاں وچ صحافی ہے۔ پر اج کل دے صحافی
تاں فون تے ملی کسے گھٹنا دی ادھ پچدھی تے اک پاسڑ جیہی
جانکاری دے آدھار تے ہی رپورٹنگ کر دیندے ہن۔ جاں پھر
اخباراں دیاں خبراں محض سیاسی طاقتاں دی اشتہاربازی بن کے
رہ گئیاں ہن۔ صفیاں تے کالماں دے مل پین لگ پئے ہن۔
بھوگل صاحب اس طرحاں دی اک پاسڑ رپورٹنگ اتے خبراں
دے وپاریکرن توں اپنے اخبار نوں کافی حد تک بچا کے رکھدے

8
آئے سن، پر اپنے سٹاف دی کارگزاری توں اوہ پورن طور تے
سنتشٹ نہیں سن۔ اجوکی نوجوان نسل توں تاں اوہ خاص طور تے
چڑدے سن۔ وقت دی بے قدری اتے لاپرواہی تاں جیویں ایس
جنریشن دا پسندیدہ شغل سی، تے اتوں دی کوڑھ تے کھاج
وانگوں بغیر کسے ٹیچے تے سدھانتاں دے بے لغام زندگی۔ اوہناں
نوں ایوں محسوس ہوندا سی، جیویں ساری دی ساری نوجوان نسل
ڈونگھے پتال وچ غرقدی جا رہی ہووے تے اتوں دی اس وہم وچ
وی مبتلا کہ اوہ اچے اسماناں دیاں اچائیاں نوں چھوہ رہے ہن۔
“دیئر از نو ہوپ!” گاہے بگاہے آکھ کے بھوگل صاحب اپنی نراشا
دا مظاہرہ کر دیندے۔
“مے آئی کم ان سر ؟” کیبن دے دروازے تے ہلکی جیہی
دستک دے کے، تھوڑا جیہا دروازہ کھول کے، گردن اندر کر تیج
وِیر نے دبی ہوئی آواز چ پچھیا۔
“کم ان ینگ مین۔”
اندر آ چکے تیج وِیر نوں سر توں پیراں تک تاڑدیاں، بھوگل
صاحب نے اپنے گٹ تے بنہی گھڑی ول نظر ماری۔
“ہوں...یو آر ناٹ سپوزڈ ٹو بی لیٹ سپیشلی ٹڈے ینگ مین!
آفٹر آل دس از د فسٹ ڈے آو یئر جوب اینڈ اٹ سیمز ٹو بی سو
اررسپانسیبل مائی بوائے!”
“ا آئی ایم س ساری سر...اوہ کیہ ہے کہ...۔”
اگلے بول تیج وِیر دے مونہوں نکلن توں پہلاں ہی بھوگل

9
صاحب دے وشالاکار آفس ٹیبل تے پئے ٹیلیفون دی گھنٹی وج
پئی۔
تیج وِیر نوں ایوں لگیا جیویں اسنوں موت دے کھوہ چ ڈگدے
نوں کسے نے باہوں پھڑ کے کھچ لیا ہووے۔ استوں کوئی جواب
دیندے نہیں بن پا رہیا سی۔ بھوگل صاحب دی روئبدار شخصیت
ساہمنے اسدے ایسے پسینے چھٹے کہ کوئی بہانہ وی نہیں سجھ
رہیا سی۔ تے این اسے وقت، کسے خدائی مدد دی طرحاں، ایہہ
ٹیلیفون دی گھنٹی وج پئی۔ تیج وِیر من ہی من اس ٹیلیفون کرن
والے دا شکریہ ادا کر رہیا سی، جس نے بھاویں وقتی طور تے
ہی سہی، اسدی جان نوں اس مصیبت چوں باہر کڈھ لیا سی۔
“واٹ...؟ ...اوہ مائی گڈ گاڈ! کیہ ناں دسیا؟ ... اوہ... دس از
سو انفارچونیٹ...!” کہندیاں بھوگل صاحب دے چہرے تے ماتم
چھا گیا۔ متھے تے دکھ اتے چنتا دیاں لکیراں پے گئیاں۔ ضرور
فون تے کوئی بری خبر ملی سی۔ تیج وِیر دا پورا دھیان ہن اپنی
حالت توں چھٹک کے، بھوگل صاحب دے موجودہ موڈ ول مرکوز
ہو گیا سی۔ آخر ایسی کیہڑی گل ہو گئی سی، جو بھوگل صاحب
دے موڈ وچ اینی اچانک ایہہ پرورتن آ گیا سی؟
“...ٹھیک ہے، میں بھیجدا ہاں کسے نوں۔” ایہہ آکھ کے بھوگل
صاحب نے ٹیلیفون دا رسیور کریڈل تے ٹکایا اتے انٹرکام دا
بزر دبا کے اپنی پرسنل سیکریٹری نوں نردیش دتا، “مس سمرن!
سینڈ م. گگن امیڈیٹ لی انسائیڈ مائی کیبن۔”

10
تقریباً ادھا منٹ بھوگل صاحب اپنی گدیدار کرسی دی پشت
تے سر ٹکا کے، کسے گہری سوچ چ ڈبے رہے۔ پھر اچانک
اوہناں نوں اتھے تیج وِیر دی موجودگی دا خیال آیا اتے ایہہ وی
کہ اوہناں نے تیج وِیر نوں حالے تک بیٹھن لئی وی نہیں کیہا سی۔
“سٹ ڈاؤن مائی بوائے۔” کدرن نرم سر چ بھوگل صاحب
بولے۔ شاید اسے مندبھاگی خبر دا نتیجہ سی کہ اوہناں دے رخ چ
کجھ نرمی آ گئی سی اتے تیج وِیر دے نوکری دے پہلے دن ہی
لیٹ ہون دی ناراضگی نوں جاں تاں اوہ بھل گئے سن، جاں جان
بجھ کے ہی اکھوں پروکھے کر دتا سی۔
اگیوں کجھ کہن لئی بھوگل صاحب نے مونہہ کھولیا ہی سی کہ
کیبن دے دروازے توں آواز آئی۔
“مے آئی کم ان سر؟”
“ییس، کم ان گگن! میں تیرا ہی انتظار کر رہیا سی۔ کم سٹ۔”
گگن نے اک اڈدی ہوئی نگاہ تیج وِیر تے ماری اتے پھر
بھوگل صاحب دے موڈ دے مدنظر تیج وِیر دی بغل دی سیٹ
ملدیاں، ہچکچاؤندے ہوئے پچھن لگا۔
“گستاخی معاف سر...کی گل؟ سبھ خیریئت تاں ہے؟ تسیں
کافی اپسیٹ نظر آ رہے ہو؟”
“اوہ ییس مائی بوائے! دراصل تھانے چوں ہنے ہنے فون آیا
کہ ایس.بی.ایس. کالج دے گرلز ہوسٹل وچ رپندر ڈھلوں ناں دی
اک لڑکی دی موت ہو گئی ہے...۔”

11
“ اوہ تاں ٹھیک ہے سر...پر تسیں اس خبر توں اینے زیادہ
پریشان کیوں لگ رہے اوں؟”
نہ چاہندے ہوئے وی گگن نے بھوگل صاحب دی گل نوں
وچوں ہی ٹوکدیاں پچھیا۔
جے کوئی ہور وقت ہندا، تاں گگن دا ایوں وچوں ٹوکنا بھوگل
صاحب نوں چنگا نہیں سی لگنا، پر اس ویلے اوہناں نے اسدی اس
حرکت ول بہتا غور نہیں کیتا اتے گگن دے سوال دا جواب دین
لگے۔
“گگن! میرے اک عزیز دوست نے س. امریک سنگھ ڈھلوں۔
جو رائے کوٹ دے اک نامی گرامی بندے نیں۔ اپنے علاقے چ
اوہناں دا آڑھت دا بہت لمبا چوڑا کاروبار ہے۔ اوہناں دی بیٹی وی
ایس.بی.ایس. کالج دے ہوسٹل وچ ہی رہندی ہے۔ آئی ایم آفریڈ
مائی بوائے...جے میری یادداشت دھوکھا نہیں دے رہی تاں اوہناں
دی بیٹی دا ناں وی رپندر ہی ہے۔ مینوں ڈر ہے کہ کتے ایہہ مرن
والی لڑکی ڈھلوں صاحب دی بیٹی ہی تاں نہیں؟ جے میرا شک
صحیح نکلیا گگن تاں ایہہ میرے دوست اتے اسدی وائف لئی اک
بہت وڈا اموشنل سیٹبیک ہووےگا۔ اوہناں دی اکلوتی بیٹی ہے اوہ۔
گگن، آئی وانٹ، کہ توں فوراً اتھے جا کے نیوز کور کر اتے
پوری سورتے حالتے دی مینوں امیڈیٹ لی خبر کر۔”
“رائیٹ اوے سر!”
آکھ کے گگن بھوگل صاحب اگے سر نیوا کے، اپنی سیٹ 'توں

12
اٹھ کے جان لئی مڑن لگا تاں بھوگل صاحب نوں جیویں کجھ یاد آ
گیا۔
“بائی د وے گگن! میٹ م. تیج وِیر سنگھ شیرگل...اسنے اج
ہی جائن کیتا...۔”
ماحول دی ٹینشن دے مدنظر گگن نے بڑی ہلکی جیہی
مسکراہٹ نال تیج وِیر نوں ہیلو کیہا اتے تیج وِیر نے استوں وی
ہلکی جیہی مسکراہٹ نال اسدی ہیلو نوں قبولیا۔
“...توں اس طرحاں کر گگن کہ تیج وِیر نوں وی نال ہی لے
جا۔ کجھ دن اپنے نال ہی رکھ اسنوں۔ اس طرحاں کرائم رپورٹنگ
دی تھوڑی بہت پریکٹیکل نالیج وی ہو جائے گی اسنوں۔”
“او کے سر!...کم م. تیج وِیر۔” کہندیاں گگن نے بھوگل صاحب
اگے دوبارہ سر نوایا اتے دروازے ول نوں مڑ پیا۔
تیج وِیر وی اسدی دیکھا دیکھی بھوگل صاحب اگے سر نیوا،
اسدے پچھے ہو تریا۔
تیج وِیر نے دروازے نوں ہتھ پایا ہی سی کہ پچھوں بھوگل
صاحب دی آواز آئی، “بائی د وے تیج وِیر...۔”
تیج وِیر ٹھٹھک کے پچھے نوں مڑیا تاں بھوگل صاحب نے
کدرن سنتلت آواز وچ کیہا، “...آئی وش یو ویری گڈ لک فار د
بگننگ آو یئرز پروفیشنل لائیف مائی بوائے! ویلکم ٹو د فیملی!”
“تھینک یو ویری مچ سر! آئی ریئلی فیل اؤنرڈ ورکنگ انڈر
سچ ا گریٹ گائیڈینس آف یئرز سر!” آکھ کے تیج وِیر وی گگن

13
دے پچھے پچھے ہی بھوگل صاحب دے کیبن چوں باہر آ گیا۔
باہر نکلدے سار ہی تیج وِیر نے اک چین بھریا لمبا ساہ چھڈیا۔
'اج تاں ربوں ہی بچاء ہو گیا۔ جے کتے اوہ ٹیلیفون نہ آؤندا
تاں...۔ چلو...جان بچی سو لاکھوں پائے۔'
پر اگلے ہی پل اسنوں اپنی اس سوچ تے بڑی شرم جیہی
محسوس ہوئی۔ اک نوجوان موت دی خبر دے ذریعے توں ایوں
چین جیہا محسوس کرنا، اسنوں چنگا جیہا نہ لگا۔
پھر گگن دی آواز نال اسدی اس سوچ نوں بریکاں لگیاں۔
“ہاں بئی تیج وِیر سنگھ شیرگل صاحب! بندے نوں گگن جیت
سنگھ طور، ان شارٹ، گگن کہندے نے تے ما بدولت روزانہ
خبرناما چ سینئر کرائم رپورٹر دے عہدے تے براجمان ہن۔”

14
'مغل اعظم اکبر، 'پرتھوی راج کپور' دے خاص شاہانہ انداز
دی نقل کردیاں گگن نے اپنا سجا ہتھ ہوا چ لہرایا تے پھر اگے
ودھا دتا۔
تیج وِیر نے بڑی مشکل نال اپنے ہاسے نوں قابو کردیاں، بڑی
گرمجوشی نال ہتھ ملایا۔
“نہ گل سن یار! باہر نکلدیاں ہی توں تاں ایں کلومیٹر لمبا ساہ
چھڈیا، جیویں کتے ویہہ سالا کٹ کے جیل چوں باہر نکلیا ہنیں۔
کیہ گل؟ کتے ہٹلر صاحب نے پہلے دن ہی گیاراں توپاں دی
سلامی تاں نی دیتی تینوں؟”
“نہیں سر ...ایکچولی...۔”
“بئی گل سن بھراوا! آہ سر سر جیہا گیا تیل لین۔...” تیج وِیر
دی گل وچوں ہی ٹوکدیاں گگن بولیا، “...ایہہ سر تے مسٹر دی
ٹوپی تاں آپاں ہٹلر دے کیبن چ وڑن لگیاں ہی پائیدی اے
بس...تے باہر نکلدیاں اوتھے ای لاہ آئیدی آ ویر میرے! سبھ یار
بیلی خاک سار نوں گگن کہہ کے ای بلاؤندے نے تے اج توں توں
وی اپنا یار بیلی...تے پھر ایسے خوشی چ ، سٹ ہتھ تے ہتھ!”
کہندیاں گگن نے اپنا ہتھ اُتانہہ چکیا اتے تیج وِیر نے وی
اسدیاں بے تکلفی بھریاں گلاں توں پربھاوت ہو، ٹھاہ ہتھ تے ہتھ
دے ماریا۔
“لے...آہ ہوئی نہ بندیاں آلی گل! تاں چل پھر اپنے ہٹلر صاحب
دا حکم ایوں ٹھوک کے وجائیے، جیویں لوہڑی آلے گھر کھسریاں

15

دی ڈھولکی وجدی ہندی آ! ...”
مستی چ بولدا بولدا گگن دفتر دے مین گیٹ ول ہو تریا اتے
تیج وِیر وی اسدیاں کھٹ مٹھیاں گلاں دا لطف لیندا ہویا، اسدے
پچھے پچھے ہو تریا۔
رسپشن کول آ کے گگن اک دم ٹھٹھکیا، تے پھر سارکا نوں
شرارت نال اکھ ماردیاں، اسنے اسدی پیلے رنگ دی پوشاک تے
طوا لاؤنا شروع کر دتا۔
“بلے بئی بلے! اج تاں اپنی قرینہ کپور نری بھرنڈ بنی پھردی
اے! دیکھیں کتے، لڑ نہ جائیں کسے دے گڑ کھا کے!”
سارکا نے بدو بدی اپنا ہاسہ روکدیاں، تے اتوں اتوں دی اکھاں
تریردیاں کیہا، “کیپ یئر ناسٹی ماؤتھ شٹ گگن، فار ہیون سیک!”
“نہ 'سیک' تینوں کاہدا؟ 'سیک' تاں متراں نوں لگن لگ جاندا
تینوں دیکھ کے! مینوں تاں توں نری پوری این مگھدے ہیٹر دا
سپرنگ لگدی ایں دھرم نال۔”
“اوہ یو...!”
غصے نال دند کریچدیاں سارکا نے زور نال اپنا ہتھ رسپشن
کاؤنٹر تے ماریا تاں گگن جھٹ گیٹ کھول، دفتر دی دہلیزوں پار
ہو گیا۔
اوس ولوں دھیان ہٹدیاں ہی، سارکا دا دھیان تیج وِیر ول چلا
گیا۔ تیج وِیر ول ویکھدیاں، اسنے اپنے سجے ہتھ دی پہلی انگلی
اپنی پڑپڑی تے رکھ کے، چابی وانگوں ہتھ نوں گھماؤندیاں،

16
بناں مونہوں کوئی آواز کڈھے، صرف اپنے بلھاں دی حرکت نال
ہی کیہا، “ہی از میڈ”۔ تیج وِیر اس ول دیکھ کے مسکرایا تاں
اسنے اسے ہتھ دیاں انگلاں نوں دو وار ہتھیلی نال چھہا کے، پھیر
توں اسے خاموش زبان چ “بائے” آکھیا۔ تیج وِیر نے وی اسدی
'بائے' دا جواب اسے طرحاں دتا تے مسکراؤندا ہویا گیٹوں باہر ہو
گیا۔
“دیکھیا بابیو! مار گئی نہ ڈنگ؟” پوڑیاں اتردیاں وی گگن نے
بادستور اپنیاں گلاں جاری رکھیاں، “اوں تاں ایہدا ناں سارکا شرما
اے، پر میں ایہنوں قرینہ کپور ای کہنا ہناں۔ ہے کہ نہیں قرینہ
کپور دی پوری کاربن کاپی؟ اوں تاں باہمنی کچ دے گلاس ارگی
اے، بس بول چال نوں ای کوڑی اے!”
“نہیں یار گگن!” تیج وِیر نے وی ہن اس نال پوری طرحاں نال
کھلدیاں آکھیا، “کڑی تاں چنگی لگدی اے وچاری!”
“نہ میں سچیں مچی دی ماڑی تھوڑا آکھداں یار! اوہ تاں آپاں
دو گھڑی مذاق مزوک کر لئیدا وچاری نال، تے اوہ وی اتوں اتوں
ای شٹ اپ شوٹ اپ کہندی رہندی آ! دلوں غصہ نی کردی
وچاری! اندروں اوہنوں وی پتہ بئی میری نیت ماڑی نی ہے۔ نالے
دو گھڑیاں جیہڑیاں ہس کے جیوں لئیاں بائی جی، اوہی پلے رہ
جانیاں۔ ایہی کمائی آ جیہڑی نال رہنی آ ساری عمر! چنگیاں تے
مٹھیاں یاداں ہی زندگی دا اصل سرمایہ نے ویر میرے! کر لؤ
جنیاں 'کٹھیاں کر ہوندیاں ، نہیں تاں بڈھے واریے ہور کچھ نہیں

17
کم آؤنا! کیوں بابیو؟ ٹھیک کیہا نہ میں؟ لے...آہ تاں وڈی گڈی آلے
سنتاں آنگوں کتھا جیہی ہو گئی یار! من لا مترا، جے کتے کسے
دن اپنے ہٹلر صاحب نے پتہ ای صاف کرتا اپنا، تاں پھر سنتگری
تاں کتے نی گئی تیرے ویر دی! مکھاں این وٹ تے پئی اے!”
اسدیاں سوادلیاں گلاں چ تن منزلاں کیویں مک گئیاں، پتہ ہی
نہیں چلیا۔
پارکنگ چ پہنچ کے گگن نے کیہا۔
“ہاں بئی تیج وِیر! تیرے آلے کنویئنس تے چلیئے جاں پھر
کڈھیئے مرزے دی بکی!”
ایہہ کہندیاں جد اسنے اپنے نبے ماڈل بجاج چیتک سکوٹر ول
اشارہ کیتا، تاں تیج وِیر دے کناں نوں ہتھ لگ گئے۔
سکوٹر کاہدا سی، بس ٹین دا ڈبہ سی۔ گگن دی کوئنٹل بھر دی
دیہہ چک کے، ایتھے تک پہنچ کیویں گیا؟ ایسے گل دی حیرانی
ہو رہی سی تیج وِیر نوں۔ دس پندراں جگہ توں تاں ٹھکیا ہویا لگدا
سی، تھاں تھاں تے پچ لا لا ویلڈ کیتا ہویا سی، تے رنگ تاں لگدا
وچارے نوں آپ یاد نی ہونا، بئی جدوں خریدیا سی تاں کیہو جیہا
سی؟
سکوٹر دی ترسبھری حالت دیکھدیاں، تیج وِیر نے جھٹ آکھیا۔
“کوئی گل نی گگن، میرے والے موٹر سائیکل تے چلدے
آں۔”
“نہ توں ڈردا کیوں ایں یار؟” تیج وِیر دے من دی حالت نوں

18
بھانپدیاں گگن نے اپنا 'سکوٹر پران' چھیڑ لیا، “ویہہ سال ہو گئے
نے مرزے جٹ دی بکی نوں! بہتر وار ٹھکی اے وچاری! ٹین ٹپر
بھاویں وچاری دا تیلا تیلا ہو گیا ہووے، پر مجال اے جے کتے
سڑک تے وچالیوں رک جاوے؟ اج تک دا ریکارڈ اے گگن دی
بکی دا، بئی راہ چ سوہری دے پلگ چ وی کچرا آیا ہووے
کتے! دیکھن نوں پوری نظربٹو، پر چلن نوں این ٹپ ٹوپ۔ تیری
بھابی نوں وی دان آباد 'توں ایہہ گگن جیت سنگھ مرزا جٹ، ایسے
بکی تے بھجا کے لیایا سی! آواگون نہ سمجھیں ایہنوں ویر
میرے!”
“ایسی گل نی ویر جی! آہ نیڑے ای تاں ہے کالج، گھمار منڈی
ول۔ نالے میری موٹر سائیکل وی سڑک ول ای کھڑی اے، کڈھنی
سوکھی رہو۔ بکی دی سواری ادھار رہی، اگلی واری سہی۔ ہن تاں
اکٹھے ای رہنا آپاں کئی دناں تک۔”
کہندیاں تیج وِیر ملو زوری گگن نوں باہوں پھڑکے اپنے موٹر
سائیکل ول لے گیا اتے اوہ دوویں ایس.بی.ایس. کالج ول روانہ ہو
گئے۔

*****

19
ایس.بی.ایس. کالج پنجاب دے چونویں کالجاں وچوں اک سی۔
پڑھائی اتے سہولتاں دے پکھ توں اس کالج دا ناں پورے پنجاب
وچ موہرلی قطار دے کالجاں وچ گنیا جاندا سی۔ صرف لدھیانہ تے
اسدے آس پاس دے علاقے توں ہی نہیں، بلکہ دور دراڈے تھاواں
توں وی ودیارتھی ایتھے پڑھن آؤندے سن۔ آزادی توں پہلاں دے
ہوند وچ آئے اس وشالاکار کالج دی کافی ساری بلڈنگ انگریزاں
دے زمانے دی بنی ہوئی سی اتے باقی سمیں سمیں سر اس وچ
وادھا ہوندا آ رہیا سی۔ کالج دے طالب علماں لئی کالج وچ کڑیاں
اتے منڈیاں لئی دو الگ الگ ہوسٹل بنے ہوئے سن۔ منڈیاں دا
ہوسٹل کالج کیمپس دی دکھن دشا ول، کیمپس توں باہر بنیا ہویا سی
اتے کڑیاں دا ہوسٹل کیمپس دے اندر ہی، کیمپس دے اتری پاسے
وچ قائم سی۔
کالج دے مین گیٹ دے اگے پہنچ کے تیج وِیر نے موٹر
سائیکل دی بریک لگائی اتے گیٹ دے نال ہی، دیوار دے نال نال
کھڑے واہناں وچ اپنا موٹر سائیکل پارک کیتا اتے اوہ دوویں
پنجاب دے اس اتہاسک کالج وچ پرویش کر گئے۔
کالج کیمپس وچ کافی رونق نظر آ رہی سی۔ لگ رہیا سی کہ
حادثے دی خبر اجے عام نہیں سی ہوئی، کیونکہ طالب علماں
دیاں گتیودھیاں عام جہیاں ہی نظر آ رہیاں سن۔
گیٹ دے نال ہی کھبے پاسے ڈیوٹی تے بیٹھے کالج دے اک
درجہ چار کرمچاری توں گرلز ہوسٹل دا راہ پچھ، اوہ دوویں

20
سجے ہتھ پارک دے نال نال تر پئے۔ اگے کینٹین دے ساہمنے
والی سڑک دے اخیر تے ہوسٹل دا گیٹ دس پیا اتے اوہ دوویں
تیز قدماں نال آسے پاسے نظر دوڑاؤندے ہوئے ہوسٹل ول ودھے۔
گیٹ بس اٹھ دسٹھ قدم دی دوری تے ہی رہ گیا سی کہ اک
پولیس دی جپسی گیٹ دے اگے آ کے رکی۔ گڈی چوں پہلاں دو
سپاہی اترے تے اوہناں دے مگر ہی اک بھاری تھلتھل آکار دا
اے.ایس.آئی. اتریا۔
اتردے سار ہی اے.ایس.آئی. نے سبھ توں پہلاں اپنے موٹے
ڈھڈ 'توں ڈھلکدی جا رہی پینٹ نوں بیلٹ توں پھڑ کے اُتانہہ چکیا
اتے پھر ہوسٹل دے گیٹ ول نوں ہو تریا۔ سپاہی اسدے پچھے
پچھے ہو ترے۔
اے.ایس.آئی. نے اپنے کھبے ہتھ چ بابا آدم ویلے دی اک
خستاہال ڈائری پھڑی ہوئی سی۔ ڈائری اپنی خستاہال دکھ دے
مدنظر، اے.ایس.آئی. دی شخصیت دے این انوکول، بڑی ڈھکویں
جگہ تے موجود لگ رہی سی۔
تیج وِیر نوں نال ہی آؤن دا اشارہ کر، گگن نے تیز قدمیں
اے.ایس.آئی. دے مگر لپکدیاں پچھیوں آواز لگائی۔
“سردول سنگھ جی!”
اے.ایس.آئی. اس دی آواز سن کے ٹھٹھکیا، تے گگن نوں
اپنے ول ودھدیاں دیکھ، بڑے رکھے جہے ڈھنگ نال کھرھویں
آواز چ بولیا۔

21

“آ بئی پترکارا! خبر لگ گئی تھونوں وی؟”
اینے نوں گگن اسدے ساہمنے جا پجا اتے اسنے اے.ایس.آئی.
ول اپنا سجا ہتھ ملاؤن لئی اگے ودھایا۔ اے.ایس.آئی. نے بڑے
انمنے ڈھنگ نال گگن نال ہتھ ملایا اتے تیج وِیر دی اپستھتی نوں
تاں اکیاں ہی انگولیاں کر دتا۔ تیج وِیر نوں اس شکل توں ہی
کمینے جہے نظر آ رہے پلسیئے دی ایہہ حرکت بہت اکھڑی۔
“اک تاں سالی آہ کتی نوکری پلس دی، تے اتوں دی تسیں آ
کے چچڑاں آنگوں چمبڑ جانے اوں یار! پر اینی چھیتی واردات
دی خبر کیویں ہو گئی تھونوں؟”
“اسیں تاں مہاراج درشن کرن آ گے تھوڈے۔” اسدے سوال نوں
اکا ای انگولیاں کردیاں، گگن جھوٹھا جیہا ہاسہ ہسدیاں، جھٹ
دینے بولیا، “مالکو، چلیئے پھر اندر؟”
پولیس آئی دیکھ کے ہوسٹل دے گیٹ تے بیٹھی اک ادھ کھڑ
جیہی عورت نے اپنے آپ ہی گیٹ کھول دتا۔ اسدے چہرے تے
واپری گھٹنا دا اثر صاف جھلک رہیا سی۔
“آؤ جی۔” کہہ کے اوہ سہمی جیہی اگے ہو تری۔
ہوسٹل اندر پرویش کردیاں ہی تیج وِیر نوں ماحول وچ ورتے
بھاریپن دا احساس ہون لگ پیا۔ اندر وڑدے سار ہی اک وڈا چوکور
لان سی اتے لان دے آلے دوآلے ساہمنے ول نوں، تن پاسے
کمریاں دیاں قطاراں سن۔ گیٹ والی سائیڈ تے کمریاں جنی اچی
ہی اک وشالاکار دیوار سی۔ کمریاں دے اگے تنوں پاسے گھمیا،

22
باراں کو فٹ چوڑا اک لما سارا ورانڈا سی، جسدی چھت ساہمنے
والے پاسے مضبوط تھمیاں دے سہارے کھڑی سی۔ ساہمنے اتے
سجے پاسے والے کمرے کافی پرانے بنے ہوئے لگدے سن،
جدکہ کھبے پاسے والے کمرے کدرن نویں بنے ہوئے جاپ رہے
سن۔
لان اتے ورانڈے وچ چھوٹے چھوٹے جھنڈ بنا کے ودیارتھناں
آپس وچ گلاں کر رہیاں سن۔ اوہناں دے چہریاں تے جھلک رہے
ڈر اتے حیرانی دے ملے جلے بھاو، اس گل دی صاف چغلی کر
رہے سن کہ اوہناں دیاں گلاں دا وشا، ہوسٹل چ واپری اوہ
مندبھاگی گھٹنا ہی سی۔
لان وچ ساہمنیوں سجی نکر ول پئیاں کرسیاں ول اشارہ کر،
اوہ ادھ کھڑ عورت اپنے ستھان ول نوں واپس پرط گئی۔
اوہ سبھ کرسیاں ول نوں ہو ترے۔
اینے چر نوں اوہناں کرسیاں تے بیٹھے لوک وی اوہناں ول
آکرشت ہو چکے سن۔ اوہناں نوں نیڑے آؤندیاں دیکھ، اوہ آپو
اپنیاں کرسیاں 'توں اٹھ کھڑوتے۔
“ست سری اکال جی! مائی سیلف پرنسپل بلدیو سنگھ سرنا!”
چہرے تے گہری پریشانی دے بھاو لئی کالج دے پرنسپل نے
اے.ایس.آئی. نال ہتھ ملا کے، باقیاں ول ہتھ جوڑ دتے اتے پھر
نال کھڑی چالیاں دے پیٹے چ پہنچی، کٹھور جہے چہرے والی
چشمادھاری عورت ول اشارہ کردیاں بولیا، “ایہہ نے میڈم سنیہ لتا

23

جی! اتھوں دے وارڈن۔”
“بڑی مصیبت پے گئی اے سر! اجیہا پہلاں کدے نیں واپریا
ساڈے ہوسٹل چ سر! میں تاں سگوں آپ کڑیاں دا ماواں تو ودھ
کے خیال رکھدی آں۔ ہمیشہ گھر ورگا ماحول دئی دا جی کڑیاں
نوں۔ ضرور کوئی گھریلو پریشانی ہونی آ جی کڑی نوں۔...میرے
اینے سال دے کیریئر چ اجیہی سمسیا پہلاں کدے نی آئی جی!”
گل بھاویں میڈم سردول سنگھ نال ہی کر رہی سی، پر صاف
ظاہر ہو رہیا سی کہ اصل چ اوہ پرنسپل نوں ہی صفائی دے رہی
سی۔
“کالج لئی کنی بدنامی دی گل ہے۔ دو مہینے رہ گئے نے
رٹائرمینٹ نوں، تے اتوں دی آہ مصیبت!”
پرنسپل دے متھے دی تیوڑی سگوں ہور گہری ہو گئی۔
“بئی جے گھرے کوئی پرابلم سی، تاں جو کرنا سی اپنے گھر
جا کے کرنا سی! دیکھو نہ! سانوں تاں کنی پرابلم فیس کرنی پے
رہی اے۔”

24
پرنسپل تے اثر نہ ہوندا ویکھ، ہن میڈم نے مرحومہ پرتی اپنا
روس ظاہر کر دتا۔
ظاہر سی کہ دوویں بڑی پریشان حالت وچ سن، پر اوہناں دے
چہریاں 'توں جھلک رہی اس پریشانی وچوں، اوتھے ہوئی اس
نوجوان موت دا دکھ بالکل ندارد سی۔
کنا سوارتھی من ہے انسان دا کہ اسنوں اپنے توں سوائے کجھ
نظر ہی نہیں آؤندا۔ اس موقعے 'ساحر صاحب' دی غزل دے ایہہ
بول تیج وِیر دے ذہن چ گونجے۔

کون روتا ہے کسی اور کی خاطر اے دوست!
سب کو اپنی ہی کسی بات پے رونا آیا

غرضاں بھری اس دنیاں وچ جد کسے انسان دی موت ہندی
ہے، تاں ماں باپ روندے نے کہ اوہناں دے بڈھاپے دی ڈنگوری
ٹٹ گئی اتے پتنی تے بچے اپنے سر 'توں کھس گئی چھاں لئی
روندے نیں۔ جس لئی گزر چکے شخص دی جنی اہمیت، اسدا دکھ
اونا ہی ودھ۔ ایسی ہی غرضاں دے تانے بانے چ بنی زندگی ہے
انسان دی اتے ایہناں ہی غرضاں دیاں تنداں دے سریاں تے
بنھے نے انسانی رشتے۔
“مدعے دی گل کرو پرنسپل صاب، ہویا کی؟ ذرا ایہہ تفصیل
نال دسو۔”
اپنی ڈھلکی جا رہی پینٹ نوں اُتانہہ چکدیاں، سردول سنگھ
رکھے جہے سر چ بولیا۔

25
“کینٹین دا گورکھا چاہ دین گیا سی جی سویرے کڑی دے
کمرے چ ...۔” پرنسپل دے مونہہ کھولن توں پہلاں ہی وارڈن
صاحب بول پئے، “...منڈو نے بتھیرا بوہا بھنیا جی! پر بوہا کتھوں
کھلنا سی؟ پھر اوہنے جی نال دے کمرے دیاں کڑیاں نوں دسیا،
تے اوہناں مینوں بلا لیا۔ پھیر جی کینٹین دے ورکراں تے مالی
دی مدد نال بوہا تڑوایا تاں ہے رام! کڑی تاں پکھے نال لٹکی
پئی!” کہندیاں میڈم دے سریر نے زور نال جھرجھری لئی۔
“کسے نے کوئی چھیڑخانی تاں نی کیتی لاش نال؟ میرا مطلب
بئی دیکھن دی کوشش کیتی ہووے بئی کڑی مر گئی، جاں جیوندی
ہووے حالے؟” سردول سنگھ نے سوال کیتا۔

26
“نو سر! ایڈی تاں گردن ہوئی پئی سی کڑی دی! جیبھ تے
اکھاں باہر، اوہ مائی گاڈ! کنا ہاریبل سین سی...مینوں تاں جی اک
ہارٹ اٹیک ہی آؤنوں بچ گیا بس۔ میں تاں جی جھٹ بوہے نوں
باہروں کنڈی ماری تے پرنسپل صاحب نوں خبر کر دتی۔ تے
اوہناں تہانوں فون کر تا جی! بس اوہ ٹائم تے ہن، اسیں ایتھے ہی
بیٹھے ہاں تے بوہا اویں ای بند اے۔”
واہو داہی بولدیاں ساہ ای چڑھ گیا وچاری میڈم نوں۔
“ہوں...چنگا کیتا۔ چلو پھر اسیں اپنی کاروائی کردے آں، تسیں
ایتھے ای رہنا۔ ساڈی کاروائی دوران لوڑ پے سکدی اے تھوڈی۔
چلو جی! کمرہ دکھاؤ کیہڑا؟”
میڈم نوں آکھ سردول سنگھ نے سپاہیاں نوں نال آؤن دا اشارہ
کیتا اتے میڈم دے پچھے پچھے ہو تریا۔ گگن تے تیج وِیر وی
اوہناں دے پچھے ہی لپکے۔
“تسیں کدھر نوں تر پے بئی؟ میں آپے ای دس دوں بعد چ
ساری گل بات۔ تسیں بیٹھو اوتھے ای۔”
“مالکو! کوئی نہ، اسیں وی اک ادھی فوٹو لاہ لانگے اخبار
لئی!”
“چل ٹھیک آ، پر موقعہ واردات تے کوئی چھیڑخانی نی
ہونی چاہیدی۔”
سردول سنگھ نے چتاونی دندیاں سہمتی پرگٹائی۔
گگن نے اپنے گلے چ لمکدے بیگ چوں اپنا کیمرہ کڈھیا

27
اتے تیج وِیر نوں اشارہ کردیاں، سردول سنگھ دے مگر ای ہو
تریا۔
کمرے اگے پہنچ کے سردول سنگھ نے اک سپاہی نوں دروازہ
کھولن دا حکم دتا۔
دروازہ کھلدے سار ہی اندر دے ہولناک منظر دا نظارہ کر،
تیج وِیر دے ساہ جیویں ہلک چ ہی پھس گئے۔ زندگی وچ پہلی
وار ایس حالت چ پہنچی، کسے سچ مچ دی لاش نوں، اس پرکار
پرتکھ روپ وچ دیکھیا سی اسنے۔ موت دا ایہہ گھناؤنا روپ دیکھ،
اسدے پورے سریر چ اک زوردار جھرناہٹ جیہی پھر گئی۔ من
کچا جیہا ہو گیا۔
پھر من کیڑا جیہا کر کے، اسنے لاش ول گہہ نال تکیا۔
لاش اک پتلی جیہی نائیلون دی رسی دے سہارے لٹکی ہوئی
سی، جو لاش دی گردن چ ، پھندے دے روپ وچ پروئی ہوئی
سی۔ رسی دا دوسرا سرا چھت نال لٹکدے، اک پرانے زمانے دے
وزندار اتے مضبوط پکھے نال بنھیا ہویا سی۔ لاش دی جیبھ باہر
لمک رہی سی تے اکھاں باہر نوں آئیاں پئیاں سن۔ گردن دی ہڈی
ٹٹن دی وجہ کرکے گردن کھچ کے لمبی ہو گئی سی۔ سریر تے
کپڑیاں دے ناں تے صرف اک کھلی جیہی ٹی شرٹ پہنی ہوئی
سی، جو لاش دے پٹاں تک آ رہی سی اتے اندروں اندرونی وستر
ندارد جاپ رہے سن۔
“ہوں...تاں پھر معاملہ خدکشی دا اے!” کہندیاں سردول سنگھ

28
اپنی خستہ ہال ڈائری کھول کے، اس اپر اکھر جھریٹن لگ پیا۔
گگن نے اپنا کیمرہ سنبھالیا اتے وکھو وکھرے اینگل توں دو
تن تصویراں کھچ لئیاں۔
تیج وِیر نے تھوڑا جیہا ہور نیڑے ہو کے، لاش ول ہور گہہ
نال ویکھیا۔ موجودہ روپ وچ بھاویں لاش دا چہرہ بہت بھیانک
نظر آ رہیا سی، پر نین نقش گواہی دے رہے سن کہ لڑکی اپنے
جیون چ بہت خوبصورت رہی ہوئےگی۔ چہرے تے کافی
سلیقے نال کیتے ہوئے میک اپ دی پرط صاف نظر آ رہی سی،
پر لپسٹک اتے کجل کدرن بکھر گئے معلوم ہو رہے سن۔ لاش دا
سریر پوری طرحاں سانچے چ ڈھلیا ہویا نظر آ رہیا سی۔ لتاں
باہاں تے کدھرے وی کوئی انچاہے وال نظر نہیں آ رہے سن۔
لگ رہیا سی کہ لڑکی اپنی خوبصورتی پرتی پورن طور سچیت
سی اتے اپنی خوبصورتی دا پورا پورا خیال رکھدی سی۔ تھوڑا
جیہا ہور گہہ نال دیکھن تے تیج وِیر نوں اسدیاں باہاں تے
سوئیاں چبھن جہے کجھ نشان دکھائی دتے، جیہناں نوں 'پنکچر
وونڈز' کیہا جاندا ہے۔ ایہہ نشان انجیکشن لگن دے نشان معلوم ہو
رہے سن۔ لاش دے پیر فرش 'توں تقریباً تن کو فٹ اپر، ہوا چ
لٹک رہے سن۔
پھر تیج وِیر نے لاش توں نظر ہٹا کے، آس پاس پورے کمرے
ول بڑے غور نال نگاہ دوڑائی۔ کافی کھلا ڈلھ آئتاکار کمرہ سی
اتے کمرے دا دروازہ دیوار دے وچو وچ موجود سی۔ دروازے

29
ولوں سجی اتے کھبی دیوار نال، دو پرانے قسم دے وڈ آکارے
مضبوط منجے ڈہے ہوئے سن۔ منجیاں دے برابر دوہاں دیواراں
تے ، دیواراں دے وچوں ہی کڈھ کے بنائیاں ہوئیاں دو الماریاں
موجود سن، جیہناں نوں لکڑی دے پلے لگے ہوئے سن۔ ساہمنیوں
کھبے کونے وچ اک سٹڈی ٹیبل لگیا ہویا سی اتے نال ہی اک
کرسی ٹکائی ہوئی سی۔ سٹڈی ٹیبل دے اتے دیوار تے اک کتاباں
دا ریک بنیا ہویا سی۔ کھبے پاسے دے منجے تے بسترے دے
ناں تے کجھ وی نہیں سی۔ سٹڈی ٹیبل اتے کتاباں دا ریک وی
کتاباں وغیرہ توں نرول خالی سن۔ سجے کونے وچ وی اوہو
چیزاں موجود سن، پر سجے پاسے دے کتاباں دے ریک وچ کجھ
کتاباں اتے نوٹ بکس وغیرہ ٹکائیاں ہوئیاں سن۔ پر سٹڈی ٹیبل اتے
کرسی آپو اپنی جگہ تے نہیں سن۔ کرسی دروازے والے پاسے،
سجی نکر ول، لاش توں تقریباً دس کو فٹ دی دوری تے الری
پئی سی۔ سٹڈی ٹیبل لاش دے پیراں توں تقریباً چار کو فٹ دور،
سدھی حالت چ پیا سی، جو دیکھن نوں کافی پرانا پر بہت
مضبوط تے آکار چ کافی وڈا اتے بھاری بھرکم محسوس ہو رہیا
سی۔ کرسی وی اسے پرکار دی لکڑی دی بنی ہوئی مضبوط اتے
وزندار محسوس ہو رہی سی۔
کمرے دی ساہمنی دیوار تے ، دروازے دے بالکل ساہمنے،
کمرے دی اکلوتی، تقریباً تن بائی ساڈھے کو چار فٹ دی، دو پلیاں
والی کھڑکی موجود سی، جسدے پلے آپس وچ پوری طرحاں

30
بھڑے ہوئے نہیں سن اتے وچلی جھری چوں اک مضبوط جاپدی
گرل لگی نظر آ رہی سی۔ سجے میز والے پاسے دے فرش تے
اک ٹیبل لیمپ اتے کجھ کتاباں تے نوٹ بکس فرش تے بکھریاں
پئیاں سن۔ منجے تے وچھے بسترے دی حالت گچھ مچھ جیہی
ہوئی پئی سی۔ منجے دے نال ہی فرش تے ، اک کالے رنگ دی
برا اتے اسدے نال دی ہی پینٹی پئی سی، جو کہ کافی قیمتی اتے
خاص طور تے کام اتیجک 'سیکسی لانجریز' دی شرینی دی
آئٹمسی۔ منجے دے نال ہی دروازے والی سائیڈ والے فرش تے
اک استعمال شدہ سگرٹ دا ٹوٹا اتے کنڈوم دا اک خالی پاؤچ پیا
سی۔
پورے کمرے چ نظر دوڑاؤن اپرنت تیج وِیر دیاں نظراں
پھر توں لاش اپر جا کیندرت ہوئیاں۔ اچانک اسدی نظر لڑکی دے
سجے ہتھ تے پئی۔ لڑکی دے سجے ہتھ دی، انگوٹھے دے نال
والی انگل دے نہوں درمیان، جو اپنے باقی دے ساتھیاں ورگا ہی
سی، جو لمبے پر فیشن ایبل ڈھنگ نال باقاعدہ تراشے ہوئے سن
اتے جیہناں تے سلیقے نال ٹرانسپرنٹ نیل پالش لگائی ہوئی
سی، تھوڑا جیہا ماس پھسیا ہویا اتے خون لگیا ہویا نظر آیا۔
پھر اس نے گگن دے ہتھوں کیمرہ پھڑ، لاش اتے کمرے دیاں
وکھ وکھ کوناں 'توں کجھ تصویراں کھچیاں۔ گگن دی سمجھ چ
کجھ نہیں آیا کہ اوہ کیہ کر رہیا سی۔ اسنے سوالیا مدرا چ بھواں
اُتانہہ چکیاں تاں تیج وِیر نے سجا ہتھ چک کے، اکھاں میچ، سر

31
نیوا کے 'کوئی نہ' دی مدرا دا مظاہرہ کیتا تاں گگن نے وی بے
پرواہی جیہی نال سر جھٹک دتا۔
اینے نوں سردول سنگھ نے حکم دےدتا۔
“چلو بئی باہر ہن! پولیس دی سپیشل ٹیم پہنچ گئی آ، اوہناں نے
اپنی کاروائی کرنی آ ہن۔”
باہر نکلدیاں تیج وِیر نے سوالیا نظراں نال گگن ول ویکھیا تاں
گگن نے اسدیاں نظراں دا مقصد سمجھدے ہوئے جواب دتا۔
“پولیس دا ڈاکٹر تے فارینسک والے آئے لگدے نیں۔”
اوہ باہر نکلے تاں اوہناں دے ساہمنے ہی اک ڈاکٹر تے تن کو
بندے ہور، اپنے سازو سامان سمیت کمرے وچ پرویش کر گئے۔

*****

32
لان چ ہن جمگھٹا جیہا لگ گیا سی۔ ودیارتھناں، جو پہلاں
وکھ وکھ ٹولیاں چ کھڑیاں سن، ہن اک سموہک اکٹھ دے رپ
وچ، سر اُتانہہ چک چک کے واردات والے کمرے ول ویکھ
رہیاں سن۔
اٹھ دس صحافی برادری ویردری وی پہنچ چکے سن، جیہناں
چوں کجھیک تاں وارڈن اتے پرنسپل نوں گھیری کھڑے سن اتے
کجھیک ٹھرکی قسم دے صحافی طالب علم کڑیاں دے نقطہ نگاہ
جانن دے بہانے، اوہناں نال گلاں مارن چ رجھے ہوئے سن،
جاں ایوں کہہ لؤ کہ لالاں سٹ رہے سن، ٹھرک بھور رہے سن۔
اے.ایس.آئی. سردول سنگھ باہر کرسی تے بیٹھا، اپنی
اتہاسک ڈائری چ کجھ درج کرن چ رجھا ہویا سی۔
اودھروں وارڈن صحافیاں ولوں ویلھی ہو چکی سی۔
تیج وِیر موقع دیکھ کے میڈم کول پجا اتے پچھن لگا، “میڈم!
لڑکی دا پتہ ٹھکانہ تاں معلوم ہو ہی گیا ہووےگا؟”
اپنے ہتھ چ پھڑے پرچے توں پڑھ کے وارڈن صاحبہ نے
جانکاری پردان کیتی۔
نال کھڑے گگن نے سندیاں ہی اپنی جیب چوں موبائل کڈھیا
اتے بھوگل صاحب دا نمبر ملایا۔
“ہیلو سر! ہاں جی سر...اتھوں ہی بول رہاں سر...ہاں جی سر،
تہاڈا شک بالکل صحیح نکلیا سر! ہاں جی...پولیس مطابق تاں
معاملہ خدکشی دا ہی لگ رہا...ہاں جی سر! ایکسپرٹس دی ٹیم

33
اپنی کاروائی کر رہی اے سر...نہیں سر! آفیشل سٹیٹمنٹ تاں حالے
کوئی نی دتی پولیس نے...ہیں جی سر؟ ...نہیں سر! سوسائٹڈ نوٹ
تاں کوئی نی برآمد ہویا لگدا حالے...ہاں جی سر! سوسائٹڈ ہوئی
ہے تاں سوسائٹڈ نوٹ دا ملنا تاں آبویئس ای اے سر...ہاں جی سر!
جے مل گیا تاں کاپی لین دی پوری کوشش کراں گا سر...ٹھیک
اے سر...گڈ ڈے سر!”
آکھ کے گگن نے کال کٹ کرکے چین بھریا ساہ لیا تے تیج
وِیر ول نظر پھرائی، جو اس نوں دیکھ کے مٹھا مٹھا جیہا مسکرا
رہیا سی۔
“بھراوا، ہٹلر صاحب نال گل کر لئی، جاں شیر دے مونہہ چ
ہتھ پا کے دند گن لئے، اکو برابر اے دھرم نال!” گگن نے کچا
جہے ہوندیاں ، تیج وِیر دی شرارتی مسکراہٹ دے پرتیکرم وجوں
ترک دتا۔ “من لیا مہاراج، من لیا!” آکھ کے تیج وِیر نے اپنا دھیان
اے.ایس.آئی. ول کیندرت کر لیا، جو ہن اپنی اتہاسک ڈائری توں
وہلا ہو چکا سی اتے اپنے اک سپاہی نال گلاں کرن چ مشغول
سی۔ اتہاسک ڈائری بادستور اسدے کھبے ہتھ چ پہنچ چکی سی
تے اضافہ ایہہ سی، کہ اسنے اس نوں اپنی ایکسٹرا لارج سائیز
گوگڑ نال ایوں چمبیڑ کے رکھیا ہویا سی، جیویں باندری اپنے
مرے ہوئے بچے نوں چمبیڑ کے رکھدی ہے۔
“یار! اے.ایس.آئی. نال ماڑی جیہی گل کر لئیے؟” تیج وِیر نے
گگن نوں آکھیا۔

34
“نہ توں کیہڑی رشتے داری کڈھنی اے سالے بھوت جہے
نال؟”
“چل یار! تیرا تاں چنگا واقف کار لگدے۔”
“واقفی ووکفی آلی گل نہ توں کر مترا! واقفی نوں تاں ایہہ پلس
آلے سکے پیو دے نی ہندے! پر جے بہتا کہناں، تاں چل پھر۔ کر
لا توں وی اپنا رانجھا راضی!”
دونوں سردول سنگھ ول نوں ودھے ہی سی کہ برادری
بھراواں نے اسنوں گھیرا پا لیا۔
اوہ وی وچے جا کھڑے ہوئے، آخر اوہ وی برادری والے جو
ہوئے۔ پر سردول سنگھ دا پورا دھیان تاں تازہ تازہ پہنچے نیوز
چینل والیاں ول ہی کیندرت سی۔ آخر ٹی.وی. تے اپنا چہرہ
دیکھنا کسنوں چنگا نہیں لگدا؟ چہرہ بھاویں کیہو جیہا وی ہووے۔
“کیا سٹیٹمنٹ ہے سر؟” اک 'پنجابی' نیوز چینل والے نے
'ہندی' چ سوال کیتا۔
سردول سنگھ نے اپنا پورا زور لا کے، جنی کو 'ہندی' اسنوں
آؤندی سی، اکٹھی کر کے، این ٹھیٹھ 'پنجابی' لہجے چ ، اپنی ڈک
ڈولے کھاندی 'ہندی' چ ، اپنا بیان دینا شروع کیتا۔
“اوہ کیا ہے کہ سویرے نوں وجے کے قریب سانوں کالج کے
پرنسپل دا ٹیلیفون آیا کہ کالج کے گرلز ہوسٹل میں ایک لڑکی نے
پھاہا لے لیا ہے۔ جے لدھیانہ پلس کیہ مستعدی ہے کہ اسیں فوراً
ہی جہاں پر آ پونچے۔ جہاں اعتے ہی مینے، جانی کہ سردول

35
سنگھ اے.ایس.آئی. نے پوری صورتحال کو اپنے کنٹرول میں کر
لیا۔”
“سر! مدعے کی بات کیجیے، ادھر ادھر مت جائیے، جو کہنا
ہے سنکھیپ میں کہیں، ہمیں اور بھی کام ہیں۔” نیوز چینل والے
نے سردول سنگھ دی رام کہانی نوں وچوں ہی ٹوکدیاں،
جھنجھلاؤندے ہوئے کیہا۔
“جی تو میں کہہ رہیا ہوں، بئی ایک لڑکی نے پکھے کے ساتھ
لٹک کے خدکشی کر لی ہے۔ معاملہ خدکشی کا ہے، باقی پلس
تفتیش کر رہی ہے، جو وی ذمہ وار ویکتی ہونگے، انکو بخشا
نہیں جائے گا تے کڑی توں کڑی سزا دوائی جائے گی۔”
“سر! کوئی سوسائٹڈ نوٹ ملا ہے؟”
“کیا لکھا ہے سوسائٹڈ نوٹ میں؟”
“کیا ایگزامز کی ٹینشن تھی؟”
“کیا گھر والوں سے جھگڑا ہوا تھا؟”
“کیا پریم کی ناکامی اصلی وجہ ہے خدکشی کی؟”
“کیا لڑکی ماں بننے والی تھی؟”
“لڑکی کے پیٹ میں جو بچہ تھا وہ کسکا تھا؟”
تتھ اتے شبداولی، دونوں مکا چکا سردول سنگھ، اپنے اپر پئی
سوالاں دی اس واچھڑ نال اکا ہی بوندل گیا۔
“میں کیہا بئی تفتیش حالے چل رہی ہے۔ دوشیاں کو بالکل وی
بخشا نہیں جاؤگا تے کڑی سے کڑی سزا دوائی جاؤگی۔”

36
“سر! ون مور کوئسچن پلیز! آج کلھ لدھیانا پولیس کی گرتی
ہوئی ساکھ کے بارے میں آپکا کیا کہنا ہے؟ کیا لدھیانا پولیس اپنی
گرتی ہوئی ساکھ کو بچا پائیگی؟” اک راشٹری نیوز چینل دے
رپورٹر نے سردول سنگھ تے اک ہور سوال داغ دتا۔
سردول سنگھ دی ہندی اتے جواب، ہن تک دوواں دا کوٹا مک
چکا سی۔ اینی ساری ہندی بول کے سردول سنگھ نوں ہونکنی
چڑھ گئی سی۔ لگ رہیا سی کہ اس دی بولن سمرتھا وی 'رسیشن'
دے اثر ہیٹھ آ گئی سی۔
اپنی ڈھلکدی جا رہی پینٹ نوں بوچدیاں سردول سنگھ نے بناں
سوال اتے غور فرمائے، اپنا رٹیا رٹایا جواب ٹھوک دتا۔
“میں کیہا تفتیش جاری ہے۔ جیسے ہی مینوں جانی کہ سردول
سنگھ اے.ایس.آئی. کو خبر ہوتی ہے، میں فوراً تمکو خبر کروں
گا۔ دوشیاں کو کڑی سے کڑی سزا دوائی جاؤگی۔” آکھ کے
سردول سنگھ نے اپنی آفیشل سٹیٹمنٹ تے بریک لگا دتی۔
ٹی.وی. صحافی مشکڑیں ہسدے ہوئے، کڑیاں ول نوں ہو
ترے اتے کڑیاں وی الر الر کے کیمرے دے فریم چ آؤن دی
پرزور کوشش چ رجھ گئیاں۔
پتہ نہیں کسدی چاندی ہو رہی سی؟
کڑیاں دی جاں ٹی.وی. صحافیاں دی؟
پرنٹ میڈیا والے وچارے نموجھانے جہے ہو کے ایہہ سارا
منظر دیکھ رہے سن اتے من ہی من کڑھ رہے سن، کہ ایہہ

37
راکھش کتھوں آ گئے ساڈی اندرسبھا تے ڈاکہ مارن نوں؟
تیج وِیر گگن دا ہتھ پھڑ، کونے چ پئی کرسی تے بیٹھے،
بڑبڑ کری جا رہے سردول سنگھ ول ہو تریا۔
“سر! تہانوں کیہ لگدا کہ معاملہ خدکشی دا ای اے؟ آئی مین
کسے ہور سنبھاونا تے غور نہیں کیتا تسیں؟” تیج وِیر نے
سردول سنگھ دے ساہمنے پئی کرسی ملدیاں سوال کیتا۔
“ایہہ کون آ بئی؟”
سردول سنگھ نے تیج وِیر اتے تیج وِیر دے سوال، دوہاں نوں
انگولیاں کردیاں، گگن نوں بڑی بے رخی نال پچھیا۔
“سمجھو چھوٹا بھرا اے اپنا سردول سنگھ جی! کالھی کالھی
چ جان پچھان کراؤن دا موقع ای نی لگیا۔ ایہہ تیج وِیر سنگھ
شیرگل، اج ای جائن کیتا اہنے اپنے اخبار چ ایز اے کرائم
رپورٹر۔”
تیج وِیر نے ملاؤن لئی اپنا سجا ہتھ سردول سنگھ ول ودھایا
تاں اسنے ہتھ ملاؤن دی جگہ، اسدے ہتھ ول ایوں ویکھیا جیویں
فیصلہ ہی نہ کر پا رہیا ہووے، کہ بادشاہ سلامت اس حقیر بندے
نال ہتھ ملاؤن جاں نہ۔
جاں ہو سکدا کہ ایہی سوچ رہیا ہووے، کہ اس حقیر بندے نے
بادشاہ سلامت ول ہتھ ودھاؤن دی جرئت کیویں کیتی؟
جاں خبرے ایہی سوچ رہیا ہووے، کہ اس دی اس گستاخی دے
بدلے کیوں نہ اسدا ہتھ ہی قلم کر دتا جائے؟

38
پھر اسنے بڑی مشکل نال اپنا ہتھ تیج وِیر ول ودھایا تے لگ
بھگ اسدے ہتھ نال چھہا کے، اکدم ایوں واپس کھچیا، جیویں کتے
تیج وِیر نوں کوئی چھوت دی بیماری لگی ہووے۔
اس گھٹیا آدمی دی، اس کمینی حرکت لئی، تیج وِیر دا من اس
پرتی ترسکار نال بھر گیا۔
اس وار کدرن رکھے پر مضبوط لفظاں چ ، اسنے اپنا سوال
پھر دہرایا۔
“تے ہور کیہ دسدا؟ سدھا سادہ خدکشی دا اوپن تے شٹ کیس
اے۔ کڑیاں دے ہوسٹل دا کمرہ، دروازہ اندروں بند، کھڑکی نوں
گرل، کسے دوجے بندے دی موجودگی دا کوئی چانس نہیں، تاں
ہور کیہ کسے بھوت پریت نے آ کے پھاہے ٹنگتا کڑی نوں؟”
سردول سنگھ نے تیج وِیر نال نظراں ملائے بغیر، جواب دے کے
ایوں مونہہ بچکایا، جیویں اپنے ولوں تیج وِیر دی کم عقلی دا مذاق
اڈایا ہووے اتے نال ہی کھڑے سپاہی نوں حکم دندنایا، “جاہ اوئے!
جا کے پتہ کر کنے وجے آلیاں خبراں چ دکھاوں گے ایتھوں
بارے! نالے ہریک توں اڈو اڈ، پوری جانکاری لے کے آؤنی اے۔
کوئی کتاہی نہیں ہونی چاہیدی، نہیں تاں ریلا بنادوں تیرا میں، دس
'تا تینوں۔”
اپنے اس حکم راہیں سردول سنگھ نے پرزور کوشش کیتی کہ
اس ناسمجھ چھوکرے نوں اپنی طاقت تے عہدے دا بھرپور
مظاہرہ کر سکے۔

39

“جی جناب!”
سپاہی وچارا صاحب دی ناجائز آکڑ دا شکار ہویا، نیوز چینلز
والیاں دے پچھے لپکیا۔
“پر پھیر وی، تسیں حالاتاں ول پوری طرحاں غور نہیں کیتا
اے.ایس.آئی. صاحب! جے تسیں تتھاں ول ذرا ہور دھیان نال نظر
مارو، تاں شاید کوئی ہور سنبھاونا وی نظر آئیگی تہانوں؟ آئی
مین...۔”
تیج وِیر نے بناں کوئی اثر قبولے سگوں اگے نالوں ہور
رکھے اتے ہور مضبوط سر چ اپنی گل دہرائی، تاں سردول
سنگھ دے ستیں کپڑیں اگ لگ گئی۔
اپنا پلسیا رعب غالب کرن دیاں تمام کوششاں تے ، اک کل
دے پدی جہے چھوکرے ہتھوں پانی پھردیاں دیکھ، اوہ پوری
طرحاں اپنے ہتھیوں اکھڑ گیا۔
تیج وِیر نوں وچوں ہی ٹوکدیاں، اسنے زہر اگلنی شروع کر
دتی۔
“نہ ہن توں، کل دا چھوکرا، پلس نوں اوہدا کم سکھائینگا
اوئے؟ اکھے کل دی بھوتنی، سویاں چ ادھ۔ تھونوں ایتھے وڑن
کیہ دیتا میں تے توں مینوں ای پٹھے سدھے سوال کرن لگ پیاں
اوئے؟ سالا وڈا صحافی کڈھیا کتوں دا! کیہ پدی تے کیہ پدی دا
شوربا! سینڈھ پونجھنا نی آیا ہلے تے چلیا پلس نوں سوال کرن۔
سوال پلس پچھدی ہندی آ کاکا بلی! پولیس نوں سوال پچھیں گا تاں

40
بڑے مہنگے بھاء پؤُ تینوں! اج کل تاں ہریک ایرا گیرا نتھو کھیرا
پلس نوں ٹچ ای نی جاندا! چل ہن پترا واچ ایتھوں! دیکھیں کتے
جاڑھ تھلے آ گیا سردول سنگھ اے.ایس.آئی. دے تاں...پلس دے
ہتھ نی دیکھے کاکا حالے توں!”
جاپ رہیا سی کہ سردول سنگھ دی شبداولی 'توں ہن 'رسیشن'
دا اثر ختم ہو گیا سی۔ اپنے خاص پلسیا انداز چ ، تیج وِیر دی تہہ
لا کے، جاں ایوں کہہ لؤ کہ اس حقیر بندے دی بادشاہ سلامت دے
ساہمنے ہتھ ودھا کے کیتی گستاخی دی معقول سزا دے کے،
سردول سنگھ نوں تسلی جیہی ہو گئی۔
'اوہ تاں صحافی ہون کرکے ماڑی جیہی ڈھل ورتا 'تی، نہیں
تاں ایتھے ای ڈھاہ کے ایہو جیہی چھترول پھیرنی سی سالے دے،
کہ ساری صحافت چڈیاں تھانیں باہر نکل جانی سی۔'
من ہی من سوچدا سردول سنگھ ناساں تھائیں پھنکارے مارن
لگ پیا۔
“اے.ایس.آئی. صاحب! نہ تاں میں کوئی ایرا گیرا ہاں، تے نہ
ہی کوئی نتھو کھیرا! شاید تسیں غور نہیں فرمایا کہ میرا ناں تیج
وِیر سنگھ شیرگل اے۔ تے ایہہ کل دا چھوکرا، جانیں کہ میں،
پنجاب دے اک نامور اخبار 'روزانہ خبرناما' دا کرائم رپورٹر ہنا
واں۔ تے موقعہ واردات تے اپڑن لئی اک صحافی نوں کسے
اے.ایس.آئی. دے رحمو کرممو دی ضرورت نہیں، بلکہ ایہہ حق
بندا اے اسدا۔ تے پولیس دے ہتھاں بارے تاں مینوں اینا کو ہی پتہ

41
سی کہ بہت لمبے ہوندے نے، پر اینا نہیں پتہ سی کہ اک باعزت
شہری نال، ادب نال ملاؤن توں پہلاں ہی مک جاندے نیں۔ ہاں،
البتہ پولیس دی زبان دی لمبائی بارے کوئی شک شبھا باقی نہیں
رہیا ہن۔ میں ایتھے کسے نوں اسدا کم سکھاؤن نہیں آیا، بلکہ اپنی
ڈیوٹی بھگتاؤن آیاں، تے پولیس نوں سوال میں کوئی اپنا شوق
پورا کرن لئی نہیں پچھیا، بلکہ اپنی ڈیوٹی انجام دتی اے۔ تے
پولیس دا فرض ایہہ بندا اے کہ اک صحافی دے جائز سوالاں دا
بندا جواب دیوے، کیونکہ صحافی عوام دی آواز نیں۔ نہ کہ ایہہ کہ
اس اپر اپنی وردی دا ناجائز رعب جھاڑن دی کوشش کرے،
بدزبانی کرے۔ تسیں شاید بھل گئے اوں جناب اے.ایس.آئی.
صاحب، کہ تسیں اس ملک دے کوئی تاناشاہ حاکم نہیں؛ بلکہ
لوکاں دی، لوکاں دوارا چنی ہوئی، لوکتنترک سرکار دے اک ادنیٰ
جہے ملازم ہو؛ جنتا دے سیوک، جسدا پرم کرتو جنتا دے جانو
مالو دی رکھیا کرنا ہے، نہ کہ اوہناں تے اپنی وردی دی پاور دا
رعب جھاڑنا۔ ایہہ وردی دی پاور سرکار نے تہانوں غنڈے
بدمعاشاں نال دو ہتھ کرن لئی دتی اے، نہ کہ کسے ذمہ وار شہری
اتے رعب جھاڑن لئی۔ تے اک آخری گل؛ میں تاں پولیس دے ہتھ
وی دیکھ لئے اتے زبان وی، پر جناب سردول سنگھ اے.ایس.آئی.
صاحب! تسیں حالے تک شاید قلم دی طاقت نہیں دیکھی!”
جناب سردول سنگھ اے.ایس.آئی. صاحب تاں حیرانی نال
مونہہ اڈی، جیویں اپنی کرسی چ گڈیا ای رہ گیا۔

42
گگن استوں وی زیادہ حیرانی نال بھریا، تیج وِیر دے مونہہ
ول ایوں جھاکی جا رہیا سی، جیویں دنیا دے اٹھویں عجوبے دے
درشن کر رہیا ہووے۔
سردول سنگھ نوں سکتے دی حالت چ بیٹھا چھڈ، تیج وِیر
گگن دا ہتھ پھڑکے اک جھٹکے نال اپنی کرسی 'توں اٹھیا اتے
گگن نوں اپنے نال لگ بھگ گھڑیسدا ہویا، ہوسٹل دے گیٹ چوں
باہر ہو گیا۔

*****

43
“توبہ توبہ توبہ! اوئے بھراوا کیہ چیز آں بئی توں؟ نوکری دا
پہلا ای دن، تے ایڈی دیدا دلیری؟ توں تاں یار اوس اے.ایس.آئی.
دی این منجی ٹھوک کے رکھتی دھرم نال! بڑا پٹھا پنگا لے لیا یار
توں! من لا مترا جے تاں سالے دا صدمہ کھا کے ہارٹ فیل ہو
گیا، پھیر تاں ہو جو بچاء؛ نہیں تاں مترا سمجھ لے بئی دانہ پانی
مک گیا تیرا اس فانی جہان 'توں! ماڑا جیہا وہلا ہو لین دے توں
اوہنوں ایتھوں، دیکھیں 'آدم بو آدم بو' کردا پھرو سارے جہان چ
میرے سالے دا تینوں لبھن لئی! نرا کھڑپے سپ دی سری نوں ہتھ
پا لیا بائی توں! ہن نی مندا ڈنگ مارے توں بناں...ناں...!”
تیج وِیر ول حیرانی نال دیکھدا گگن، بنا رکے، زبان نوں ٹوپ
گیئر چ پائی، واہو داہی بولی جا رہیا سی۔
“...اوئے توں جاندا نی اوس سردول سنگھ نوں! بڑی کتی چیز
آ اوہ! سپاہی بھرتی ہویا کیویں اے.ایس.آئی. بنیا، ایہہ میں جانداں
ویر! اوئے بڑی پہنچ اے اوہدی میرے سالے دی...تے اتوں دی
تیری نوکری دا اج پہلا ای دن، نوکری تاں تیری گئی سمجھ مترا
اج ای! بھاویں لکھالا میتھوں! تے پھیر بناؤُ تیرا مور اے.ایس.آئی.
سردول سنگھ ہتھاں نوں تھک لا کے! سچ ای کیہا سی ویر میرے
تینوں اہنیں، حالے توں سچیں پلس دے ہتھ نی دیکھے دھرم نال!
تیرا حالے واہ نی پیا ایہناں جلاداں نال ویر میرے! ایہہ تاں بندے
کھانے دینت نے نرے بندے کھانے! تے سالے ڈکار وی نی
ماردے کھا کے! ...پر یار ! اک گل پکی آ، بئی دلیری نوں من

44
گئے تیری نوں! دیکھن نوں لگدا تاں ہینی یار توں ایہو جیہا؟
دیکھن نوں تاں امیر خان آنگوں این چاکلیٹی ہیرو جیہا لگدیں، پر
آہ سالا سنی دؤل آلا گڑھکا کتھوں لیاندا بھراوا توں...ہیںء؟ ...اوں
سالا بوتھا دیکھن آلا سی اوس سردول سیوں دا، ایؤں لگدا سی
جیویں پھل بھری فٹ بال دا ٹھاہ بھڑاکا پے گیا ہووے! سالے دی
جماں ای پھوک نکل گی دھرم نال! کُتے کھانی تاں بتھیری کیتی
توں یار اوہدے نال! سالا سمجھدا وی رب نوں ٹب ای سی۔
...ویسے تاں سچیں دساں، بئی سالا سواد بڑا آیا دھرم نال! پر بائی
دیکھ لئیں، تاراں کھڑک پئیاں ہونیاں نے، اپنے دفتر چ اپڑن توں
پہلاں پہلاں! اپنے ہٹلر دے اسسٹینٹ بینس نال رشتے داری وی
تاں پیندی آ میرے سالے دی! کوئی نہ کوئی کارا ہویا لے توں!”

45
گگن دا ایف.ایم. ریڈیو نان سٹاپ وجدا رہیا، تے اوہ دوویں
کالج توں باہر آ گئے۔
تیج وِیر نے موٹر سائیکل پارکنگ چوں باہر کڈھیا اتے کک
مار دتی۔ گگن بادستور بولدا بولدا پچھے بیٹھ گیا، تے تیج وِیر نے
گیئر پا دتا۔
گھمار منڈی چونک پہنچ کے تیج وِیر نے سدھا بھائیبالے
چونک ول جان دی بجائے، موٹر سائیکل سجے ہتھ آرتی سنیمے
ول نوں موڑ دتا تے وچالے جہے جا کے اک تمنزلا عمارت دے
ساہمنے جا کے بریک مار دتی۔
ہن اوہناں دی منزل اس عمارت دی بیسمنٹ چ بنیا اک
کیفٹریا سی۔
سیلف سروس کاؤنٹر توں کوفی دے دو مگ قابو کر، تیج وِیر
پہلاں توں ہی ٹیبل ملی بیٹھے گگن دے ساہمنے جا بیٹھا۔
“یار! میں قدا بک بک کری جاناں، ہن توں وی کجھ فٹ
مونہوں! آخر ایڈا پنگا کاہتوں لے لیا یار توں؟ ہن دس بئی تیرا کیہ
بنوں کالیا؟”
“دیکھ یار گگن! جو ہوؤُ دیکھی جاؤ، وین وی ریچ د برج، وی
ال کراس اٹ، او کے؟”
“چل اوہ تاں ٹھیک اے، پر اک گل تاں دس بئی اوہ کیہڑی
'سنبھاونا سنبھاونا' دی رٹ لائی ہوئی سی توں اوتھے یار؟ اوئے
کتے اوہ سنبھاونا سیٹھ تاں نی یاد آگی تینوں بھوجپری فلماں آلی؟

46
اوں رن بائی جی چوٹی دی آ دھرم نال! پورے کھلے ڈلھ ہتھاں
پیراں آلی! این تیرے ویر دے میچ دی! کیہ کہناں؟”
تیج وِیر نے بڑی تسلی نال کوفی دا گھٹ بھریا اتے کدھروں
گل شروع کر کے، کدھر نوں لئی جا رہے گگن ول بڑی شانت
مدرا نال مسکرا کے دیکھیا۔
چھ فٹ نوں پہنچدا قد، بھریا ہویا مضبوط جُثا، کٹ کے
سنواری ہوئی داڑھی، کنڈیاں مچھاں، پوچویں پگ اتے پوری
روئبدار پرسنیلٹی؛ پر دلوں؟ این بچیاں وانگوں معصوم۔ دل وچ ول
چھل تاں پایا ہی نہیں سی رب نے، تے جے پایا وی ہونا تھوڑا
بہت، تاں اوہ سارے دا سارا کڈھ کے، اپنیاں کنڈیاں مچھاں چ
دے لیا ہونا پتندر نیں۔ عین صاف دل ہس مُکھ بندہ۔

47
پہلی ملاقاتے ہی گگن بہت پسند آیا سی تیج وِیر نوں۔ ایہو
جہے لوک بہت گھٹ ہوندے نے اس دنیاں وچ۔ دنیاں دی اس منڈی
وچ ایہو جہے لوکاں دی ہمیشہ شارٹج بنی رہندی ہے۔ این بیش
قیمتی نگینہ،یاراں دا یار۔
بس بولدا بہت سی۔ اوہنوں دیکھ کے تیج وِیر نوں 'شعلے' دا
اوہ سین یاد آ جاندا، جدوں جے تے ویرو بسنتی دے ٹانگے تے
بیٹھ کے رامگڑھ جاندے نیں۔ ٹانگے توں اتر کے ویرو کہندا ہے۔
“ہائے! کیا پیاری باتیں کرتی ہے۔”
تاں جے کہندا ہے۔
“ 'پیاری' نہیں، بہت 'ساری' باتیں کرتی ہے۔”
ایہہ گگن وی کم بخت 'بہت ساری باتیں' کردا سی، پر کردا
'بہت پیاری باتیں' سی۔
“یار گگن! تینوں ساہ لین چ تکلیف تاں نی ہندی؟”
“کیوں؟ مینوں کیہڑا دمہ ہوئٔے؟ نہ توں وچوں آہ گل کیوں
پچھی بئی؟”
“میں سوچیا بئی یار توں اپنے مونہہ نوں موقع کیہڑے ویلے
دناں ہنا ساہ لین دا؟ ہر ویلے تاں بول بول کے کم لائی رکھداں
وچارے نوں!”
بڑا گمبھیر جیہا مونہہ بنا کے تیج وِیر نے آکھیا، تاں گگن
ٹھہاکا مار کے ہس پیا۔
“واہ بئی واہ! اسیں لوکاں تے چوٹاں لائیدیاں نے تے توں

48
یاراں تے ای چوٹ کر گیا؟ چل ہاسے آلی گل تاں ہاسے چ
رہی، پر یار! دس تاں صحیح؟ توں اتھے اجیہا کیہ دیکھ لیا، بئی
توں جا کے سدھا اے.ایس.آئی. نال ای پنگا لے لیا؟ آخر توں کہنا
کیہ چاہندا سی، جیہڑا اینا کھجھاتا توں اوہنوں؟” ہن کدرن گمبھیر
سر چ گگن نے سوال کیتا۔
“یار گگن! توں اس کمرے چ کوئی خاص گل نوٹ نہیں
کیتی؟”
“یار سدھی جیہی گل آ، بئی آپاں تاں فوٹواں کھچیاں، تاں جو
اک ادھی اخبار چ چھپن دے کم آ جے۔ نالے پولیس دی سٹیٹمنٹ
تاں مل ای گئی اے۔ ہور کسے گل نال آپاں نوں کیہ مطلب؟ باقی
جو دیکھنا پرکھنا ہویا، تاں اوہ کم پولیس دا اے، آپے ای دیکھی
پرکھی جاؤ اوہ! ...پر یار! توں آخر کہنا کیہ چاہنیں؟ گل میرے
پلے جیہی نی پئی!”

49
“گل بڑی سدھی جیہی آ گگن کہ ایہہ معاملہ خدکشی دا نہیں،
بلکہ قتل دا اے۔” تیج وِیر نے بڑے ای ٹھرھمے نال کیہا۔
“ہیںء؟ اوہ کیویں یار؟ جدوں توں اے.ایس.آئی. نال پنگا پائی
جاندا سی، ادوں وی میں پچھدا پچھدا ای رہ گیا، بئی توں کہنا کیہ
چاہنیں؟ ٹھیک ای تاں کہندا سی سردول سیوں بئی معاملہ سدھا
سادہ خدکشی دا اے۔ ہو سکدا ہن تک کوئی سوسائٹڈ نوٹئیڈ وی لبھ
گیا ہونا پولیس نوں اوتھوں۔ تے جے نہیں وی ملدا، تاں وی کیہڑا
سوسائٹڈ دی کوئی رول بک بنی ہوئی آ، بئی سوسائٹڈ کرن والے
نے سوسائٹڈ نوٹئیڈ لکھنا ای لکھنا، نہیں تاں سوسائٹڈ کینسل
سمجھی جاؤگی؟”
“گگن، میرے ویر! مینوں شک ای نہیں، بلکہ پکا یقین اے کہ
ایہہ پکا قتل دا معاملہ اے۔ گنی متھی سازش دے تحت کیتا گیا اک
سوچیا سمجھیا قتل۔ آئی رپیٹ، موقعے دی گرمی کھا کے کیتا گیا
قتل نہیں، بلکہ پہلاں توں ہی سوچیا وچاریا پلینڈ مرڈر۔”
“پر یار! تیرے اس یقین دا آدھار کیہ اے؟ کجھ میرے پلے وی
تاں پا!”
“اک نہیں، بلکہ کئی ایسے تتھ نے، جو اس گل دی چیک چیک
کے گواہی دے رہے نے کہ ایہہ اک پری پلینڈ کولڈ بلڈڈ مرڈر اے۔
پہلی گل، کڑی اوس کمرے چ اکلی رہ رہی سی، اوہ وی اک
دوک دناں توں نہیں بلکہ لمبے عرصے توں۔ تے شاید، شاید کی،
بلکہ پکا، اسدے اس کمرے چ اکلے ہی ہون دی قاتل نوں پکی

50
خبر سی۔ عموماً ہوسٹل چ اک کمرہ دو جاں دو توں ودھ کڑیاں
دوارا شعر کیتا جاندا اے، جیویں کہ اس کمرے چ پئے دو
منجیاں 'توں ہی ظاہر سی کہ کمرہ دو کڑیاں دے رہن لئی سی۔ پر
مرحومہ دی روم میٹ کڑی کافی عرصے توں اس روم توں کنارہ
کر چکی سی۔”
“ہاں، واردات دی رات تاں ظاہر ہی اے کہ کڑی اتھے اکلی
ہی سی، پر دوجی کڑی اک دوک دن لئی وی تاں اپنے گھر وغیرہ
گئی ہو سکدی اے؟ ایہہ توں کیویں کہہ سکدا ایں کہ لمے عرصے
توں کڑی اکلی رہ رہی سی؟ نالے ایہدا اس گھٹنا نوں قتل ثابت
کرن چ کیہ رول آ؟”
“لک گگن! اوس کمرے چ دوسری کڑی دی پریزینس دی
چغلی کردی کوئی وی چیز موجود نہیں۔ منجے تے بسترا نہیں،
بک شیلف تے کوئی کتاب نہیں، سٹڈی ٹیبل وی بالکل خالی؛
مطلب کہ مرحومہ دی روم میٹ دی پکے طور تے روانگی دی
ہر نشانی۔ تے اتوں دی اسدا کسے نے وی، کتے وی، کوئی ذکر
نہیں کیتا۔ مطلب صاف اے کہ اسدی روانگی اتھوں پکے طور
تے اتے کافی دیر پہلاں ہو چکی سی۔ ویسے ایہہ میرا اندازہ ہی
اے، باقی اسدی تصدیق تاں آرام نال ہو سکدی اے۔ ایہہ تاں کوئی
مسٹری نہیں۔”
“وزن تاں ہے یار تیری گل چ ، تاں پھیر اگلا پوائنٹ؟”
“دوجی گل ایہہ کہ مینوں پکا یقین اے، کہ اتھے کوئی سوسائٹڈ

51
نوٹئیڈ نہیں ملن لگا۔ کامن سینس دی گل اے کہ سوسائٹڈ نوٹئیڈ
لکھن والا سوسائٹڈ نوٹئیڈ نوں چھپا کے کیوں رکھے گا؟ اوہ تاں
ایسی جگہ تے پیا ہونا چاہیدا سی کہ بڑی آسانی نال، ٹھاہ کرکے
برآمد ہندا؛ نہیں تاں کوئی سوسائٹڈ نوٹئیڈ لکھے گا ہی کیوں؟ گگن
میرے ویر، جے معاملہ خدکشی دا ہی ہوندا تاں سوسائٹڈ نوٹ دا
ملنا بہت سبھاوک سی۔ کیونکہ عموماً خدکشی جیہا قدم، کوئی
شخص کدوں اٹھاؤندا ہے؟ جدوں اوہ اپنی زندگی چ پوری
طرحاں نراش ہو چکا ہووے۔ کسے ایسی سمسیا نال دو چار
ہووے، جسدا حل کردیاں کردیاں پوری طرحاں نال تھک چکا
ہووے۔ موجودہ حالاتاں اگے پوری طرحاں نال ہار چکا ہووے۔
تے جاں پھر کسے ویکتی وشیشی توں ہی اینا کو تنگ آ چکا
ہووے، جاں کسے دوارا جان بجھ کے اینا زیادہ تنگ کیتا جا رہیا
ہووے، کہ جان دین توں بناں چھٹکارا ممکن ہی نہ لگے۔ خدکشی
کوئی 'بائی د وے ٹائیپ' کرن والا کم نہیں گگن، کہ چلو، ایہہ وی
ٹرائی کر لینے آں۔ بلکہ کسے وی مسئلے دا ایہہ انتم حل اے۔
مصیبت توں نجات پاؤن دا آخری رستہ، د لاسٹ وے! تے عموماً
خدکشی دا راہ اختیار کرن والا ویکتی، دنیاں نوں ایہہ دس کے
جان دا چاہوان ہوندا ہے کہ کیوں؟ ...کیوں اسنوں ایہہ آخری رستہ
اختیار کرنا پیا؟ ہاں، اس تھیئری چ اپواد ہو سکدا اے، ایہہ میں
من کے چلداں، پر ایہہ کوئی اکلوتی وجہ نہیں میرے نقطے نگاہ
دی۔” کوفی دا اک ہور گھٹ بھردیاں تیج وِیر نے کیہا۔

52
گگن حیرانی نال تیج وِیر دے چہرے ول اک ٹک دیکھی جا
رہیا سی اتے اتسکتا وس اپنے ساہمنے پئے کوفی دے مگ نوں
تقریباً بھل ہی چکا سی۔ تیج وِیر نوں کوفی دا گھٹ بھردیاں دیکھ،
اسنوں وی اپنی کوفی دی یاد آئی تے دیکھا دیکھی اسنے وی مگ
چک کے مونہہ نوں لا لیا۔

53
“...تے ہن سن اصلی وجہ میرے یقین دی۔ گگن میرے دوست!
واردات دی رات اس کمرے چ اک ہور شخص وی موجود سی،
تے اوہ وی اک مرد۔”
“ہیںء؟” گگن دی کوفی مگ چوں اچھلنوں مساں ہی بچی۔
“یار! گرلز ہوسٹل ہووے، رات دا وقت ہووے، اکلی لڑکی دا
کمرہ ہووے، تے کمرے چ اک مرد دی موجودگی؟ متر پیارے!
اوہ کوئی کمپنی باغ نیں، بئی جیہدا جی آوے، مونہہ چکیا تے سیر
تے تر پیا۔ مرد ذات نوں تاں اگلے دنے نیں پھڑکن دیندے اوتھے،
تے توں رات دی گل کرداں؟ اوہ بے بے نی بیٹھی دیکھی ہوسٹل
دے گیٹ موہرے توں؟ تے نالے اوہ میڈم سرلا لتا جی، ہوسٹل
وارڈن صاحبہ! ماڑے موٹے بندے نوں تاں اوہ کچا ای کھا جے
دھرم نال!”
“نہیں ویر جی، نہیں۔ اوس کمرے چ ، اوس رات اک جنا؛ اک
جنی نہیں، آئی رپیٹ اک جنا؛ ہور موجود سی۔ کیویں سی، کون
سی؟ ایہہ میں حالے نہیں کہہ سکدا، پر موجود یقیناً سی۔ تے اوہ
وی مرحومہ دا جانیا پچھانیا، این اسدی مرضی نال، اسدی سنگت
چ ، جاں کہو اسدے پہلو چ ؛ شت پرتیشت موجود سی۔ اوس
شخص دی آمد، نہ ہی اچن چیت سی تے نہ ہی زبردستی۔ اوس
مسٹری مین دی آمد پہلاں توں ہی طے شدہ شیڈیول دے مطابق
سی۔ تے گگن میرے ویر! مرحومہ دی سہمتی نال، آئی رپیٹ،
سہمتی نال دوہاں نے واردات ہون توں پہلاں سنبھوگ کیتا، اے

54
سیکچوئل انٹکورس ود میوچئل کنسینٹ مائی ڈیئر فرینڈ!”
“اینیاں گلاں، این ہک ٹھوک کے، اینے یقین نال؟ اوہ کیویں
بئی؟”
گگن حیرانی اتے اتسکتا، دوواں دی چرم سیما تے پہنچ چکا
سی۔
“غور کر گگن، کمرے دے فرش تے پیا اوہ سگرٹ دا ٹوٹا۔
چلو منیا کہ اوہ سگرٹ مرحومہ نے وی پیتی ہو سکدی اے،
بھاویں کہ اس سگرٹ دے ٹوٹے تے لپسٹک دا کوئی نشان نظر
نہیں آ رہیا سی، جدوں کہ مرحومہ دے بلھاں تے مردے وقت
وی لپسٹک موجود سی، پر پھیر وی منیا کہ سگرٹ اسنے پیتی ہو
سکدی اے؛ پر اوہ کنڈوم دا خالی پاؤچ؟ اوہ اک ایسا ثبوت ہے
گگن، جو چیک چیک کے گواہی دے رہیا کہ اس کمرے چ ،
اوس رات، اک آدمی موجود سی۔ دوویں سنبھوگرت ہوئے، تدے
ہی کنڈوم دے استعمال دی نوبت آئی۔ دیکھ لئیں، استعمال شدہ
کنڈوم وی اتھوں کتوں ہی مل جائے گا؛ جے پولیس نے باریکی
نال اتھوں دی تلاشی لئی تاں۔ پوسٹ مارٹم دی رپورٹ چ دوہاں
دے سنبھوگرت ہون دی گل وی ساہمنے آ جائے گی۔ باقی کمرے
دے فرش تے پئی لڑکی دی برا اتے پینٹی وی اسے گل دی
گواہی دے رہیاں ہن اتے بسترے دی حالت توں وی اس گل دا
سہجے ہی اندازہ لگایا جا سکدا ہے۔ رہی گل اسدی طے شدہ آمد
دی، تاں لڑکی دی حالت ول غور کر گگن! لڑکی دے چہرے تے

55
میک اپ دی پرط حالے وی موجد سی۔ بلھاں تے لپسٹک، جو
شاید سنبھوگرت اوستھا چ بکھر گئی ہونی اے، پر موجود
ضرور سی۔ اسے طرحاں اکھاں چ کجل دی حالت وی بالکل
سیم، بٹ اٹ واز دیئر۔ کیوں کر اک سون لگی لڑکی، تازہ تازہ
میک اپ متھ کے سوؤنگی بھلاں؟ آخر کیوں اک تنہا لڑکی، رات
نوں 'سیکسی لانجریز' پہن کے سوؤنگی، جسنوں پہن کے سون
چ اسودھا محسوس ہندی ہے؟ ویر میرے! رات نوں سون لگیاں
عورتاں میک اپ لگا کے نہیں، بلکہ اتار کے سوندیاں نیں۔ توں
ویاہیا ورھیا بنداں، میرے نالوں بہتر جاندا ہوئیں گا۔ لڑکی نے رات
نوں چمچماؤندا میک اپ کیتا، سیکسی لانجریز پہنی؛ جسدا کنفرٹ
نال کوئی سنبندھ نہیں، سنبندھ ہے تاں صرف اتے صرف عورت
دے بدن دی خوبصورتی نوں ہور اجاگر کرن نال ہے۔ جسنوں
پہنن دا اکو اک مقصد، ساتھی مرد دیاں کام بھاوناواں نوں اتیجت
کرنا ہی ہے بس۔ ویر میرے! لڑکی اتے کمرے دے حالات، چیک
چیک کے گواہی دے رہے نے، کہ اس رات اوس کمرے چ اک
مرد ذات موجود سی، تے اسدی آمد پہلاں توں ہی طے شدہ سی۔
نہ صرف اسدی آمد چ لڑکی دی سہمتی سی بلکہ اوہ اس شخص
دی اڈیک چ ، ہار شنگار لگا کے 'پیا ملن' دی راہ دیکھ رہی سی۔
تے استوں ایہہ وی ظاہر ہوندا اے کہ ایہہ کوئی پہلی میٹنگ نہیں،
بلکہ سلسلہ وار ملاقاتاں دی ہی اک کڑی سی، جو لڑکی دے قتل
صدقہ آخری ہو نبڑی۔ تے ایہہ وی کہ لڑکی دی روم میٹ کافی

56
دیر توں، تے شاید پکے طور تے ہی اوس کمرے نوں الوداع
کہہ چکی سی۔ تاں ہی تاں ایہہ ملاقاتاں دا سلسلہ بن پایا۔”
“واقعی یار! گلاں چ تاں پورا دم آ تیریاں چ ! تیرے کہن دا
مطلب بئی کسے ڈھنگ تاریخے نال، بندہ کڑی دے کمرے چ
پہنچیا، دوناں نے سیکس وی کیتا، تاں پھیر قتل دی نوبت کیوں
آئی؟ کوئی تکرار ہوئی؟ تے تکرار اینی ودھی، بئی نوبت قتل تک
آ پہنچی؟”
“نہیں گگن! دوہاں چ کوئی تکرار ہوئی ہووے، تے تکرار
اینی ودھی ہووے کہ نوبت قتل تک آ گئی ہووے؛ ایہہ گل ہضم
نہیں ہندی۔ کیونکہ پھر ایہہ خدکشی والا سین وچ فٹ ہونا مشکل
سی۔ تے نالے اینی تکراربازی، جسدا سٹہ قتل تک جا پہنچے،
مدھم آواز چ نہیں ہو سکدی۔ ایہو جیہی تکراربازی دے سٹے
وجوں شور ہوندا اے گگن، جسنوں آس پاس دے کمریاں وچ سنیا
جا سکدا سی۔ جھگڑے دیاں آوازاں دا آس پاس دے کمریاں تک
اپڑنا لازمی سی۔ تے اتوں دی اک بندے دی آواز نے تاں سارے
ہوسٹل چ ترتھلی مچا دینی سی۔ بھل گیاں گگن؟ کڑیاں دا ہوسٹل
اے بھراوا! پر قتل تاں ہویا! تے ہویا وی ایوں، بئی کسے نوں
بھنک تک نی لگی۔ تے نالے رسی جیہی آئیٹم، جسدا اس کمرے
چ ہور کوئی رول میری سمجھ چ نہیں آؤندا؛ تے اوہ وی این نپی
تلی، اونی ہی لمبی رسی، جنی دی ضرورت سی؟ اسے لئی میرا
مننا گگن کہ ایہہ قتل پری پلینڈ سی۔”

57
“پر قتل ہویا کویں؟ بندے نے کیہا کہ بیبی چل ہن تینوں قتل
کرن دا موڈ بن گیا میرا، تے بیبی نے کیہا او کے ڈیئر، گو آن؟
کوئی لڑائی جھگڑا نیں، کوئی سٹ پھیٹ نیں۔ آئی مین، ظاہرا طور
تے تاں کوئی سٹ پھیٹ دا نشان نی نظر آیا ڈیڈ باڈی تے ۔ کوئی
چیک چلاہٹ نیں، کوئی شور شرابا نیں؟ اینی آسانی نال تاں نہیں
قتل ہو جاندا کوئی یار؟”
“اسدا جواب تیرے کیمرے چ ، میرے دوارا کھچیاں موقعہ
واردات دیاں تصویراں چوں تینوں مل جانا۔ ٹرائی کر!”
گگن نے اپنا ڈجیٹل کیمرہ کڈھیا اتے کیمرے دے پچھے لگی
سکرین تے موقعہ واردات دیاں تصویراں نوں اک اک کرکے
دیکھن لگ پیا۔ ہریک تصویر تیج وِیر دے ترکاں دی گواہی دیندی
ہوئی محسوس ہو رہی سی۔ تے پھر مرحومہ دیاں باہاں والی
تصویر تے گگن دی نگاہ جا ٹھہری۔
“اوہ مائی گاڈ! یو مین...؟”

58
“بالکل صحیح پہچانیا گگن۔ لڑکی دیاں باہاں تے ایہہ جو
نشان نظر آ رہے نے، ایہہ ضرور انجیکشن دی سوئی دے نشان
نیں۔ لڑکی کوئی گمبھیر بیماری توں گرست، کوئی ہاسپٹلائیزڈ
مریض نہیں سی کہ اسنوں اینے انجیکشن لگدے ہون۔ اک چلدی
پھردی نروگ تندرستی والی کڑی دیاں باہاں تے ایہناں نشاناں دا
مطلب؟ لڑکی ترنگ چ سی ویر میرے! لڑکی ضرور ڈرگ
ایڈکٹ سی تے کہن دی لوڑ نہیں کہ ایسے رمانٹک پلاں چ پوری
لور چ ہوئےگی۔”
“تے نشے دی لور اینی سر تے چڑھی ہوئی سی کہ سر تے
منڈراؤندی ملکل موتل اسنوں دکھائی ہی نہیں دتی۔ اس لئی بناں
کسے شور شرابے دے، بناں کوئی پرتیکریا دکھائے، قاتل دے
گھاتک منصوبے دا شکار بن گئی؟”
“ایتھے جا کے اک ٹوسٹ آؤندے گگن! کسے اک پل اسنوں
ایہہ احساس ضرور ہویا، کہ اس نال کیہ بھانا ورتن جا رہیا۔ میرے
خیال چ ایہہ اس گھڑی واپریا ہونا، جدوں قاتل این اسدے گل چ
پھاہا پاؤن لگیا ہوئےگا۔ آئی تھنک، این اس وقت کتے اسدیاں گیان
اندریاں چ چیتنا جاگی ہونی اے کہ موت اسدے سر تے نچ رہی
اے۔ پر، بھانا ورت ہی گیا آخر!”
“چکراں چ نہ پا یار! کھول کے بیان کر پوری گل!”
“کیونکہ گگن، میں اسدے سجے ہتھ دے انگوٹھے دی نال
والی انگل دے نہوں وچکار، تھوڑا جیہا فسیا ماس اتے خون لگیا

59
ویکھیا۔ ضرور کسے گھڑی اس چ چیتنا جاگی ہوئےگی تے
سبھاوک پرتیکریا دے طور تے اسنے اپنا ہتھ چلایا ہوئےگا، تے
ضرور اسدا ہتھ اس ویکتی دے چہرے تے جا لگا ہونا۔ تیز لمبے
نہوں دے اک گھروٹ صدقہ، لہو اتے ماس دے کجھ انش، اسدے
نہوں وچکار پھسے رہ گئے ہونے نیں۔ ایہو جہے موقعے تے
ایہو جیہا ایکشن ہونا این سبھاوک اے، پر شاید ادوں تک دیر ہو
چکی سی۔ نالے اینی پتلی رسی دا پھندا گل چ ہووے، تاں لٹکدیاں
موت ہون چ وقت ہی کنا کو لگدا؟ اتوں دی نشے دی بہتات والی
ترنگ۔ آئی ایم شیور کہ اسدی ریگلر ڈوز توں ودھ نشہ کری بیٹھی
سی کڑی، تے کوئی اتکتھنی نہیں ہووے گی جے کیہا جاوے، کہ
اسدے پچھے وی قاتل دی منصوبہ بندی ہی کم کر رہی ہووے گی۔
وچاری نوں بہتا احساس وی نہیں ہویا ہونا تے کھیل ختم۔”

60
“پر تیج وِیر! ایہہ وی تاں ہو سکدے کہ اس شخص دے اتھوں
جان توں بعد مرحومہ نے خدکشی کیتی ہووے۔ میں منداں کہ
حالات اس گل دی صاف گواہی دے رہے نے کہ اتھے کوئی نہ
کوئی بندہ ضرور موجود سی، پر اسدی روانگی توں بعد وی تاں
لڑکی ایہہ قدم چک سکدی سی؟ آئی مین دوہاں چ کسے گل نوں
لے کے، کوئی ایسی بدمزا سچئیشن کھڑی ہو گئی ہووے، کہ
لڑکی نے خدکشی ہی کر لئی ہووے۔ ایہہ وی ہو سکدا اے کہ
کوئی عشق محبت دا چکر ہووے؟ لڑکا پیر پچھے کھچ رہیا
ہووے؟ ویاہ توں انکار ملن دی صورت چ لڑکی خدکشی بارے
پہلاں ہی سوچی بیٹھی ہووے؟ اسے نیت نال رسی وی پہلاں ہی
مہیا کر لئی ہووے؟ پر لڑکے نوں مناؤن دی آخری کوشش وجوں
ملاقات رکھی ہووے؟ پر کوشش ناکام سدھ ہوئی، تے پھر آخری
سنبھوگ، لائیک 'لاسٹ رائیڈ ٹگیدر' تے پھر اس آخری ملاقات
توں بعد جیون دا انت، خدکشی۔ ایہہ وی تاں ہو سکدا اے تیج وِیر
کہ کیس خدکشی دا ہی ہووے؟”
“گگن، ایہو جہے معاملے چ تیری تھیئری ساریاں تھیئریاں
نالوں سٹیک ثابت ہوندی اے، پر جے معاملہ خدکشی دا ہو سکدا
ہووے تاں! پر ویر میرے! ایہہ معاملہ خدکشی دا ہو ہی نہیں
سکدا!”
“پر یار! این پھٹے تے گڈے کل وانگوں توں کیویں کہہ
سکداں، کہ معاملہ خودکشی دا ہو ہی نہیں سکدا؟ آخر میری

61
تھیئری دا ایسا کیہڑا توڑ اے تیرے کول، کہ توں خدکشی دی
سنبھاونا تے ای فُل سٹاپ لائی جاناں؟”
“چل پھر توں ہی دس گگن، کہ جے لڑکی نے خدکشی ہی
کیتی تاں کیتی کویں؟”
“کیتی کیویں کیہ مطلب؟ رسی دا پھندا بنایا، اک سرا پکھے
نال بنھیا، پھندا گل چ پایا تے لٹک گئی! کہانی ختم۔”
“کہانی ایوں نہیں نہ ختم ہندی ویر میرے! توں تاں میرا سوال
ای دہرایا، جواب نہیں دتا!”
“دیکھ یار! آہ گول مول جہیاں گلاں نہ کر توں! ایہہ سالیاں
گول مول جہیاں گلاں سن کے سر گھمن لگ جاندا میرا دھرم نال!
سدھے سادے لفظاں چ دس بئی مطلب کیہ آ تیرا؟”
“تاں پھر سن ویر میرے، دھیان نال این کن لا کے! کڑی نے
رسی دا پھندا بنایا، من لئی گل۔ پر دوجا سرا پکھے نال کیویں
بنھیا؟ تے لٹکی کویں؟”
“یار توں پھیر چکراں چ پائی جاناں؟ توں آپ ای دس بھراوا
جو دسنا، آپاں توں اینی مغزماری نی ہندی۔”
“چل پھر آپاں سلسلیوار سوچ کے دیکھدے آں کہ کیہ لڑکی
نے خدکشی کیتی ہوئی ہو سکدی اے جاں نہی؟ توں غور کیتا ہونا
گگن کہ فرش توں چھت دی اچائی، تقریباً باراں فٹ دی تاں
ہوئےگی ہی۔ تے اوہ بابا آدم ویلے دا بھاری بھرکم پکھا، کوئی دو
کو پھٹی راڈ دے سہارے، چھت چ لگی ہک نال لمک رہیا سی۔

62

ٹھیک؟”
“این ٹھیک، توں دبی چل گھوڑا۔”
“رسی دی گنڈھ پکھے دی راڈ نال بنہی ہوئی سی، مطلب کہ
گھٹو گھٹو فرش 'توں دس فٹ دی اچائی تے ۔ لڑکی دا قد میرے
خیال نال پنج فٹ تے چار جاں پنج کو انچ دے وچکار ہوئےگا؛ پر
ساڈھے پنج فٹ توں ودھ اوہ ہرگز وی نہیں سی۔”
“بالکل ٹھیک۔”
“تے میز دی اچائی وی اندازاً ساڈھے کو تن فٹ دی سی، انچ
کو دا ہیر پھیر تاں ہو سکدا میرے اندازے چ ، پر بہتا نہیں۔ ہن
سورتے حالتے ایہہ بندی اے کہ لڑکی نوں رسی بنھن لئی، میز
دے اپر کرسی رکھنی پئی ہووے گی۔ اس طرحاں کرن نال اسنے
اوکھے سوکھے رسی بنھ لئی ہو سکدی اے۔”
“مطلب رسی تاں بنہی گئی نہ؟”
“ٹھیک! پر لٹکی کداں؟ ایتھے آ کے خدکشی والی تھیوری فیل
ہو جاندی اے ویر میرے! توں غور کیتا ہونا کہ لاش دے پیر،
فرش 'توں کوئی تن کو فٹ دی اچائی تے ، ہوا چ لٹک رہے
سی۔ ہن میرا سوال اے کہ کس چیز دے سہارے تے کھڑ کے،
کڑی نے گل چ پھندا پایا ہونا؟ ایہی ایتھے سبھ توں اہم سوال
اے۔”
“کی مطلب؟”
“مطلب ایہہ کہ اوہ دوویں آئٹماں، جیہناں دی ورتوں اس

63
سارے ایکشن چ ہوئی محسوس ہو رہی اے، اوہ نے کرسی تے
میز۔ ہن کرسی تے میز دی صورتحال تے غور فرما کے دیکھ۔
جے کرسی دی گل کریئے تاں کرسی لاش دے پیراں توں، تقریباً
دس کو فٹ دی دوری تے لڑکی پئی سی۔ توں آپ ہی سوچ
گگن، کہ پرانے زمانے دی، بھاری لکڑ دی بنی ہوئی اس مضبوط
کرسی نوں، اوس حالت چ تاں کوئی بھلوان وی نہیں اینی دور
لڑکا سکدا یار، جدکہ مرن والی تاں وچاری اک سدھارن جیہی قد
کاٹھی دی ملوک جیہی لڑکی سی۔ تے جے میز دی گل کریئے،
تاں اوہ لاش دے پیراں توں چار کو فٹ دی دوری تے ، اکدم
سدھی حالت چ پیا سی۔ ہن توں ہی دس، بئی ایڈا وزن دار میز
تاں اوہدے توں اوس حالت چ اک انچ وی نہیں سی سرکنا، چار
فٹ تاں بڑی دور دی گل اے یار! ہاں، چھال مار کے اوکھے
سوکھیاں رسی پھڑ کے، گل چ پائی جا سکدی اے۔ پر ایہہ
سنبھاونا، میرے گلے تاں نی اتردی۔ جد کرسی تے چڑھ کے، آرام
نال پھندا گل چ پا کے، کرسی لڑکائی جا سکدی سی، تاں مرن
والی کیوں خوامخواہ چھڑپے ماردی پھرو؟”
“بالکل سولاں آنے سچ آکھیا مترا! اک اک گل تیری این سٹیک۔
پر ہن سوال ایہہ کہ آخر اس کمرے چ ، اوہ بندہ آیا کویں؟ تے
جے آ گیا، تاں قتل کرکے غائب کتھے ہو گیا؟ کیونکہ دروازے
دی کنڈی تاں اندروں بند سی؟ سالا باہر کیویں گیا بھوتنی دا؟”
“صحیح کیہا گگن! ایہو سوال ہی تاں میرے دماغ چ تھاڑ

64
تھاڑ کرکے وجی جاندے نیں۔ ایہناں سوالاں دے جواب لئی تاں
گگن، آپاں نوں سبھ توں پہلاں، اوس کمرے دا ٹھوک وجا کے
معائنہ کرنا پینا۔ تے بھراوا! اج دے پنگے توں بعد، گھٹو گھٹو اج
دی تاریخ چ تاں ایہہ ممکن نہیں لگدا۔ چلو! دیکھدے آں، کل نوں
اونٹھ کس کروٹ بیٹھدا؟ نالے سبھ توں اہم سوال ہے کارن، موٹو،
قتل دی وجہ؟ تے سبھ توں آخری، پورے 'پنج کروڑ دا سوال'، کہ
قاتل کون؟”
کہہ کے کدوں دے خالی ہو چکے کوفی دے مگ ول آخری
نگاہ مار کے، تیج وِیر اٹھ کھڑا ہویا تے کہن دی لوڑ نہیں کہ
مگرے ہی گگن وی۔
ہن اوہناں دی منزل سی 'بیک ٹو پویلئن'، جانیں کہ 'دفترے
روزانہ خبرنامہ'۔

*****

65
جنے چر نوں سردول سنگھ سکتے دی حالت چوں باہر نکلیا،
تیج وِیر تے گگن ہوسٹل دے گیٹ چوں باہر ہو چکے سن۔
پولیس چ سپاہی وجوں بھرتی ہوئے، دونہ بھراواں چوں
چھوٹے سردول سنگھ دا باپ اک دہاڑیدار کاما سی تے اتوں دی
افیم اتے ڈوڈے دی بھیڑی لط دا شکار۔ سرت سنبھالدیاں ہی انتاں
دی غریبی نال واہ پیا سی اسدا۔ گھرے بھنگ بھجدی سی۔ کدے
روٹی پکدی تے کدے چلھا ٹھنڈا ہی رہندا۔ جیہڑے ڈنگ روٹی
پکنی، روٹی کھا لینی تے جیہڑے ڈنگ روٹی نہ پکنی، بے بے
دے دو تھپڑ کھا لینے۔ دوہاں بھراواں دے تیڑ کپڑے وی منگویں
ہی پائے ہونے۔ وڈا بھرا نرنجن سنگھ، جسنوں سارے ننجی
آکھدے، سبھاء توں ڈراکل تے دبو سی؛ پر دولا جانیں کہ سردول
سنگھ، شروع توں ہی کھر دماغ، علتی اتے رج کے لڑاکا سی۔
جتھے گھر دی تنگی نے ننجی نوں صبر سنتوکھ تے اڈیک
سکھائی، اوتھے دولا صبر سنتوکھ توں کوہاں دور سی۔ پیسے
دھیلے دی تھڑ نے تاں چیزاں پرتی دولے دی بھکھ نوں، سگوں
ہور ودھا دتا سی۔ بھاویں کھان پین دا معاملہ ہووے جاں پہنن
ورتنن دیاں چیزاں دا، اڈیک تے صبر تاں دولے نے سکھیا ہی
نہیں سی۔ اوہ تاں داء لگن تے ، ہمیشہ جھپٹن لئی تیار رہندا۔
جدوں بھکھ لگنی، جیہڑی کہ اسنوں لگی ہی رہندی سی، تاں ہر
حیلے کھان پین دا پربندھ کر ہی لیندا سی دولا۔ داء لگنا تاں
جماعتیاں دے بستے چوں روٹی، چوری کرکے کھا لینی؛ نہیں

66
تاں اپنے توں ماڑے توں کھوہ کے کھا لینی۔ کسے دی مجھ چوری
چوء کے دودھ پی لینا، ذمینداراں دے کھیتاں چوں گنے، گاجراں،
مولیاں تے شلجماں چوری پٹ لینیاں، تے جے کتے پھڑے جانا،
تاں کٹ کھا لینی؛ پر باز آؤنا تاں دولے نے سکھیا ہی نہیں سی۔
جے کتے کسے جوآک دے کھڈونے تے اکھ دھرلی، تاں اوہ
کھڈونا دولے دا بن جاندا؛ بھاویں چوری تے بھاویں ملوزوری۔
ایوں جوان ہوندیاں ہوندیاں دولا چوری چکاری، شراب کڈھن
اتے ماڑیاں موٹیاں لٹاں کھوہاں چ ہتھ ازماؤن لگ پیا سی۔ پڑھنا
لکھناا تاں اسنوں الھ تے ککڑ نہیں سی آؤندا، پر پاس ہون دا جگاڑ
اوہ آپے ہی سکھ گیا سی۔ پنجویں تک تاں اودوں پینڈو سکولاں چ
ماسٹر آپے ہی جاکاں نوں پاس کر دندے، باقی نقل نکل دا جگاڑ
فٹ کرکے دولا، کسے حیلے دو وار فیل ہو کے دسویں پاس کر
ہی گیا۔
اس دور وچ کھاڑکوواد اپنے پورے سکھر تے سی۔ پورے
پنجاب چ اس وقت پولیس دا انھا راج چلدا سی۔ آلے دوالے دے
حالاتاں 'توں دولا وی ناواقف نہیں سی۔
'جے کتے پلس محکمے چ لت اڑجے تاں...!'
ایہہ وچار ہن چووی گھنٹے دولے دے دماغ چ سوئی دی
ٹک ٹک وانگوں وجدا رہندا سی۔ ویسے وی ماڑیاں موٹیاں
چوریاں چکاریاں تے گھر دی کڈھی شراب دے دھندے نال ہن
دولے دی نیت نہیں بھردی سی۔ نویں نویں جوان ہوئے دولے دیاں

67
ساریاں بھکھاں دا کیندر بندو، ہن پیسہ تے اوہ وی بہت سارا پیسہ
جو بن چکا سی۔
تے اک دن موقع آ ہی گیا، تے جھپٹنا تاں کسے شکاری کتے
وانگ دولے دے سبھاء چ مڈھ توں ہی رچیا وسیا ہویا سی۔
اس دن شراب دی بھٹھی تے رنگے ہتھیں پھڑیا دولا،
حوالات چ بند سی۔ اسدے نال حوالات چ دو گرسکھ نوجوان
وی بند سن۔ پولیس دے تشدد صدقہ دوناں دی حالت بہت خراب
سی۔
'وڈے ای کھاڑکو لگدے آ۔'
سوچدا دولا پرلی نقرے لگیا بیٹھا سی۔
“سالیو! حصہ پتی نوں تاں ایڈا بوتھا اڈ کے بہہ جانے اوں، تے
کم دے ویلے موت جانے اوں۔”
نال آ رہے دو ماتہت سپاہیاں نوں کوسدا انسپکٹر راج کمار
پوری حوالات چ داخل ہویا۔
پوری دی پورے علاقے چ پوری دہشت سی۔ پلس مقابلیاں
دے معاملے چ اسدے ناں دی طوطی بولدی سی۔ اسدے ہتھے
چڑھیا منڈا گھٹ ای بچدا سی، تے جے کتے ٹٹی فٹی حالت چ
بچدا وی سی کوئی، تاں پوری دا مونہہ بھرن چ اسدے ماپیاں دا
گھر بار ہونجھیا جاندا سی تے ماواں بھیناں دی پت وکھری رلدی
سی۔علاقے دا راجا آکھدے سی لوک اسنوں۔
دولا پوری دی دہشت دے قصیاں توں ناواقف نہیں سی، پر

68
پوری دے ہتھے چڑھن دی اسنوں کوئی بہتی فکر نہیں سی۔ اوہ
جاندا سی کہ پوری افیم ڈوڈے ویچن والیاں تے شراب کڈھ کے
ویچن والیاں نال بہتی سختی نال پیش نہیں آؤندا سی۔ بس تھوڑی
بہت چھترول، بندا چڑھاوا تے بنھویں چڑھاوے دا حکم؛ پچھوں
اوہ تے اسدا پھڑیا سامان، دوہاں دی رہائی دی پوری گارنٹی سی۔
چیڑھے بکرے کھان دا شوکین نہیں سی پوری، بلکہ اسنوں
تاں نرم نرم خرگوشاں دا ماس کھان دی عادت سی۔
ایس ویلے وی پوری دیاں نگاہاں دا مرکز، اسدے نال حوالات
چ بند دو نرم خرگوش ہی سن۔
“چلو، 'ٹھالو وی ایہناں نوں ہن۔ دو بندے نی گڈی چاڑھے
جاندے تھوڈے توں سالیو؟ تھونوں پتہ بئی گھر منڈے دی لوہڑی آ
تے چھیتی گھر اپڑنا میں۔ اگے تاں تھوڈا خصم ای ٹھوکدا اے نہ؟”
بری طرحاں نال کھجھیا ہویا، ڈھاکاں تے ہتھ دھری کھڑا
پوری سپاہیاں نوں الانبھے دے رہیا سی۔
“جناب! بس آہ کم دا ہیاں نی پیندا جی ساڈا...اوں تھوڈے ماتہت
آں، ہور کسے کم 'توں کدے پچھے نیں ہٹے جناب!”
دوناں منڈیاں نوں باہاں 'توں پھڑ کے اٹھالدے سپاہیاں چوں
اک بولیا۔
پولیس دے تشدد دے شکار منڈیاں دیاں لتاں، اوہناں دا بھار
سہن توں انکاری ہوئیاں پئیاں سن۔ اپنے بھاوی انجام نال تعلقات
رکھدا وارتالاپ سن کے وی، اوہناں ولوں کوئی پرتیکریا نہیں

69
ہوئی سی۔ شاید اوہ اپنے آپ نوں پہلاں توں ہی، اپنے ہون والے
انجام لئی تیار کر چکے سن۔ حالاتاں اگے پوری طرحاں گوڈنیاں
ٹیک چکے سن۔
“چلو، تورو وی ایہناں نوں ہن!”
آکھ کے پوری واپس جان لئی مڑیا، تاں پچھیوں دولے نے
ہولی جہے آکھیا۔
“جناب! مینوں دسو کوئی کم!”
پوری ٹھٹھکیا تے پچھے مڑ کے دولے ول ودھیا۔
تے تھاڑ کردا تھپڑ دولے دی کھبی گلھ تے پیا۔
دولے دیاں اکھاں اگے بھمبو تارے نچ پئے۔
“تینوں مونہہ کھولن نوں کیہنے کیہا اوئے بھین دینی دیا؟”
لال دہکدے انگیاریاں ورگیاں اکھاں کڈھ کے پوری نے دولے
نوں گھرکیا۔
دولے نے تھپڑ تے گال، دوہاں دی ایوں اندیکھی کردیاں،
جیویں کہ ایہہ کجھ تاں واپریا ہی نہ ہووے؛ سدھا پوری دیاں
اکھاں چ اکھاں پا کے کیہا۔
“جناب! بس موقع دے کے دیکھو دولے نوں اک وار! ایہہ
کتے کم تھوڈے ارگے صاحب لوکاں دے کرن آلے تھوڑا نے
جناب! تھونوں تاں حکم دینا چاہیدا بس! ایہہ کم تاں جناب شکاری
کتیاں دے نے تے تسیں گدڑاں نوں کہی جانے اوں جناب! میں
جناب تھوڈا کتا! سنگلی پا لو، تھوڈی انگل اٹھی توں پہلاں کم ہویا

70

سمجھو!”
دونوں سپاہی منڈیاں نوں اتھے ای چھڈ کے، دولے ول نوں
لپکے ہی سی کہ پوری نے ہتھ اٹھا کے اوہناں نوں اوتھے ہی
روک دتا۔
کہندے نے کہ لنڈے نوں مینا سو کوہ دا ول پا کے وی آ ملدا
ہے۔
پوری دیاں تجربہ کار اکھاں نے جھٹ کم دے بندے نوں
پچھان لیا۔
“کی چاہناں اوئے؟”
“جناب! وردی سرکار دی تے تابیا تھوڈی۔”
“کش پڑھیا لکھیا وی آں کہ 'گوٹھا چھاپ ای آں؟”
“دسویں پاس آں جناب!”
“چل جاہ ایہناں نال، تے ثابت کر...کم دا بندیں۔”
“پر جناب...!” اوہی سپاہی پھر بولیا تاں پوری اسدے موڈھے
تے ہتھ رکھ، اسنوں حوالاتوں باہر لے گیا۔
دوجا سپاہی باندر وانگوں مونہہ اڈی، دولے ول اک ٹک
ویکھی جا رہیا سی۔
“جناب! ایہہ کیہ کہی جانیں اوں؟”
حوالات چوں باہر آؤندیاں ہی سپاہی نے چنتاتر آواز چ کیہا۔
“جویں تینوں کیہا ناجرا! اویں ای کر۔ گل سن، میں دوجے
پاسیوں پہنچوں پہلاں ای۔ چال دب کے پہنچیو! خالی پستول

71
پھڑائیں میرے سالے نوں! جے گھوڑا نپ 'تا تاں بندہ کم دا، نہیں
تاں مقابلے چ دو دی جگہ تن اتوادی مارے جانگے، کیہ فرق
پیندا؟”
“پر جناب، ایوں ٹھیک وی رہو؟ میرا مطلب باہر دا بندے، تے
اتوں دی سالا بندہ وی دو نمبر دا!”
“توں ایویں ای نہ فقراں چ پے! چل تر ہن، واٹ نہ کھوٹی
کر!”
دوواں منڈیاں تے دولے نوں نال بٹھا، دوویں سپاہی جپسی چ
سوار ہو، کدرن ہولی رفتار نال چلدے ہوئے، تھانے توں تقریباً دو
کو کلومیٹر دور، باہروار اک سوئے دی پٹڑی تے جا پہنچے۔
دسن دی لوڑ نہیں کہ پوری ادوں تک اتھے اپنی پزیشن لے چکا
سی۔
سوئے دی اوہ پٹڑی باہروار کھیتاں ول سی۔ سوئے دے آس
پاس سنگھنے درخت سن اتے ایس ویلے اتھے دور دور تک کوئی
آدمذات نظر نہیں آؤندا سی۔ نالے ایہناں ویلیاں چ تاں شام دے پنج
وجدے نوں ہی، لوکی کنڈے جندے لا کے اندر وڑ جاندے سن تے
ارداساں کرن لگ پیندے کہ 'ہے ربا! اج دی رات وی لنگھ جائے
سکھیں ساندیں۔' جے کتے کسے دا کنڈا کھڑک پینا اوس ویلے،
تاں پورے گھر دے ساہ سوتے جانے۔ تے جے کتے کھاڑکو سنگھ
پرشادا پانیدا چھکن لئی کسے دے گھرے پہنچ گئے، تاں سمجھو
رل گیا اوہ پریوار۔ اے. کے. سنتالی دے ساہمنے پرشادا پانیدا

72
چھکاؤن توں نہ کرن دا ہیاں کون کرے؟ جے مجبوری وس چھکا
'تا، تاں پھر پولیس دے قہر توں تاں آکھدے سن کہ رب وی نہیں
بچا سکدا سی ادوں۔
وچارا عام آدمی تاں چکی دے دو پاٹاں چ پھسیا ہویا دانہ
سی۔
اسنے تاں پسنا ہی سی۔
پاٹ بھاویں جیہڑا مرضی چل پئے۔
ایہو جہے دور وچ، اس اجاڑ جگہ اتے، ایس ویلے، کسے دا
کیہ کم سی؟
سوئے دی اس پٹڑی دی اصلیت بارے زیادہ تر لوک تاں واقف
سن، پر جیہڑے ناواقف ہونگے، سوچ کے حیران تاں ضرور
ہوندے ہونگے کہ پوری صاحب اتے اوہناں دی پولیس پارٹی نوں،
ہمیشہ اسے سوئے دی پٹڑی تے ہی کھاڑکو کیوں آ ٹکردے نے؟
تے پوری صاحب اتے اوہناں دی ٹیم دی 'مستیدی' دا عالم ایہہ سی
کہ ایہناں پولیس مقابلیاں وچ کدے کسے پولیس ملازم دے جھریٹ
تک نہیں آئی، تے کدے کوئی کھاڑکو زخمی حالت چ گرفتار
نہیں ہویا۔ بلکہ جاں تاں ایہناں مقا بلیاں چ کھاڑکو مارے جاندے،
جاں فرار ہون چ کامیاب ہو جاندے۔
پٹڑی تے پہنچ کے، منڈیاں نوں جپسی توں لاہ کے، سپاہی
ناظر سنگھ نے اپنے ڈب چ پائی پستول کڈھ کے دولے دے
حوالے کردیاں آکھیا۔

73

“نپ دے گھوڑا!”
منڈے ایوں ڈور بھور جہے ہوئے کھڑے سن، جیویں کہ
موجودہ سورتے حالات توں بالکل ہی بے خبر ہون۔ جیویں سر
تے منڈرا رہی موت دا احساس ہی نہ ہووے اوہناں نوں۔ شاید آؤن
والی موت دے خوف نال، موت توں پہلاں ہی اوہناں دیاں سموہ
سنویدناواں مر چکیاں سن۔ دماغ دا پرتیکریا تنتر جواب دے چکا
سی۔ اوہ ایوں کھڑے سن، جیویں کہ اوہ کوئی جؤندے جاگدے
انسان نہ ہو کے، بے جان موم دے پتلے ہون۔ دو بے جان لاشاں
جہے۔ چہرے بھاوہین، پیلے بھوک پے چکے سن۔ اکھاں بے
چمک تے زبان؛ جیویں پتھرا گئی ہووے۔
پر دولے نوں ایہہ سبھ نہیں دکھائی دے رہیا سی۔ اسدیاں اکھاں
چ تاں پیسے تے طاقت دی انی ہوس تیر رہی سی۔
اسنوں دکھائی دے رہیا سی تاں صرف تے صرف موقع۔
بناں ہچکچائے دولے نے سجے ہتھ کھڑے منڈے ول پستول
تان کے گھوڑا دب دتا۔
'کلک' دی آواز دولے دے دماغ چ بمب دے گولے وانگوں
گونجی۔
اک پل تاں اسنوں لگیا کہ کم تمام ہو گیا، پر اگلے ہی پل
صورتحال بھانپدیاں اوہ ہڑبڑا جیہا گیا۔
اسنے پھر گھوڑا دبیا۔
پھر آواز آئی 'کلک'۔

74
اینے نوں درختاں دی اوٹ چوں کسے پریت وانگ پوری باہر
نکلیا۔
اسدے ہتھ چ اک پستول سی اتے اسدا رخ دولے ول نوں سی۔
دولے دے اگلے ساہ اسدے ہلک چ ہی پھسے رہ گئے۔
لگیا کھیل ختم۔
اینے نوں نیڑے آ چکے پوری نے اپنے ہتھ چ پھڑی پستول
اس ول ودھاؤندیاں کیہا۔
“لے، ایہدے نال ٹرائی کر!”
دولے نوں جیویں سنیا ہی نہ کہ پوری نے کیہ کیہا۔
“اوئے سوں گیاں؟ میں کیہا آہ پھڑ، ایہدے نال پٹاکا پؤُ!” پوری
نے اسدا موڈھا ہلوندیاں آکھیا۔
دولے دی سرت سنبھلی اتے اسنے پوری ہتھوں پستول پھڑ،
پھیر توں نشانہ سادھیا تے گھوڑا دب دتا۔
'ٹھاہ' دی آواز ودان وانگوں چفیرے چ پسرے سناٹے تے
وجی۔
درختاں تے پائے آلھنیاں چ بیٹھے پنچھی پھڑ پھڑ کردے
اسمان چ اڈ گئے۔
“ہائے اوئے!”
منڈے دی دل چیرویں چیک تھلے پنچھیاں دی پھڑپھڑاہٹ دی
آواز دب کے رہ گئی۔
گولی منڈے دے ڈھڈ چ وجی سی۔

75

اوہ چیک ماردیاں، گیڑا کھا زمین تے ڈگ پیا۔
منڈے دی ایہہ دل ونھویں دردناک چیک، جے کتے کسے
سدھارن ویکتی دے کناں چ پے جاندی تاں اسدی روح کمب
اٹھدی۔
پر اوہناں راخشاں چ انسانی روحاں ہے ہی کتھے سن؟
سینیاں چ دل دی جگہ، بھل بھلیکھے کوئی پتھر رکھ بیٹھا
سی خورے نیلی چھتری والا۔
گولی دی آواز تے چیک سن، دوسرے منڈے دیاں سموہ
چیتناواں جیویں اکو جھٹکے نال جاگ پئیاں۔
سر تے تانڈو کر رہی موت دا احساس، اسدے روم روم نوں
جھنجوڑ کے رکھ گیا۔
اسنے اپنی ساری طاقت اکٹھی کر، پچھے مڑ کے بھجن دی
بھرپور کوشش کیتی۔ پر پولیس دی زوردار کٹ صدقہ، چار
پلانگھاں پٹ کے ہی، اوہ مودھے مونہہ زمین تے جا ڈگا۔
“اوئے دوجے نوں پھڑ...گولی سر تے ماریں جاں دل چ
کنجرا!”
گولی دی آواز نال وقتی طور تے بند ہوئے دولے دے کناں چ
، پہلے منڈے دیاں کراہٹاں تے پوری دی آواز، ایوں سنائی پئیاں
جیویں کسے ڈونگھے کھوہ چوں نکلیاں ہون۔
پہلی وار اجیہی صورتحال نال ساہمنا ہون صدقہ کجھ پلاں لئی
جیویں سن جیہا ہویا دولا، اپنے حواساں تے قابو پا، جھٹ

76
مودھے مونہہ ڈگے پئے منڈے دے سر تے جمدوت بن جا
کھلوتا۔
بناں وقت گوایاں، اسنے پستول دی نلی مودھے مونہہ ڈگے
پئے منڈے دے سر دے پچھلے پاسے رکھی، تے گھوڑا دب دتا۔
گولی منڈے دی کھوپڑی چوں آر پار ہو گئی۔
بناں کوئی آواز کڈھیاں، جھٹ منڈے دے پران پنکھیرو اڈ
گئے۔
کسے ماں باپ دیاں اکھاں دا تارہ۔
کسے بھین دیاں سکھ سدھراں دا پہریدار۔
کسے بھرا دی سجی بانہہ۔
کسے سہاگن دے سر دا سانئی۔
کسے بالڑے دے سر دی چھاں۔
کسے وسدے رسدے گھر دا چراغ۔
اکو پل وچ بجھ گیا۔
نہ دھرتی پھٹی۔
نہ اسمان کمبیا۔
نر پشاچاں دے کناں تے جوں وی نہ سرکی۔
دور اسمان چوں اک تارہ ٹٹیا۔
روشنی دی اک لکیر چمکی۔
تے فنا ہو گئی۔
دولا جھٹ گیڑا کھا، زخمی پئے پہلے منڈے دے سر تے جا

77

پہنچیا۔
گہن ویدنا نال بھریاں، دو معصوم اکھاں دولے دے پورے
وجود چ کھبھ گئیاں۔
“ہائے اوئے! ماریں نہ ویر...!”
لڑکھڑاؤندی آواز چ اک ترلا، دولے دے کناں چ پارے
وانگوں لہہ گیا۔
اک پل لئی دولے دے اندر کجھ پنگھریا۔
محض اک پل لئی۔
پر اگلے ہی پل۔
دولے دی پستول نے پھر اگ اگلی۔
گولی منڈے دا دل چیر گئی۔
کھیل ختم۔
اک ہور ماں دے کالجے دا ٹوٹا، راجنیتی دی بساط تے
وچھے موہریاں دا شکار ہو گیا۔
راجستا دے اپاشکاں ولوں، راجنیتی دیوی دے چرناں وچ، اک
ہور نر بلی ارپت سی۔
“ناجرا! ایہنوں نال لے جا ٹھانے، تے پھڑیا سامان ایہدے
حوالے کر چھڈ دے ایہنوں۔” ناظر نوں آکھ کے پوری دوجے
سپاہی نوں سنبودھت ہویا، “توں ایتھے ای بیٹھیں، لاشاں سویرے
چکانگے۔ دیکھیں کتے کوئی کتا بلا نہ پے جے! لاشاں دے
سرھانیوں نیں اٹھنا توں۔” تے پھر ناظر نوں بولیا، “تے توں ناجرا!

78
دو تن گھنٹیاں نوں، جیہڑا اصلا دکھاؤنا، لیا کے پھیر پھور
کڈھدیں۔ باقی پتہ ای آ تینوں! کیہڑا نویں گل آ۔ پھیر نال ای بیٹھیں
ایہدے۔ سوکھتے کاروائی پاوانگے۔” پھر دولے ول نوں مڑیا، “ہاں
بئی کیہ ناں سی تیرا...ہاں دولا۔ تاں دولیا، کل نوں دوپیہروں بعد
اپنے کاغذ پتر لے کے آ جیں ٹھانے۔ تیرے آلا وی یکا جوڑدے آں
کسے ڈھنگ حیلے! نالے ہن ایہہ دکیاں تکیاں آلے کم بند...پے گی
کھانیں؟”
“جناب! سبھ بند جی! شکایت دا کوئی موقع نیں دیندا جی!”
“چنگا پھر...چلداں میں۔”
آکھ کے پوری روانگی پا گیا۔
اسدے جان پچھوں جد ناظر تے دولا وی جان لگے، تاں
پچھیوں دوجے سپاہی نے ہوکرا ماریا۔
“ناجرا! دل کیڑا کرن آلی دوائی تاں دے جا پتندرا!”
ناظر نے جپسی چوں پونی کو بوتل شراب دی کڈھ کے
دوجے سپاہی نوں پھڑائی، تے دولے نوں نال بٹھا جپسی تور لئی۔
“ناظر بائی! میری کہی گل پچھے دل چ میل نہ رکھیں، اوہ
تاں ایویں ای مونہوں نکلگی۔”
“کوئی نہ کوئی نہ! نالے ہن تاں توں وی محکمے آلا ہو گیاں
بھراوا! آپسداری چ کاہدے غصے گلیے؟”
“کوئی تکڑے ای کھاڑکو ہونے آں دونوں؟”
“کاہنوں دولیا؟ کھاڑکو کتے ایوں مردے آ؟ پہلی گل تاں اوہناں

79
پیوآں دے پتاں نوں ہتھ نیں پاؤندا کوئی چھیتی کتے۔ تے جے کتے
کوئی بھل بھلیکھے ہتھے چڑھ وی جائے، تے مقابلہ بناؤنا ہووے
تاں ہتھ پیر بنھ کے لیاؤنے پیندے آ۔ نالے پوری گارد آؤندی آ نال۔
آئی دو سپاہیاں نال دو کھاڑکو کیہڑا بھیج دو؟ اگلیاں دا کیہ پتہ،
بئی راہ چ ای سنگھیاں نپ دین اگلے؟ ایہہ تاں اوئیں چکے سی
منڈے پوری صاب نیں۔ نظریں چڑھگے کتے صاب دے! تے
جیہڑا صاب دے نظریں چڑھ گیا کتے، اوہدا آلا تاں پتہ صاف ای
سمجھ توں۔”
“جے آہ گل سی تاں گڈی کیوں چاڑھتے؟ چڑھاوا نی چاڑھیا
پچھے آلیاں نے؟”
“اوئے جے چڑھاوا چڑھاؤن جوگے نہ ہوندے تاں چکنے ای
کیوں سی صاب نے؟ پھنڈر مجھ دا کیہ کرنا کسے نے؟ پر جے
واردات ہو جے کتے تاں کسے دے گل تاں پاؤنی ہوئی نہ؟ کرن
آلے تاں شوکدے اڈ جاندے آ پتندر! تے اپروں ڈنڈا تاں پھر لگدے
ٹھانے آلیاں تے ای چڑھدا نہ؟ کیس وی تاں حل کرنے ہوئے؟
فیتیاں وی تاں لواؤنیاں ہوئیاں؟ افسراں نوں دکھاؤنا وی تاں ہے کہ
نہیں بئی ٹھانا مستعد اے؟ بس پھر جیہڑا موقعے تے آ گیا
ساہمنے، لگ گیا نمبر! تے نالے جیہڑا دودھ چونا سی چوء لیا
صاب نیں۔ مطلب تاں اگلے نوں مانجن تائیں سی۔ ایتھے کیہڑا
پرنوٹ لکھ کے دتا سی بئی چھڈنے ای سی؟ بس لوڑ پیگی مقابلے
دی، تے اوہناں وچاریاں دی قسمت! اوں منڈے ہے وچارے نرم

80
جہے ای سی، جماں سجر سوئی مجھ دے کٹروآں ارگے۔”
“چل آپاں کیہ لینا؟ آپاں نوں تاں اپنے تھائیں مطلب آ۔”
دل چ پھٹدے لڈوآں نوں بوچدے دولے نے، گل تے اوتھے
ای ورام چنہ لگا دتا۔
دوجے دن شام نوں اپنے کاغذ پتر لے دولا پوری صاحب دی
حضوری چ جا پجا۔
اگلے دن اخباراں دیاں سرخیاں، تن خونخار دہشت گرداں نال
ہوئی، پوری صاحب تے اوہناں دی ٹیم دی چار گھنٹے تک چلی
بھیانک مٹھ بھیڑٹھ دے ذکر نال بھریاں پئیاں سن۔ پوری خبر
انوسار اک اتوادی موقع پا کے فرار ہون چ سفل ہو گیا سی تے
دو پولیس نے بڑی بہادری دا ثبوت دیندے ہوئے مار گرائے سن۔
پولیس دی ٹیم نوں کوئی نقصان نہیں پجا سی۔ دہشت گرداں کولوں
ہتھیاراں دی برامدگی دا وی ذکر سی۔
اگلے اک ہفتے چ پوری نے پتہ نہیں کیہڑا جادو دا ڈنڈا
گھمایا کہ اک چور، اٹھائیگرا، گندی نالی دا کیڑا دولا، جنتا دے
جانو مالو دا رکھوالا، سردول سنگھ سپاہی پنجاب پولیس، بن گیا۔
دو معصوم، بے گناہ نوجواناں دے بے رحم قتل دی بہادری دے
انعام وجوں، سماج اتے قانون دا مجرم دولا، اک باوردی پولیس
ملازم سردول سنگھ بن گیا۔
ایوں اسنے دولے توں سپاہی سردول سنگھ تک دا سفر طے
کیتا سی۔ تے سپاہی سردول سنگھ توں سردول سنگھ اے.ایس.آئی.

81
تک، درزناں نوجواناں دی بَلی چاڑھ کے پہنچیا سی اوہ۔
پوری اتے سردول سنگھ دی جوڑی نے اگلے پورے اک
دہاکے تک علاقے چ قہر ورتائی رکھیا۔ جتھے جتھے پوری دی
پوسٹنگ ہوئی، سردول سنگھ نوں پرچھاویں وانگوں نال رکھیا
اسنے۔ دوہاں نے رج کے پیسہ اندر کیتا تے افسرشاہی نوں وی
چوکھا حصہ ملدا رہیا۔ گھاٹے چ چلدے تھانے اوہناں دی
سرپرستی ہیٹھ آ کے افسراں لئی موٹا پرافٹ کڈھن لگ جاندے۔ اس
لئی افسرشاہی وی اوہناں توں پوری خوش سی۔

82
پوری نے کھاڑکوواد دی آڑ ہیٹھ، لوکاں دیاں آپسی دشمنیاں
'توں پیسہ چکن دا نواں تاریخہ لبھ لیا۔ اسنے پولیس دے ٹاؤٹاں
راہیں سپاری چکنی شروع کر دتی۔ کدے شکار دا قتل کھاڑکوآں
دے حصے پا دینا تے کدے کھاڑکو دکھا مقابلہ بنا دینا۔ اس 'مشن'
وچ پوری دا باوردی 'شوٹر' سی سردول سنگھ۔ لوکاں نے ہن
اسنوں سردول سنگھ 'بندے چک' کہنا شروع کر دتا سی۔
سردول سنگھ نے اس کتلو غارت توں کمائے پیسے نال وکھ
وکھ شہراں چ ، شاندار لوکیشناں تے ، چار پنج پلاٹ بنا لئے
اتے لدھیانے سرابھا نگر جہے پاش علاقے چ کوٹھی پا لئی۔
نبیاں دے مدھ دہاکے چ چلی کھاڑکو صفائی مہم دوران اک
سچیں مچیں دی مٹھ بھیڑ دوران پوری ماریا گیا تے سردول سنگھ
وال وال بچ گیا۔
پھر ہولی ہولی پنجاب دے حالات سدھرن لگ پئے۔ لوکاں نے
سکھ دا ساہ لیا، پر سردول سنگھ دے کہن مطابق تاں 'تیاں مک
گئیاں' سن۔ جس دور نوں لوکیں 'کالے دور' وجوں یاد کرکے
سوگ مناؤندے، سردول سنگھ اسنوں 'سنہری دور' آکھدیاں، اس
دے بیت جان تے سوگ مناؤندا۔
لدھیانے پائی کوٹھی چ اسنے اک رکھیل پال رکھی سی۔ کہن
نوں پیشے وجوں اوہ اک نرس سی، پر اصل چ اک ڈھکی چھپی
کال گرل سی۔ اسدا پتی نکما تے نشیڑی سی اتے اپنی پتنی دے
پیشے توں بہت خوش سی۔

83
سردول سنگھ وی پہلی وار اسدے گراہک وجوں ہی اس کول
پجیا سی، تے پہلی ہی ملاقات چ اس نال پتہ نہیں کیہ اجیہی
گھنڈی پھسی، کہ اوہ اسدی پکی رکھیل بن گئی۔ سردول سنگھ نے
اسنوں اسدے پریوار سمیت اپنی کوٹھی چ بٹھا لیا۔
اس پرکار ہور وی کئی عیاشیاں پال رکھیاں سن اسنے۔ صحیح
ہی آکھیا سیانیاں کہ چ وری دا مال موری چ '۔ حرام دے پیسے
چ برکت نہیں ہندی۔ تے جے اوہ پیسہ معصوم بے گناہ لوکاں دے
لہو چ رنگیا ہووے، تاں اجیہا پیسہ کدے ارتھ نہیں آؤندا۔
اس پرکار انسانی جاناں نوں قدماں طلے روند کے سردول
سنگھ عیاشی بھری زندگی دا مالک بن بیٹھا سی۔

84
پر پچھلے چار کو سال توں اچانک ہی اسنوں کئی پریشانیاں
نے گھیرا پاؤنا شروع کر دتا۔ اسدے کہن مطابق پتہ نہیں کیہڑی
ساڑھستی اسدی کنڈلی تے آ بیٹھی سی کہ ہر پاسے ماڑا ہی ماڑا
ہو رہیا سی۔
پہلاں تاں تن کڑیاں پچھوں منتاں منگ منگ کے لیا اس دا
اکلوتا پتر اک سڑک حادثے چ موت دا شکار ہو گیا۔سبھاء توں
پہلاں ہی کپتی اسدی پتنی، اکلوتے پتر دی موت صدقہ نیم پاگل
جیہی ہو گئی، تے سارا دن بے سر پیر دا اواتوا بولدی رہندی۔
جے کتے لگاتار پنج منٹ وی سردول سنگھ نوں اسدے کول رہنا
پیندا تاں اسدیاں بے سر پیر دیاں گلاں سندے سندے سردول سنگھ
دے دماغ دیاں نساں پھٹن تے آ جاندیاں۔
پھر مانو ادھیکار والیاں نے اسدے خلاف کھاڑکوواد دوران
جھوٹھے پولیس مقابلے کرن دا دوش لگا، کورٹ چ جن ہت
پٹیشن دائر کر دتی۔ انکواری بیٹھ گئی تے اوہ سسپینڈ ہو گیا۔ اتوں
دی کوڑھ تے کھاج وانگوں انکم ٹیکس دا چھاپا پے گیا۔
کوئی ہور ہوندا تاں سزا ہو جاندی، پر جگاڑو سردول سنگھ
نے اپر تھلیوں کھوا پیا کے، تن مہینیاں دے اندر اندر ہی انکم
ٹیکس دا کیس وی رفع دفع کروا دتا تے پولیس مقابلیاں والا کیس
وی ٹھنڈے بستے چ پوا دتا۔
پر اس ساری کارگزاری چ اسدے سارے دے سارے پلاٹ
وک گئے تے کوٹھی وی گہنے پے گئی۔

85
اتلی آمدن تاں بھاویں حالے وی ہو رہی سی، پر پہلاں والیاں
گلاں ہن ختم ہو چکیاں سن۔
عیاشیاں تے کھلے پیسے خرچن گجھے سردول سنگھ دی
جیب دا بھار ہن لگاتار گھٹدا جا رہیا سی، تے خرچے سی کہ دنوں
دنوں ودھدے جا رہے سن۔
نرس دے پریوار دا خرچہ وی ہن اسدے سر سی، جس نے
اسدے گیجھے چ اک وڈی موری کیتی ہوئی سی۔ تے اپروں گھر
والی دی مانسک بیماری دے مہنگے علاج دا چوکھا خرچہ سی۔
گل کیہ مالی حالت خستہ در خستہ ہو رہی سی۔
اپنے اکلوتے پتر دی موت توں بعد، اوہ آپ وی مانسک طور
تے ٹٹ جیہا گیا سی۔ اک عجیب جیہی سمسیا نے گھیر لیا سی
اسنوں۔ رات نوں بیڈ تے پین لگیاں ہی ڈر لگن لگ پیندا، کناں
وچ خوفناک چیکاں گونجن لگ پیندیاں۔ ہن تاں جد تک شراب پی
کے بے سدھ ہو بسترے تے نہ ڈگ پیندا، نیند نہیں سی آؤندی۔
ایس چکر چ پہلاں توں ہی کھلی شراب پین دے عادی
سردول سنگھ دی شراب نوشی دی ماترا چ چوکھا وادھا ہو گیا
سی۔دوپہر ڈھلدیاں ہی شراب دی توڑ لگ جاندی تے رات نوں پھل
ٹلی ہون توں بناں نیند نہ آؤندی۔
رات نوں شراب دے نشے چ دھت ہو کے اوہ نیند دے
حوالے تاں ہو جاندا پر تڑکسار ہولناک سپنیاں دے شکاروس
ابھڑواہے اٹھ کھڑدا۔

86
اک سپنا اسنوں اکثر آؤندا، جس وچ اسنوں اک بھیانک درش
دکھائی دندا۔
کالی بولی رات اک اسیم بنجر میدان وچ، جتھے وی نظر مارو
انگنت سوے مچ رہے ہندے۔ مچدے سویاں دے این وچکار، انسانی
لوتھاں دا اک وشال ڈھیر لگیا ہندا۔ لوتھاں دے اس وشال ڈھیر دی
این چوٹی تے اوہ پورن طور تے نگن کھڑا ہوندا۔ اسدے گل وچ
اک نرمنڈاں دی مالا لٹک رہی ہندی۔ نرمنڈاں دی اس مالا چ لٹک
رہے سراں دے چہرے، بالکل اس دوارا مارے گئے منڈیاں دے
چہریاں ورگے ہندے۔ اوہناں دے مونہاں چوں نکل رہیاں بھیانک
آوازاں نال فضا چ دل دہلاؤن والا چیک چہاڑا مچیا ہندا۔ کوئی
سر کن چیرویاں چیکاں مار رہیا ہندا، کوئی درد بھنی آواز چ
کراہ رہیا ہندا، کوئی وہشیئت بھرے ٹھہاکے مار رہیا ہندا۔ اسدے
سجے ہتھ چ والاں توں پھڑیا، اک وڈھیا سر لٹک رہیا ہندا،
جسدی شکل ان بن اسدے مرے ہوئے پتر ورگی ہندی۔ اسدی وڈھی
ہوئی گردن چوں دھرالاں مار مار کے، گاڑھا گرم خون چوء رہیا
ہندا۔ اسدے مرے ہوئے پتر دی شکل والا اوہ سر تکھی آواز چ
کسے نوجمے بال وانگ لگاتار روئی جا رہیا ہوندا۔
کافی عرصے توں روز سوکھتے ایہہ منظر دیکھ، اوہ تربھک
کے جاگ اٹھدا۔
گرمی ہووے جاں سردی، اسدا پورا سریر پسینے نال گڑچ ہویا
ہندا۔

87
اس پرکار آئے دن کوئی نہ کوئی سمسیا اسنوں گھیرن لئی تیار
بیٹھی ہندی۔ اس ماڑے سمیں چ جے کوئی چنگی گل ہوئی، تاں
اوہ ایہہ کہ اسدی وڈی کڑی دا ساک کینیڈا ہو گیا سی۔ چھیاں
مہینیاں تائیں ویاہ ہو جانا سی۔
سردول سنگھ نے پوری سکیم گھڑ رکھی سی۔
'اگلے سال کوٹھی ویچ کے پورا پریوار کینیڈا پہنچ جانگے۔
نرس سالی نوں آپے ای اگلے چک کے باہر مارن گے، نالے
اہتوں پھیر کیہ لینا سالی گشتی 'توں؟ کنیڈا دیاں میماں چ پھر
نرس کتھے یاد رہنی آں؟'
ایہہ منصوبے سن سردول سنگھ دے اپنیاں موجودہ آرتھک
دشواریاں توں نجات پاؤن لئی۔
پر حال دی گھڑی تاں اسدا ہر پاسہ الٹا ہی پے رہیا سی۔
ایہناں تمام سمسیاواں دے باو جود، سدے اکھڑ سبھاء چ
کوئی تبدیلی نہیں آئی سی۔ اپنے آپ نوں رب توں وی دو گٹھ اُتانہہ
اوہ پہلاں وی سمجھدا سی تے ہن وی۔ آس پاس دے بندے اس لئی
پہلاں وی کیڑے مکوڑے سن تے ہن وی۔ اپنے ہتھوں مرے
نردوش بندیاں لئی کوئی افسوس نہ تاں پہلاں سی اسنوں تے نہ ہی
ہن۔ سگوں الٹا ایہہ تاں اسنوں اپنی 'بہادری دے قصے' لگدے سن۔
مندا بولنا تاں اسدیاں بے شمار ماڑیاں عادتاں چ مکھ طور
تے شمار سی۔
نہ مندا بولن توں پہلاں اسنے کدے سوچیا سی، تے نہ مندا

88

بولن توں بعد چ کدے افسوس ہی کیتا سی۔
ایہو جیہا ہی بے کرک زہری آدمی سی سردول سنگھ
اے.ایس.آئی.۔ تے اس 'پدی جہے چھوکرے' دی ایہہ بساط، کہ
سردول سنگھ 'بندے چک' نوں اگیوں مونہہ توڑواں جواب دے
جاوے؟ جس سردول سنگھ دے پرچھاویں توں وی ادھا پنجاب تریہ
کے لنگھدا رہیا، اک 'پدی جیہا چھوکرا' اسدے مونہہ تے تھک
گیا تے اوہ دیکھدا ہی رہ گیا؟
سردول سنگھ نوں یقین جیہا نہیں ہو رہیا سی کہ آخر اس نوں
ہو کیہ گیا سی؟ آخر اس چھوکرے دی آواز چ اجیہی کیہڑی گل
سی کہ اوہ بیٹھا اسدے مونہہ ول جھاکی گیا، تے اوہ چھوکرا بے
خوف ہو کاڑھ کاڑھ بولی گیا؟
'کتے پلپلا تاں نی ہو گیا سردول سیاں؟'

89
من ہی من اپنے آپ نوں ایہہ سوال کرکے سردول سنگھ نوں
تیج وِیر دے نال نال اپنے آپ تے وی غصہ چڑھی جا رہیا سی۔
غصے دی ادھکتا کارن سردول سنگھ دیاں اکھاں لال ہو
گئیاں، بلھ پھرکن لگ پئے تے اوہ مٹھیاں میچ کے کرسی 'توں
اٹھدیاں ہویاں گرجیا۔
“تیری بھین دی اوئے...!”
“جناب کنٹرول کرو! اگلا تاں کدوں دا چلا گیا جی! نالے موقع
سانبھو جناب، آلے دوالے کیمرے ای کیمرے پھردے آ!”
اسدے سر تے کھڑے سپاہی نے اسدے کن چ پھسپھسا کے
اسنوں سچیت کیتا۔
سپاہی دی آواز سن کے سردول سنگھ شرم نال پانی پانی ہو
گیا۔ اسدا تاں اسنوں خیال ہی بھل گیا سی۔
'اوہ ہو...! کل تک جس دی 'جی جناب' توں بناں اسدے
ساہمنے زبان نیں سی کھلدی، اج اوہ اک ادنیٰ جیہا سپاہی، اسنوں
متاں وی دین لگ پیا؟ کل تک جیہڑا اسدی دہشت دے قصے سن
کے کناں نوں ہتھ لا لیندا سی، اج اوہی اسدا ماتہت اک دو کوڈی
دے چھوکرے ہتھوں ہوئی اسدی بے عزتی دا گواہ بن گیا سی؟
سالا اک دیاں چار چار لا کے، سواد لے لے بکو ہن سبھ دے
ساہمنے! کیہ عزت رہ گئی سی اسدی ہن اپنے ماتہتاں دے
ساہمنے؟ پچیاں سالاں دا کمایا ناں اوہ صحافی چھوکرا دو منٹاں
چ مٹی چ رول کے تردا بنیا، تے اوہ ہتھ تے ہتھ دھری بیٹھا

90

رہا؟'
سوچدے سردول سنگھ نوں ہن سپاہی نال نظراں ملاؤنیاں
اوکھیاں ہو رہیاں سن۔
“پر جناب! منڈا بیزتی جیہی واہوا کر گیا جی! پر تسیں ہن پاؤ
مٹی! ایہہ صحافی تاں سالے ایویں کتیاں آنگوں بھونکدے ای
رہندے نے، ایہناں دے مونہہ کاہنوں لگنا جی! نالے اگلا تاں
آودیاں چار سنا کے ڈنڈی پے گیا، ہن لکیر پٹن دا کیہ پھیدا؟”
سپاہی اپروں اپروں ملھم دا دکھاوا کر، اکا ای لون دا بک بھک
گیا سردول سنگھ دے الھے پھٹاں تے ۔
سردول سنگھ اندروں اندریں تڑف کے رہ گیا۔
“توں چپ کر اوئے وڈیا صلاحکارا!” سپاہی نوں گھرکی لے
کے پیندیاں سردول سنگھ بولیا، “اوہدی تاں میں ایہو جیہی تہہ
لاؤں کہ ست پشتاں تک 'لاداں گونگیاں جمنگیاں میرے سالے
دیاں! سردول سنگھ اے.ایس.آئی. ساہمنے مونہہ کھولن والیاں دے
موڈھیاں تے سر نیں بچیا اج تھائیں دساں میں تینوں! توں دیکھدا
جاہ کیراں ہن بندا کیہ آ میرے سالے دا!”
“آجو جناب، لاش لہا لو تھلے۔ اوہناں دا کم تاں نبڑ گیا۔”
اندروں اک سپاہی نے سردول سنگھ نوں آن کیہا۔
“اوئے کھڑ جا، کرداں تیرا وی سیاپا!” سطے ہوئے سردول
سنگھ نے اندروں آئے سپاہی نوں آکھدیاں نال کھڑے سپاہی نوں
کیہا، “تسیں چلو اندر، میں آیا اک منٹ چ ۔”

91

اوہ دونوں کمرے ول روانہ ہو گئے۔
سردول سنگھ نے جیب چوں موبائل کڈھیا تے 'روزانہ
خبرناما' دے اسسٹینٹ ایڈیٹر ان چیفٹر موہن سنگھ بینس دا نمبر
ملایا۔
موہن سنگھ نال اسدی سوہرے والے پاسیوں رشتے داری
پیندی سی۔ موہن سنگھ دی لڑکی دی چھڈ چھڈائی دے معاملے چ
سردول سنگھ نے اسدی کافی مدد کیتی سی۔ سردول سنگھ دی پہنچ
صدقہ ہی موہن سنگھ نے اپنے کڑماں تے تن چارن جھوٹھے
کیس پوا کے موٹی رقم وی کڈھوائی سی تے کڑی نوں طلاق اتے
بچے دی کسٹڈی وی دوائی سی۔ بھاویں سردول سنگھ نے 'اپرلے
خرچے' دا حوالہ دے کے چوکھا حصہ جھٹک لیا سی، پر پھیر
وی کم ہون صدقہ موہن سنگھ اسدا تھوڑا بُہتا احسان وی مندا سی۔
“ہاں جی بینس صاب...ہاں جی، آر پریوار سبھ راضی
بازی...تسیں سناؤ، کیہ حال چال نے؟ ...بس حال نہ پچھو بینس
صاب، تھوڈے مونہوں ای چپ رہ گیا میں تاں...ہونا کیہ آ جی، آہ
ہوسٹل چ واردات ہوئی آ نہ جیہڑی؟ ...ہاں جی، اوہ مہاراج کیہو
جہے بندے نوں کور کرن لئی بھیجتا تسیں؟ ...نئیں نئیں، اوہدی
گل نیں کردا میں۔ اوہدے نال آیا سی نہ نواں رنگروٹ...ہاں جی
اوہی تیج وِیر کرکے...اوہ مہاراج دس بندیاں دے ساہمنے اوا طوا
بول گیا مینوں...ہونا کیہ آ جی...پترکار سالا بعد چ بنیا، پلس نوں
گالاں کڈھن دا لسنس پہلاں ای لے لیا لگدا اوہنے...آہی تاں میں

92
ہران آں بئی تھوڈے اخبار چ تاں ایوں نیں ہندا...اوہ تاں جی
چنگی لاہ پاہ کر گیا میری، بس تھوڈا خیال جیہا کرکے چپ کر گیا
میں...نہ جی، اوہ گگن وی کاہتوں بولیا...نئیں ویسے اوہنے تاں
کوئی چنگی ماڑی نی کہی، پر روکیا وی نہیں نہ... شے دتی ہونی
آں اوہنے وی...تاں ہی تاں اپنے سینئر دی موجودگی چ ... میں
کیہا تھوڈے اخبار دی تاں جماں ای پٹی میس کر گیا بینس
صاب...پچھو نہ مہاراج، دھیلے دی عقل نیں بولن دی، پتہ نیں
کیویں رکھ لیا تسیں...اچھا؟؟ ...تاں ہی...میں وی کہاں بئی بینس
صاب تاں بندہ کو بندہ پرکھے توں بناں...میں کیہا مہاراج کڈھ کے
باہر مارو ایہو جہے بندے نوں...نالے خبرنامے نوں کتے
صحافیاں دا گھاٹے؟ ...بائیس...بالکل ٹھیک بینس صاب...اج ای
پتہ کٹو مہاراج اوہدا...ہور سناؤ کڑی تاں خوش آ نہ جی ہن اپنی؟
ہن تاں نی کوئی تکلیف تکلوف؟ ہن تاں نی کیتی کوئی تن پنجن
اوہناں...لؤ مہاراج جہو جیہی تھوڈی دھی اوہو جیہی میری...لؤ آہ
کم جیہا ہن کر دیو کیراں...دیکھیو کتے مان جہے نال کیہا میں
تھونوں، نہیں تاں تھونوں پتہ ای آ بئی ٹھیک تاں میں آپ ای کر
لینا سی...ٹھیک آ جی...چنگا جی...ساسری کال۔”
'لے ہن سالے دی نوکری تاں گئی اج، باقی ماڑا جیہا وہلا ہو
لاں ایس جھنجٹ توں، بچ کے کتھے جانا میرے سالے نے؟ بھکی
دی بوری پئی آ چونکی، اوہی پا کے میرے سالے نوں گھڑیسدا
لیاؤں چونکی، جاں کوئی ہور جگت لگ جو۔ پھیر لبھیاں نی لبھنا

93
میرے سالے دا وڈا صحافی۔ اکھے قلم دی طاقت نیں دیکھی۔ توں
سالیا سردول سنگھ دے ڈنڈے دی طاقت نیں دیکھی اجے۔ جدوں پیا
چتڑاں تے تاں لیراں دیکھیں کیویں نکلدیاں میرے سالے دیاں۔'
من ہی من اپنے آپ نال ہی گلاں کردا سردول سنگھ، انمنے
جہے ڈھنگ نال واردات والے کمرے ول ودھ گیا۔
اک پولیس افسر ہون ناطے اپنی ڈیوٹی نبھاؤن پرتی اسدی
کوئی دلچسپی نہیں سی۔
پھر اس کیس دا تاں اوہ 'خودکشی' کہہ کے پہلاں ہی بھوگ پا
چکا سی۔

*****

94
تیج وِیر تے گگن دے دفتر پہنچدیاں پہنچدیاں دُپہر ڈھل گئی
سی۔
رسپشن تے سارکا فون سنن چ رجھی سی۔
تیج وِیر تے نگاہ پیندے سار ہی سارکا دیاں واچھاں کھڑ
گئیاں۔
“ہائے!”
چہرے تے شرمیلی جیہی مسکراہٹ لیا کے سارکا نے کیہا،
تاں تیج وِیر نوں ایوں لگیا جیویں اسدے کناں چ مشری گھل گئی
ہووے۔ سارکا دی مسکراہٹ ایتکیں اسنوں 'برینڈڈ' جیہی نہ لگی۔
لال لال گلھاں سگوں ہور لال ہو گئیاں سن۔ ساہاں دی رفتار وی
سدھارن توں تھوڑی تیز ہو گئی سی۔
تیج وِیر نوں سارکا پرتی عجیب جیہی کھچ محسوس ہو رہی
سی۔ کڑی تاں اوہ اسنوں پہلی نظرے ہی چنگی لگی سی، پر ایتکی
پتہ نہیں کیوں اسدیاں نیم نشیلیاں مقناطیسی اکھاں اسدے وجود چ
دھسیاں جا رہیاں سن۔ کڑی دیاں نظراں چ پتہ نہیں کیہ چمبک
جڑ گیا سی کہ تیج وِیر چاہن دے باو جود وی، اس 'توں نظراں
نہیں ہٹا پا رہیا سی۔ اسدا سارا وجود اوس کڑی دیاں نیناں چ
گواچدا جا رہیا سی۔ دلو دماغ تے اک عجیب جیہا نشہ تاری ہو
رہیا سی۔ ایہہ تاں نہیں سی کہ اوہ کدے کسے سوہنی کڑی دے
روبرو نہیں ہویا سی، پر ایوں اپنی خدی توں بے قابو تاں اوہ کدے
نہیں ہویا سی۔

95
“ہیلو!” تیج وِیر نے وی مسکرا کے اسدی 'ہائے' دا جواب دتا۔
“اوئے! ہم بھی کھڑے ہیں تیری راہوں میں بلیئے! نہ یاراں
دے ہیلو بولن تے تاں توپاں دے مونہہ کھول دنی آں، تے آہ
پتندر کدھروں دا یوسف آ بئی پہلوں ای کالجے تے ہتھ رکھ کے
'ہائے ہائے' نکل گی تیری؟”
گگن نے شرارت نال نقلی جیہا غصہ ظاہر کردیاں ٹپلا چھڈیا،
تاں سارکا نے اس ول اکھاں تریر کے ویکھیا۔
“ٹھیک آ بئی ٹھیک آ! کبوتر کبوتری کلولاں کردے سی تے
میں غلیل کڈھ ماری...ہیںء؟!؟ تاں ہی ایڈے ایڈے ڈیلے کڈھ کے
گھورن لگیں ایں متراں نوں؟ نہ میں کیہڑا تیرا کنوآں دا باغ
اجاڑتا، تے ایس پتندر نے کیہڑے باغ لواتے تینوں ناشپاتیاں
دے؟!”
“انف از انف گگن! جسٹ شٹ اپ!”
“واہ اوئے قسمت دیا بلیا، رجھی کھیر تے بن گیا دلیا! یار
ہونیں دونہ سالاں توں نشانے سدھدے رہ گئے تے لا کوئی ہور ای
گیا!”
گگن نے بڑے ڈرامائی انداز چ ایوں متھے تے ہتھ مار کے
کیہا کہ روکدیاں روکدیاں وی سارکا دا ہاسہ چھٹ گیا۔
“دیکھیا؟ چ ٹے دند ہسنو نیں رہندے تے لوکی بھیڑے شک
کردے'، پر لوکی ایویں ای نی شک کردے ہوندے ماں دیئے
مومبتیئے!”

96

“بس کر یار گگن!”
“لؤ دیکھ لؤ! اکھے 'میرے یار نوں مندا نہ بولیں، میری بھاویں
جند کڈھ لے'۔ گل کتھے وجی تے چیک کتھوں نکلی! ایویں تاں نی
سیانے سچ آکھدے بئی عشق تے مشک چھپایاں نہیوں چھپدے،
ایہہ ظاہر ہو ای جاندے آ ویر میرے!”
“اوئے بخش لا بھراوا، بس کر ہن!”
“چنگا پھیر کرو کلولاں تسیں، میں کاہنوں کباب چ ہڈی بندا
پھراں؟ میں چلداں اپنے کیبن چ ، اہُ ساہمنے ای آ، اوتھے ای آ
جیں ہیر دی چوری کھا کے رانجھیا!”
اپنے کیبن ول نوں اشارہ ماردیاں، گگن حالے تریا ہی سی کہ
سارکا نے اسنوں پچھیوں آواز لگا دتی۔
“ہاں سچ گگن...!”
“اوئے دیکھیں بھائی! ایہہ کیہ بھانا ورت گیا؟ رانجھا چاک
ساہمنے کھڑا تے واجاں سیدے کانے نوں ماری جانی ایں؟”
اسنے اک اکھ بند کرکے پھر ٹپلا چھڈیا۔
اسدی چہل بازی نوں نظر انداز کردیاں، سارکا نے گمبھیرتا
نال کیہا، “گگن! بینس صاحب کئی واری پچھ چکے نے تیرے
بارے۔ اوہناں نوں مل لئیں، اینڈ بھوگل صاحب باہر گئے نے تے
تیرے لئی میسج دے کے گئے نے کہ اج دی رپورٹ تیار کر کے
اوہناں دے آؤندیاں ہی پیش کر دینی...بس، ادھے پونے گھنٹے چ
آؤندے ہی ہونگے۔”

97
“لے جیہڑی گل آؤندے نوں دسنی سی، اوہ ہن دسدی آ! عشق
چ ایویں ای مت ماری جاندی ہوندی آ نویں نویں عاشقاں دی!
دیکھیں کتے نوکری توں نہ ہتھ دھو بیٹھیں عشق دے چکراں چ
پے کے، دساں میں تینوں!”
“او ہو یار گگن! جے توں مائیک چھڈیں تاں ہی تاں کوئی
دوجا بولو؟” جواب تیج وِیر ولوں آیا۔
“لؤ! ایہنوں دیکھ لؤ! اکھے 'ٹوبھے دا گواہ ڈڈو'! چل بخشیا
جہاں پناہ نے! عیش کرو شہزادے!”
'پرتھوی راج کپور' دی نقل لاہندا، خاص شاہانہ انداز چ اوہ
دوہاں نوں پچھے مسکراؤندا چھڈ، بینس دے کیبن ول روانگی پا
گیا۔
“سو...ہاؤ واز د ڈے؟”
مشری گھلی آواز چ سارکا نے پچھیا۔
بلھاں چوں سوال کوئی ہور نکلیا، پر اکھاں ہیر دیاں کوئی
ہور ای سوال پائی جاندیاں سن۔
“مکسڈ۔”
ایدھروں رانجھے دے مونہوں وی جواب کجھ ہور نکلیا، تے
اکھاں کوئی ہور ای کہانی سنا رہیاں سن۔
تیج وِیر اندرو اندری اپنی اس حالت تے حیران ہوئی جا رہیا
سی کہ ایہہ کیہڑی طاقت ہے، جو ایوں ٹیلی پیتھی بنی مناں دا میل
کرائی جا رہی سی؟ ایہہ کیہو جیہی زبان سی، جسدا سنچار اکھاں

98
راہیں ہو رہیا سی؟ کیہا سنیا کجھ وی نہیں جا رہیا سی، بس
سمجھیا جا رہیا سی، تے سمجھیا کیہ جا رہیا سی، اسدی سمجھ وی
نہیں آ رہی سی، بس سمجھیا ہی جا رہیا سی۔
اس عجیب پر ات سوادلے تجربے نال دو چار ہوندا تیج وِیر،
اوہناں پلاں چ جیویں ہوا چ تیر رہیا سی۔ پیراں طلے جیویں
زمین ہی نہیں سی۔ ایوں لگ رہیا سی جیویں اوہ مناں بدھی روں
دے ڈھیر تے کھڑا ہووے۔
“اینیویز، کنگریچولیشنز اینڈ ہرٹلی ویلکم ہیئر تیج وِیر! آئی نو
اٹز لیٹ، بٹ اٹس بیٹر لیٹ دین نیور یو نو!”
“مائی پلیزر، تھینکس!”
اینے نوں رسپشن ٹیبل تے پئے فون دی گھنٹی وج پئی۔
“ملدے آں پھر، بائے!”
آکھ کے تیج وِیر جیویں پھلاں تے پب دھردا ہویا گگن دے
کیبن ول ہو تریا۔
سارکا فون سنن چ رجھ گئی۔
اسدیاں گلھاں حالے وی کشمیری سیب وانگوں لال سرخ
ہوئیاں پئیاں سن۔ کناں چوں سیک مار رہیا سی، تے بلھیاں کمب
رہیاں سن۔

99
تیج وِیر نوں سمجھ نہیں آ رہیا سی، کہ استے ایہہ کیسی
خماری تاری ہو گئی سی؟
پر سارکا سمجھ چکی سی کہ اسنوں ایہہ کیہ ہو گیا ہے۔
عورت تے مرد دے مناں چ قدرتی طور تے ایہہ اک بنیادی
فرق ہے۔
آدمی محبت دے احساس نوں پچھاندیاں پچھاندیاں ہی پچھاندا
ہے، تے جد پچھان جائے تاں اسنوں اظہار کردیاں دیر نہیں لگدی۔
عورت محبت دے احساس نوں بڑی جلدی پچھان لیندی ہے،
پر اظہار، کردیاں کردیاں ہی کردی ہے۔
اوہ دوویں وی محبت دے ایسے دور چوں گزر رہے سن۔
تیج وِیر اپنے ایہناں اصلوں نویں احساساں نوں ناں نہیں دے پا
رہیا سی، تے سارکا اظہار نہیں کر پا رہی سی۔
محبت دے تاں طور ہی نرالے نے دنیا داری توں۔
نکے توں نکے تتھاں دا سٹیک توں سٹیک ملانکن کرن والا
تیج وِیر، اپنی زندگی دے سبھ توں حسین احساساں دا ملانکن کرن
وچ گچا کھا رہیا سی۔
نکی توں نکی جانکاری دا بہتر توں بہتر بیان کرن والی
سارکا، اپنی زندگی دے سبھ توں حسین احساساں دا بیان کرن چ
گچا کھا رہی سی۔
پر دل دیاں دھڑکناں دی رفتار کسے جانکاری دی محتاج نہیں
ہندی۔

100

اکھاں اکھراں دی اڈیک نہیں کردیاں۔
ایسے نوں ہی تاں محبت کہندے ہن۔
تیج وِیر سوچاں دے سمندر چ غوطے کھاندا ہویا، گگن دے
کیبن چ جا پجا۔
دساں کو منٹاں بعد گگن نے کیبن چ پرویش کیتا۔ اسدے
متھے تے چنتا دیاں لکیراں صاف جھلک رہیاں سن۔
“مترا اوہی گل ہوئی، جیہدا ڈر سی۔ تینوں کیہا سی نہ بئی
تاراں کھڑک پئیاں ہونیاں! اک دیاں چار لا کے کہیاں ہونیاں اوس
سالے کالے بھوت نے بینس نوں، تے اوہنے وی گانہ اک دیاں اٹھ
لا کے سنائیاں ہونیاں ہٹلر نوں۔ لگدا پے گیا سیاپا۔ تیری نوکری تاں
لگدا پے گی خطرے چ ویر میرے!”

101
“میں جو وی کیتا گگن، مینوں اوستے کوئی افسوس نہیں۔ ہن
انجام جو وی ہووے، میں فیس کرن نوں تیار آں۔”
“چل کوئی نہ! توں فکر نہ کر یار! اینی چھیتی کتے تاں نیں
تیرا پتہ کٹن دیندا میں بینس نوں۔”
“توں اینی گل آکھتی، میرے لئی اینا ای بہت آ گگن!”
“پر یار ایہہ بینس خلاف بہت ہویا پھردا تیرے۔ سالے نے
مینوں وی چار سناتیاں۔ اکھے میں کیوں مونہہ نوں چھکو بنہی
بیٹھا رہاں۔ تینوں روکیا کیوں نہیں۔”
“ساری یار گگن! میری وجہ نال...!”
“اوئے توں گولی مار ساری سوری نوں، ساری کاہدی؟ میں
نال آں یار تیرے! جد یار ای آکھتا تاں پھر آکھتا، کیہ سمجھیا؟”
“مینوں اپنی فکر نہیں، پر بینس نال تیرے رشتے چ پھک
پینی بڑی ماڑی گل ہوئی! تے اتوں دی بھوگل صاحب کیہ
سوچنگے یار تیرے بارے؟ آخرکار گیا تاں میں تیرا سبارڈنٹ بن
کے ای سی نہ یار! میں کتے ایویں ای تاں نی اوس اے.ایس.آئی.
نال بہتا بول گیا؟”
“اوئے توں چھڈ یار! اینا نی سوچیدا! 'اب بول دییا، تو دیکھ لین
گے'!”
آخری لائن بولدیاں گگن چ 'شعلے' دے 'امیتابھ بچن' دی
روح سما گئی۔
ایہو جیہا ہی سی گگن۔

102

“تھینکس یار! میں...!”
“لے ہن تھینکس دی پونچھ پھڑ لی۔ لگدا 'مینے پیار کیا' وی
نیں دیکھی توں۔ تینوں نیں پتہ؟ 'دوستی کا ایک اصول ہوتا ہے
مسٹر، نو ساری...نو تھینکیو'۔”
تے ہن 'سلمان خان' وڑ گیا سی اوس چ ۔
“یار! توں کدے سیریس نیں ہو سکدا؟ ویسے اک گل تاں ہے،
بئی جے میری نوکری چلی گئی تاں میں تاں ہو جاؤں بے
روزگار! پر جے کتے تیرے نال ایوں ہو گیا، تاں تیرے کول تاں
آپشناں ای بڑیاں نے یار... 'سنتگری' نہ چلی تاں 'ممکری' تاں
کتے نیں گئی!”
“لے آہ ہوئی نہ گل! سٹ پھر ہتھ تے ہتھ!”
اینے نوں ٹیبل تے پئے فون دی گھنٹی وج پئی۔

103
لائن تے بھوگل صاحب دی پرسنل سیکریٹری سمرن سی۔
“لے آ گیا بائی ہٹلر تے پے گئی پیشی۔ میں جد تک بھگت آواں
توں اج دی رپورٹ بنا کے ٹائیپ کر لے۔”
گگن نے اپنے ٹیبل تے پئے کمپیوٹر ول اشارہ کردیاں کیہا۔
“پر گگن، رپورٹ تاں توں بنائیں گا نہ؟”
“نہ ویر میرے! اج دی رپورٹ تاں توں ہی بنائیں گا۔ تے
جیویں مرضی بنا، میرے ولوں پوری سہمتی آ تیرے نال۔”
“پر یار...!”
“بحث نہ کر یار! میں جاناں...اگے ای ستیا بیٹھا ہونا پتندر
تیرا۔”
گگن دے باہر نکلدیاں ہی تیج وِیر نے مانیٹر سکرین دے اگے
پئی کرسی مل کے، کی بورڈ تے انگلاں رکھ دتیاں اتے اپنے
کیریئر دی سبھ توں پہلی رپورٹ تیار کرن لگ پیا۔
بھوگل صاحب نے بینس دا ذکر کیتے بناں گگن توں پوری
گھٹنا دی جانکاری لئی۔ گگن نے جیوں دا تیوں سارا قصہ بیان کر
دتا؛ بینس نال ہوئی گل بات وی تے بینس تے سردول سنگھ دے
آپسی تعلق وی۔
بھوگل صاحب نے پورے ٹھرھمے نال ساری گل بات سنی
تے رپورٹ بارے پچھیا تاں گگن نے جواب دتا۔
“سر! رپورٹ تاں اج دی تیج وِیر دی ہی اے، تے اوہی تیار
کر رہیا اے۔ میرے ای کیبن چ بیٹھا۔”

104
بھوگل صاحب نے سمرن نوں آکھ، تیج وِیر نوں رپورٹ سمیت
طلب کیتا۔
تیج وِیر دے آؤن تک بھوگل صاحب نتانت گمبھیر مدرا چ ،
اپنی آفس چیئر دی پشت تے سر ٹکا کے چپ چاپ بیٹھے رہے۔
گگن دا دل بڑے زوراں نال دھڑک رہیا سی۔ بھوگل صاحب
نے اسدی ساری گل بات سنی پر اپنے ولوں اس مدعے تے اک
لفظ وی نہیں کیہا سی۔ بھوگل صاحب دے موجودہ موڈ دا انومان
لگاؤن چ اوہ پورن طور تے ناکام رہیا سی۔
تیج وِیر نے دروازہ کھٹکھٹا کے اندر آؤن دی اجازت لئی تاں
اندرلے ماحول دی گمبھیرتا دا اندازہ ہوندیاں سار ہی، اک پل لئی
تاں اسدے دل چ وی ہول جیہا پے گیا۔ بھوگل صاحب دا گمبھیر
چہرہ اسنوں ہور وی زیادہ گمبھیر نظر آیا۔ گگن دے چہرے تے
باراں وجے ہوئے سن۔
“کم تیج وِیر! سٹ!” بھوگل صاحب نے ات گمبھیر سر چ
کیہا۔
اپنے آپ نوں کسے وی صورتحال نال دو چار ہون لئی پہلاں
توں ہی تیار کری بیٹھے تیج وِیر نے موجودہ ماحول چ اپنے آپ
نوں سنتلت کیتا اتے گگن دی بغل والی سیٹ تے بیٹھ گیا۔
“تیج وِیر! اج دی اپنی کارگزاری تے تینوں کوئی افسوس
ہے؟”
بھوگل صاحب نے اپنی سر دی گمبھیرتا نوں برقرار رکھدیاں

105

ہویاں سوال کیتا۔
بناں کسے بھومکا بنھن دے اچانک پچھے اس سوال نال تیج
وِیر تے گگن، دوہاں نوں بڑی حیرانی ہوئی۔ آس دی ماڑی موٹی
کرن وی گگن نوں دھندلی ہندی جاپی۔
“آئی ایم ساری ٹو سے سر، بٹ مینوں کسے وی گل تے
کوئی افسوس نہیں۔” تیج وِیر نے مدھم جیہی پر سنتلت آواز چ
اتر دتا۔
'پتندرا جے افسوس کر لیندا، تاں کیہ تیرے کوئی گولہ وجن
لگا سی؟'
سوچدیاں گگن نوں رہندی کھوہندی آس وی گواچدی لگی۔
“ڈونٹ یو تھنک کہ توں اوور ری ایکٹ کیتا؟ جے اس آفسر
نے تیرے نال بدزبانی کیتی، اپنا غیر واجب پلسیا رعب دکھایا، تاں
تینوں نہیں لگدا کہ توں وی اپنی صحافت دا رعب غالب کرن دی
بے وجہ کوشش کیتی؟ سپوز توں اوتھے اک صحافی دی حیثیت
تے نہ ہو کے، اک عام شہری وانگ موجود ہوندا تاں شاید اک
پولیس آفسر نال ایوں بحث بازی کرن دی تیری ہمت نہ پیندی؟ کیہ
اک صحافی بن جان نال آئے غرور دا مظاہرہ بھر نہیں سی تیرا
اوہ بہیوئر تیج وِیر؟ کیہ اک پلسیا غرور ورسز صحافت غرور دا
مظاہرہ نہیں ہویا اتھے؟ کیہ تینوں نہیں لگدا کہ تینوں اپنے کم نال
مطلب رکھنا چاہیدا سی بجائے اک پُلس مین نوں اسدی ڈیوٹی
سمجھاؤن دے؟ کیہ ایہہ تیرا کم سی تیج وِیر؟ کیہ تینوں نہیں لگدا

106
کہ توں اپنا فرض نبھاؤن دی بجائے، اوس پُلس مین نوں اسدے
فرض یاد داؤن دی غیرضروری کوشش کیتی ہے؟ کیہ توں اک
باعزت اخبار دے سٹیٹس دا ناجائز فائدہ نہیں اٹھایا، اوس پُلس مین
نوں اپنی قلم دی طاقت دکھاؤن دا چیلینج کر کے؟ اور تینوں اپنی
اس کارگزاری تے کوئی افسوس وی نہیں؟”
'لے وڑ گئی مجھ گارے چ ۔ معافی منگ لیندا کنجرا! کھل
گے ہٹلر دیاں توپاں دے مونہہ! ہن کر لؤ گھیو نوں بھانڈا!'
گگن دیاں آساں دی پتنگ 'بو کاٹا' ہو گئی۔
تیج وِیر نے بڑے ٹھرھمے نال، بڑی سنتلت آواز چ اتر دینا
شروع کیتا۔
“گستاخی معاف سر! مینوں نہیں لگدا کہ میں کوئی اوور ری
ایکٹ کیتا سی۔ اس پولیس افسر نوں جواب دین پچھے میری منشا
کوئی اپنا غرور شانت کرن دی نہیں سی سر! ایون سچ کہاں تاں
اپنی عزت نفس دی حفاظت کرنا وی نہیں سی۔ اس وقت اوس جگہ
تے میں تیج وِیر ہون دے ناطے تاں موجود ہی نہیں سی سر! اس
وقت اوس جگہ تے تاں میں پنجاب دے نامور، باعزت اخبار
'روزانہ خبرناما' دے اک صحافی دی حیثیت نال موجود سی۔ اس
پولیس افسر نوں سوال کسے تیج وِیر ناں دے عام شہری نے نہیں
سر، بلکہ 'عوام دی آواز' اک صحافی نے پچھے سن۔ تسیں بالکل
ٹھیک کیہا سر کہ اگر میں اتھے اک صحافی دی حیثیت نال نہ
ہوندا تاں اس پولیس افسر نال بحث کرن دی میری ہمت نہ پیندی۔

107
سوال کرنے تاں دور دی گل سر، ساہمنیوں وی نہ گزردا، بلکہ
کترا کے گزر جاندا۔ اک عام شہری ایہو کجھ تاں کردا ہے سر! پر
میں اتھے اک عام شہری نہیں سی سر، اک صحافی سی۔ اک عام
آدمی دی کیہ بساط سر، کہ وردی دی پاور دے نشے چ چور اک
پولیس افسر دے مونہہ لگ جاوے؟ اوہ تاں وردی دے پرچھاویں
توں وی تریہ کے لنگھدا اے۔ کنی حیرانی دی گل اے سر کہ اپنی
جانو مالو دے رکھوالے اک پلس والے توں لوک اپنی جانو مالو
بچا کے، ڈردے مارے کترا کے گزر جاندے نیں۔ کہن نوں تاں سر
'پولیس جنتا دی سیوک ہے' دے نعرے بلند کیتے جاندے نے، تھاں
تھاں تے اشتہار لگائے جاندے نے، پر اک عام آدمی دی مجال
اے کہ کسے وردی والے توں اسدی ڈیوٹی بارے کوئی سوال کر
جاوے؟ کیہ اپنی ڈیوٹی توں کتاہی کرن والے ملازماں، بھاویں اوہ
پولیس محکمے دا ہووے جاں کوئی ہور، توں سوال پچھن دا حق
اک عام شہری نوں نہیں ہے سر؟ پر کیہ اک عام آدمی نوں اسدے
سوالاں دا جواب مل جاندا ہے سر؟ تے خاص کر پولیس محکمے
توں تاں عام آدمی سوال پچھن دا ہیاں ہی نہیں کر پاؤندا۔ تاں پھر
سوال پچھے گا کون سر؟ جواب ہے اسیں سر! میڈیا! میں وی تاں
بس ایہی کیتا سر! اس پلس والے نوں اسدی ڈیوٹی یاد دوانا وی
میرا فرض سی سر، میں اوہو پورا کیتا۔ اس پلس والے نے عوام
دی آواز، اک صحافی نوں ایرا غیرا، نتھو خیرا کیہا۔ وردی دا
ناجائز رعب جھاڑیا، بدزبانی کیتی، گالھ کڈھی۔ اس طرحاں ٹریٹ

108
کیتا جیویں اسدے ساہمنے اک باعزت، نامور، کداور اخبار دا
صحافی نہیں، بلکہ کوئی غنڈہ بدمعاش ہووے۔ جے میں پرسنل
لیول تے اسدے رعب دا جواب رعب نال دتا ہندا، اپنے غرور
تے لگی چوٹ دا جواب چوٹ نال دتا ہوندا تاں اسدی گالھ دا
جواب گالھ چ ہی دیندا سر! بدزبانی دا جواب بدزبانی نال دیندا
سر! پر میں محض اسدے سوالاں دا جواب ہی دتا سر اسنوں۔ اپنے
آپ نوں رب توں دو ہتھ اپر سمجھن والے اس پلس والے نوں
اسدی حیثیت سمجھائی۔ اسنوں یاد داؤن دی کوشش کیتی کہ پولیس
دا پرم کرتو لوکاں دے جانو مالو دی رکھیا کرنا ہے، نہ کہ باعزت
شہریاں تے اپنا رعب جھاڑنا۔ وردی دی دہشت غنڈے بدمعاشاں
لئی ہے، نہ کہ کسے عام شہری لئی۔ ہاں سر! میں اسنوں ضرور
کیہا کہ اسنے حالے قلم دی طاقت نہیں دیکھی۔ ایہہ گل کہن توں
میرا مطلب اسدی وردی نوں چیلینج کرنا نہیں سی سر، بلکہ اس
طاقت دی ناجائز ورتوں دی خلافت سی۔ تے قلم دی طاقت ایہو
جہے تاناشاہی پرورتی والے لوکاں دی عقل ٹھکانے لاؤن لئی ہی
تاں ہے سر! اسے لئی ہی تاں کیہا جاندا ہے سر کہ 'کھینچو نہ
کمانوں کو نہ تلوار نکالو، جب توپ مکابل ہو تو اخبار نکالو'!
بس، اپنی صفائی چ میں ایہو ہی کہنا چاہندا ہاں سر!”
'بندہ اے کہ توپ دا گولہ ایہہ پتندر!'
سوچدا گگن ڈور بھور جیہا تیج وِیر دے چہرے ول مونہہ اڈی
دیکھی جا رہیا سی۔

109

“گو می یئر رپورٹ۔”
تیج وِیر دے جواب تے کوئی پرتیکریا کیتے بغیر، بھوگل
صاحب نے ہتھ اگے ودھایا۔
تیج وِیر نے چپ چاپ رپورٹ والے کاغذ بھوگل صاحب نوں
سونپ دتے۔ اپنے قیمتی نظر دے چشمے راہیں بھوگل صاحب
رپورٹ نوں بڑے غور نال پڑھن لگ پئے۔
کیبن چ چپ ورت گئی۔
بھرپور کوشش دے باو جود وی موجودہ ماحول گگن دی
سمجھ دے دائرے چ نہیں آ رہیا سی۔
رپورٹ دا آخری پنہ پلٹ کے بھوگل صاحب اپنی سیٹ توں اٹھ
کھڑے ہوئے۔
اوہناں دے اس اچن چیتی ایکشن توں ہڑبڑا کے، اوہ دونوں
وی آپو اپنیاں سیٹاں 'توں اٹھ کھلوئی۔
بھوگل صاحب نے بناں کجھ بولے، اپنی وشالاکار آفس ٹیبل
دے اتوں دی گھیرا کٹیا تے تیج وِیر دے ساہمنے جا کھڑے ہوئے۔
سنتلت رہن دی بھرپور کوشش دے باو جود تیج وِیر دا دل
بڑے زور نال دھڑکن لگ پیا۔
بھوگل صاحب نے تیج وِیر نوں سر توں پیراں تک بڑے غور
نال ویکھیا، تے پھر اوہناں اپنے سجے ہتھ نال تیج وِیر دا کھبا
موڈھا پھڑ کے ہلوندیاں ہویاں آکھیا۔
“شاباش! ویل ڈن مائی بوائے! ویل ڈن!”

110

“تھ تھینک یو سر!”
نوکری دی آس گوا چکے تیج وِیر دے مونہوں بڑی مشکل نال
نکلیا۔
اس نرالے نظارے دے درشن کردیاں، گگن دا مونہہ حیرانی
نال اڈے دا اڈیا رہ گیا۔
'جادوگر اے پتندر، جادوگر۔'
“آئی ایم پراؤڈ آو یو مائی بوائے!” کہہ کے بھوگل صاحب اپنی
سیٹ تے پرط گئے۔
“سٹ! سٹ!” اوہناں نوں ہتھ نال بیٹھن دا اشارہ کر، بھوگل
صاحب اپنی سیٹ تے براجمان ہو گئے۔
“تیج وِیر! تینوں دیکھ کے اج اس اولڈ مین نوں اپنی جوانی یاد
آ گئی مائی بوائے! ایہی سوچ، ایہی جوش تے ایہی وشواس لے
کے میں ایہہ اخبار شروع کیتا سی۔ 'روزانہ خبرناما' میرے لئی
کوئی بزنس نہیں بلکہ اک مشن ہے۔ میرے دیش، میرے سماج،
میرے مائشرے پرتی میری ذمہ واری دی بھاونا ہے۔ 'دیئر از نو
ہوپ' کہن والے اس بزرگ آدمی چ اک نواں جوش آ گیا بیٹا
تینوں دیکھ کے۔ ناؤ آئی کین سے 'دیئر از سٹل ہوپ'۔ یئر پیرینٹس
مسٹ ہیو پراؤڈ آو یو مائی بوائے! میں ضرور اوہناں نوں مل کے
مبارک باد دینی چاہاں گا۔”
“آئی ایم ساری سر، بٹ دے آر نو مور!” کہندیاں تیج وِیر دے
چہرے تے گہن اداسی دے بدل چھا گئے۔

111
“اوہ! آئی ایم ایکسٹریملی ساری سن! ہاؤ انفارچونیٹ آو می کہ
اوہناں نوں ملن دا موقع مینوں نہیں مل سکیا۔ بٹ آئی ایم شیور دیٹ
دے مسٹ بی ویری گڈ ہیومن بینگز! تاں ہی تاں اوہناں دے
سنسکار ایہہ رنگ لیائے نے!” بھوگل صاحب وی جذباتی ہوئے
توں بناں نہ رہ سکے۔
گگن دا ہتھ تیج وِیر دے ہتھ تے آ ٹکیا۔
کجھ پلاں لئی کیبن چ اداسی بھری چپ پسر گئی۔
“ویل مائی بوائیز!” بھوگل صاحب نے پہل کردیاں چپ نوں
توڑیا، “کل دا کیہ پروگرام ہے؟ آئی مین میں چاہناں ہاں کہ اس
کیس دا پروپر فالو اپ ہووے۔ میں رائے کوٹ توں ہی آ رہیا ہاں،
ڈھلوں صاحب نوں بڑا گہرا صدمہ لگا ہے۔ بڑی دکھ دی گھڑی
ہے اوہناں لئی، پر ہن جدوں اوہناں نوں پتہ لگے گا کہ اوہناں دی
بیٹی دی موت خدکشی نہیں بلکہ مرڈر ہے، پتہ نہیں کیہ بیتے گی
اوہناں تے !”
“بٹ سر، اوہناں نوں شاید اعتراض ہووے، جو سٹوری آپاں
چھاپن جا رہے ہاں۔ آئی مین اس نال ہناں دی بیٹی دے کیریکٹر
تے وی تاں سوالیا نشان لگے گا؟” اداسی دے بھنور چوں باہر آ
چکے تیج وِیر نے کیہا۔
“سچ ساہمنے لیاؤنا ساڈا فرض ہے تیج وِیر! تے ساڈا فرض ہی
ساڈی پرائیورٹی ہے۔ آئی پرسنلی وانٹ کہ رپندر دا قاتل جلد از
جلد سلاخاں دے پچھے ہووے۔ اس لئی تسیں دوویں اس کیس نوں

112
پراپرلی فالو کرو۔ اینڈ گگن، ہور کوئی اسائینمینٹ اینٹرٹین نہیں
کرنی تسیں اونی دیر، جد تک ایہہ کیس سالو نہیں ہو جاندا۔ اینڈ
رممبر، فرض دے راہ چ آؤن والا بھاویں کنا وی زوراور کیوں
نہ ہووے، کسے دی کوئی پرواہ نہیں کرنی۔ ایور رممبر، تہاڈی
بیک تے 'روزانہ خبرناما' ہے۔ اینڈ مارک مائی ورڈز، اپنے
فرض دے راہ 'توں کدے نہیں تھڑکنا مائی بوائیز! بھاویں
تھڑکاؤن والا تارہ چند بھوگل ہی کیوں نہ ہووے!”
بھوگل صاحب دا ایہہ روپ دیکھ کے گگن حیران رہ گیا۔
تیج وِیر دے اندر اک نویں جوش دا سنچار ہو رہیا سی۔
“سر! میں ڈھلوں صاحب تے اوہناں دے مسز نال کیس دے
سلسلے چ اک ملاقات کرنی چاہناں۔ شاید اوہناں توں کوئی
جانکاری حاصل ہو جائے۔ بٹ اوستوں وی پہلاں میں موقعہ
واردات دا اک وار پھیر توں اچھی طرحاں معائنہ کرنا چاہناں۔ اج
تاں ایہہ پوسیبل نہیں ہو پایا سر، پر کل اگر اسدا انتظام ہو جائے،
تاں شاید کوئی ایسا کلو ہتھ لگ جاوے، جو قاتل ول اشارہ کردا
ہووے!”
“ڈونٹ وری مائی بوائیز، انتظام ہو جائے گا۔ او کے دین، یو
مے لیو ناؤ!”
“تھینکیو سر!” اکو سر چ آکھ کے دونوں اٹھ کھڑے ہوئے۔

*****

113
اگلی سویر سردول سنگھ پھر بسترے چوں ابھڑواہے اٹھیا۔
سر توں پیراں تیک پسینے نال بری طرحاں نال گڑچ، اوہ
ساہو ساہی ہویا پیا سی۔
کل اسدے غرور نوں تیج وِیر ہتھوں بڑی گہری چوٹ پجی
سی۔
ڈیوٹی توں فارگ ہوندے سار ہی اوہ اپنے پسندیدہ حاطے تے
جا پجا اتے منو منی کڑھدا کڑھدا بے تحاشہ شراب پیندا رہیا۔
رہ رہ کے اسدیاں اکھاں اگے تیج وِیر دا چہرہ آ رہیا سی۔
اس 'پدی جہے چھوکرے' دے کرارے بول، وار وار اسدے
کناں چ گونج رہے سن۔
اوہ بس کسے طرحاں اپنے ایہناں بدمزا خیالاتاں نوں شراب
دے گلاس وچ ڈبو دینا چاہندا سی۔
'سالی ایہہ دارو وی نیں چڑھدی اج تاں۔'
مناں مونہیں شراب پین توں بعد گھر جان دی بجائے اوہ
لڑکھڑاؤندا ہویا نرس دے پہلو چ جا غرق ہویا۔
نشے دی ادھکتا کارن نیم بے ہوشی دی حالت چ وی اوہ
ساری رات پیا بڑبڑاؤندا رہیا، پر نیند اسدیاں اکھاں توں کوہاں دور
رہی۔
پوہ پھٹالے توں ذرا کو پہلاں ماڑی جیہی اکھ لگی سی کہ پھر
توں اوہی بھیانک سپنا۔
اس وار اس نرمنڈدھاری بھیانک آکرتی نے اپنے ہتھ چ پھڑیا

114
سر، اپنی گردن تے ٹکا لیا سی، اتے اس سر نے تیج وِیر دی
شکل اختیار کر لئی سی۔ چیک چہاڑاں دیاں آوازاں وچوں ڈھول
نگاڑیاں دیاں آوازاں گونجن لگ پئیاں تے ہولی ہولی ڈھول
نگاڑیاں دی آواز سبھ آوازاں اتے بھاری ہو گئی۔ انت اوہ آواز
ٹھہاکیاں دی آواز وچ تبدیل ہو گئی۔ ہولی ہولی اوہناں ٹھہاکیاں دی
آواز اینی تیز ہو گئی کہ اس دے کناں دے پردے پھٹن لگ پئے
تے اسدی اکھ کھل گئی۔
اپنے ساہاں دے قابو آؤن تے اسنوں احساس ہویا کہ سرہانے
پئے اسدے موبائل فون دی گھنٹی وج رہی سی۔
ادھ ستیاں اکھاں ملدیاں اسنے موبائل فون چک اپنے کن نوں لا
لیا۔
اگیوں اسدی گھروالی دی آواز آئی۔
“ہیںء جی، کتھے اوں کل دے...؟”
اتے کنا ہی چر اسدی نیم پاگل پتنی اپنا راگ الاپدی رہی۔
“کیوں سویرے سویرے کتے آنگوں بھونکی جانی ایں؟ ڈیوٹی
تے سی۔”
“آہو، میں ہن کتی ہوگی۔ مینوں پتہ کیہڑی کنجری دے ڈھوہے
چ ڈیوٹی کردا سی۔ میرے تاں کرماں نوں...”
اک کے سردول سنگھ نے کال کٹ دتی۔
موبائل دی گھنٹی پھر توں وج اٹھی۔
اسنے کھجھ کے موبائل سوچ آف کر دتا۔

115

“اٹھ کھڑے سرکار میرے؟”
کھلے گلے دی پاردرشی نائیٹی پہنی نرس نے کمرے چ قدم
رکھدآں آکھیا۔
اسدے ہتھاں چ چاہ والی ٹرے پھڑی ہوئی سی۔
اوہ لہراؤندی ہوئی سردول سنگھ دے سرہانے جا کھڑی ہوئی۔
اسدے لباس وچوں دی صاف جھلک رہے اسدے گندویں جسم
دی اک اک گولائی نمایاں ہو رہی سی۔
سرہج نے کول پئی تپائی تے ٹرے رکھ، اسنے اک مادک
انگڑائی لئی۔
سردول سنگھ دے صبر دا بنھ ٹٹیا۔
اوہ باز وانگوں جھپٹیا تے اسنوں ککڑی وانگوں دبوچ کے
اسنے بیڈ تے سٹ لیا۔
اگلے ادھے گھنٹے تک بیڈ تے جیویں بھوچال جیہا آ گیا۔
سرہانے پئی چاہ خاموش ٹھنڈی ہندی رہی۔
سویرے سویرے ملی اس تازاترین ڈوز صدقہ، سردول سنگھ
دے سریر دی گرمی دے نال نال دماغ دی گرمی وی تھوڑی جیہی
شانت ہو گئی۔
ذرا کو بہتر موڈ لے اوہ چونکی پہنچیا۔
گیٹ تے کھڑے سپاہی نے ہر روز وانگ سلام ٹھوکیا، پر
سردول سنگھ نوں اسدی جھاکنی بڑی عجیب جیہی لگی۔
اسدی جھاکنی چ اک مزاحیه جیہا بھاو سی، جس نے سردول

116

سنگھ دے من چ اک عجیب جیہی بے چینی بھر دتی۔
پھر اپنے اس بیسوادے جہے احساس نوں انگولیاں کرن لئی
اسنے اپنا سر بے پرواہی جیہی نال جھٹکیا۔
'سالا دماغ ای پھریا پیا میرا تاں!'
بڑبڑاؤندا ہویا سردول سنگھ اپنی وشال گوگڑ 'توں ڈھلکی جا
رہی پینٹ نوں بیلٹ توں پھڑ، اُتانہہ نوں کھچ کے ٹکانے سر
لیاؤندا ہویا اپنے دفتر ول نوں ہو تریا۔
برامدے چ کھڑے سپاہیاں دیاں نظراں چ وی اسنوں کجھ
اوہو جہے ہی بھاو نظر آئے۔
'تیرے من دا وہم اے سردول سیاں۔'
من ہی من اپنے آپ نوں تسلی جیہی دیندا ہویا، اوہ اپنی کرسی
تے جا براجمان ہویا۔
ہن اسنے اپنی سوچ دا رخ 'اس صحافی چھوکرے نوں سبق
کیویں سکھایا جاوے؟' دے ات ضروری کارج ول موڑ لیا۔
'بینس نے کجھ کیتا ہونا جاں نہیں؟'
'جے کتے نوکریوں ہی لہہ گیا تاں پھیر پتہ کٹنا سوکھا رہو۔'
اسنے ساہمنے ٹیبل تے پئے سرکاری فون 'توں بینس دا نمبر
ملایا۔
گھنٹی وجدی رہی، پر اگیوں فون رسیو نہ کیتا بینس نیں۔
'موت گیا میرے سالے دا! کوئی نہ پت میں آپے ای دیکھ لوں
اس پدی جہے چھوکرے نوں، نالے وچے ای تینوں وی۔'

117
اوہ حالے ایہناں سوچاں چ ہی اٹکیا ہویا سی کہ اینے نوں
منشی اندر پرویش کردیاں جھجکدیاں جہے آکھیا، “جناب، گل تاں
بڑی ماڑی ہوئی۔ ایہہ سالے میڈیا آلے تاں ایویں ای بات دا بتنگڑ
جیہا بنا دھردے آ۔”
“اوئے کیہ سویرے سویرے کہانیاں جہیاں پاؤن لگ پیاں دیس
راجا! کیہ ہو گیا؟”
“کیوں جناب؟ خبراں نی دیکھیاں تسیں؟”
“اوئے کیہ آ گیا خبراں چ ؟ کیہڑا بمب ڈگ پیا سویرے
سویرے؟”
“بمب ای ڈگ پیا جناب۔” منشی بڑبڑایا۔
“اوئے بڑ بڑ ای کری جائینگا جاں کش مونہوں پھٹیں گا وی؟”
سردول سنگھ دا صبر مک چلا سی۔
“جناب سویرے دا فون ٹرائی کری جاناں میں تاں؛ بند ای آئی
جا رہیا۔”
اسنوں یاد آیا، اسنے سویرے ہی تاں بند کیتا سی۔ اسنے فوراً
فون آن کیتا۔
“دیس راج! تسلی نال دس ہویا کیہ؟”
“جناب تسیں آپ ای دیکھ لؤ۔” آکھ منشی نے ساہمنے کونے چ
پیا ٹی.وی. آن کر دتا۔
“جناب، جیہڑا مرضی نیوز چینل لا لو؛ گاہ پیا ہویا ہر
پاسے...میں پنجاں منٹاں چ حاضر ہویا۔

118
آکھ منشی باہر جان لئی مڑیا ہی سی کہ پچھیوں سردول سنگھ
نے ہوکرا ماریا۔
“اوئے خصماں! چاہ بھیج دئیں۔ سالی سویر دی چاہ وی نیں
پیتی اج۔”
“جی جناب!” آکھ منشی تر پیا، پر دروازے کول پہنچ کے
ٹھٹھک گیا تے پچھے مڑ کے، “نالے جناب اج دے اخبار تے
وی نظر مار لیو... 'خبرنامے' تے ۔” آکھدیاں آکھدیاں ہی دروازہ
پار کر گیا۔
منشی سردول سنگھ دے سبھاء نوں بڑی چنگی طرحاں نال
جاندا سی۔ اسنوں پتہ سی کہ تھوڑی دیر چ ہی سردول سنگھ دا
سبھاء کس کروٹ بیٹھن والا سی، تے اوہ بےمطلب دی کُتے
کھانی نہیں کرواؤنا چاہندا سی۔'ڈگی کھوتی توں، غصہ گھمیار
تے ' والی کہاوت سدھ ہون توں پہلاں ہی، اسنے کھسک جانا ہی
ٹھیک سمجھیا۔
'پتہ نی سالا کیہ بجھارت جیہی پا گیا۔'
پچھیوں بڑبڑاؤندے ہوئے سردول سنگھ نے رموٹ چک نیوز
چینل گاہنے شروع کیتے۔
دو تن وار بٹن دبن بعد ہی اس نوں ٹی.وی. سکرین تے اپنی
صورت جھلکدی ہوئی نظر آئی۔
پل دو پل لئی اس دے پورے وجود چ خوشی دی لہر دوڑ
گئی۔

119
'واہ بئی واہ سردول سنگھ اے.ایس.آئی.! توں تاں سٹار بن گیا
بئی!'
من ہی من اپنی پٹھ ٹھوکدیاں اس نے ٹی.وی. دی آواز تیز
کیتی۔
اسے وقت ٹی.وی. سکرین تے منظر تبدیل ہویا اتے سکرین
تے اس نوں سوال کرن والے ٹی.وی. رپورٹر دا چہرہ چمکیا۔
“آج کل لدھیانا پولیس کی گرتی ہوئی ساکھ کے بارے میں آپکا
کیا کہنا ہے؟ کیا لدھیانا پولیس اپنی گرتی ہوئی ساکھ کو بچا پائے
گی؟”
کیمرہ سردول سنگھ ول گھمیا۔
“میں کیہا تفتیش جاری ہے۔ جیسے ہی مینوں جانی کہ سردول
سنگھ اے.ایس.آئی. کو خبر ہوتی ہے، میں فوراً تم کو خبر کروں
گا۔ دوشیاں کو کُڑی سے کڑی سزا دوائی جاؤگی۔”
سکرین تے نیوز ریڈر دا چہرہ چمکیا۔
“تو دیکھا آپنے؟ یہ صاحب خود اپنی زبان سے یہ قبول کر
رہے ہیں کہ لدھیانا پولیس کی ساکھ واکیی گر رہی ہے۔ انہوں نے
تو یہ تک بھی کہا ہے کہ اس بات کی تفتیش بھی جاری ہے، اور
جب ان صاحب کو دوشیؤں کا پتہ چلیگا، تو یہ انکو کڑی سے
کڑی سزا دلوائیں گے۔ کیا اسسے یہ انومان لگایا جائے کہ پولیس
ڈپارٹمنٹ نے اپنی گرتی ہوئی ساکھ کو بچانے کا ذمہ ان صاحب
کے کاندھوں پر ڈالا ہوا ہے؟ اب ذرا انکی انویسٹگیٹنگ سکلز کے

120
بارے میں بھی جان لیا جائے۔ یہ صاحب یہاں ایک بہت ہی گمبھیر
گھٹنا کی تفتیش کے لیئے آئے ہیں، جسمیں ایک نوجوان لڑکی کی
موت ہو گئی ہے، اور ان صاحب کی تفتیش کیا کہتی ہے، پہلے
اس بات کو جان لیا جائے۔”
سکرین تے اک وار پھر سردول سنگھ دا چہرہ چمکیا۔
“جہی تو میں کہہ رہیا ہوں، بئی ایک لڑکی نے پکھے کے
ساتھ لٹک کے خدکشی کر لی ہے۔ معاملہ خدکشی کا ہے۔”
“تو سنا آپنے؟ ان صاحب کی تفتیش یہ کہتی ہے کہ معاملہ
خدکشی کا ہے لیکن ہم اپنے درشکوں کو ایک ستھانیی اخبار کے
حوالے سے یہ بتانا چاہتے ہیں کہ یہ معاملہ خدکشی کا نہی بلکہ
قتل کا ہے۔ جی ہاں، بالکل ٹھیک سنا آپنے۔ معاملہ قتل کا ہے،
جسکو یہ صاحب خدکشی بتا کر قاتل کو تلاش کرنے کی زحمت
سے بچنا چاہتے ہیں، جب کہ اس مقامی اخبار کے ایک نوجوان
رپورٹر نے موقعہ واردات پر کچھ ایسے سراگوں پر روشنی ڈالی
ہے جو صاف صاف قتل کی اور اشارہ کر رہے ہیں۔ اور جب اس
رپورٹر نے اپنے فرض کو انجام دیتے ہوئے ان صاحب کو آگاہ
کرنے کی کوشش کی تو انہونے نہ کیول انکی بات سننے سے
انکار کر دیا، بلکہ اس رپورٹر کے ساتھ بدسلوکی بھی کی...۔”
اینے نوں دروازے تے دستک ہوئی اتے چاہ دے گلاساں
والا چھکو ہتھ چ پھڑی چاہ والے منڈو نے اندر پرویش کردیاں
سردول سنگھ ول قدم ودھائے، پر ٹی.وی. چلدا ہون کرکے اسدی

121

نظر اتے دھیان دوویں ٹی.وی. ول کھچے گئے۔
“صاحب! ٹی.وی. میں تو آپ کا فوٹو آ رہیا ہے۔” مونڈو نے
دند کڈھدیاں آکھیا۔
وچارے منڈو نے تاں بناں کجھ جانے سمجھے صاحب نوں
ٹی.وی. تے دیکھ کے اپنی خوشی دا اظہار کیتا سی، پر ہن تک
ایہہ چنگی طرحاں نال سمجھ چکے سردول سنگھ نوں کہ اوہ
کوئی 'سٹار' نہیں بلکہ 'جوکر' بن چکا سی، منڈو دے اس انبھول
جہے کتھن وچ وی کٹاخش لگیا۔ اسنوں ایوں محسوس ہویا جیویں
ایہہ چاہ والا منڈو وی ساری چونکی وانگ ہی اسدا مذاق اڈا رہیا
ہووے۔
“چل سالا باندر بوتھی، گڑھیا ٹی.وی. دا۔ بھج ایتھوں!” سردول
سنگھ گرجیا۔
وچارے منڈو دے چہرے 'توں ہاسہ ایوں غائب ہویا، جیویں
گدھے دے سر 'توں سنگ۔
صاحب دے غصے دی وجہ سمجھن دی ناکام کوشش کردا
ہویا، اوہ چاہ دا گلاس دھر، کسے واورولے وانگ دروازیوں باہر
ہو گیا۔
بڑ بڑ کردے ہوئے سردول سنگھ نے رموٹ چک ٹی.وی.
چینل بدل بدل کے دیکھے۔ ہر چینل تے لفظی ہیر پھیر نال، اکو
جیہا ہی راگ الاپیا جا رہیا سی۔
انت کھجھ کے سردول سنگھ نے ٹی.وی. بند کر دتا۔

122
چووی گھنٹے چلن والے ٹی.وی. چینلاں نوں اک مدعا مل گیا
سی جی بھر کے اچھالن لئی۔ ایہو جہے موقعیاں دی تلاش وچ ہی
تاں رہندے نے اوہ۔ بناں سوچے سمجھیاں اوہ جو بول بیٹھیا،
اسدے کیہ دے کیہ ارتھ کڈھ لئے گئے سن۔ اوہناں دے ہتھ تاں اک
تازہ بکرا لگ چکا سی، جسنوں ہن اوہ بڑے اطمینان نال حلال
کرن لگے ہوئے سن۔
چونکی ملازماں دے انوکھے ووہار دا مطلب ہن اسدی سمجھ
چ آ چکا سی۔ ایہہ سوچ سوچ اوہ شرم نال پانی پانی ہو رہیا سی
کہ اتوں اتوں دی سلام ٹھوکدے اسدے ماتہت، کیویں اندروں
اندریں اس اپر ہس رہے ہون گے۔ اپنے رعب دی ایوں پھوک
نکلدی دیکھ، اسدا سر چکراؤن لگ پیا۔ پڑپڑیاں دیاں ناڑاں دی ٹس
ٹس ایوں محسوس ہون لگ پئی، جیویں دماغ تے ودان وج رہے
ہون۔
اپنیاں کوہنیاں ساہمنے پئے ٹیبل تے ٹکا، اسنے اپنا سر دوہاں
ہتھاں نال گھٹ کے پھڑ لیا اتے اکھاں میچ کے ایہناں سبھ بدمزا
خیالاں نوں اپنے دماغ چوں کڈھن دی ناکام کوشش کرن لگا۔
'ایہہ سالے میڈیا آلے تاں ہلکائے ہوئے کتیاں آنگوں میرے
پچھے ای پے گئے! ایہناں نوں تاں 'کلے 'کلے نوں، چونک چ
کھڑے کرکے گولی مار دینی چاہیدی آ میرے سالیاں نوں!'
اویں سر پھڑی اسنے تھوڑی دیر بعد اکھاں کھویلھیاں، تاں
اسدی نظر ساہمنے پئے 'روزانہ خبرناما' تے جا پئی۔

123
فرنٹ پیج تے ہی تیج وِیر دی بائیلائین ہیٹھ چھپی کل دے
حادثے دی خبر تے نظر پیندیاں ہی اسدے ستیں کپڑیں اگ لگ
گئی۔ تیج وِیر دا چہرہ اسدیاں نظراں ساہمنے آ گیا اتے اسدے
کرودھ دا پارا ستویں اسمان تے جا چڑھیا۔
'سالے پدی بھر چھوکرے نوں پاڑ کے سکنے نہ پایا، تاں
سردول سنگھ اے.ایس.آئی. کیہنے کہنا مینوں!'
دند کریچ کریچ کے بڑبڑاؤندے سردول سنگھ دے کرودھ دا
کیندر بندو ہن کیول تیج وِیر سی۔ اسدے انترمن نے کتھارسس لئی
نشانہ چن لیا سی۔ ہن اسدے دماغ چ کیول اکو خیال سی کہ تیج
وِیر نوں ٹھکانے کیویں لگایا جاوے۔
کنی حیرانی دی گل ہے کہ اس سارے پرسنگ چ اسنوں ایہہ
جانن دا خیال تک نہ آیا کہ آخر موقعہ واردات 'توں تیج وِیر نوں
اوہ کیہڑے سراغ ملے سن، جیہناں دی بنیاد تے اوہ اسنوں قتل
دی واردات آکھ رہیا سی۔
ایہو جیہا ہی ڈھیٹھ آدمی سی سردول سنگھ اے.ایس.آئی.۔
اپنی ناجائز کڑ کڈھن دی جگت بناؤن وچ رجھے سردول سنگھ
نوں اپنی ڈیوٹی نبھون دا خیال تک نہ آیا۔
وناش کالے، وپریت بدھی۔
کسے گھاتک جگت دی ویونتبندی چ جٹے سردول سنگھ دی
برتی منشی نے بھنگ کیتی۔
“جناب! ایس.ایس.پی. صاحب نے یاد کیتا۔...” تھوڑا جھجکدیاں

124

اسنے نال جوڑیا، “نالے فوراً پیش ہون لئی کیہا جناب!”
آکھ کے منشی پٹھے پیریں واپس پرط گیا۔
من ہی من بھدی جیہی گالھ کڈھدیاں سردول سنگھ کرسیوں
اٹھیا، اپنی بھاری بھرکم گوگڑ 'توں ڈھلکی پینٹ نوں بیلٹ توں پھڑ
کے اُتانہہ چک، واپس اپنی جگہ تے ٹکایا اتے اپنی خستاہال
اتہاسک ڈائری نوں کچھ چ دب، ایس.ایس.پی. دے حضور چ
حاضری بھرن لئی لئی روانہ ہو گیا۔
پچھے ٹیبل تے انپیتی رہ گئی چاہ ٹھنڈی ہندی رہی۔

*****

125
دوسرے دن سویرے دس وجدے نوں تیج وِیر تے گگن
ایس.بی.ایس. کالج پہنچے۔
سویرے دفتر وچ اج سبھ دی زبان تے تیج وِیر دا ہی ذکر
سی۔ سارکا دا تاں گگن دے کتھن انوسار 'ویاہ چ آئی میلن'
وانگوں دھرتی تے پب نہیں ٹک رہیا سی۔
پولیس ولوں اک صحافی نال اں برا پیش آؤن بارے سمپادکی
وچ وی روس پرگٹایا گیا سی۔ بھوگل صاحب دی سمپادکی دا
پولیس محکمے دے اعلیٰ افسراں ولوں بڑی گمبھیرتا نال نوٹس لیا
گیا سی اتے ڈی.آئی.جی. صاحب نے آپ اچیچے فون کرکے
پولیس ولوں پورے سہیوگ دا یقین دوایا سی۔
اوہناں توں ہی ایہہ جانکاری وی ملی کہ ہن ایہہ کیس سردول
سنگھ توں لے کے اک سپیشل انویسٹ گیٹنگ آفسر انسپکٹر بلجیت
سنگھ تھند دے سپرد کر دتا گیا سی تے جس دے بارے بھوگل
صاحب ویکتی گت طور تے جاندے سن، کہ تھند اک نہایت ہی
قابیل اتے ایماندار پولیس افسر ہے۔
بھوگل صاحب نے تھند نال گل کرکے تیج وِیر اتے گگن دی
موقعہ واردات تے پھیری دا انتظام کر دتا سی۔ اوہناں مطابق تھند
سگوں اس وقت آپ وی موقعہ واردات تے موجود ہے۔
تھند اوہناں نال بڑے پریم بھاو نال ملیا۔
“میں کجھ لوکاں دے بیان لے رہاں، سو ان د مین ٹائم تسیں
کمرے اندر جا کے جو معائنہ کرنا چاہندے ہو، کر سکدے ہو۔

126
ہاں، جے کوئی کم دی گل پتہ لگی تاں آس ہے کہ میرے توں
لکوئی نہیں جائے گی۔”
“شیور تھند صاحب! سانوں وی پوری آس ہے کہ تھوڑی بہت
جانکاری سانوں تہاڈے توں وی مل پائیگی۔”
“ضرور، کیوں نہیں؟ مینوں نوٹس ایکسچینج کرن چ کوئی
دقت نہیں۔”
دوویں کمرے چ پہنچے۔
تیج وِیر نے اک بھرپور نظر پورے کمرے چ دوڑائی۔
کمرے دی حالت تقریباً اوہو جیہی ہی سی، جہو جیہی اسنے
پچھلی وار دیکھی سی؛ سوائے اس گل دے کہ مرحومہ دی لاش،
آلائے کتلئے رسی اتے مرحومہ دے اندرونی وستر اتھوں ندارد
سن۔
سگرٹ دا ٹوٹا اتے کنڈوم دا خالی پاؤچ اپنی جگہ تے اویں
پئے سن۔ ظاہر ہے کہ سردول سنگھ دی نظر چ اوہناں چیزاں دی
کوئی اہمیت نہیں سی۔
شکر ہے کہ کمرہ سیل کر دتا گیا سی، نہیں تاں کمرے دی
صفائی ہون دے نال نال ایہناں ثبوتاں دا وی صفایا ہو جانا سی۔ ہن
تاں ظاہر ہے کہ بروئے تیج وِیر پولیس ایہناں ثبوتاں دا مہتو جان
چکی سی، سو ضرور تھند ایہناں نوں فارینسک ایکسپرٹ کول
بھیجن دا انتظام کرےگا۔
تیج وِیر دی نظر کجھ دیر کمرے چ ایدھر اودھر بھٹکدی

127

رہی تے پھر کھڑکی تے جا کیندرت ہو گئی۔
کھڑکی دے پلے پچھلی وار وانگ رتا کو ہی کھلے سن، تے
اس نال بنی جھری چوں اویں ہی گرل دے درشن ہو رہے سن۔
تیج وِیر کھڑکی کول پجا اتے اسنے اپنی قمیض دی جیب تے
ٹنگیا پین اتاریا اتے اوس دی مدد نال کھڑکی دے دوہاں پلیاں نوں
پوری طرحاں نال کھول دتا۔
کھڑکی دی چگاٹھ وچ لگی مضبوط لوہے دی گرل ہن پوری
طرحاں نال اجاگر ہو چکی سی۔
تیج وِیر نے بڑیاں خوردبینی نگاہاں نال گرل دا معائنہ کیتا۔
نتیجہ نکلیا۔
جیہناں پیچاں دی مدد نال کھڑکی نوں چگاٹھ وچ فٹ کیتا گیا
سی، اوہناں وچوں بہتے اپنی جگہ 'توں ندارد سن۔ صرف کھبے
پاسے دی ہیٹھلی نکر اتے سجے پاسے دی اپرلی نکر والے دو
پیچ ہی اپنی جگہ تے موجود سن۔ اوہناں دوہاں پیچاں اتے وی گرل
اپر ہوئے پینٹ دی ہی پرط چڑھی ہوئی سی، پر پیچ دے سر دے
وچکار والی جھری اتے اسدے آس پاس پینٹ اکھڑیا ہویا سی۔
استوں صاف ظاہر ہو رہیا سی کہ گرل اپر پینٹ، گرل نوں کھڑکی
دی چگاٹھ تے فٹ کرن توں بعد کیتا گیا سی۔ جس کارن پیچاں
دے سر اپر وی گرل دے پینٹ دے نال دی ہی پرط چڑھی ہوئی
سی۔ پر پیچاں دے سر دی وچکارلی جھری توں پینٹ دا اکھڑیا
ہونا، ایہہ صاف درسا رہیا سی کہ اوہناں پیچاں نوں پیچکس دی

128
مدد نال بعد وچ کھولیا کسیاہیا گیا سی۔ پیچاں تے لگیاں جھریٹاں
دی حالت تے غور کردیاں تیج وِیر نے اندازہ لگایا کہ پیچ اک
توں ودھ وار کھولے تے کسے جا چکے سن، تے آخری وار ایہہ
پرکریا تازی تازی ہی دہرائی گئی سی کیونکہ جھریاں تے لگیاں
جھریٹاں وچوں دی، خالی جھلکدے لوہے تے زنگ دا کوئی نامو
نشان نہیں سی؛ سگوں اوہ صاف چمک رہیا سی۔
قاتل دی آمد دی گتھی سلجھ چکی سی۔
تیج وِیر نے گرل دے آر پار باہر دے نظارے تے جھات
ماری۔
کھڑکی توں کوئی چار کو فٹ ہٹ کے، اگلے کوئی سو کو گز
تک گہریاں جھاڑیاں نظر آ رہیاں سن، جیہناں وچ تھاں تھاں تے
کجھ وڈے وڈے درخت کھڑے سن۔ جھاڑیاں دے اپروں دی،
درختاں دے وچکارلی جگہ وچوں، کالج دی چاردیواری دا پرلا
سرا دکھائی دے رہیا سی۔
“اوئے بھراوا! آپاں ایتھے آئے کمرے دا معائنہ کرن آں، تے
توں باہر دی ہریالی دے نظارے لئی جاناں یار!”
گگن اپنے چرپرچت انداز چ بولیا تاں پل دے پل تیج وِیر دے
چہرے دی گمبھیر مدرا مسکراہٹ چ تبدیل ہو گئی۔
گگن سی ہی ایسا۔
سدھارن جیہی گل نوں وی اوہ اجیہے منورنجک ڈھنگ نال
بیان کردا، کہ سنن والے دا چہرہ ملو ملی کھڑ اٹھدا سی۔ جے

129
اسنوں کسے مردے دے سرھانے وی دس منٹ بٹھا دیو، تاں یقیناً
اوہ مردہ وی تاڑی مار کے ہسدا ہویا ارتھی توں اٹھ کھلوئیگا۔
مختصر جہے وقت دی جان پچھان دے باو جود وی گگن دی
اس خوش رنگ طبیعت نے تیج وِیر نوں ایوں اپنا بنا لیا سی،
جیویں کہ اوہ بچپن دے یار بیلی ہون۔
“گگن میرے ویر! جیہڑا سوال اج آپاں نوں ایتھے دوبارا لے
کے آیا، اسدا جواب مل چکیا۔”
“اوہ کویں؟ نہ کالج آلیاں نے باہر جھاڑیاں چ وی بلیک بورڈ
گڈیا ہویا تیرے لئی، بئی جیہتوں توں جواب پڑھ لیا؟”
“بالکل۔”
“آہو آہوو! باہر تیری بے بے الجبرے دی کلاس جو لائی بیٹھی
آ! یار، کیہ توں گل نوں ونگ ولنگ جہے پا بہناں؟ سدھا سدھا
دسیا کر!”
“اچھا! تاں گل نوں ونگ ولنگ میں پاؤناں؟”
“او گورو جی، آہ دیکھ! ہتھ بنھے تیرے اگے۔ ہن فٹ وی پے
بئی جھاڑیاں چوں کیہڑے پوٹلی آلے بابے نے آودی پوٹلی
کھولتی تیرے اگے!”
“گگن!” رتا کو گمبھیر سر چ تیج وِیر بولیا، “کل جدوں آپاں
کوفی ہاؤس چ چرچہ کر رہے سی تاں توں چرچہ دے اخیر وچ
اک سوال کیتا سی، جسدا اس وقت میرے کول کوئی جواب نہیں
سی۔”

130
“تیرا مطلب بئی قاتل آیا کتھوں دی؟ تے تینوں جواب لبھ وی
گیا؟ کھڑکی چوں باہر جھاک کے؟”
“گگن، میرے ویر! ایہی تاں اوہ رستہ اے، جتھوں دی
ساخشات موت دے دیوتا دی سواری اتری سی۔”
“بلے اوئے تیرے! اکھے واہ اوئے قسمت دیا بلیا ، رجھی
کھیر تے بن گیا دلیا۔ تاں ہن ایہہ وی آکھ دے بئی اوہ موت دا
پرکالا کوئی ہور نہیں بلکہ راج کمار کویلھی آلی 'ناگن' دا جتندر
ہونا؟ اچھادھاری ناگ؟ رینگدا ہویا گرل تھائیں اندر، بندے دا روپ
دھار کے سھاب کتاب لایا، تے ناگ بن پھیر گرلوں باہر۔ ازی،
نو؟”
جواب وچ تیج وِیر نے پیچاں والی کتھا کہہ سنائی۔
“کمال اے یار!” ات حیرانی نال گگن بولیا، “کنی آسان جیہی
بات دا بتنگڑ بنیا پیا سی؟ جس گل نے کل دی دماغ دی چکرگھنی
گھمائی پئی آ، نکلی کچھ وی نہ؟ کھودیا پہاڑ، تے نکلیا چوہا! میں
تاں سوچیا سی بئی پتہ نی پٹو نے کتے منجے تھلے کوئی سرنگ
ای نہ کڈھی پئی ہووے۔ نہ آہ سالا کوئنٹل لوہا تھپن دا کیہ فائدہ ہویا
بھلاں؟ کیہ فائدہ اینی موٹی گرل ٹھوکن دا؟ صحیح آکھدے آ
سیانے، بئی جندے تاں سادھاں لئی ہوندے آ، چوراں لئی نہیں۔ پر
سکیم دیکھ کیویں لائی؟ پر تینوں وی پتندرا مننا پؤُ، میرے تاں
دماغ دے کسے کھل کھونجے چ وی نی آیا، بئی ایوں وی ہو
سکدا؟”

131
“گگن، ہر سمسیا دا حل ساڈے آس پاس ہی ہندا۔ بس گل تاں
صرف اکھاں کھول کے دیکھن دی ہی ہندی اے۔”
“من گئے بھراوا، پورا پیر ایں توں وی۔ این برے دے گھر
تک پہنچ کے دکھایا۔ آہ تاں وڈی مل ماری یار!”
“پر گگن، کھڑے آپاں حالے اوتھے دے اوتھے ہی آں۔ ہاں،
اس تتھ دے اجاگر ہون نال میری تھیئری دی سٹیکتا تے موہر
تاں ضرور لگی، پر اصلی سوال تاں حالے وی اویں دا اویں ہی
کھڑا، کہ قاتل کون؟”
“تے پیو دیا پتا! توں وی لبھ کے ہٹیں گا، بابا شری شری اک
کروڑ اٹھ، شری شری گگن جی مہاراج دے آشیرواد صدقہ۔”
اپنا سجا ہتھ آشیرواد دی مدرا چ اٹھا کے، اکھاں میچدیاں،
گگن نے اس انداز چ کیہا، کہ تیج وِیر دا بدوبدی ہاسہ نکل گیا۔
اینے نوں تھند نے کمرے اندر پرویش کیتا۔
“ہاں جی کاکا جی، ہو گیا معائنہ؟” تیج وِیر نوں مخاطب
ہوندیاں تھند نے سوال پایا۔
“جی تھند صاحب! تہاڈے سہیوگ لئی بہت بہت شکریہ۔ برا نہ
منو تاں اک سوال پچھ سکداں؟”
“پچھو کاکا جی!” تھند نے بڑی نرمائی نال اتر دتا۔
“تھند صاحب! تہاڈا اس کیس بارے کیہ نظریہ اے؟”
“بئی کاکا جی، سچ پچھو تاں سارے فیکٹس تے نظر ماریاں
تاں حال دی گھڑی، تیری پیش کیتی تھیئری نال ہی میں سہمت

132
ہاں۔ پر کسے باہری شخص دی آمد سنبندھی حالے کجھ پلے نہیں
پیا۔میں بڑا گھوکھ کے گیٹ کیپر، وارڈن، کنٹین والے گورکھے
تے آس پاس دیاں کڑیاں دے بیان لئے نے، پر شک والی کوئی گل
ساہمنے نہیں آئی۔ اس گتھی دے سلجھے بناں تاں حال دی گھڑی
گانہ ودھن لئی کوئی لیڈ نظر نہیں آؤندی۔”
ایہہ سن کے تیج وِیر نے تھوڑی دیر پہلاں اجاگر ہوئے تتھ
تھند دے سن مکھ رکھے۔
تھند اسدی گل وی سندا گیا اتے بڑے گہہ نال کھڑکی دا معائنہ
وی کردا گیا۔
انت جدوں تیج وِیر نے اپنی گل مکائی، تاں تھند صاف صاف
اسدے کتھن توں پربھاوت نظر آیا۔
“تھند صاحب! آپاں نوں قاتل دے روٹ دا معائنہ وی کر لینا
چاہیدا۔” تیج وِیر نے نال جوڑیا۔
تھند نے سہمتی پرگٹائی، پر باہر جان توں پہلاں اسنے اپنے
نال آئے ماتہت سپاہیاں وچوں اک جنے نوں اندر بلایا۔ اسدے ہتھ
وچ اک بریف کیس سی، جس وچوں تھند نے ربڑ دے دستانے کڈھ
کے پہن لئے اتے بڑی نفاست نال سگرٹ دے ٹوٹے اتے کنڈوم
دے خالی پاؤچ نوں، بریف کیس وچوں ہی برآمد کیتے دو پولیتھین
دے لفافیاں وچ پا کے، بریف کیس دے حوالے کر دتا۔ اتے نال ہی
سپاہی نوں کھڑکی اتے گرل توں فنگر پرنٹس اٹھواؤن دا آدیش وی
دے دتا۔

133

اوہ کھڑکی دے باہرلے والے پاسے پجے۔
کھڑکی والی دیوار دے نال نال اک پگڈنڈی بنی ہوئی سی، جو
بلڈنگ دے نال نال گھم جاندی سی۔
تھند دے نردیش تے اک سپاہی نے اپنے ڈنڈے دی مدد نال
کھڑکی دے ساہمنے دیاں جھاڑیاں نوں کھنگالنا شروع کیتا۔
نتیجہ جھٹ ساہمنے آیا۔
جھاڑیاں دے وچ اتے تھلے، دھوڑ وچ لبڑے کئی استعمال شدہ
کنڈوم برآمد ہوئے، جیہناں وچوں جو سبھ توں تازہ استعمال ہویا
جاپدا سی، اوہ جھاڑیاں چ پھسیا ہویا ملیا۔
تیج وِیر تے گگن دیاں نگاہاں آپس وچ ملیاں۔
گگن دا سر پرشنساتمک مدرا چ ہلیا۔
تیج وِیر دی تھیئری دے حق وچ اک ہور گواہی جوڑدا، ایہہ
ثبوت وی اس بریف کیس وچ قید ہو گیا۔
پھر اوہناں نے دیوار دے نال نال بنی پگڈنڈی اتے قدم
ودھائے۔
دیوار دی نکر تے جا کے پگڈنڈی ہوسٹل دی پچھلی دیوار
دے نال نال گھم گئی۔ پر اسے نکر توں، کالج دی پچھلی
چاردیواری ول نوں، مقابلتاً اک مہین جیہی پگڈنڈی جاندی دکھائی
دتی، جو کھڑکی کول کھڑیاں دکھائی وی نہیں دے رہی سی۔
اوہ اسے پگڈنڈی نوں پھڑ اگے ودھے۔
چاردیواری نال ٹکرا اوہ پگڈنڈی، چاردیواری دے نال نال

134
سجے پاسے نوں، کھڑکی دے ساہمنے ول دے پاسے نوں مڑ
گئی۔
چاردیواری دے باہر واہناں دی آواجائی دیاں آوازاں سن کے
صاف محسوس ہو رہیا سی کہ باہر دے پاسے نوں سڑک لگدی
ہے۔
اوہناں پگڈنڈی تے ترنا بادستور جاری رکھیا۔
چاردیواری دے کھونجے تے جا کے پگڈنڈی پھر توں
چاردیواری دے نال نال گھم گئی، اتے کوئی سو کو فٹ اگے جا
کے ختم ہو گئی۔
جتھے جا کے پگڈنڈی ختم ہوئی، اتھے کوئی دس کو پھٹ اچی
اس چاردیواری وچوں، اپروں تھلیں کوئی دو دو کو فٹ دے
فاصلے توں، چار اٹاں غائب سن، جس کارن چاردیواری وچ ہوئے
سراخاں چوں آر پار نظر آ رہیا سی۔
“پرفیکٹ سیٹ اپ!”
تیج وِیر بدبدایا۔
تھند نے سپاہی نوں اشارہ کیتا۔
اشارہ پا سپاہی آس پاس دی زمین دا معائنہ کرن لئی اگے
ودھیا۔
کجھ سوچدیاں تیج وِیر نے چاردیواری چ اٹاں کڈھے جان
دی صورت چ بنے خانیاں چ ہتھ پیر جما کے اپر چڑھن دی
کوشش کیتی۔

135
سپاٹ دس فٹ دی چاردیواری تے چڑھنا کسے سدھارن
ویکتی لئی کوئی خالا جی دا واڑا نہیں سی، پر اوہناں خانیاں دی
مدد نال تیج وِیر بڑی آسانی نال چڑھدا ہویا، دیوار دے سرے تے
جا پہنچیا۔
اسنے دیوار دے سرے دے اپروں دی پرلے پار جھاتی ماری،
تاں نظر آیا کہ چاردیواری دے پرلے پار کوئی دو کو ہزار گز دا
پلاٹ خالی پیا سی، جس وچ تھاں تھاں کوڑے دے ڈھیر لگے
ہوئے سن۔ پلاٹ دے پرلے پاسے اتے پچھلے پاسے مکاناں دیاں
کندھاں لگدیاں سن، اتے ساہمنے پاسے لگدی سڑک دے پرلے پار
وی اونا ہی وڈا تے اس وانگ ہی خالی پلاٹ لگدا سی، جسدے
مڈھلے پاسے اک پان دا کھوکھا نظر آ رہیا سی۔
اوہ دیوار 'توں اتر پیا۔
اتر کے کپڑے جھاڑدیاں، جد اسنے ساہمنے نظر ماری، تاں
اسنوں تھند دے دستانی یکت ہتھاں وچ اک پیچکس پھڑیا نظر آیا۔
“لگدا اے کہ قاتل توں بے دھیانی نال ڈگ پیا ہونا، جاں ہو
سکدا کہ اسنے جان بجھ کے ہی سٹ دتا ہووے۔ اگے توں اسدے
استعمال دی بنیاد جو ختم ہو چکی سی۔”
“پہلی سنبھاونا ہی ٹھیک لگدی اے تھند صاحب، کیونکہ جے
اسنے جان بجھ کے سٹیا ہندا، تاں ضرور وگاہ کے بہت دور سٹیا
ہندا، جاں اس توں وی ودھ سنبھاونا سی کہ موقعہ واردات توں
کتے دور ٹھکانے لگایا ہندا۔ ضرور ایہہ وقتی تناو بھرے ماحول

136

چ ہوئی بے دھیانی دا ہی نتیجہ ہونا۔”
“دم ہے تہاڈی دلیل چ کاکا جی۔” تھند نے تسلی بخشانا ڈھنگ
نال سر ہلاؤندیاں کیہا۔
تیج وِیر دی تھیئری دی سٹیکتا اتے موہر لگاؤندا اک ہور
ثبوت، سپاہی دے ہتھاں چ پھڑے بریف کیس وچ قید ہو گیا۔
اوہ واپس مڑ پئے۔
“تھند صاحب! کوئی مرڈر سسپیکٹ ہے تہاڈی نظر چ ؟”
“ایہی تاں حیرانی دی گل اے کاکا جی! کرٹسی یو، قاتل دی
موڈس آپرنڈی تاں ٹریس ہو گئی اے، قتل دا موٹو وی سمجھ چ آ
رہیا، پر سسپیکٹ کوئی نظر نہیں آ رہیا۔ تہاڈے آؤن توں پہلاں میں
مرحومہ دیاں کلاس میٹس اتے ہوسٹل وچ وی سنبندھت سبھناں
ویکتیاں توں پُچھ گچھ کر چکاں۔ شک دی کوئی بنیاد ساہمنے نہیں
آئی۔ کسے نال کوئی جھگڑا نہیں، کوئی دشمن نہیں تے استوں وی
ودھ حیرانی دی گل، کہ کوئی قریبی دوست وی نہیں۔”
“ہوسٹل چ کوئی آیا گیا؟”
“شروع شروع وچ تن چارن وار ماں باپ آئے، پر بعد وچ
اسدی اک کزن دے سوائے ہور کوئی نہیں۔ سمرن کور نام ہے
اسدا، جو اسنوں اکثر ملن آؤندی رہی۔ پر فیملی توں سوائے ہور
کوئی نہیں۔ ڈھلوں فیملی نال وی میں گل بات کر چکاں، کوئی کم
دی گل پتہ نہیں چلی۔”
“تھند صاحب، ایہہ موبائل فون دا زمانہ اے۔ لڑکی کول کسے

137
موبائل دی موجودگی بارے وی پچھ لؤ، تاں کالز دیاں ڈٹیلز توں
کجھ پتہ چل سکدا!”
“ایہہ گل میرے دماغ وچ وی آئی سی۔ بھاویں موقعہ واردات
'توں کوئی موبائل برآمد نہیں ہویا، پر پھیر وی میں اس بارے پُچھ
گچھ کیتی۔ تاں اس کول کسے موبائل ہون بارے کسے نے کوئی
حامی نہیں بھری۔ میں لڑکی دے فادر توں وی پچھیا سی، پر
جواب نانہہ چ ہی ملیا۔ دراصل اس مطابق تاں ینگ جنریشن لئی
موبائل سہولیئت توں ودھیرے وقت دی بربادی دا ہی سادھن ہی
ہے۔ سو اوہناں ولوں ہی لڑکی نوں کوئی موبائل مہیا نہیں کروایا
گیا۔
اوہناں دا ترک سی کہ جد ضروری گل کرن لئی کالج اتے
ہوسٹل وچ فون اپلبدھ ہے، تاں موبائل دی کیہ ضرورت ہے؟”
“پر تھند صاحب، مرحومہ اک اچھی خاصی ماڈرن لڑکی سی،
آخر کسے نال تاں اسدی نیڑتا ہووے گی ہی؟ کوئی تاں قریبی
دوست جاں سہیلی ہووے گی ہی؟”
“کلاسمیٹس دی ڈسکرپشن دے مطابق جو ساہمنے آیا، اسدا
انیلسس کریئے، تاں محسوس ہوندا کہ مرحومہ بڑی انترمکھی
پرورتی دی مالک سی۔ کسے نال بناں مطلب دے کوئی گل بات
نہیں۔ سہپاٹھیاں نال وی گھلن ملن چ اسدی کوئی دلچسپی نہیں
سی۔ کسے نے اس نوں اپنے آپ چ ہی کھوئی رہن والی آکھیا،
کسے نے اسنوں نک چڑھی تے آکڑکھور آکھیا، تے کئیاں نے تاں

138
کریک تک وی کیہا۔ پر نیڑتا کسے نال وی نہیں۔ ہوسٹل چ وی
اسدا ایہی حال سی۔ ہوسٹل چوں کدے غائب نہیں رہی، کلوزنگ
ٹائم توں کدے لیٹ نہیں ہوئی۔ پر کسے ایکٹوٹی چ ، کوئی
پارٹیسپیشن نہیں۔ مطلب کہ کل ملا کے نو سوشل لائیف۔”
“حیرانی دی گل اے! رکھ رکھاو توں پوری طرحاں ماڈرن،
اچھی خاصی خوبصورت، اک افیئر، اتھوں تک کہ سیکشوئل
رلیشن شپ، ڈرگ ایڈکٹو؛ بٹ نو سوشل لائف؟ سٹرینج!”
“قاتل دی شناخت ول اشارہ کردا کوئی سراغ نہیں دسدا کاکا
جی۔”
کجھ پل گہرائی نال سوچدا ہویا تیج وِیر چلدے چلدے ٹھٹھک
گیا۔
'لگدا ہن پھیر کوئی سپ کڈھو پتندر۔'
گگن نوں تھوڑی آس بجھی۔
“گگن یار! میرا مٹھا پان کھان نوں بڑا دل کردا۔ توں کھائینگا؟”
“حق تیری! میں تاں کیہا بئی پتندر نوں قاتل دا کوئی تھہو سرا
سجھ گیا، جیہڑا ایوں انگد آنگوں پیر جما کے کھڑ گیا! تے اتوں
دی آہ کیہڑی تیرھویں گل کرتی؟”
گگن دا اندازے بیانزے نوش فرما کے، پل دی پل تھند دے
دھیر گمبھیر چہرے تے وی مسکراہٹ تیر گئی۔
“توں ایوں کر گگن، بائیک چک کے اودھر پچھلے پاسے آ
جا۔ میں باہرلے پاسے اک پان والا کھوکھا دیکھیا۔ میں ایدھروں ای

139

شارٹ کٹٹ مار کے پہنچداں۔”
“اوئے کملا تاں نی ہو گیا یار!”
“تھند صاحب! تہاڈے سہیوگ لئی میں اک وار پھر توں تہہ
دلوں شکریہ ادا کرداں۔”
“کاکا جی، میں سہیوگ دی نیتی چ وشواس رکھداں۔ نالے
تسیں تاں سگوں آپ قانون دا ساتھ دے رہے اوں۔ پھیر بھوگل
صاحب نے تہاڈی صلاحیت دی تعریف وی بڑی کیتی سی، تے
میں مظاہرہ وی دیکھ لیا۔”
“پر تھند صاحب! آہ ایہدے کندھاں کوٹھیں ٹپ کے، مٹھا پان
کھان دے بھس نے، شک جیہی تاں پیدا کر ہی دتی ہونی آ!”
گگن چٹکی لینوں باز نہ آیا۔
تھند دے چہرے تے پھر مسکراہٹ تیر گئی۔
تیج وِیر اسدی گل انسنی کر، واپس پرت پیا۔
“شارپ بٹ...۔” اک پل لئی رک کے تھند بولیا، “...سٹرینج
ینگ مین!”
“پچھو نہ تھند صاحب! ...”
گگن دا نان سٹاپ ریکارڈ وج پیا۔
*****

140
کالج دی چاردیواری دے پرلے پار اترکے کپڑے جھاڑدا ہویا
تیج وِیر، خالی پلاٹ چ پئے کوڑے کرکٹ دے وچوں دی بوچ
بوچ کے پب دھردا ہویا، پان دے کھوکھے ول نوں ہو تریا۔
کھوکھے تے کوئی گراہک نظر نہیں آ رہیا سی۔
تھوڑھا قریب پہنچدیاں کھوکھے اندر بیٹھے پنواڑی دے درشن
وی ہون لگ پئے سن۔
چہرے موہرے اتے پوشاک توں اوہ کوئی مسلمان بزرگوار
لگ رہیا سی۔
سڑک پار کر تیج وِیر کھوکھے دے ساہمنے جا پجا۔
“بڑے میاں! دو مٹھے پان لائیو ذرا، پر پہلاں اک نمبو لیمنو
پلا دیو، گلا سکی جاندا۔” تیج وِیر نے انگڑائی جیہی لیندیاں آکھیا۔
“ابھی لیجئیے بابو صاحب!” نمبو لیمنو بناؤن دی پرکریا شروع
کردیاں 'بڑے میاں' نے نال گل جوڑی، “اگر برا نہ مانیں، تو ایک
بات پوچھوں بابو صاحب؟”
اپنے ٹھیٹھ اردو لہجے توں 'بڑے میاں' پرواسی محسوس ہو
رہے سن۔
“ارے اسمیں برا ماننے کی کیا بات ہے بڑے میاں؟ بے تکلف
پوچھیے!” اسدے اردو لہجے دا بھرپور انوسرن کردیاں تیج وِیر
بڑی نفاست نال بولیا۔
“ارے واہ بابو صاحب! آپکا اردو تلفظ تو بڑا صاف ہے!
پنجاب میں تو یہ لہجا کم ہی سنائی پڑتا ہے۔”

141
“ارے کیا بات کرتے ہیں بڑے میاں! پنجاب اور اردو کا تو بڑا
گہرا ناطہ ہے!”
“ہاں، یہ تو بجا فرمایا آپنے بابو صاحب۔ لیکن اب وہ دور کہاں
رہا! اب تو یہ عالم ہے کہ 'کارواں گزر گیا، غبار دیکھتے رہے'!”
مدعے توں بھٹک رہے شاعری دے شوکین 'بڑے میاں' نوں،
مدعے تے لیاؤندا تیج وِیر بولیا، “ہاں تو بڑے میاں! کچھ کہ
رہے تھے آپ؟”
بنٹے والے لیمن دے بنٹے تے کھبے ہتھ دا انگوٹھا ٹکا،
سجی ہتھیلی نال اس تے سٹ مار، لیمن دی بوتل کھولدیاں 'بڑے
میاں' نے رتا کو اگے جھک کے بڑی دھیمی جیہی آواز چ کیہا،
“بڑے جگر کا کام کیا بابو صاحب! مان گئے! ایک تو پہلی دفعہ،
اور اوپر سے دن دہاڑے؟ کیا بات ہے!”
“تو کیا اور بھی آتا ہے کوئی؟” تیج وِیر نے بڑی حیرانی دا
پردرشن کردیاں پچھیا۔
“ 'آتا ہے' نہیں جناب! یہ کہئیے کہ 'اعتے ہیں'!”
“کیا بات کرتے ہیں بڑے میاں، یعنی کہ دو دو؟”
“دو دو نہیں بابو صاحب! یہ کہئیے کہ پانچ پانچ! لیکن اعتے
ہیں سبھی رات کو ہی!” کھبے ہتھ دا پنجہ دکھاؤندیاں 'بڑے میاں'
نے بڑی رہسمئی آواز چ کیہا۔
“آپکی بات سن کے میرا تو دل بیٹھا جا رہیا ہے بڑے میاں!
کیا پانچ پانڈو ایک ساتھ ہی؟” چہرے تے بھرسک مایوسی دا

142
عالم پیدا کردے ہوئے تیج وِیر نے مری جیہی آواز چ پچھیا۔
“ارے نہیں نہیں، ایک ایک کرکے۔ پر آپ دل چھوٹا مت
کیجئیے بابو صاحب! یہ مہابھارت کی کتھا ہونے کی بجائے
داستانے لیلیٰ مجنوں بھی تو ہو سکتی ہے! اگر مجنوں پانچ...یعنی
کہ آپ کو ملا کر چھی ہوتے ہیں، تو اندر کیا لیلاؤں کی کوئی
کمی ہے بھلا؟ آپ خاتر جما رکھئیے!”
“اب آپ یہ بھی تو کہ رہے ہیں کہ سبھی الگ الگ اعتے ہیں،
تو شک کی صورت تو بنتی ہے نہ بڑے میاں؟”
“ہا، یہ بات تو ہے کہ اعتے سبھی ایک ایک کرکے ہی ہیں،
ایک رات میں صرف ایک...سوائے پرسوں رات کے۔”
“یعنی پرسوں رات دو جنے آئے تھے؟ ایک ساتھ؟”
“نہیں بابو صاحب ایک ساتھ تو نہیں، الگ الگ وقت پر۔”
“یعنی؟ ذرا تفصیل سے بتائیں بڑے میاں، کہ آخر یہ ماجرہ
ہے کیا؟”
“تو بات یوں ہے بابو صاحب کہ ان پانچوں میں سے چار کا
تو اکثر آنا جانا ہے۔ انہیں میں سے ایک پرسوں رات پہلے آیا۔ یہ
بڑی سی گاڑی ہے اسکی صاحب! طبیعت کا ایکدم کڑک۔ کسی
بڑے باپ کی بگڑی اولاد لگتا ہے صاحب! تمیز کس چڑیا کا نام
ہے؟ صاحبزادے کو معلوم ہی نہیں۔”
“اچھا! پھر؟” “پھر اسکی گاڑی روانہ ہونے کے فوراً بعد
دوسرا آیا، اور وہ بھی پیدل۔ اور بابو صاحب! آپ کی طرح اسکی

143

بھی یہ پہلی بار ہی تھی!”
“کیا؟ پہلی بار؟”
“جی بابو صاحب! پہلوانوں جیسی کد کاٹھی والا تھا صاحب۔
ایکدم مست ہاتھی جیسی چال تھی اسکی۔”
“پھر توں مونچھیں بھی پہلوانوں جیسی ہی ہوں گی پٹھے
کی؟”
“اب یہ میں کیسے بتا سکتا ہوں بابو صاحب؟”
“کیوں؟”
“صورت نہیں نہ دیکھ پایا اسکی؟”
“وو کیوں؟”
“اسکے لباس کی وجہ سے۔”
“مطلب؟”
“وہ جو صبح صبح پہنکر دوڑتے ہیں نہ؟ ووہی لباس پہنا تھا
اسنے بابو صاحب! اور اسکی پیٹھ پر جو ٹوپی لٹکی رہتی ہے،
اسے اسنے اپنے سر پے پہن رکھا تھا۔ اور سڑک کی دوسری
طرف سے اسنے میری طرف دیکھا بھی نہیں۔ لہٰذا سکی صورت
کے دیدار تو نہ ہو سکے۔”
“تو پھر کیسے یقین سے کہ سکتے ہیں بڑے میاں! کہ وو پہلی
دفعہ آیا تھا؟ وو انہیں چاروں میں سے بھی تو کوئی ہو سکتا ہے؟”
“ارے نہیں بابو صاحب! ایسی کد کاٹھی تو ان چاروں میں
سے کسی کی نہیں ہے۔ وہ ان میں سے نہیں تھا۔” 'بڑے میاں' نے

144

اپنی گل تے اڑدے ہوئے کیہا۔
“تو باقی چاروں سے تو واقفیت ہوگی آپکی بڑے میاں؟ آخر وہ
تو پرانے آنے جانے والے ہیں۔ اور نہیں تو کم سے کم پرسوں
رات والے کو تو آپ جانتے ہی ہوں گے؟” نمبو لیمنو دا آخری
گھٹ بھردیاں تیج وِیر نے پچھیا۔
اس سوال تے 'بڑے میاں' دے کن کھڑے ہو گئے۔
“کیوں بابو صاحب؟ انکے بارے میں جانکر، ان سے دنگا
کرنے کا ارادہ ہے کیا؟”
“ارے توبہ کیجئیے بڑے میاں! کیسی باتیں کرتے ہیں آپ؟
میں نے تو ایسے ہی پوچھ لیا۔ آپنے ایکدم صحیح کہا ہے کہ انکی
لیلائیں تو کوئی اور ہی ہوں گی۔ اور ویسے بھی اپنی محبت پر
مجھے پورا یقیں ہے بڑے میاں!” اپنی آواز چ پرزور ناٹکی
رنگ بھردیاں تیج وِیر نے آکھیا۔
“ارے ارے بابو صاحب! وہ تو یوں ہی ذرا زبان پھسل گئی،
آپ برا مت مانیے! اور ویسے بھی، کہاں وہ ٹھہرے کلیؤں کا رس
چوسنے والے آوارہ بھنورے، اور کہاں آپ، جو ابادتے اشکدتے
میں اس قدر مبتلا ہیں۔” 'بڑے میاں' نے جھٹ سر بدل لئی، “اور
ویسے بھی، آجکل کے نوجوانوں میں کہاں آپ کے جیسی لیاقت
ہے بابو صاحب، جو ہم جیسے چھوٹے لوگوں سے اتنی محبت
سے پیش آئی؟ خدا سلامت رکھے آپکو اور آپکے عشق کو!
...لیجئے بابو صاحب، آپکے پان بھی تیار ہو گئے۔”

145

اینے نوں گگن وی آ گیا۔
“شکریہ بڑے میاں! بڑا اچھا لگا آپسے ملاقات کرکے۔ کتنا
ہوا؟” کہہ کے پان گگن دے ہتھ پھڑا، تیج وِیر نے جیب چوں بٹوآ
کڈھ 'بڑے میاں' دے دسے مطابق قیمت ادا کیتی۔
پیسے پھڑدیاں 'بڑے میاں' نے کیہا، “خاک سار کو بھی بڑا
سکون ملا آپسے غفتگو کرکے بابو صاحب! آتے رہیے گا!” اتے
نال ہی سجی اکھ نپدیاں جوڑیا، “اور ویسے بھی، اب تو آنا جانا
لگا ہی رہے گا!”
بھرسک ہاسہ روکدیاں تیج وِیر بولیا، “ہاں ہاں، کیوں نہیں
بڑے میاں!”
آکھدیاں پچھے مڑکے گگن دے ہتھوں پان پھڑ اپنے مونہہ دے
حوالے کردیاں، تیج وِیر بائیک دی پچھلی سیٹ تے جا وراجیا۔
اپنے حصے دا پان پہلاں توں ہی مونہہ چ پا چکے گگن نے
بائیک سٹارٹ کر اگے ودھا دتی۔
“اوئے، آہ کیہڑی ڈیوڈ دھون دی 'بڑے میاں چھوٹے میاں' دا
سین چل رہیا سی بئی؟”
“او ہو یار! توں اگے نوں دیکھ۔ حالے رائے کوٹ وی جانا۔
توں سپیڈ کھچ ماڑی جہی، منزل کھوٹی ہوئی جاندی آ۔”
“چنگا میرے گورو!”
گگن نے رفتار ودھا دتی۔
پچھے بیٹھا تیج وِیر گہری سوچ دے سمندر چ غوطے کھا

146

رہیا سی۔
آواجائی کسے اک جنے دی نہیں، سگوں پنج پنج جنیاں دی
ساہمنے آ رہی سی۔ ضرور قاتل وی اوہناں وچوں ہی کوئی کوئی
اک ہے، بلکہ پرسوں رات موقعہ واردات تے پھیری لاؤن والے
دوہاں ویکتیاں وچوں ہی کوئی نہ کوئی قاتل ہے۔ پر اوہناں دوہاں
شکی بندیاں دی شناخت دا کیہ حل حیلہ کڈھیا جائے؟ اس بارے
تیج وِیر نوں کجھ وی نہیں سجھ رہیا سی۔ کیہ اوہ راتاں دے
مہمان، کیول مرحومہ دے فین کلب دے ہی ممبر سن؟ جاں ایہہ
سلسلہ ہوسٹل دیاں ہورناں کڑیاں نے وی اپنایا ہویا سی؟ ہناں دوہاں
وچوں وی قاتل کون سی؟ پہلا وگڑیل امیرزادہ جاں دوسرا فریشر؟
اوہ ہے کون سن؟ کیہ قاتل پہلی پھیری والا امیرزادہ سی؟ اکلے
لدھیانے شہر وچ ہی وڈی گڈی والے وگڑے کاکیاں دی گنتی
سینکڑیاں وچ ہووے گی۔ اتے ایہہ وی کیہ ضروری سی کہ اوہ
لدھیانے دا ہی سی؟ اج کل تاں چ نڈی گڑھ کرے عاشقی، منڈا
جٹاں دا جالندھروں آ کے' والی گل وی بڑی عام ہے۔ جاں پھر قاتل
دوسری پھیری والا اوہ رہس مئی بندہ سی؟ کیونکہ آخر وچ تاں
اوہی آیا سی۔ پر 'بڑے میاں' دے کہن انوسار تاں اوہ پہلی وار آیا
سی، پھر اوہ قاتل کیویں ہو سکدا ہے؟ پہلی وار آؤن والے کول قتل
دی بھلاں کیہ وجہ ہو سکدی ہے؟ کیہ اوہ امیرزادے دا کوئی
رقیب سی؟ پر مرحومہ دے سنبندھ تاں اسدے اسے روٹ دے
کسے ریگلر پاندھی نال ہی سدھ ہوندے ہن۔ استوں علاوہ تاں اسدا

147
کسے نال کوئی میل ملاپ ساہمنے نہیں آیا۔ جاں پھر اوہ دوسرا
بندہ کسے ہور کڑی لئی آیا ہووےگا؟ ویسے وی اس امیرزادے
دے قاتل ہون دی ہی زیادہ سنبھاونا نظر آؤندی ہے۔ پر جے
'پنجواں پانڈو' وی مرحومہ دے فین کلب دا ممبر نکلیا تاں پھیر؟
ایہہ تانا بانا تاں الجھدا ہی جا رہیا سی۔ جس ہوسٹل چ گگن
دے کہن مطابق بندہ تاں کیہ پرندہ وی پر نہیں مار سکدا سی،
جتھے کسے غیر مرد دے اندر گھسن دا کوئی سوال ہی نہیں پیدا
ہوندا سی؛ اسے گرلز ہوسٹل نوں رات براتے غیر مرداں نے
کمپنی باغ بنایا ہویا سی۔
قاتل دی شناخت ول نوں اشارہ کردا کوئی سراغ نظر نہیں آ
رہیا سی۔ کوئی اجیہا سوتر نہیں سی، جسنوں پھڑ کے اگے ودھیا
جا سکے۔ قتل دی ایہہ گتھی تاں سلجھن دی بجائے پل پل الجھدی
ہی جا رہی سی۔
ایہو جہیاں سوچاں چ الجھیا تیج وِیر، چپ چاپ منزل تے
اپڑن دا انتظار کردا رہیا۔

*****

148
ہیٹھلے جباڑے تک لٹکیا ہویا مونہہ لے کے سردول سنگھ
ایس.ایس.پی. دے دفتر چوں باہر نکلیا۔
ایس.ایس.پی. نے اس نال اوہ کُتے کھانی کیتی سی کہ رہے
رب دا ناں۔ انی بے عزتی اپنے پورے کیریئر چ نہیں دیکھی سی
اسنے۔
ہور تاں ہور اسدے ہتھوں کیس تک کھوہ لیا گیا سی۔ نہ کیول
اسنوں احمق اتے نا لایق کہہ کے ذلیل کیتا گیا، سگوں سسپینڈ تک
کرن دی دھمکی دے دتی گئی سی۔
اتے ایہہ سبھ کجھ ہویا کس دی وجہ نال؟
تیج وِیر دی۔
تیج وِیر دا خیال ذہن چ آؤندے سار ہی، سردول سنگھ دا پارا
ستویں اسمان تے جا چڑھیا۔
اینا کجھ ہون دے باو جود وی اسنوں رتی بھر ایہہ احساس
نہیں ہویا کہ اسدی اس حالت دا ذمہ وار تیج وِیر نہیں، سگوں اوہ
خود آپ ہے۔ اسنوں کوئی احساس نہیں سی کہ میڈیا ساہمنے اوہ
کیہ اوا طوا بول گیا سی، جدکہ اوہ بھلی بھانتی جاندا سی کہ اج
کل میڈیا والے کیویں کھنبھاں دیاں ڈاراں بنا لیندے ہن۔ اپنی اس
بے وقوفی صدقہ اوہ گھر گھر وچ ہاسے دا پاتر بن گیا سی۔
اسنوں ایہہ وی احساس نہیں ہویا کہ تیج وِیر دی اک جائز
تجویز سنن دی بجائے، اسنے اڑبائی دکھا کے کنی وڈی مورختا
کیتی سی۔

149
پر جس نے اپنے عہدے، لالچ اتے غرور صدقہ نردوش
انسانی جاناں دی پرواہ تک نہ کیتی ہووے، جس نے جؤندے
جاگدے معصوم نوجواناں نوں بلی دا بکرا بنا کے خون دی ہولی
کھیڈی ہووے؛ اجیہے راخش پرورتی والے امانو توں ہور آس وی
کیتی جا سکدی ہے؟
'سردول سیاں! جے اس پدی جہے چھوکرے دا ڈنڈا ڈک نہ
کیتا، تاں توں اپنے اصل دی اولاد نہیں!'
اپنے آپ نوں چیلنج کردا ہویا سردول سنگھ، اپنی ہؤمیں تے
مناں مونہیں بھار چکی، چونکی ول روانہ ہو گیا۔
راہ وچ وی اسدے ذہن تے کسے بھاری ہتھوڑے وانگ تھاڑ
تھاڑ اکو نام وجی جا رہیا سی۔
تیج وِیر تیج وِیر تیج وِیر۔
اسدی مکمل دماغی طاقت، اپنے سموہ پلسیا تجربے سمیت،
ایسے ادھیڑبن چ لگی ہوئی سی، کہ تیج وِیر توں بدلہ کیویں لیا
جاوے؟
ایوں جاپ رہیا سی جیویں کہ اسدی زندگی دا صرف اکو ہی
مقصد رہ گیا ہووے۔
تیج وِیر توں بدلہ۔
اپنے جانچے پرکھیے تاریخیاں نوں تولدا پرکھدا سردول سنگھ
چونکی جا پجا۔
سلاماں ٹھوکدے سپاہیاں نال نظراں ملاؤن توں کتراؤندا ہویا،

150
اوہ واہو داہی اپنے دفتر چ پہنچ، اپنی کرسی چ جا دھسیا۔
اگلا ادھا گھنٹہ اوہ ایسے ادھیڑبن چ لگیا رہیا کہ تیج وِیر دی
بکری کیویں گلاں تے چاڑھی جاوے۔
اخیر اوہ نتیجے تے پہنچیا۔
اسنے پوری چونکی وچ اپنے سبھ توں وشواس پاتر سپاہی
گردیو رام نوں طلب کیتا۔
ایہہ اوہی سپاہی سی، جس نے 'اسدے الھے پھٹاں تے لون
بھکن دا کم' کیتا سی۔
گردیو رام فوراً 'جناب' دے 'حضور' چ آ پیش ہویا۔
“گردیو راما! سردول سنگھ اے.ایس.آئی. نے اپنے پورے
کیریئر چ ، اج تک، کدے کسے نوں ایہہ نہیں آکھیا، جو اج تینوں
آکھن جا رہیا۔ کن کھڑے کر کے سن، بئی اج تیری نمک حلالی
ثابت کرن دا سمجھلا، امتحان آ گیا۔ سردول سنگھ اے.ایس.آئی.
نے اج تک کسے ساہمنے سوال نہیں پایا، اج تیرے اگے پاؤن
لگیا!”
اپنی آکھی گل دا اثر جانچن لئی اوہ کجھ دیر لئی بولدا بولدا
رک گیا۔
پورے پولیس محکمے نوں اپنے باپ دی جاگیر سمجھن والا
سردول سنگھ ایہہ بھل ہی گیا سی، کہ گردیو رام نمک قانون اتے
عوام دی سرکار دا کھاندا سی، نہ کہ اسدا۔
“جناب! حکم کرو، میں تاں ہمیشہ تہاڈی تابیا کھڑاں جی!”

151
اندروں اندریں ڈردے، پر اپروں اپریں خوشی ظاہر کردے گردیو
رام نے دوویں ہتھ ہتھ جوڑدیاں کیہا۔
“تاں پھر سن...۔”
سردول سنگھ نے بڑی شدت نال تیج وِیر نوں نپن دی سکیم
اجاگر کرنی شروع کر دتی۔
جیوں جیوں سردول سنگھ دسدا گیا، تؤں تؤں گردیو رام دا دل
بیٹھدا گیا۔
سردول سنگھ دے گل ختم کردے سار ستوں کہہ ہی ہو گیا۔
“جناب، دیکھ لؤ! کتے بازی الٹی ہی نہ پے جائے! دیکھیو
کتے لینے دے دینے نہ پے جان!”
“اوئے کیوں موک ماری جاناں گردیو راما؟ توں حوصلہ رکھ،
ایہہ بڑی جانچی پرکھی سکیم آ میری! بتھیریاں دا مکو ٹھپیا ایوں
میں!”
“پر جناب! سامان کتھوں جٹاواں گے؟”
“لے ہن آہ وی میں دساں؟ اگراہیاں کرن نوں تاں پونچھ نوں
اگ لائی پھردا ہناں! تے ہن تیتھوں سامان نی جڑنا؟”
“چلو، اوہ تاں ٹھیک آ جناب، ہو جو! پر پھیر وی، اک واری
سوچ لؤ!”
سردول سنگھ دے غصے توں ڈردیاں ڈردیاں وی، اسنوں
ورجن دی آخری کوشش کرن لئی گردیو رام نے اپنی پوری واہ
لائی۔

152

سردول سنگھ اپنے سبھاء دے الٹ، غصے نہ ہویا۔
پر باز وی نہ آیا۔
اپنے ولوں اس نے پکے پیریں بساط وچھا دتی سی۔
پر بڑے کچے مہرے دے سر تے بازی کھیڈن جا رہیا سی
سردول سنگھ اے.ایس.آئی.۔”

*****

153
دو وجے دے قریب تیج وِیر اتے گگن ڈھلوں صاحب دی
عالیشان کوٹھی وچ پہنچے۔
کوٹھی دے وشالاکار ہال کم ڈرائنگ روم وچ افسوس کرن
والیاں دا تانتا لگیا ہویا سی۔
جان پچھان توں بعد ڈھلوں صاحب نے اک نوکر نوں اشارہ
کیتا، جو اوہناں نوں ہال دے نال لگدے، بڑی نفاست نال سجے
ہوئے سٹڈی روم اندر لے گیا۔
سٹڈی دیاں دیواراں وچ بنے شاندار بک ریکس وچ سینکڑے
کتاباں بڑے قرینے نال سجا کے رکھیاں پئیاں سن۔
ساہمنے والی دیوار 'توں کوئی پنج کو فٹ اگانھ نوں سجے
سٹڈی ٹیبل دے ساہمنے پئیاں چار کرسیاں وچوں دو تے تیج وِیر
اتے گگن نے ڈیرہ جما لیا۔
اگلے دو تن منٹاں دے اندر اندر ہی اوہناں ساہمنے چاہ حاضر
ہو گئی۔
“چنگی موٹی آسامی لگدے آ ڈھلوں صاحب تاں، پر قسمت دے
کھیڈ دیکھ؛ اکو اک اولاد تے اوہ وی ہتھوں جاندی رہی۔ رنگ نے
کرتار دے مترا!” آلا دوالا دیکھدیاں، اپنے ہتھ چ پھڑے چاہ دے
کپ چوں گھٹ بھردیاں گگن بولیا۔
“صحیح آکھیا گگن! دولت اکٹھی کرن لئی انسان کیہ کی پاپڑ
نہیں ویلدا؟ پر ایہہ زندگی کئی وار انسان نوں ایسے موڑ تے لیا
کھڑاؤندی اے، کہ دن رات اک کرکے کمائی ہوئی دولت وی کئی

154
وار بے معنی جیہی لگن لگ پیندی اے۔ سچی گل اے کہ وقت تے
کسے دا زور نہیں چلدا۔”
“سولاں آنے سچ کیہا مترا!” پھر گل نوں ہور پاسے پاؤندیاں
گگن بولیا، “یار! آہ اینیاں کتاباں اس گھر چ پڑھیاں وی ہونیاں
کسے نے، جاں اوئیں زہینتا دا ٹھپا جیہا لاؤن لئی سجا کے رکھیاں
پئیاں نے؟”
“تسیں جان دیو گورو جی! سوگ والے گھر چ اجیہی آلتو
فالتو جیہی بک...میرا مطلب گلاں کری جا رہیں۔”
“نہ سدھا بکواس ای کہہ دیندا، پھیر کیہڑا میں تیری سنگھی
پھڑ لینی سی؟”
“چل ہن چھڈ وی یار! آہ لے ہتھ جوڑے۔ معاف کر ہن۔”

155
اینے نوں سٹڈی دا دروازہ کھلیا اتے بڑی غمگین صورت لئی
ڈھلوں صاحب نے اندر پرویش کیتا۔
ڈھلوں صاحب لمے چوڑے ڈیل ڈول والی روئبدار شخصیت
دے دھارنی سن، پر موجودہ حالات دے اثر صدقہ اوہناں دے
پورے وجود وچوں دکھ دا بھاو جھلک رہیا سی۔
سبھ توں پہلاں تاں تیج وِیر ہراں اوہناں نال ہوئے مندبھاگے
حادثے پرتی افسوس ظاہر کیتا۔
پھر کجھ پلاں لئی کمرے چ خاموشی چھائی رہی۔
“ڈھلوں صاحب! ایہہ کوئی مناسب وقت تاں نہیں ایہو جہیاں
گلاں لئی، پر میری مجبوری اے کہ مینوں تہاڈے توں کجھ
جانکاری لین لئی حاضر ہونا پیا۔” بڑے سنکوچ نال تیج وِیر نے
گل توری۔
“کوئی گل نہیں برخوردار! جو بھانا واپرنا لکھیا سی، سو واپر
گیا۔ تسیں پچھو جو پچھنا اے۔”
“بڑی مہربانی ڈھلوں صاحب!” کرسی تے پاسہ بدلدیاں،
جکدیاں جکدیاں تیج وِیر نے گل جاری رکھی، “تہانوں پتہ چل ہی
گیا ہووےگا کہ تہاڈی بیٹی دے قدم غلط رستے ول بہک گئے سن،
کیہ اسدا علم تہانوں پہلاں توں ہی سی؟”
گہری شرمندگی دے احساس نال کجھ پلاں لئی ڈھلوں صاحب
دیاں نظراں جھک گئیاں۔
پر جلدی ہی جواب دین لئی اوہناں اپنی بچی کھچی ہمت نوں

156

بٹوریا۔
“برخوردار! ہر ماں باپ دی ایہہ بھرپور کوشش ہندی اے کہ
اوہ اپنے بچیاں نوں چنگی پرورش دے سکن، ہناں چ چنگے
سنسکار بھر سکن۔ اس کوشش چ کئی وار ماں باپ نوں، خاص
کر اک بیٹی دے باپ نوں، تھوڑا سخت وی ہونا پیندا۔ بچہ کتے
غلط رستے تے نہ تر پئے، اس لئی ورجنا وی ضروری ہو
جاندا۔...”
ڈھلوں صاحب جواب لئی بھومکا بنھدیاں ہولی ہولی مدعے ول
آؤن دی کوشش کر رہے سن۔
تیج وِیر بڑے صبر نال اوہناں دی گل سن رہیا سی۔
“...پہلاں تاں سبھ ٹھیک ٹھاک سی۔ رپندر توں سانوں کوئی
شکایت نہیں سی، پر جدوں دی اوہ لدھیانے ہوسٹل چ گئی، میں
اسدے سبھاء چ تبدیلی ضرور نوٹ کیتی، پر نوبت ایتھوں تک آ
پہنچیگی؟ مینوں اسدا اندازہ نہیں سی۔ پہلاں ساڈی نظر ہیٹھ کڑی
پورے کنٹرول چ سی، کہنے چ سی، پر باہر دی ہوا اسنوں
ایوں برباد کر دیویگی؟ میں کدے سوچیا وی نہیں سی۔ میں تاں
ویسے اسدے ہوسٹل جان دے خلاف ہی سی، پر کجھ اسدی ماں
نے زور پا دتا تے کجھ ایس گل دا وی اثر سی، کہ اینے سالاں چ
کدے کڑی نے کدے کوئی شکایت دا موقع نہیں دتا سی؛ میں ہامی
بھر بیٹھیا کہ چلو، بچے نوں اچھی ایجوکیشن مل جائے گی۔ پر
سانوں ایہہ دن دیکھنا وی نصیب ہوئےگا؟ مینوں اسدا بالکل وی

157

اندازہ نہیں سی۔”
ڈھلوں صاحب دے بولاں وچ شرم، غصے اتے افسوس دے
ملے جلے بھاو سن۔
“کسے لڑکے نوں لے کے کوئی گل بات، کوئی ذکر جاں
کوئی شک ہویا ہووے کتے؟”
“نہیں، اس گل دی تاں کدے بھنک وی نہیں لگی۔ ہاں، اوہ چپ
چاپ جیہی تاں رہن لگ پئی سی۔ گھر آؤنا وی ہولی ہولی گھٹ ہو
گیا سی اسدا۔ گھرے ہوندیاں وی پریوار چ گھٹ ہی بیٹھدی سی۔
سارا دن اپنے کمرے چ قید ہوئی رہندی۔ میرے نال تاں چھڈو
اپنی ماں توں وی دور دور رہن لگ پئی سی۔ بس سمی نال ہی
تھوڑی بہت گل بات ہوندی سی اسدی۔”
“سمی کون؟”
“سمرن ناں اے ویسے اسدا، پر اسیں سمی کہہ کے ہی
بلاؤندے آں۔ رپندر دے ماما جی دی بیٹی اے۔ دس کو سال پہلاں
اسدے ماں باپ گزر گئے۔ ہور کوئی سانبھن والا وی نہیں سی،
سو ادوں توں ساڈے نال ہی رہ رہی اے۔ ایوں سمجھو بئی میری
ہی ذمہ واری اے ہن۔...خیر میں کہہ رہیا سی کہ رپندر دے
رویئے چ آ رہے بدلاو نوں دیکھدیاں، اجیہی گل نہیں کہ مینوں
شک نہیں ہویا کہ کتے کوئی اجیہا معاملہ تاں نہیں؟ میں آپ پتہ
کرایا بئی کتے کوئی منڈے مانڈے دا چکر تاں نہیں؟ پر ایسی
کوئی گل ساہمنے نہ آئی۔ سمی توں وی جانن دی کوشش کیتی، کہ

158
ہو سکدا دوویں ہانناں نے، شاید اس نال ہی کدے کوئی گل کیتی
ہووے۔ اسدی ماں نے تاں ایتھوں تک وی کہہ دتا سی بئی جے
ایہو جیہی کوئی گل ہے تاں دس دئے، جے منڈا چنگا ہویا تاں
اسیں ویاہ کر دنے آں۔ پر ایہو جیہی کسے وی گل توں رپندر نے
کورا انکار کر دتا۔ سمی نے وی ایہو کیہا کہ گل ایہہ نہیں
بلکہ...۔”
کہندے کہندے ڈھلوں صاحب کجھ پلاں لئی اٹک گئے۔ پھر
کرسی تے پہلو بدلدے ہوئے، دل کرڑا جیہا کر، اوہناں گل اگانھ
توری۔
“سمی دا کہنا سی کہ رپندر نوں اس پرتی میرا ووہار پسند
نہیں سی۔ میری روک ٹوک نوں اوہ بچپن توں ہی ناپسند کردی آ
رہی اے۔ ایسے لئی اوہ ساڈے توں دور ہندی جا رہی سی۔ ایس
گھر وچ دم گھٹن لگ پیا سی اسدا۔ ایتھوں تک کہ اسنوں ساڈے نال
نفرت ہو گئی سی۔ مینوں تاں حالے وی یقین جیہا نہیں آؤندا، بئی
رپندر ساڈے بارے ایوں سوچن لگ پئی سی؟ منیا کہ روک ٹوک
تاں ضرور کریدی سی، پر روک ٹوک آخر کیہڑا ماں باپ نہیں
کردا؟ اس دا مطلب ایہہ تاں نہیں کہ ماں باپ بچیاں دے دشمن بن
جاندے نے!”
جذبات دی روں وچ وہے جا رہے ڈھلوں صاحب جیویں تیج
وِیر دے نال نہیں، سگوں اپنے آپ نال ہی گل کر رہے ہون۔
“ڈھلوں صاحب! تسیں آپ اس بارے رپندر نال گل کرن دی

159

کوشش نہیں کیتی کدے؟”
“کیتی کیوں نہیں؟ برابر کیتی۔ پر جدوں وی کدے اس بارے
گل کرن دی کوشش کردے، جاں تاں چپ کرکے اٹھ کے چلی
جاندی، جاں رون لگ پیندی۔ پھر میں وی چپ ہو گیا، کہ چلو اسدا
ایہہ سال تاں پورا ہون تے آ ہی گیا، اگلا سال گھر بیٹھ کے ہی
پیپر دے لئےگی۔ گھر رہ کے اپنے آپ ہولی ہولی ٹھیک ہو جائے
گی۔ اسدی ماں دے کہن تے تاں میں اس لئی رشتہ دیکھنا وی
شروع کر دتا سی، کہ چلو ہور نہ صحیح تاں ویاہ توں بعد ہی
نویں ماحول وچ سبھ ٹھیک ہو جائے گا، نالے ویاہ دیاں تیاریاں چ
وی کڑی دا من بحل جائے گا۔”
“تاں پھر ویاہ دی گل رپندر نال وی کیتی تسیں؟”
“ہاں، اسدی ماں نے گل چھیڑی تاں سی۔”
“تاں کیہ جواب انکار وچ ملیا؟”
“نہیں، انکار تاں نہیں کیتا، سگوں ایہی کیہا کہ جیویں تہاڈی
مرضی ہووے۔”
ڈھلوں صاحب دے اس جواب توں تیج وِیر بڑا حیران ہویا۔
اوہ تاں ایہہ آس کر رہیا سی کہ رپندر نے ویاہ توں انکار کیتا
ہوئےگا جاں ہور نہیں تاں رشتے دی گل نوں ہی ٹالن دی کوشش
کیتی ہوئےگی، پر اسنے تاں الٹے سگوں سہمتی پرگٹائی۔
جیکر اسدا کتے اینا سیریئس افیئر چل رہیا سی کہ اسدے اپنے
پریمی نال سریرک سنبندھ تک قایم ہو چکے سن، تاں اسنے ویاہ

160
لئی گھردیاں کول حامی کیوں بھری؟ تاں کیہ اسدی وجہ ایہہ سی
کہ اسدا پریمی اوہناں دے آپسی رشتے نوں صرف موج میلے تک
ہی محدود رکھنا چاہندا سی؟ تاں کیہ ایہی قتل دی وی وجہ بنی، کہ
رپندر نے اپنے گھر وچ اٹھی اسدے ویاہ دی چرچہ توں اندولت ہو
کے، اپنے پریمی اپر ویاہ لئی زور پایا ہووے، باقائدہ ضد کیتی
ہووے، اتے لڑکی دے گلوں نہ لحن دی صورت چ اسدے پریمی
نے اسدا قتل کر دتا ہووے؟ نہ رہے گا بانس تے نہ وجیگی
بنسری۔ گھٹو گھٹو حالات تاں ایسے ول اشارہ کردے محسوس ہو
رہے سن۔
ہن 'پنج کروڑ روپئے' دا سوال ایہہ سی، کہ اوہ شخص آخر
ہے کون؟
ڈھلوں صاحب نال ہوئی اس گل بات توں بعد اوہناں مسز
ڈھلوں نال وی ملاقات کیتی، پر کم دی کوئی گل ساہمنے نہ آئی۔
پھر تیج وِیر نے سمی توں کجھ سوال کرن دی اچھا ظاہر
کیتی، ایس آس وچ کہ سمی ہی اک اجیہی شخصیت سی، جس نال
پچھلے سمیں توں رپندر دا سبھ توں زیادہ واہ واسطہ رہیا سی۔ سو
ہو سکدا سی کہ س کولوں ہی کوئی کم دی گل پتہ چل جاوے۔ آخر
سہیلیاں سہیلیاں درمیان تاں گہرے توں گہرے راز وی سانجھے،
ہو ہی جاندے ہن۔
ڈھلوں صاحب نے اک نوکر نوں اسدے کمرے چ بھیجیا تاں
اوہ بے رنگ چٹھی وانگ واپس پرط آیا۔

161
اسنے دسیا کہ میڈم اپنی اک سہیلی نوں بس سٹینڈ چھڈن جا
رہے سن، سو اوہناں جاندے جاندے سنیہا دتا کہ اوہ اوہناں نوں
بس سٹینڈ کول ہی بنے 'کیفٹریا' چ مل لین گے۔
“ایس کڑی نے وی کدے کوئی سدھی گل نیں کرنی۔”
ڈھلوں صاحب دی بڑبڑاہٹ اتے اوہناں دے چہرے دے ہاو
بھاو توں، سمی پرتی اوہناں دی ناپسندگی دی بھاونا تیج وِیر دی
تیز نظر توں چھپی نہ رہ سکی۔ نوکر توں کیفٹریا دا پتہ حاصل
کر، تیج وِیر اتے گگن اتھوں روانہ ہو گئے۔
کیفٹریا بس سٹینڈ توں گھوڑا چونک ول نوں جاندی سڑک اپر
اک دو منزلی عمارت دی اپرلی منزل تے قائم سی۔ عمارت دی
ہیٹھلی منزل، جس وچ اک وشال ہارڈویئر سٹور سی، دے سجے
پاسیوں کیفٹریا ول نوں پوڑیاں چڑھدیاں سن۔
اوہ دوویں پوڑیاں چڑھ کیفٹریا دے اندر پرویش کر گئے۔
کیفٹریا اندر کافی رونق سی۔
اس رونق میلے وچ نوجوان ودیارتھی ورگ دا ہی بول بالا
سی۔
اجیہی صورت وچ اوہناں وچوں سمی دی پہچان تاں اک
ناممکن جیہا ہی کم سی، کیونکہ اوہ تاں اسدی شکل صورت توں
وی ناواقف سن۔
اس لڑکی نے تاں اک سدھی سادی ملاقات نوں وی پزل گیم بنا
سٹیا سی۔

162
تیج وِیر اتے گگن نے بڑی حیرانی ظاہر کردیاں اک دوسرے
ول دیکھیا۔
پھر کجھ سوچکے تیج وِیر دروازے دے کول ہی سجے کیش
کاؤنٹر تے بیٹھے لڑکے نوں سنبودھت ہویا۔
“ایکسکیوز می پلیز، آئی ایم تیج وِیر اینڈ...۔”
“اوہ ییس ییس، یو آر ایکسپیکٹڈ دیئر۔”
تیج وِیر دی گل پوری ہون توں پہلاں ہی لڑکے نے سڑک
والے پاسے ول کھلدی کھڑکی کول ستھت، اک نکر دی ٹیبل ول
انگلی نال اشارہ کردیاں اسدی پڑتال پورتی کر دتی۔
تیج وِیر نے ٹیبل ول نظر دوڑائی تاں ٹیبل تے اسنوں اوہناں
ول پٹھ کری بیٹھی اک بھاری بھرکم دیہہ دے درشن ہوئے۔
تن کپ کوفی دا آرڈر پاس کر، اوہ دوویں اس ٹیبل ول نوں
ودھے۔
لڑکی دے ساہمنے پہنچ کے تیج وِیر نے اسنوں اپنا پرچے دتا
تاں اسنے کرسی توں کھلو کے بڑی بیباکی نال دوہاں نال ہتھ
ملایا۔
اسدے ہتھ ملاؤن دے ڈھنگ وچ لڑکیاں والی نزاکت بالکل ہی
ندارد سی۔
تیج وِیر نے سمی دے سروپ دی کلپنا چ رپندر ورگی ہی
کسے لڑکی دا تصور کیتا سی، پر ایتھے تاں معاملہ بالکل ہی الٹ
نکلیا۔

163
سمی دے وجود وچ تاں کسے پاسیوں وی لڑکیاں ورگا کوئی
لچھن نظر نہیں آ رہیا سی۔
چہرے اتے میک اپ دا کوئی نامو نشان نہیں، لڑکیاں والا
پہراوا، ووہار وچ وی کڑیاں والی نازکتا اتے سنکوچ دے بالکل
الٹ بیباکی اتے لاپرواہی اتے چہرے تے پتھر جیہی کٹھورتا۔
دوہاں نے اسدے ساہمنے دیاں دو کرسیاں مل لئیاں۔
“میڈم، کوئی گیم گوم لاؤندے لگدے اوں؟”
اسدے بے تکلف رویئے نوں دیکھدیاں، گگن نے وی کجھ
زیادہ ہی بے تکلفی دا پردرشن کردیاں اسدھے طور تے سوال
کیتا۔
“ہاں جی۔”
“ضرور ریسلنگ کردے ہوؤں گے؟”
گگن نے پولے جہے ٹپلا چھڈیا۔
پتہ نہیں کہ گگن دی مزاحیہ جیہی طنز اسنوں سمجھ نہیں آئی،
جاں اسنے جان بجھ کے ان گولیا کر چھڈیا۔
“نہیں جی، کبڈی۔”
لاپرواہی مختصرجواب۔
“ریڈر اوں کہ جاپھی؟”
پتندر باز نہیں آ رہیا سی۔
“آل راؤنڈر۔”
جواب پھر توں اوہو جیہا ہی۔

164

“پکے 'آل راؤنڈر' لگدے اوں جی!”
اسدے ڈیل ڈول ول گہری نظر ماردیاں گگن نے اک ہور ٹپلا
چھڈیا، تاں تیج وِیر نے ہلکے جہے کوہنی چبھوندیاں، اسنوں
اکھاں تریر کے ورجیا۔
ظاہری طور تے تاں ایہی جاپیا کہ سمی نے اوہناں دی اس
حرکت نوں گولیا ہی نہیں۔

165
اوہ تاں سگوں بڑی بے پرواہی نال اپنے بلھاں دے کھبے کور
نوں اُتانہہ چک، سجے ہتھ نال اپنی کھبی گلھ تے لگی بینڈیج
کھرکن چ مشغول سی۔
اینے نوں ویٹر کوفی دے تن کپ ہناں ساہمنے ٹکا گیا۔
لڑکی دیاں حرکتاں توں ڈھلوں صاحب دی اس پرتی ناراضگی
دی وجہ دا بھرپور خلاصہ ہو رہیا سی۔
اسدا چہرہ سپاٹ، کٹھور اتے بھاواں توں بالکل ہی سکھنا جیہا
سی۔ ہاں، اکھاں ضرور لال ہوئیاں پئیاں سن تے جیہناں چ آ رہے
پانی نوں اوہ رہ رہ کے ہتھ چ پھڑے رومال نال پونجھدی جا
رہی سی۔ شاید اسدی وجہ رپندر دی موت دا دکھ ہووے، پر چہرے
دے ہاواں بھاواں اتے گل بات دی بیباکی توں تاں اجیہا محسوس
نہیں ہو رہیا سی۔ پر کئی لوک ہوندے ہی نے اجیہے، خاص کر
اس لڑکی جیہی بے پرواہی بھری برتی والے، جو اپنے منوبھاواں
نوں صحیح طرحاں نال پرگٹاؤن توں اسمرتھ ہوندے ہن۔ خوشی
جاں دکھ نوں اندروں اندریں تاں محسوس کردے ہن پر چہرے
اتے گل بات راہیں اسدا پرگٹاء نہیں کر پاؤندے۔ جاں پھر لڑکی
نوں صدمہ ہی اینا پہنچیا سی کہ اسدا بھاو تنتر اسدے اس غم نوں
پرگٹاؤن لئی جواب دے گیا سی؟ پر اجیہی حالت چ تاں پیڑت
ویکتی عام طور تے پتھر دی بے جان مورت جیہا ہو جاندا ہے۔
کل ملا کے لڑکی دا مجازی تیج وِیر دی پکڑ چ نہیں آ رہیا سی۔
“رپندر دے ایوں تر جان نال تاں تہانوں بڑا گہرا صدمہ پجا

166

ہوئےگا سمی؟”
تیج وِیر نے گل بات دی بھومکا جیہی بنہی۔
“ہاں جی، ایہہ تاں ہے۔”
مختصر اتے بھاوہین جیہا جواب۔
لڑکی دے ووہار چ اک ہور انوکھی جیہی گل نظر آ رہی سی
کہ جیویں اسنوں کوئی اچوی جیہی لگی ہووے۔ اوہ وار وار پہلو
بدل رہی سی۔ اسدیاں نظراں وار وار ایدھر اودھر بھٹک رہیاں
سن۔
“کیہ گل سمی، کتے ہور وی جانا تسیں؟ کافی انکنفرٹیبل جیہا
محسوس کر رہے او تسیں؟” تیج وِیر کہنوں نہ رہ سکیا۔
“نہیں نہیں، ایہو جیہی تاں کوئی گل نہیں، تسیں آرام نال گل
کرو۔ مینوں کوئی کاہل نہیں۔” پر استوں پہلاں کہ تیج وِیر کجھ
بولن لئی مونہہ کھولدا، اوہ پھر بول پئی۔
“پر پہلاں تسیں مینوں اک گل دسو؟”
“ہاں جی، ضرور۔”
تیج وِیر نے حیران جہے ہوندیاں جواب دتا۔
“تہانوں سچیں لگدا کہ رپندر نوں کسے نے ماریا ہوناں؟ میرا
مطلب اوہنے آپے ہی سوسائٹڈ نی کیتی؟ تہانوں سچیں لگدا، بئی
باہروں کسے نے آ کے ایہہ کم کیتا ہونا؟”
لڑکی دے مونہہ وچ تاں اچانک زبان پے گئی سی۔
ہن تک ایہہ سوچدیاں کہ ایتھوں کجھ حاصل نہیں ہون والا،

167

نراش جیہا ہو رہیا تیج وِیر ساودھان ہو گیا۔
“کیوں؟ تہانوں لگدا کہ رپندر دا سوسائٹڈ کرن دا کوئی ارادہ
سی؟ کیہ اجیہی کوئی گل کیتی اسنے تہاڈے نال؟ آخر تہاڈی بھین
سی، دکھ سکھ تاں سانجھا کردی ہی ہووے گی رپندر تہاڈے نال؟”
تیج وِیر نے جواب دین دی بجائے الٹے سوالاں دی جھڑی لگا
دتی۔
“نہیں...میرا مطلب پریشان جیہی تاں سیگی...پر ایہہ نوبت
آجو...پر تسیں تاں آکھدے اوں کہ باہروں کسے نے...میرا مطلب
تہانوں پکا یقین اے بئی ایہہ کم باہروں آ کے کسے بندے نے
کیتا؟”
'کی بجھارتاں جہیاں پاؤن لگ پئی ایہہ لڑکی؟'
سوچدے تیج وِیر نوں آس جیہی بجھ گئی کہ رائے کوٹ دا ایہہ
گیڑا اجائیں نہیں جان لگا۔
رتا کو سوچ کے تیج وِیر نے اسدے ساہمنے، اس باہری
شخص دی آمد سنبندھی ملی ہن تک دی تمام جانکاری دا خلاصہ
کر دتا، پر 'بڑے میاں' توں ملی جانکاری دا بیان اسنوں بے لوڑا
جیہا جاپیا، سو اس سنبندھی سنے کجھ نہ کیہا۔
“مطلب اسنے سوسائٹڈ نی کیتی، ایہہ تاں گل پکی ہو گئی۔”
اسنے جیویں تیج وِیر نوں نہیں سگوں اپنے آپ نوں ہی کیہا۔
“بالکل! ایہہ تاں ہن نروواد روپ وچ ثابت ہو چکا کہ ایہہ
کوئی خدکشی نہیں، بلکہ قتل دا معاملہ اے۔ تے قاتل وی باہروں آیا

168
کوئی ایسا شخص اے، جس نال رپندر دے فزی...آئی مین بڑے
گہرے سنبندھ سن۔”
“مینوں نی سی پتہ بئی اوہ اس حد تک جا سکدا!”
تیج وِیر دے کن کھڑے ہو گئے۔
“ 'اوہ' کون؟”
“لک مسٹر تیج وِیر، میں دس تاں دنی آں، پر پہلاں تہانوں اک
وعدہ کرنا پئو میرے نال۔”
“اوہ کی؟”
“ایہی، کہ میرا ناں نی وچ آؤنا چاہیدا۔ میں نہیں چاہندی کہ
پھپھڑ جی ہراں نوں پتہ چلے کہ میں تہانوں کجھ دسیا۔”
“پر سمی! پولیس نوں تاں دسنا ہی پئے گا۔ نالے اس نال تاں
سگوں ڈھلوں صاحب دے دل نوں کجھ نہ کجھ تسلی ہی ملے گی،
کہ اوہناں دی جوان دھی دی عزت رول کے اسنوں موت دے
گھاٹ اتارن والا شخص، تہاڈی گواہی صدقہ پھڑیا گیا۔”
“بس میں نہیں چاہندی کہ پھپھڑ جی جاں کسے ہور نوں وی
اس بارے پتہ لگے۔ نالے تہانوں میں ایسے لئی تاں دس رہی آں کہ
میں وی ایہو چاہندی ہاں کہ قاتل پھڑیا جا سکے۔”
“پر...۔”
“پر پور کجھ نہیں! جے تسیں وعدہ کردے اوں تاں ٹھیک،
نہیں تاں میری تہاڈے نال اس بارے کوئی گل نہیں ہوئی، میں
چلدی آں پھر۔”

169

پر اسنے اٹھن دی کوئی کوشش نہ کیتی۔
لڑکی دا مجازی تیج وِیر دی سمجھوں پار سی۔
پردہ پا وی رہی سی، پردہ ہٹا وی رہی سی۔
“ٹھیک اے، میں اپنی پوری کوشش کراں گا کہ بناں وجہ تہاڈا
ناں ساہمنے نہ آئے۔ ویسے وی تہاڈے دتی جانکاری تاں بس اک
اشارہ بھر ہی ہوئےگا، ثبوت تاں قاتل دے خلاف پہلاں ہی بڑے
نیں۔ ہن اس توں ودھ میں کوئی وعدہ نہیں کر سکدا۔”
“پر...۔”
“دیکھو سمی! میں تہانوں جھوٹھ موٹھ دا دلاسہ وی دے سکدا
سی، پر میں گل کر کے استوں پلٹن وچ یقین نہیں رکھدا۔ ہن جے
تہانوں پگدا اے، تاں مینوں دس دیو، نہیں تاں دیر سویر ہی
صحیح، قاتل دا تاں پتہ لگ ہی جائے گی۔ ہور نہیں تاں جے اسدی
شناخت دا کوئی ہور حیلہ نہ ملیا، تاں پولیس تہاڈے توں سخت،
میری گل تے غور کرنا، سخت پُچھ گچھ کرے گی۔ پھیر شاید
سچ چھپاؤنا مشکل ہووےگا تہاڈے لئی۔ سوچ لؤ!”
تیج وِیر نے ہنیرے وچ تیر چھڈیا۔
“ٹھیک اے! مینوں تہاڈی گل تے بھروسہ اے۔”
تیر صحیح نشانے تے جا وجا سی۔
“تاں پھر دسو کہ کون اے اوہ رہسمئی شخص، جو رپندر دے
اس ہولناک انجام دا کارن بنیا؟”
“مینوں سنی توں ایہہ امید نہیں سی کہ اوہ ایس حد تک وی

170

چلیا جاؤگا!”
“سنی کون؟”
“سنی باجوا، سن آو کیبنٹ منسٹر کلجیت سنگھ باجوا، رپندر دا
بوائے فرینڈ، وڈے باپ دا وگڑیا پت۔”
'کسی بڑے باپ کی بگڑی اولاد لگتا ہے صاحب!'
تیج وِیر دے ذہن چ 'بڑے میاں' دے آکھے بول گونجے۔
“گڈی کیہڑی رکھدا صاحبزادہ؟”
“فارچنر۔”
'یہ بڑی سی گاڑی ہے اسکی صاحب۔”
“سموکنگ کردا؟”
“پکا چین سموکر۔ پہلاں تاں رپندر نوں اپنے جھوٹھے پیار دے
جال چ پھسا کے کھیہہ خراب کیتا، نشے تے لا دتا، تے جدوں
نبھاؤن دی واری آئی تاں پیر تے آ کے مکر گیا کمینہ۔”
لڑکی نے تاں اس کیس دی ہر خالی تھاں بھر دتی سی۔
ہر خالی تھاں چ اکو ناں فٹ ہو رہیا سی۔
سنی باجوا۔
“پر دیکھیو، سنی نوں نہ پتہ لگ جے کتے بئی میں اوہدا ناں
لیا!”
“تسیں اینا ڈردے کیوں ہو؟”
“دیکھو، اوہ ٹھہریا وڈے باپ دی اولاد! جے کتے بچ نکلیا،
تاں میرا کیہ بنوں؟ میں ٹھہری بن ماں باپ دی کڑی۔ نہیں نہیں،

171
میں ایہہ رسک نہیں لے سکدی۔ تسیں پلیز ایہہ گل اپنے تک ہی
رکھیو۔ میں اس پنگے چ نی پینا چاہندی۔ پتہ نی تھونوں ایہہ سبھ
دس کے میں ٹھیک کیتا جاں غلط۔ پر میں اس گل دی ذمہ واری
کسے ہور دے ساہمنے نی لینی۔ میرے ورگی یتیم کڑی لئی
زندگی سوکھی نیں ہندی۔ تسیں سمجھ سکدے اوں، میں کیہ کہہ
رہی ہاں!”
ٹھیک ہی تاں کہہ رہی سی لڑکی۔
اسدا ڈرنا غیر فطری نہیں سی۔
“تسیں حوصلہ رکھو، ایہہ نوبت نہیں آئیگی۔ پر ایہہ سبھ کجھ
تسیں پہلاں ہی ڈھلوں صاحب نوں کیوں نہ دسیا؟ جے تسی پہلاں
ہی اوہناں نوں دس دندے، تاں شاید ایہہ انہونی گھٹنا ٹل جاندی۔”
“مینوں پھپھڑ جی توں بہت ڈر لگدا۔” ڈھلوں صاحب دے ذکر
تے اسدیاں اکھاں چ اک نفرت بھری چنگاری جیہی چمکی،
“نالے روپی نے وی تاں منع کیتا سی۔ ہن مینوں کیہ پتہ سی کہ
سنی مار ای دؤ روپی نوں؟”
“ٹھیک اے، افیئر دی گل لکونی تاں سمجھ آؤندی اے۔ پر ایہہ
پتہ لگن دے باو جود کہ رپندر ڈرگز لین لگ پئی سی، تسیں اس
بارے وی لکو رکھیا؟ ایہہ تاں بڑی گمبھیر گل سی۔ آخر تہاڈی
بھین دی زندگی سوال سی ایہہ۔”
“دیکھو. میں جو دسنا سی، تہانوں دس 'تا۔ ہن میں گھر جانا،
مینوں دیر ہندی اے، پھپھڑ جی غصے ہونگے۔”

172
آکھ کے اوہ ہتھ چ پھڑے حالے ادھوری ہی کوفی دے کپ
نوں ٹیبل تے رکھ، اچانک اٹھ کھڑی ہوئی۔
“سمی، کوفی تاں پوری کرکے جاؤ! اینی وی کیہ کالھی؟”
پر تیج وِیر دی گل دا جواب دتے بناں ہی، الوداع آکھے بغیر
ہی، اوہ دروازیوں پار ہو گئی۔
اسدی اس حرکت تے اوہ دوویں حق بکے رہ گئے۔
“لے سانوں کیفٹریا چ بلا کے، آپ ادھ وچالیوں اٹھ کے تردی
بنی، جیویں اگ لگی ہوندی آ کدھرے! نہ جے کوفی نی سی پینی
تاں ایتھے دانے چبن نوں بلایا سی؟ ایتھے کیہڑی اوہدی ماسی نے
دانے بھنن نوں بھٹھی لائی ہوئی آ؟ ...”
اینے چر توں خاموش بیٹھے گگن دا توا سٹارٹ ہو گیا سی۔
“...نہ توں بڑا مجنوں آنگوں تری جاندی لیلیٰ نوں حسرت
جیہی نال دیکھی جاندا سی؟ جسا دیکھیا اوہدا؟ کئنٹل توں اپر تاں
وزن ہونا لیلیٰ سنگھ جی مہاراج دا۔ جے کتے اتے بہہ گی تیرے،
تاں پٹوآ ساہ نی آؤنا دوجا۔ چال نیں دیکھی مستانی دی؟ ایوں
چوڑی ہو کے تری جاندی سی، جیویں گامے بھلوان نال شرط
لائی ہووے، بئی 'دیکھدے آں ودھ چوڑا ہو کے کون تردا، چل
لگی پنجاں پنجاں دی'۔ قد کاٹھی دیکھ، پٹھی نے تاں مینوں وی
کمپلیکس جیہا دے'تا۔ تیرے ارگے دا تاں تیج وِیر سیاں اگلی بالا
کڈھ کے رنگ 'توں باہر مارے۔ ہاں بئی! 'آل راؤنڈر' جو ہوئی۔ نہ
کسے اینگل توں لگدی آ بئی زنانی ذات آ ایہہ؟ بھراوا رب وی

173

غلطی کر جاندا، اج اکھیں دیکھ لیا۔”
گگن اپنے بولن دا کوٹا پورا کرن چ مشغول سی، پر تیج وِیر
اسنوں سنن دی بجائے بڑی گہری سوچ چ ڈبیا پیا سی۔
“گگن! تھند صاحب نوں فوراً سوچت کرنا چاہیدا اے۔ توں فون
نمبر پتہ کر اوہناں دا۔” سوچ دے سمندر چوں باہر نکلدیاں تیج
وِیر نے کاہل جیہی درساؤندیاں آکھیا۔
“او بابا گورو! کیوں کاہلا پئی جاناں گگن جیت سنگھ طور دے
ہوندیاں سندی؟ آؤن لگیاں نمبر لے لیا سی میں۔”
گگن نے جیب وچوں موبائل کڈھیا اتے تھند دا نمبر ملا تیج
وِیر دے حوالے کر دتا۔
“ہیلو! ہاں جی تھند صاحب، میں تیج وِیر بول رہاں...جی بالکل
اوہی...تھند صاحب اپنے مسٹری مین دی مسٹری سولو ہو
گئی۔...بالکل ٹھیک سمجھیا سر! اسدا ناں اے سنی باجوا؛ کیبنٹ
منسٹر کلجیت سنگھ باجوا دا سپوت۔...بالکل تھند صاحب، اکدم پکی
گل۔...سر تسیں اسنوں طلب کرکے اسدے فنگر پرنٹس تے
ڈی.این.اے. چیک کرواؤ، اپنے آپ دودھ دا دودھ تے پانی دا پانی
ہو جائے گا۔ میں وی دو تن گھنٹے چ حاضر ہنا۔”
“پر کاکا جی، اوہ اک کیبنٹ منسٹر دا پتر اے، کوئی معمولی
جیب کُترا نہیں، بئی میں ایوں طلب کرلاں اسنوں۔ تسیں شک دی
بنیاد تاں دسو؟ تہانوں کیویں پتہ لگا اس بارے چ ؟ جے کوئی
گواہ اے تاں میرے کول لے آؤ، جاں مینوں ناں ہی دس دیو۔

174

تصدیق کرکے ہی تاں کاروائی ہووے گی کاکا جی!”
تھند ٹھیک آکھ رہیا سی۔
ہوا چ گل کیتیاں تاں گل نہیں بننی۔
شک دی ٹھوس وجہ تاں بیان کرنی ہی پئے گی۔
کی اوہ سمی دا ناں لے دوے؟
پر ایوں دتے ہوئے بھروسے نوں توڑنا تیج وِیر نوں گوارا نہ
ہویا۔ تاں پھر اوہ تھند نوں کیہ جواب دئے؟
“ہیلو؟ تیج وِیر؟ لائن تے تاں ہیں بئی؟”
تیج وِیر نوں جواب سجھ چکا سی۔
“تھند صاحب، تہانوں یاد ہوناں بئی اج میں مٹھا پان کھان گیا
سی؟”
“کاکا جی! میرے نال مذاق کرن لئی فون کیتا تسیں؟”
“نہیں نہیں تھند صاحب! پلیز ڈونٹ گیٹ می رونگ! آئی ایم
ناٹ جوکنگ ایٹ آل! آئی ایم سیریس!”
“ہاں، مینوں یاد اے۔”
“بس تسیں اک وار اس پنواڑی دا ساہمنا سنی باجوا نال کروا
دیو۔ اوہ سنی باجوا نوں، قتل دی رات کندھ ٹپ کے ہوسٹل چ
پھیرا لاؤن والے، اس روٹ دے ریگولر وزٹر دے روپ وچ
شرطیہ پہچان لئے گا۔ اس بنیاد تے تسیں سنی باجوا نوں گھٹو
گھٹ پچھ گچھ لئی تاں بلا ہی سکدے ہو؟ باقی تسیں خود سمجھدار
ہو تھند صاحب۔”

175
اگے تیج وِیر نوں نہ کجھ کہن دی لوڑ پئی، نہ تھند نوں سنن
دی۔

*****

176
رائے کوٹ توں چل کے پہلاں اوہ 'روزانہ خبرنامہ' دے دفتر
پہنچے۔
بھوگل صاحب اپنے کیبن چ موجود سن۔
تیج وِیر نے ساری سورتے حالتے بیان کیتی۔
بھوگل صاحب نے اوہناں دی پروگریس رپورٹ تے تسلی
پرگٹائی۔ پر نال ہی ایہہ وی چیتایا کہ بناں ٹھوس ثبوتاں دی
تصدیق کیتیاں، کسے دا ناں پبلک چ اچھالنا 'روزانہ خبرناما' دی
پالسی چ شمار نہیں۔ سو جدوں تک پولیس پوری طرحاں جانچ
پڑتال کر کے سنی باجوا نوں گرفتار نہیں کر لیندی، اس خبر نوں
ہولڈ تے رکھنا چاہیدا ہے۔ تھند دی قابلیت اتے امان داری تے
بھروسہ جتاؤندیاں اوہناں کیہا کہ اس ولوں کوئی سیاسی دباء تھلے
آ کے کسے قسم دی ڈھل ورتن دی کوئی امید نہیں، سو نتیجہ
جلدی ہی نکلے گا۔ اتے نال ہی دکھائی پھرتی دے مدنظر اوہناں
تیج وِیر اتے گگن دی باقائدہ پٹھ ٹھوکی۔
اتھوں فارگ ہو اوہ دوویں پولیس ہیڈکوارٹر پہنچے۔
تھند دے آفس دے دروازے دے باہر کھڑے سپاہی نے پرچے
پا، اوہناں نوں بے جھجھک اندر جان دا سنکیت کیتا۔
ضرور اوہناں دی آمد بارے تھند ولوں اس نوں پہلاں ہی
نردیش حاصل ہو چکے سن۔
آفس اندر پرویش کردیاں ہی تیج وِیر نوں اندرلے ماحول دی
گرمی دا احساس ہو گیا۔

177
“پر انسپکٹر صاحب، سنی دا اس معاملے نال کیہ لینا دینا؟ پھر
آخر اس الزام دی کوئی وجہ وی تاں ہووے؟”
دودھ چٹے رنگ دے کڑتے پجامے اتے اسے رنگ دی ہی
پگڑی پہنے، ادھ کھڑ عمر نوں پار کردے ویکتی دے مونہوں
نکلے ایہہ الفاز سندیاں سار ہی، تیج وِیر نوں جھٹ ایہہ اندازہ ہو
گیا کہ ہووے نہ تاں ایہہ شخص ضرور بزاتے خدتے کیبنٹ منسٹر
کلجیت سنگھ باجوا ہی سی۔
پھر تاں ضرور اسدے نال والی کرسی تے بیٹھا الٹرا ماڈرن
پہناوے والا گورا چٹا لڑکا، سنی باجوا ہی سی۔
تیج وِیر تھند دی مستعدی توں متاثر ہوئے بناں نہ رہ سکیا۔
تھند دی نظر اوہناں تے پئی تاں دروازے تے کھڑے
کھڑے ہی اوہناں سر نوایا۔
اسنے اوہناں نوں اپنے آفس ٹیبل دے سجے پاسے پئیاں دو
کرسیاں اپر بیٹھن دا اشارہ کردیاں کردیاں، منتری صاحب نوں
جواب دینا شروع کیتا۔
“منسٹر صاحب، تسیں غلط سمجھ رہے ہو۔ میں کوئی الزام
نہیں لا رہیا۔ ایہہ تاں بس اس معمولی جیہی رٹین پُچھ گچھ لئی ہی
بلایا گیا سی سنی صاحب نوں۔ ایہہ کوئی گرفتاری نہیں، بلکہ
محض اک رٹین انکواری اے۔”
پر اسدے جواب ول غیردلچسپی دکھاؤندے ہوئے منتری
صاحب دا سارا دھیان ہن تیج وِیر اتے گگن ول کیندرت ہو گیا۔

178
“ایہہ لوک کون نے؟ نالے ایتھے کیہ کر رہے نے؟”
غصے اتے حیرانی دی ملی جلی سر چ ، پیندی سٹے ہی
منتری صاحب نے سوال داگیا۔
تھند نے جان پچھان کرائی تاں تیج وِیر اتے گگن نے سر نیوا
کے ابھوادن کیتا، پر اوہناں دے ابھوادن نوں اکا ہی اکھوں
پروکھے کر، منتری صاحب نے اگ اگلی۔
“انسپکٹرا! توں صحافیاں نوں وی بلا لیا ایتھے؟ میری امیج
نوں خراب کرن دی کیہ سازش ہو رہی اے ایتھے؟ ایہہ توں چنگی
گل نیں کیتی۔ ایہدا نتیجہ ٹھیک نہیں نکلنا۔”
منتری صاحب دی بھاشا 'توں تکار' تے اتر آئی سی۔
تھند نے بڑے ٹھرمے نال اتر دتا۔
“منسٹر صاحب، تسیں پھر غلط سمجھ رہے اوں۔ ایسی کوئی
گل نہیں۔ دراصل ایہہ دوویں تاں شروع توں ہی اس کیس دی
تحقیقات نال جڑے ہوئے نیں۔ جے تسیں غور کیتا ہووے تاں تیج
وِیر نے ہی اپنی خبر راہیں اس کیس دا ایہہ نواں اینگل ساہمنے
رکھیا سی کہ ایہہ کوئی خدکشی نہیں بلکہ قتل ہے۔”
“اچھا!! ہن میں سمجھیا!” زہر بجھے شبداں دے تیر چھڈدیاں
منتری صاحب نے مونہہ تیج وِیر ول گھمایا۔
“کاکا! آپوزیشن نے کنا چڑھاوا چڑھایا؟ میں وی کہاں بئی ایہہ
سالا ڈرامہ جیہا کیہ ہوئی جاندا! تاں میری پبلک امیج نوں سٹ
مارن لئی، ہن میرے منڈے نوں اس کیس وچ گھڑیسن دی سازش

179
ہو رہی اے ایتھے!! پر میں ایہہ سازش کامیاب نیں ہون دینی، ایہہ
گل یاد رکھیو تسیں لوک۔”
منتری صاحب دی 'تسیں' وچ تھند وی شامل سی۔
اینی دیر نوں، اچن چیت ہی، سنی باجوا نے بڑی انکیاسی
حرکت کر دتی۔
اسنے بڑی پھرتی نال اٹھ کے تیج وِیر دا گریبان پھڑ لیا اتے
دہاڑ چھڈی۔
“تینوں تاں میں دیکھوں سالیا وڈے صحافی نوں! سنی باجوا
ناؤں اے میرا، سنی باجوا!”
کجھ پلاں لئی تاں تیج وِیر سمیت سبھ سن ہو گئے۔
“گلاواں چھڈ امیرزادے۔”
سنبھلدے سار ہی، گنے چنے بے خوف لفظ تیج وِیر دے
مونہوں نکلے۔
انگارے ورھاؤندیاں اکھاں کڈھدے سنی تے کوئی اثر نہ ہوندا
دیکھ، تھند اپنی کرسی توں اٹھ کھلویا۔
پر اس توں پہلاں کہ اوہ سنی ول لپکدا، منتری صاحب دا
سیاسی دماغ موقعے دی گمبھیرتا دا جائزا لے چکا سی۔
“سنی!”
منتری صاحب دی زوردار دہاڑ پورے کمرے وچ گونجی۔
گگن دا گھسن سنی دی گچی تے پین توں پہلاں ہی ہوا چ
پھریز ہو گیا۔

180
شیر وانگوں دہاڑدا سنی باجوا، پیو دا دبکا سندے سار ہی تیج
وِیر دا گریبان چھڈ، بھجی بلی وانگوں اپنی کرسی چ جا دبکیا۔
پر اسنے اپنیاں تیر برچھے ورھاؤندیاں نظراں تیج وِیر 'توں
نہ ہٹائیاں۔
گگن وی ڈھلا پے کے اپنی جگہ تے جا بیٹھا۔
تھند نے واپس اپنی کرسی ملدیاں سنی نوں آکھیا، “مسٹر سنی،
سے ساری ٹو مسٹر تیج وِیر۔”
“ہوش دی دوا کر انسپکٹرا!” منتری صاحب دی غرض پھر
گونجی۔
“ہوش دی دوا دی تہانوں اتے تہاڈے صاحبزادے نوں زیادہ
ضرورت ہے منسٹر صاحب!” اس وار تھند دی آواز چ درڑتا
دے نال نال کٹھورتا وی جھلک اٹھی، “تسیں اک پڑھے لکھے با
رسوخ شہری اوں، جنتا دی نمائندگی کرن والے کیبنٹ منسٹر اوں،
اک پبلک پھگر اوں، جنتا لئی آدرش اوں۔ تہانوں اتے تہاڈے
فرزند نوں ایہہ ووہار شوبھا نہیں دندا۔ میں تہاڈے نال بڑے ادب
نال پیش آ رہاں۔ پر تسیں اینی ذمہ وار شخصیت ہون دے باو جود،
دو صحافیاں دی موجودگی چ ، اک آن ڈیوٹی پولیس افسر نال غیر
مہذب زبان دا استعمال کیتا، بے عزتی کرن دی کوشش کیتی اتے
تہاڈے خلاف سازش رچن دا ناجائز الزام لگایا، جدکہ میں صرف
اپنی ڈیوٹی نوں انجام دے رہاں۔ تسیں میرے نال بدسلوکی کیتی،
چلو کوئی گل نہیں۔ پر تہاڈے اس فرزند نے پولیس ہیڈکوارٹر دی

181
چھت ہیٹھ، اک کیبنٹ منسٹر، اک پولیس انسپکٹر اتے اک صحافی
دی موجودگی وچ، اک صحافی دے گلاویں نوں ہتھ پایا، اسنوں
گالھاں کڈھیاں اتے دیکھ لین دی دھمکی وی دتی۔ قانون دا محافظ
ہون دے ناطے، تہاڈے فرزند دی اس غیرکانونی حرکت نوں میں
اکھوں پروکھے نہیں کر سکدا، منسٹر صاحب!”
منتری صاحب نے کجھ کہن لئی مونہہ کھولیا، پر پھر کجھ
سوچ کے اپنا ارادہ بدل دتا۔
“منسٹر صاحب، آسک مسٹر سنی فار سے ساری ٹو مسٹر تیج
وِیر۔ اینڈ بلیو می، ایہہ میں تہاڈے بھلے لئی ہی کہہ رہاں۔”
تھند اک ایماندار اتے بے خوف پولیس افسر ہون دا نال نال اک
ذہین انسان وی سی، تیج وِیر نے اسدا مظاہرہ وی دیکھ لیا سی۔
اسنے منتری صاحب دی دکھدی رغ تے ، بڑے پولے جہے، پر
بڑی مضبوط چوٹ کیتی سی۔ شاید ایسے لئی ہی اک ایماندار
پولیس افسر ہون دے باو جود وی، اوہ اس محکمے چ اینی درڑتا
نال ٹکیا ہویا سی۔
منتری صاحب نے صورتحال دا فائدہ نقصان بڑی جلدی تول
لیا۔
آخر اک سیاستدان دا دماغ سی۔
“سنی! سے ساری ٹو مسٹر تیج وِیر۔”
اپنے طاقتور حاکم باپ دے مونہوں ایہہ الفاز سن، سنی دا
مونہہ حیرانی نال کھلے دا کھلا رہ گیا۔

182

“پر ڈیڈی...؟”
“شٹئپ۔” منتری صاحب دی غرض پھر گونجی، “سنیا نیں
تینوں میں کیہ کیہا؟”
سنی دی کوڑھ کرلے وانگوں آکڑی گردن، توری وانگوں لٹک
گئی۔
صاحبزادے نوں ہن تھک کے چٹن لئی مجبور جو ہونا پے
رہیا سی۔
'دیکھ سالا کیویں موت دی جھگ آنگوں بیٹھ گیا ہن۔'
گگن من ہی من بدلی صورتحال اتے سنتوکھ پرگٹ کر رہیا
سی۔
“ساری۔”
تیج وِیر ول دیکھے بناں ہی، سنی پھسی جیہی آواز چ بولیا۔
“ساری کیہا کہ الانبھا دتا؟”
گگن وی ٹپلا لا کے موجودگی درج کرا ہی گیا۔
پر تیج وِیر نے اس معاملے نوں ہن ہور طول دینا ضروری نہ
سمجھیا۔
“اٹس او کے گگن! سنی صاحب نوں اپنی غلطی دا احساس ہو
چکا اے۔”
تیج وِیر دے اس کتھن نال سنی دا پہلاں توں ہی لٹکیا منہ، ہور
لٹک گیا۔
“ہن ہور کوئی قصر باقی رہ گئی تاں اوہ وی پوری کر لؤ

183

انسپکٹر 'صاحب'۔”
'صاحب' شبد تے زور دندیاں منتری صاحب نے الانبھا جیہا
دے ماریا۔
“جو میں پچھنا سی، اوہ میں پچھ ہی لیا منسٹر صاحب۔ سنی
صاحب دا جواب وی سن لیا۔ تسیں ہن بے شک جا سکدے ہو، پر
جے پھر ایہناں دی لوڑ پئی، تاں مینوں آس ہے کہ سنی صاحب
پولیس نوں پورا تعاون دین گے۔ اک گل ہور، کہ مینوں سوچت
کیتے بغیر ایہہ شہروں باہر نہ جان۔”
بناں کجھ آکھے منتری صاحب نے ڈھلے جہے پے چکے
سنی دا ہتھ پھڑیا اتے تیز قدم ودھا دتے۔
سنی مونہہ لٹکائی، منتری صاحب دے پچھے پچھے، کسے
مریئل جہے کتورے وانگوں گھسٹدا چلا گیا۔
“چنگا مکو ٹھپیا تھند صاحب!” گگن نے پرشنساتمک سر وچ
کیہا۔
“کاکا جی! قاعدہ قانون سبھ لئی برابر اے۔”
“پر بڑی مستیدی دکھائی تھند صاحب! اینے گھٹ سمیں دے
اندر اندر ہی تسیں طلب وی کر لیا پیو پتر نوں؟ کمال اے! تے اوہ
وی صرف میری اک انفارمیشن تے !” تیج وِیر دے سر وچ وی
بھرپور پرشنسا دی پٹھ سی۔
“صرف تہاڈی انفارمیشن تے نہیں کاکا جی! پر ہاں کجھ
تہاڈے دسے تتھاں دی پشٹی کرکے، اتے کجھ دی پشٹی کرن لئی۔

184
ویسے سدیا تاں میں اکلے صاحبزادے نوں ہی سی۔ منسٹر صاحب
تاں اپنی مرضی نال ہی چلے آئے اپنے اپنے لختے جگر دی مارل
سپورٹ لئی۔ پر لڑکا ہے بڑا شارٹ ٹینپرڈ۔ جے اکلا آؤندا تاں شاید
اوہ حرکت نہ کردا، جو اسنے کیتی اے۔”
“پر ایہہ وی تاں ہو سکدا سی تھند صاحب! بئی حدوں ودھ ای
کر بہندا صاحبزادہ؟” گگن بولیا۔
“تاں پھر جنہیں پیریں اندر آیا سی، اوہنیں پیریں باہر نہ جا
پاؤندا صاحبزادہ۔”
“تاں پھر تھند صاحب کیہ نکلیا؟” تیج وِیر نے مدعے ول
پرتدیاں پچھیا۔
جواب وچ تھند نے وستھارپوروک دسیا کہ پنواڑی نے بناں
کسے حجت دے قبول کیتا، کہ قتل دی رات اسنے کسے وڈی گڈی
والے صاحب نوں کندھ ٹپ کے کالج اندر وڑدے نکلدے دیکھیا
سی، جو اس روٹ دا ریگولر وزٹر سی۔ پھر پنواڑی نوں نال لے
کے، سنی نوں حاضری بھرن خاطر سنیہا دین لئی سپاہی سمیت
تھند آپ گیا۔ اتفاق نال سنی اس ویلے گھر ہی سی اتے اسدی گڈی
وی۔ پنواڑی نے اسدی گڈی دی بڑی سہولت نال، کل ٹھوکویں
شناخت کیتی۔ گڈی دے پچھلے شیشے تے بڑے موٹے موٹے
شبداں چ 'ہنٹر' لکھیا ہویا سی، جسنوں پنواڑی نے جھٹ پہچان
لیا۔ سپاہی نوں سنیہا دین لئی بھیج کے، تھند پنواڑی نوں لے کے
پولیس ہیڈکوارٹر واپس آ گیا۔ جدوں دوناں پیو پتراں نے پولیس

185
ہیڈکوارٹر اندر قدم ہی رکھیا سی تاں لکو کے کھڑائے پنواڑی
نے، بیہچک سنی دی اس رات پھیرا پاؤن والے وڈی گڈی والے
صاحب دے روپ وجوں شناخت کیتی۔
“تاں پھر سنی نے کیہ بیان دتا؟”
“کورا مکر گیا۔ میرے زور دین تے کہ اسدے ہوسٹل آؤن
جان دا میرے کول اک چشمدید گواہ ہے، اسدا جواب سی کہ گواہ
نوں بھلیکھا پیا ہونا۔”
“اسدے فنگر پرنٹز تے ڈی.این.اے. سینپل دا کیہ بنیا؟”
“کے اوہ 'کلا آیا ہوندا تاں گل ہور ہندی، پر منسٹر صاحب دی
موجودگی چ اسنے صاف انکار کر دتا۔ اوہناں دی تاں اکو رٹ
سی، کہ پہلاں چارج لگاؤ تے گرفتار کرو۔ جے فنگر پرنٹز لینے
آں، تاں وکیل دی موجودگی چ لؤ۔ تے جے نشان نہ میچ کردے
تاں پاسہ پٹھا وی پے سکدا سی، سو میں زور نہ دتا حالے۔”
“تاں پھیر کیہ گل بنی تھند صاحب؟ پنچھی تاں ہتھوں نکل ہی
گیا سکا سکا!” گگن بولیا۔
“کاکا جی! ویہہ سال ہو گئے نے پولیس دی نوکری کردیاں،
کوئی گھاہ نیں کھوتی۔”
“مطلب؟” ایدکیں پچھن والا تیج وِیر سی۔
“مطلب ایہہ کاکا جی! بئی فنگر پرنٹز اسنے دتے تاں نہیں، پر
میں حاصل وی کر لئے تے میچ کرن لئی فارینسک ایکسپرٹ کول
بھیج وی دتے۔”

186
“پر تھند صاحب،تسیں فنگر پرنٹز حاصل کیویں کیتے؟”
“بئی کاکا جی! آئے گئے نوں پانی دھانی وی تاں پچھیدا کہ
نہیں؟”
“ک ما لا کرتی تھند صاحب!” گگن دے مونہوں آپ مہارے
نکل پیا۔
“تے فنگر پرنٹز دی رپورٹ کدوں کو تک آؤ؟” تیج وِیر نے
پچھیا۔
“بس آؤندی ہونی آ۔”
“آہ تاں مستعدی آلی حد لاہ تی تھند صاحب! پھر جان کاہنوں
دینا سی اینگری ینگ مین نوں؟ تھوڑی دیر ہور روک لینا سی،
تے رپورٹ دے پازٹو آؤن تے ہنے ای نپ لینا سی؟” گگن نے
کالھے جہے پیندیاں پچھیا۔
“کاکا جی! بہتا گرم کھاؤ تاں مونہہ وی سڑ جاندا ہندا۔ نالے
ڈور نوں ڈھل دے کے وی دیکھیدی اے کہ پتنگ کنی کو اچی
اڈدی اے!” آکھدیاں تھند دے چہرے تے تجربہ کاری بھری
مسکراہٹ کھیڈ رہی سی۔
“مطلب؟”
“مطلب ایہہ کہ فلائیٹ از این ایویڈینس آف گلٹ۔ بھجنا اپنے
آپ وچ غناہ دا اک ثبوت ہوندا اے۔”
“پر کتے ایہہ نہ ہووے تھند صاحب! کہ پنچھی ہتھ آؤن توں
پہلاں ہی اڈاری مار جائے تے آپاں ہتھ ملدے ہی رہ جائیے!”

187
“پنچھی ہر وقت نشانے تے اے کاکا جی! چووی گھنٹے دی
نگرانی ہیٹھ۔”
“من گئے تھند صاحب! تجربہ آخر تجربہ ہی ہوندا اے۔”
اینے نوں دروازہ کھٹکھٹا کے اک سپاہی اندر آیا اتے اپنے ہتھ
چ پھڑی فائل تھند دے حوالے کرکے چلا گیا۔
تھند کجھ دیر بڑے گہہ نال فائل وچلے کاغذاں دا معائنہ کردا
رہیا۔
تیج وِیر اتے گگن چپ چاپ اسدے بولن دا انتظار کردے
رہے۔
انت تھند فائل ٹیبل اتے رکھ، تیج وِیر ول دیکھ، بڑے
ارتھپورن ڈھنگ نال مکرایا۔
“تھند صاحب! اوہی گل اے جو میں سوچ رہاں؟” تیج وِیر نے
اتسکتا نال پچھیا۔
“بالکل، تیرا تیر اکدم نشانے تے لگیا تیج وِیر۔ گرل توں لے
کے مرحومہ دی باڈی، سگرٹ دے ٹوٹے، کنڈوم دے پاؤچ تے
ہور وی کئی تھاواں تے ، ایتھوں تک کہ استعمال شدہ کنڈوم تے
وی سنی باجوا دے فنگر پرنٹز موجود نیں۔ حالانکہ کئی آئیٹمز
تے ، مثال وجوں گرل ہی لے لؤ؛ مرحومہ دے فنگر پرنٹز سمیت
کئی ہور وی فنگر پرنٹز موجود سن، پر سنی باجوا دے فنگر
پرنٹز تاں تقریباً ہر آئٹم تے موجود نے، سوائے اک آئٹم دے۔”
“اوہ کیہڑی؟”

188
“جھاڑیاں چوں برآمد پیچکس۔ اس اپر فنگر پرٹز تاں ملے
نے، پر اوہ نہ تاں سنی باجوا دے نے اتے نہ ہی مرحومہ دے۔ پر
ایہہ کوئی وڈی گل نہیں، ہو سکدا اے کہ اوہ پیچکس قتل نال
تعلقات رکھدا ثبوت ہووے ہی نہ۔ جاں تاں باہروں کوڑے وچوں
آئے اس پیچکس نوں کسے نے چاردیواری اتوں دی اندر سٹ دتا
ہووے، جاں ایہہ وی ہو سکدا اے کہ جیہناں ہور چار لوکاں دی
آواجائی اس روٹ تے دسی جاندی اے، اہنا وچوں کسے اک دا
ڈگ پیا ہووے۔ جس دا ظاہر ہے کہ اس قتل نال کوئی لینا دینا ہی
نہ ہووے۔ بہرحال، سنی باجوا نوں نپن لئی اینے ثبوت تے پنواڑی
دی گواہی ہی بہت ہے۔ باقی تاں چور دے پَیر نہیں ہوندے! آپے ہی
من جاؤ! گرفتاری لئی وارنٹ حاصل کرنا تاں ہن محض وقت دی
ہی گل اے۔ آخر منسٹر صاحب دا چ ارج لگاؤ، گرفتار کرو' دا
چاء وی تاں پورا کرنا ہویا بئی! باقی اک وار رمانڈ ملن دی دیر
اے، پھر تاں صاحبزادہ آپے ہی گا گا کے کتھا سناؤُ۔”
“پر دیکھیو تھند صاحب! گرفتاری دی خبر تے پہلا حق ساڈا
بندا! ہور نہ کتے گرمیاں چ بندے اسیں رہ جائیے تے سیالاں چ
سویٹر کوئی ہور ای پائی پھرے!”
پہلی وار کھل کے ہسیا تھند۔
“فکر نہ کرو کاکا جی! پہلاں، بہت پہلاں، سبھ توں پہلاں ایہہ
خبر تہانوں ہی ملے گی!”

189

*****

گگن نوں دفتر چھڈ کے تیج وِیر اپنے فلیٹ ول روانہ ہو گیا۔
موٹر سائیکل چلاؤندا ہویا وی اوہ اس کیس بارے ہی سوچ رہیا
سی۔
کیول دو دناں وچ ہی انا الجھیا ہویا کیس سالو ہون دے کنارے
پہنچ گیا سی۔ تیج وِیر نوں اینی جلدی اس گتھی دے سلجھن دی آس
نہیں سی۔ حالے دوپہر تک تاں قاتل دی شناخت دا کوئی تھہو سرا
ہی نہیں لبھ رہیا سی، پر اس عجیب جیہی لڑکی سمی نال ہوئی اک
چھوٹی جیہی ملاقات نے تاں جیویں سارے پردے ہی ہٹا دتے سن۔
لڑکی سی جاں 'گوگل' دا 'سرچ انجن'؟
سوال کرن دی وی زحمت نہیں اٹھاؤنی پئی، تے ساری
جانکاری اکو پلیٹ چ پا کے، تے چاندی دا ورق لگا کے، ایوں
پروس دتی جیویں کہ پلیٹ پہلاں توں ہی اسدے انتظار چ سجا
کے رکھی پئی ہووے۔
اجہیاں سوچاں چ گھریا تیج وِیر کدوں اپنے فلیٹ والی بلڈنگ
دے ساہمنے پہنچ گیا، پتہ ہی نہیں چلیا۔
پارکنگ چ موٹر سائیکل کھڑی کر، پہلاں اوہ چوہان صاحب
دے فلیٹ اگے پہنچیا۔
چوہان صاحب اک رٹائرڈ پروفیسر سن، سو اپنی پتنی سمیت
اس فلیٹ وچ رہندے سن۔ کوئی اولاد نہ ہون کرکے دونوں میاں
بیوی تیج وِیر نوں بڑا سنیہ کردے سن۔ تیج وِیر دی ایہہ عادت بن

190
گئی سی کہ اوہ جدوں وی فلیٹ توں باہر جاندا تاں چابی چوہان
صاحب جاں مسز چوہان دے حوالے کر جاندا۔
اسنے ڈور بیل وجائی تاں دروازہ مسز چوہان نے کھولیا۔
اوہناں چابی پھڑاؤندیاں دسیا کہ چوہان صاحب واک تے گئے
ہوئے نیں۔
فلیٹ اندر وڑدیاں ہی فریش ہون توں پہلاں، دن بھر دی تھکان
دے پربھاو ہیٹھ، اسدا دل چ آیا کہ کیوں نہ پہلاں اک کپ کڑک
چاہ دا ہو جائے۔
تیج وِیر نے اپنے ڈرائنگ روم نال ہی اٹیچڈ اوپن کچن چ جا
کے اپنی من پسند 'کڑک چاہ' بنائی اتے چاہ دا کپ لے کے اوہ
حالے سوفے تے بیٹھن ہی لگا سی، کہ ڈور بیل کھڑک پئی۔
اسنے بلھاں تے چھہائے بناں ہی چاہ دا کپ سوفے دے
ساہمنے پئے ٹیبل تے رکھیا اتے جا کے دروازہ کھولیا۔
ساہمنے چوہان صاحب کھڑے سن۔
“ست شری اکال چوہان صاحب! پلیز کم انسائیڈ۔”
“نہیں نہیں بیٹا، میں سدھا واک توں آ رہاں، سو پہلاں فریش ہو
لاں، پھر بیٹھانگے۔ میں تاں دراصل تہانوں اک میسج دین آیا سی
بیٹا! تہاڈے پنڈ توں کوئی ساڈھے کو چار وجے، تہاڈے کوئی
چاچا جی آئے سن۔ فلیٹ بند ہون تے اوہ میرے کول آ گئے۔
تہانوں کتے گیا دیکھ اوہ پریشان جہے ہو گئے کہ تسیں پتہ نہیں
کدوں آؤگے۔ میں اوہناں نوں اپنے کول انتظار کرن نوں کیہا، تاں

191
اوہناں نوں تسیں دسیا ہی ہوئےگا کہ تہاڈے فلیٹ دی چابی میرے
کول ہندی اے، سو اوہناں اصرار کیتا کہ اوہ تہاڈے آؤن تک
تہاڈے فلیٹ چ ہی انتظار کر لین گے۔ میں تاں سگوں ایہہ وی
کیہا کہ آپاں ایتھے ہی بیٹھ جانے آں، پر اوہناں نوں تھوڑا
انکنفرٹیبل دیکھ کے، میں اوہناں نوں تہاڈے فلیٹ دی چابی دے
دتی۔”
تیج وِیر حیران ہو گیا کہ پنڈوں کیہڑا چاچا آ گیا؟
“پر فلیٹ تاں بند سی چوہان صاحب؟”
“اوہی تاں بیٹا میں دسن جا رہیا سی کہ ادھے کو گھنٹے بعد
اوہ مینوں چابی واپس کرکے، ایہہ میسج دے گئے کہ اوہناں نوں
شہر کوئی کم یاد آ گیا، سو ہن اوہ رات نوں آؤن گے۔ میں کیہا کہ
چلو پہلاں تہانوں میسج دے دیاں، بعد چ ہی فریش ہووانگا۔”
تیج وِیر دا متھا ٹھنکیا۔
“چوہان صاحب! چاچا جی دا حُلیہ کیہو جیہا سی بھلاں؟”
چوہان صاحب نے دسیا۔
تیج وِیر دے متھے تے پے چکیاں چنتا دیاں لکیراں ہور
ڈونگھیاں ہو گئیاں۔
اجیہے کسے چ اچے' دا تاں اس دنیاں چ کتے وجود ہی
نہیں سی۔
'سمتھنگ از رونگ۔'
اسدے دماغ وچ خطرے دی گھنٹی وج اٹھی۔

192

اسدے ہاو بھاو دیکھ چوہان صاحب وی گھبرا گئے۔
“کیہ گل بیٹا؟ از ایوری تھنگ او کے؟ میں کوئی غلطی تاں
نہیں کیتی چابی دے کے؟”

193
چوہان صاحب دی اس وچ کوئی غلطی نہیں سی۔ سگوں تیج
وِیر ولوں ہی اوہناں نوں ایہہ ہدایت سی کہ جیکر کوئی پہچان والا
ملن آ،ے تاں بے شک فلیٹ دی چابی اسنوں دے دین۔
“نہیں نہیں چوہان صاحب! کوئی ایسی گل نہیں، تسیں پہلاں
فریش ہو لؤ، پھیر گل بات کردے آں آپاں۔”
انمنے جہے ڈھنگ نال چوہان صاحب وداع ہوئے تے تیج وِیر
نے دروازہ بھیڑ کے اندر نوں آؤندیاں آؤندیاں ہی، جیب چوں
موبائل فون کڈھ گگن دا نمبر ملایا۔
گگن نے فوراً فون اٹھایا۔
“ہیلو گگن...!”
آخری شبد حالے تیج وِیر دے مونہہ چ ہی سن، کہ تیج وِیر
دا بھیڑیا ہویا دروازہ بھڑاک کرکے کھلیا اتے ساہمنے اپنے دل بل
سمیت، سردول سنگھ کھڑا سی۔
“گگن! سردول سنگھ چال کھیڈ گیا۔ توں کسے نوں نال لے کے
چونکی پہنچ...۔”
ایس توں پہلاں کہ تیج وِیر واک پورا کر پاؤندا، سردول سنگھ
ڈرائنگ روم دے فرش نوں پیراں تھلے رونددا ہویا اگے ودھیا تے
اسنے تیج وِیر دے ہتھوں موبائل کھوہ کے، تھاڑ کر کے ساہمنی
کندھ چ دے ماریا۔
موبائل پرزہ پرزہ ہو کھلر گیا۔
“ایہہ کیہ بدتمیزی اے؟” تیج وِیر دے مونہوں نکلیا۔

194
“توں پت میرے بدتمیزی دیکھی کتھے آ حالے؟ بدتمیزی تاں
تینوں میں چونکی لجا کے دکھاؤں، بئی بدتمیزی ہوندی کیہو جیہی
اے۔” مہنے ماردی زنانی وانگوں ہوا چ ہتھ لہراؤندا ہویا سردول
سنگھ زہری سپ وانگوں پھنکاریا۔
'نرا کھڑپے سپ دی سری نوں ہتھ پا لیا بائی توں! ہن نی مندا
ڈنگ مارے توں بناں...ناں...!'
تیج وِیر دے ذہن چ گگن دے آکھے بول گونجے۔
“سد لا کیہڑے بھڑوئے نوں سدنا توں! اج پت آ گیاں توں
سردول سنگھ اے.ایس.آئی جاڑھ ہیٹھاں، دیکھیں کڑاکا پیندا ہن۔
تلاشی لؤ اوئے منڈیو گھر دی!”
تیج وِیر سمجھ چکا سی کہ ہن بولن دا کوئی فائدہ نہیں۔
اوہ چپ چاپ اپنی جگہ تے کھڑا تلاشی لئے جان دا ناٹک
دیکھدا رہیا۔
سپاہی تلاشی لین دے بہانے پورے فلیٹ دا پھل کباڑا کرن تے
تلے ہوئے سن۔
تیج وِیر دی بنائی 'کڑک چاہ'، جو وچاری ٹیبل تے پئی
ٹھنڈی ہو رہی سی، اتے سردول سنگھ دی نظر جا پئی۔
“لے! سالی اج سویر دی چاہ وی نی سی جڑی! ہن آئے نے
سارے کم سوت!”
سردول سنگھ نے چاہ دا کپ چک کے مونہہ نوں لایا تے دو
تن سڑھاکیاں چ ہی کپ دا تلا دسن لگ پیا۔

195
شاید اج دے دن تیج وِیر دے ہتھ دی بنی چاہ ہی لکھی سی
سردول سنگھ دیاں نصیباں چ ۔
چاہ پی کے اسنوں نوں ایوں تسلی ہوئی، جیویں کہ اسنے اک
معمولی چاہ دا کپ نہیں بلکہ اج دی تاریخ چ اپنے سبھ توں کٹڑ
دشمن، تیج وِیر دا لہو پی لیا ہووے۔
اودھر کجھ منٹاں چ ہی تیج وِیر دے فلیٹ دی حالت، ادھی
راتوں ہوئے پولیس دے ناجائز حملے توں بعد بابا رامدیو دا پنڈال
ورگی ہو گئی سی۔
انت نوں کچن وچ پئے آٹے والے کنستر نوں شیلف تے
مودھا مار، گردیو رام نے 'مال' برآمد کر لیا۔
“جناب! مال برآمد ہو گیا۔ پوری چار کلو چرس اے جی! آہ
آٹے دے کنستر 'توں برآمد ہوئی آ جی!” نال دے سپاہیاں نوں
اچیچے سناؤندا ہویا گردیو رام، کدرن اچی آواز چ بولیا۔
تیج وِیر نوں سن کے کوئی حیرانی نہ ہوئی۔
ایہو جیہا ہی کجھ ہون دی امید سی اسنوں۔
اودھر دروازے تے بلڈنگ چ رہندے لوکاں دا اکٹھ ہونا
شروع ہو گیا سی۔
اینے نوں دروازے تے جڑی بھیڑ نوں چیردے ہوئے چوہان
صاحب اندر آئے اتے پورے فلیٹ دی حالت جنگ دے میدان جیہی
ہوئی دیکھ کے اوہناں دیاں اکھاں پھٹیاں دیاں پھٹیاں رہ گئیاں۔
“واٹ دا ہیل از گوئنگ ہیئر؟”

196
“پترا واچ جا بڑھیا ایتھوں جے بھلی چاہناں تاں! نہیں تاں ایس
چرس دے سمگلر دا ساتھی ہون دے جرم چ ، تیرے آلا وی ڈنڈا
ڈکدوں ہنے ای۔”
سردول سنگھ کسے دا لحاظ کرن دے موڈ وچ نہیں سی۔
گھور اپمان دی صورت چ چوہان صاحب دا چہرہ کناں تک
لال ہو گیا۔
“چوہان صاحب! پلیز تسیں اس معاملے چ نہ پؤ! بلیو می،
ایوری تھنگ ول بی پرفیکٹلی او کے!” تیج وِیر کالھی نال بولیا۔
“ہاں ہاں پترا! ایوری تھنگ تاں تیرا ہن حوالات چ ہوؤُ این
پکا او کے۔”
سردول سنگھ تیج وِیر دی حالت دا پورا سواد لے رہیا سی۔
اینے نوں چوہان صاحب دی نظر گردیو رام تے جا پئی۔
“تیج وِیر! ہی از دا مین! ایہہ آدمی تاں تیرا چاچا بنکے...! اوہ
مائی گاڈ! یو آر بیئنگ ٹریپڈ!”
“چاچے نوں تاں مل لیا، ہن ایہدے پیو نوں وی مل!”
سردول سنگھ بڑے خطرناک تیوراں نال چوہان صاحب ول
ودھیا۔
“سردول سنگھ، جو کہنا اے مینوں کہہ! بزرغوار دا کوئی
دوش نہیں، جان دے ایہناں نوں!”
اس پورے باب چ پہلی وار تیج وِیر ہتھیوں اکھڑیا۔
“ہٹ تیری ماں دی...!”

197
سردول سنگھ دی گالھ حالے ادھ وچکار ہی سی کہ گردیو رام
نے اسنوں موڈھیوں پھڑ، اسدے کن چ فوکیا۔
“جناب، چھڈو پرانہہ! ہن ہور کھلارا پاؤن دا کیہ پھیدا؟ اپنا
مرغا مل گیا، ایہنوں نپو تے آپاں چلیئے ایتھوں!”
گردیو رام دی گل سردول سنگھ دے من نوں لگی۔
تیج وِیر نوں ہتھکڑی لا، اوہ پچھے رہ گئی بھیڑ نوں شش
وپنج وچ پا کے چونکی ول نوں کوچ کر گئے۔
بزرغوار چوہان صاحب بناں کجھ سوچے سمجھے گڈی چک،
اوہناں دے مگر ہو لئے۔
پورے رستے دوران تیج وِیر نوں سنے سردول سنگھ کسے
نے کجھ نہ کیہا، حالانکہ اوہ اپنے آپ نوں ذہنی طور تے اس لئی
تیار کر چکا سی۔
لگدا سی کہ اسدی 'خاترداری' لئی سردول سنگھ نے چونکی
چ اچیچا انتظام کیتا ہویا سی۔
تیج وِیر دے دماغ چ بس ہن ایہو خیال دوڑ رہیا سی کہ گگن
اسدی گل سن پایا جاں نہیں؟ تے جے سن پایا، تاں گل دی گمبھیرتا
سمجھ پایا کہ نہیں؟
چونکی پہنچ سپاہیاں نے اسنوں کھچ کے جپسی چوں باہر کیتا
تاں اسنے دیکھیا، کہ پہلاں توں ہی ساہمنے کھڑی شوفر ڈرون
سلور کلر دی ایس کلاس مرسڈیز چوں اک پاسیوں گگن اتے
دوسرے پاسیوں خود بھوگل صاحب باہر نکلے۔

198
تاں گگن نے گل سنی وی سی تے اسدی گمبھیرتا نوں پوری
طرحاں سمجھیا وی سی۔
بھوگل صاحب دے آپ ایتھے اپڑن دا تیج وِیر دے من تے
بڑا گہرا اثر ہویا۔
گردیو رام نے پولے جہے سردول سنگھ دے کن وچ کیہا،
“جناب! ایہہ بھوگل آ، 'روزانہ خبرناما' دا مالک۔ ایہدے نال پٹھا
سدھا بولیا آپاں نوں بھاری پے سکدا۔ ماڑا جیہا بچا کے!”
گردیو رام دے دل چ ہول پینے شروع ہو گئے سن۔
سردول سنگھ نے چپ چاپ اسدی گل سنی۔
اس نویں چھوکرے لئی، جسدی سروس نوں حالے مساں دو
دن ہوئے سن، اینے وڈے بندے دا ایوں حمایتی بن کے آؤنا،
سردول سنگھ نوں حیران وی کر رہیا سی، تے پریشان وی۔
اسنے ساودھانی ورتن دی ٹھان لئی۔
سردول سنگھ نے حالے اک قدم پٹیا ہی سی، کہ ہوٹر ماردی
ہوئی اک جپسی اتے اسدے پچھے پچھے اک امبیسڈر گڈی نے
چونکی دے احاطے چ پرویش کیتا۔
امبیسڈر وچوں ایس.ایس.پی. نے باہر قدم رکھیا۔
سردول سنگھ دے متھے تے چنتا دیاں لکیراں ابھر آئیاں۔
حالات اسدے من موافق نہیں بدل رہے سن۔
گردیو رام دا تاں جیویں دل ہی اچھل کے اسدے ہلک چ آ
پھسیا سی۔

199

“موک نہ مار گردیو راما! تکڑا ہو، کش نیں ہندا!”
گردیو رام نوں لفدا دیکھ، سردول سنگھ نے اسدے کن چ
منتر پھوکیا۔
ایس.ایس.پی. دے کول آؤن تے سبھ وردیدھاریاں نے سلوٹ
ٹھوکے۔
ایس.ایس.پی. اگے ودھ کے بھوگل صاحب نوں ملیا اتے سبھ
نوں اندر آؤن دا اشارہ کر چونکی اندر پرویش کر گیا۔
اسے سمیں دوران چوہان صاحب وی پہنچ چکے سن۔
اوہ وی سبھناں دے نال لگ، چونکی اندر جا وڑے۔
گگن تیج وِیر دے نیڑے پہنچیا تاں تیج وِیر نے اسدے کن وچ
پھسپھسا کے جلدی جلدی کجھ کیہا۔
اوہ ات حیرانی پرگٹ کردا ہویا، پٹھے پیریں چوکیوں واپس
پرت گیا۔
ایس.ایس.پی. نے سردول سنگھ دی کرسی تے ڈیرہ جما لیا
اتے بھوگل صاحب اتے چوہان صاحب نوں بیٹھن دا اشارہ کیتا۔
ایس.ایس.پی. چوہان صاحب نوں بھوگل صاحب نال ہی آئے
ہوئے سمجھ بیٹھیا سی۔
اوہناں نے اسدے ساہمنے والیاں کرسیاں مل لئیاں۔
“بھوگل صاحب! ڈی.آئی.جی. صاحب دا اچیچا فون آیا، ضرور
کوئی خاص ہی گل ہوئےگی۔ فرماؤ!”
“ایس.ایس.پی. صاحب، ایہہ جس نوجوان نوں تہاڈے

200
اے.ایس.آئی. نے گرفتار کیتا، ایہہ میرے اخبار دا اک ذمہ وار
رپورٹر اے۔”
ایس.ایس.پی. نے بڑی حیرانی نال پہلاں تیج وِیر ول دیکھیا
تے پھر سردول سنگھ ول۔
“سردول سنگھ، کس جرم چ گرفتار کیتا اسنوں؟”
“جناب! اسدے فلیٹ چوں چار کلو چرس برآمد ہوئی اے جی!
آہ دیکھو۔”
سردول سنگھ نے چاروں پیکیٹ ایس.ایس.پی. دے ساہمنے
رکھ دتے۔
بھوگل صاحب نوں گہرا جھٹکا لگیا۔
“بٹ سر، تیج وِیر نوں فسایا جا رہا! ہی از ٹوٹلی انوسینٹ!”
چوہان صاحب نے فریاد کیتی۔
“ہر کوئی ایہی کہندا ہندا۔ تسیں اپنا بندہ چھڈاؤن آئے ہو جاں
پولیس تے الزام لاؤن؟”
ایس.ایس.پی. نوں چوہان صاحب دی گل چبھ گئی سی۔
چوہان صاحب نے بڑی ہتاشا نال تیج وِیر ول دیکھیا۔
تیج وِیر نے سر ہلا کے چپ رہن دا اشارہ کیتا۔
“کتھوں پھڑیا؟” ایس.ایس.پی. نے سردول سنگھ توں پچھیا۔
“جناب، راجگرو نگر دے پنک فلیٹس وچوں جی!”
“پر اوہ تاں اس چونکی دی جرسڈکشن 'توں باہر دا علاقہ اے؟
تسیں اوتھے چھاپا کیویں مار لیا؟”

201
“جناب، ٹائم ہی نہیں سی! انفارمیشن مطابق مال ایدھر اودھر
ہون والا سی، سو کالھی کالھی چ میں کیہا کتے مجرم مال سمیت
ہتھوں ای نہ نکل جے جی!”
“ہیڈکوارٹر سوچت کیتا؟”
“بس جناب، کرن ای لگیا سی جد نوں تسیں آگے جی! ...پہلاں
دھیان چوں ای نکل گیا جی کاہل کاہل چ ۔”
“خبر کیویں لگی؟”
“میرے آودے سورس توں جی! اندرلا خبری آ جی!”
ایس.ایس.پی. نے خبری بارے ہور نہ پچھیا، نہیں تاں سردول
سنگھ کول اسدا وی جواب سی۔
“جناب، ایس بندے نوں اسیں رنگے ہتھیں مال سمیت گرفتار
کیتا جی! میرے سارے سپاہی اسدے گواہ نے جی! نالے اخبار دی
نوکری تاں ایہدی دو دن پہلاں ہی لگی آ جی، بندہ تاں ایہہ پہلاں
توں ہی سمگلنگ کردا آ رہیا۔ میرے خبری نے ایوں ہی دسیا! پر
پولیس دے ہتھے پہلی وار چڑھیا۔ نالے جناب! دو دناں چ بندے
دی پچھان کتھوں آؤندی آ جی، بئی بندہ ہے کیہو جیہا!”
بھوگل صاحب ول ایس.ایس.پی. دا دھیان دعا، سردول سنگھ
نے گل پکی کرن دی نیت نال ہور جوڑیا۔
ایس.ایس.پی. نے بھوگل صاحب نوں اشارہ کیتا اتے دوویں اٹھ
کے اک کونے چ چلے گئے۔
چرچہ شروع ہو گئی۔

202
چرچہ دوران ایس.ایس.پی. دا سر وار وار نہ دی مدرا چ ہلدا
رہیا۔
چرچہ دے ختم ہون تے بھوگل صاحب دے چہرے تے
صاف صاف مایوسی جھلک رہی سی۔
سردول سنگھ دے بلھاں تے جیتوآں والی مسکراہٹ تیر رہی
سی۔

203
تیج وِیر بڑی بے چینی نال دروازے ول دیکھ رہیا سی۔
چوہان صاحب نے ایس.ایس.پی. دے سیٹ تے بیٹھدیاں ہی
کجھ کہن لئی مونہہ کھولیا ہی سی، کہ اینے نوں ساہو ساہی ہویا
گگن آ پہنچیا۔
تیج وِیر نے کلومیٹر لمبا چین دا ساہ لیا۔
ایس.ایس.پی. نے سوالیہ نظراں نظراں نال اس ول دیکھیا، تاں
بھوگل صاحب بول اٹھے، “ہی از ود می۔”
گگن دے ہتھاں چ اک لیپ ٹاپ پھڑیا ہویا سی، جو اسنے
آؤندے سار ہی تیج وِیر دے حوالے کر دتا۔
اسنے اکھاں اکھاں وچ ہی سوال کیتا تاں گگن نے تسلی بخش
ڈھنگ نال 'ہاں' دی مدرا چ سر ہلایا۔
انت انی دیر توں خاموش درشک وانگوں اتھے کھڑے تیج وِیر
نے پہلی وار کجھ کہن لئی مونہہ کھولیا۔
“آئی وانٹ ٹو سے سمتھنگ سر!” بڑے ٹھرمے نال اوہ
ایس.ایس.پی. نوں مخاطب ہویا۔
“کاکا، عدالت چ کہیں جو کہنا ہن۔” تیج وِیر نوں آکھ
ایس.ایس.پی. بھوگل صاحب نوں سنبودھت ہویا، “بھوگل صاحب!
میرا خیال اے کہ آپاں بہت ٹائم ویسٹ کر چکے آں اس بندے لئی،
ہن آپاں نوں چلنا چاہیدا۔”
بھوگل صاحب نے بڑیاں لاچار نظراں نال تیج وِیر ول دیکھیا۔
“سر! پلیز گو می اونلی فائیو منٹس! آئی کین ڈیفی نیٹلی پروو

204
دیٹ آئی ایم ٹوٹلی انوسینٹ! آئی نیور لیٹ یو ڈاؤن سر، بلیو می!”
بھوگل صاحب نے ایس.ایس.پی. ول دیکھدیاں آکھیا،
“ایس.ایس.پی. صاحب! پلیز گو ہم ون چانس! لیٹ ہم سپیک!”
“او کے، بٹ فار فائیو منٹس اونلی۔”
“کین آئی سٹ سر؟”
ایس.ایس.پی. نے بناں بولے کرسی ول اشارہ کیتا۔
تیج وِیر نے لیپ ٹاپ ٹیبل تے ٹکا کے آن کیتا اتے ونڈوز
اوپن ہون دا انتظار کردیاں کرسی تے بیٹھ گیا۔
تیج وِیر اتے گگن نوں چھڈ کے، کمرے وچ موجود ہریک
شخص دے چہرے تے بڑی اتسکتا دے بھاو جاگرت ہو گئے سن
کہ آخر گگن دوارا لیاندے گئے اس لیپ ٹاپ دی مدد نال اوہ
کیویں اپنے آپ نوں بیگناہ ثابت کرے گا؟
'لے کھل گیا ہن بھانومتی دا پٹارا!'
گگن وی بے صبری نال پباں بھار ہویا کھڑا سی۔
تیج وِیر دے ہتھکڑی بجھے ہتھاں دیاں انگلاں کجھ دیر کی
بورڈ تے کھیڈدیاں رہیاں، تے پھر اسنے لیپ ٹاپ چک کے
ایس.ایس.پی. دے ساہمنے ایوں رکھ دتا کہ سکرین دا رخ
ایس.ایس.پی. ول نوں ہو گیا۔
ہن تک اپنی سکیم توں پوری طرحاں نال مطمئن سردول سنگھ
دا من، تسلی اتے شک دے درمیان پینڈولم وانگوں ڈک ڈولے کھان
لگ پیا۔

205
سکرین ول اکھاں گڈی بیٹھے ایس.ایس.پی. دے چہرے تے
حیرانی اتے غصے دے بھاو پل پل گہرے ہوندے گئے۔
انت سکرین توں دھیان ہٹا ایس.ایس.پی. نے اکھاں تریر کے
پہلاں سردول سنگھ اتے پھر گردیو رام ول دیکھیا۔
ایس.ایس.پی. دیاں نظراں چ کجھ ایہو جہے بھاو سن کہ
معاملے پرتی انجان ہون دے باوجود، سردول سنگھ نوں اپنا دل
تھاڑ تھاڑ اپنیاں پسلیاں چ وجدا محسوس ہون لگ پیا۔
گردیو رام دی حالت تاں ہور وی پتلی ہو گئی سی۔
اسدے ہتھ پیر کمبن لگ پئے، چہرے توں ہوائیاں اڈن لگ
پئیاں اتے اسدیاں لتاں، اسدا بھار چکن توں انکاری ہون لگ پئیاں۔
“کی ماجرہ ہے ایس.ایس.پی. صاحب؟” گہری اتسکتا بھری
سر چ بھوگل صاحب نے پچھیا۔
ایس.ایس.پی. کجھ پلاں لئی ہچکچایا، پھر اسنے سردول سنگھ
ول گہری ترسکار بھری درشٹی ماردیاں گردیو رام نوں گھرکی
ماری۔
“ہتھکڑی کھول۔”
وڈے صاحب دی گھرکی سن، گردیو رام سر توں پیراں تیک
ہل گیا۔
کمبدے ہوئے ہتھاں نال اسنے بڑی مشکل نال تیج وِیر نوں
ہتھکڑیؤں آزاد کیتا۔

206
“ری پلے اٹ ینگ مین اینڈ شودیم۔” کدرن نرم سر چ
ایس.ایس.پی. نے تیج وِیر نوں کیہا۔
'ہن آیا اونٹھ پہاڑ تھلے!'
گگن دے چہرے تے تسلی جھلک پئی۔
تیج وِیر دیاں انگلاں پھر توں لیپ ٹاپ دے کی بورڈ تے نچ
اٹھیاں تے اس نے سکرین دا رخ اس وار باقی ساریاں دے
ساہمنے ول کر دتا۔
سبھناں دیاں نظراں سکرین تے لسوڑے وانگوں چپک گئیاں۔
سکرین تے تیج وِیر دے کچن کم ڈرائنگ روم دا درش
جھلک رہیا سی۔
کجھ پلاں بعد ڈرائنگ روم دا دروازہ کھلیا اتے کن نوں موبائل
لائی اک شخص نے کمرے چ پرویش کیتا۔
اوہ کوئی ہور نہیں، بلکہ سول وردی چ گردیو رام سی۔
پھر اسنے کن 'توں موبائل لاہ کے پینٹ دی جیب دے حوالے
کیتا اتے پورے ڈرائنگ روم دا چکر کڈھیا۔
اینے نوں دروازہ پھر توں کھلیا اتے اس وار جس شخص دی
اینٹری ہوئی، اوہ سردول سنگھ سی۔
اسدے سجے ہتھ وچ اک پولیتھین دا لفافہ لٹک رہیا سی۔
اسنے لفافہ کھول کے اس وچوں چار پیکیٹ باہر کڈھے، جو
نرسندیہ اوہی چار کلو چرس دے پیکیٹ سن، جو حالے وی ٹیبل
تے ایس.ایس.پی. دے ساہمنے پئے سن۔

207
اینے نوں کچن ایریا چ جا وڑے گردیو رام نے، کچن دی
کوکنگ شیلف ہیٹھاں بنیاں کیبنٹاں چیک کردیاں، اک وچوں اک
آٹے دا کنستر برآمد کیتا اتے اسنوں اٹھا کے شیلف تے رکھ،
سردول سنگھ نوں اشارہ کیتا۔
سردول سنگھ نے خالی لفافے دی تہہ لگا کے اسنوں اپنی جیب
دے حوالے کیتا اتے دوناں ہتھاں وچ چرس بھرے دو دو پیکیٹ
لے، گردیو رام ول نوں تر پیا۔
گردیو رام نے اسدے ہتھوں پیکیٹ پھڑ کے آٹے دے کنستر چ
دفن کیتے اتے ڈھکن بند کر کے، اسنوں اسدے اصل ٹکانے پہنچا
دتا۔
پھر دوویں کمرے چوں باہر ہو گئے۔

208
سکرین تے چلدے درش دیکھدے ہوئے سردول سنگھ دے
پیراں ہیٹھوں زمین کھسکدی جا رہی سی۔
گردیو رام نوں تاں سکرین تے اپنی صورت دیکھدے سار
ہی جیویں لقوہ مار گیا سی۔
ایس.ایس.پی. دیاں دہکدیاں نگاہاں سردول سنگھ دے چہرے
تے بادستور چپکیاں ہوئیاں سن۔
اپنے ڈبدے جاندے دل نوں سنبھالن دی ناکام کوشش کردیاں،
سردول سنگھ اپنے بچاء چ بکری وانگوں ممیایا۔
“جناب! ضرور ایہہ کوئی سازش اے...کوئی کیمرہ ٹرک
اے...میرا...!”
باقی دے شبد سردول سنگھ دے مونہہ وچ ہی سن کہ بت بنے
کھڑے گردیو رام دے سریر چ اچانک حرکت ہوئی، اتے اوہ
ڈاڈاں ماردا ایس.ایس.پی. دے چرناں چ ڈگ پیا۔
“جناب! مینوں معاف کر دیو جی! میرا کوئی قصور نہیں!
مینوں تاں اے.ایس.آئی صاحب نے مجبور کیتا جی! میں تاں
غریب ایویں ای ماریا گیا جی! ...”
گردیو رام پرلاپ کردا گیا اتے سردول سنگھ دی کرتوت دی
پول در پول کھولدا گیا۔
گردیو رام دے بیان نے جتھے سردول سنگھ دی رہندی
کھوہندی منجی وی ٹھوکتی، اتھے ایہہ وی ظاہر کیتا کہ اس
سازش وچ صرف اوہ دوویں ہی شامل سن، باقی چونکی ملازماں

209
نوں تاں اس دی کوئی خبر ہی نہیں سی۔ اوہ تاں اپنے ولوں اک
جائز ریڈ تے گئے سن۔
سردول سنگھ اپنے بیان تے اڑیا رہیا تے اپنے خلاف سازش
ہون دیاں دہائیاں پاؤندا ہویا بچن دی آخری کوشش کردا رہیا، پر
گردیو رام دا آکھیا اک اک بول، سردول سنگھ دی اس آخری
کوشش دے تابوت چ ، کلی کلی کل وانگوں ٹھکدا گیا۔
اک صحافی دے خلاف ایہو جیہی گھناؤنی سازش اک گمبھیر
جرم سی اتے پورے پولیس محکمے دے متھے اپر اک بدنما داغ
سی۔
معاملے دی گمبھیرتا دے مدنظر، ایس.ایس.پی. نے ٹھوس
کاروائی کردیاں دوہاں نوں موقعے تے سسپینڈ کر اریسٹ کرن
دا حکم جاری کر دتا۔ دوہاں دی ٹرمینیشن وی ہن محض وقت دی
گل سی، تے اپروں جو سزا ہووے گی اوہ وکھ۔
ظاہر ہے کہ چوہان صاحب دے بیان دی وی اس پورے کانڈ
وچ بڑی اہم بھومکا رہن والی سی۔
بھوگل صاحب دے پچھن تے تیج وِیر نے خلاصہ کیتا، کہ
کیویں کل دی ملاقات وچ سردول سنگھ دے ووہار اتے گگن دی
چنتا دے مدنظر، اسنے پہلاں توں ہی سچیت رہن دا فیصلہ کیتا
اتے اسے شام اسنے اپنے فلیٹ وچ اک وائیڈ رینج والا ہائی
ریزولیوشن سی.سی. کیمرہ فٹ کر لیا سی، جسدا رکارڈنگ
کنٹرول اسدے لیپ ٹاپ نال جڑیا ہویا سی۔

210
تیج وِیر دی اس دوردرشتا نے کھڑے پیر بازی پلٹ دتی سی۔
'وڈے وڈے کانڈ' کر چکے سردول سنگھ لئی اس 'پدی جہے
چھوکرے' نال لئی خوامخواہ دی پنگے بازی ہی اخیر اسدا 'واٹرلو'
سدھ ہوئی۔
سلاخاں دے پچھیوں شروع ہوئے سردول سنگھ دے داغدار
پولیس کیریئر دا انت وی سلاخاں دے پچھے ہی ہویا۔
پر کیہ اینا کجھ ہون دے باو جود وی اسدی عقل ٹکانے آ گئی
سی؟

*****

211
اگلے دن ایہہ خبر کیول 'روزانہ خبرناما' وچ ہی چھپی، پر
الیکٹرانک میڈیا نے سویر توں ہی اسنوں کور کرنا شروع کر دتا
سی۔
تیج وِیر دی بائیلائین ہیٹھ ہی 'روزانہ خبرناما' وچ چھپی
رپورٹ وچ اس گھٹنا نوں پورے پولیس ڈپارٹمنٹ اپر چکڑ اچھالن
دا ذریعہ نہ بنایا گیا، سگوں محکمے ولوں دوشیاں خلاف کیتی
ٹھوس کاروائی اپر تسلی پرگٹائی گئی۔
رات والی گھٹنا دا پتہ چلدیاں ہی سارکا دے دودھ چٹے چہرے
تے چنتا دے گھنے بدل چھا گئے۔
اسدی 'برینڈڈ پروفیشنل مسکان' وی اسدے چہرے توں غائب
ہو گئی۔
“دیکھیں کتے عشق چ انی ہو کے نوکریوں وی جاندی رہے
تیری لیڈی دیوداس!”
گگن دے ٹپلے وچلی گمبھیرتا نوں بھانپدیاں، ترلو مچھی ہوئی
جاندی سارکا نوں جد تیج وِیر نے آپ جا کے تسلی دوائی کہ سبھ
ٹھیک اے، کوئی فکر دی گل نہیں، تاں کتے جا کے اسدے چہرے
دی رونق پرتی۔
دوپیہروں بعد جا کے کتے تھند دا فون آیا کہ سنی باجوا
گرفتار ہو چکا سی۔
تھند نوں اپنا وعدہ یاد رہیا۔
تیج وِیر اتے گگن پولیس ہیڈکوارٹر پہنچے۔

212

“راتیں تاں بری بیتی پھر!”
تھند نے ملدے سار ہی کل رات دا ذکر چھیڑ لیا۔
“تہاڈے ای ڈپارٹمنٹ دا بھوت چمبڑ گیا سی ایہنوں تھند
صاحب! پر اہنے وی پتندر نے ایہو جیہا بابا لیپ ٹاپ ناتھ دا منتر
پڑھیا بئی پچھو ہی نہ۔” گگن نے تیج وِیر دے مونہہ کھولن توں
پہلاں ہی جواب کڈھ ماریا۔
“ایہو جہے چند کرپٹ بندیاں دی وجہ کرکے پورا پولیس
محکمہ بدنام ہو جاندا۔” تھند دے شبداں چوں افسوس جھلک رہیا
سی۔
“چلو چھڈو اس بدمزا قصے نوں تھند صاحب! تسیں
صاحبزادے دا حال چال سناؤ! منیا کہ نہیں حالے؟” تیج وِیر نے
مدعے تے آؤندیاں سوال کیتا۔
“کجھ منیا وی تے کجھ نہیں وی۔” تھند دے بولاں چ اتشاہ
نہیں جھلک رہیا سی۔
“کی کیہ منیا؟”
“مرحومہ نال فزیکل رلیشنز دی گل قبولی، قتل دی رات
مرحومہ دے کمرے وچ ملاپ کرن دی گل وی قبولی، اوہ وی
بناں کسے حجت دے، پر قتل دا الزام نہیں قبولیا۔ اسدا کہنا تاں ایہہ
ہے بئی اوہ مرحومہ نوں چنگی بھلی جیوندی جاگدی چھڈ کے گیا
سی۔”
“ڈرگز والی گل قبولی؟”

213
“کہندا کہ اوہ جاندا تاں سی کہ لڑکی ڈرگز لیندی سی، پر
اسنے اسنوں ایہہ عادت نہیں پائی۔ نہ ہی اسنوں کدے ڈرگز ہی
سپلائی کیتے۔ اس مطابق تاں لڑکی پہلاں توں ہی ڈرگز لین دی
عادی سی۔”
“بلف کھیڈدا ہوناں تھند صاحب!” گگن بولیا۔
“اوہ آپ وی ڈرگز نہیں لیندا۔”
“کیہ؟” تیج وِیر چونکیا۔
“بالکل انیشیل میڈیکل جانچ پڑتال توں ہی ایہہ گل نشچت روپ
نال ثابت ہو چکی اے کہ لڑکا ڈرگ ایڈکٹ نہیں۔ اس وچ کوئی دو
راواں نہیں۔”
“جانچ پڑتال وی ہو گئی؟”
“پہلاں ہی پربندھ کیتا ہویا سی۔”
“پکے پیریں ہتھ پایا پھر تاں تھند صاحب!” گگن نے تعریفی
سر چ کیہا۔
جواب وچ تھند کیول پھکا جیہا مسکرایا۔
“پر اس نال تاں کجھ ثابت نہیں ہندا۔ ایہہ تاں کسے کتاب چ
نہیں لکھیا کہ جیہڑا آپ ڈرگز نہ لیندا ہووے، اوہ کسے نوں پچا
وی نہیں سکدا۔” تیج وِیر نے اپنا نقطے نگاہ پیش کیتا۔
“ہاں، ایہہ گل تاں ہے۔” تھند نے سویکاریا۔
“رسی اتوں اٹھائے فنگر پرنٹز بارے کیہ صفائی دتی اسنے؟”
“رسی اتوں اٹھائے فنگر پرنٹز اس قابیل ہی نہیں سن کہ اوہ

214
میچنگ دے پروسیس چ پائے جا سکن۔ اوہ نائیلون دی اک پتلی
جیہی رسی سی۔ جس کارن فنگر پرنٹز کلیئر نہیں آئے سن۔ سو
کل ایکسپرٹ نے اوہناں دی کوئی رپورٹ وی نہیں بنائی سی۔”
تیج وِیر سوچاں چ پے گیا۔
“اسنے اس گل توں وی صاف انکار کیتا کہ اسدا مرحومہ نال
کوئی سیریس افیئر سی۔ اسدا کہنا تاں ایہہ ہے کہ مرحومہ وی اس
رشتے پرتی سیریئس نہیں سی۔ لو افیئر والا کوئی معاملہ نہیں
سی، سگوں اوہناں دا مطلب تاں جسمانی بھکھ مٹاؤن تک ہی سی۔
سو دونوں طرفوں ویاہ والی گل تاں بڑی دور دور تک وی وجود
نہیں سی۔”
“ایہہ تاں ہن کہنا ہی ہویا اسنے!” گگن نے کیہا۔
“لڑکا جو منیا، بناں کسے حیل حجت دے منیا۔ پر جیہڑی گل
تے اڑیا، ٹس توں مس نہیں ہویا۔ ایوں لگدا بئی جیویں پورا ہوم
ورک کر کے آیا صاحبزادہ۔ سچ کہاں تاں جنا مضبوط کیس اسدے
خلاف بندا نظر آؤندا سی، اوہ گل بنی نہیں۔ جنے وی ثبوت اسدے
خلاف بندے نے، سارے سرکمسٹینشل نے اتے سنے اس پنواڑی
دی گواہی دے، صرف اس رات اسدی موقعہ واردات تے پھیری
اتے ہی روشنی پاؤندے نیں۔ تے ایہہ گل تاں اوہ اپنے مونہوں ہی
قبول کر رہیا۔ باقی نہ تاں قتل دا کوئی چشم دید گواہ ہی ساہمنے
آیا، تے نہ ہی قتل نال جڑیا کوئی پختہ ثبوت ہی ہے اسدے خلاف۔
کل کورٹ پیشی ہونی اے اسدی، تے دیکھ لیو کاکا جی! پیندی

215

سٹے بیل مل جانی اے اسنوں۔”
“جے آہ گل اے تاں ہن تک تاں اسدے منسٹر پیو نے وکیلاں
دی فوج کھڑی کر دینی سی۔ صاحبزادہ حوالات چ بیٹھا تے
منسٹر صاحب ستے پئے نے؟ بڑی عجیب گل اے! گرفتاری ویلے
تاں رولا پایا ہی ہونا وڈے صاحب نے؟” گگن نے حیرانی پرگٹ
کردیاں پچھیا۔
“منسٹر صاحب دے ایکشن تے تاں مینوں سگوں سبھ توں
ودھ حیرانی ہوئی!”
“کیہ مطلب تھند صاحب؟” حیران ہون دی واری ہن تیج وِیر
دی سی۔
“کاکا جی! اوہ سیاسی بندے نیں۔ اوہناں دے ووہار نوں سمجھنا
کوئی خالا جی دا واڑا نہیں۔ کل تک اپنی دھونس جماؤن والے
منسٹر صاحب دی تاں اج سر ہی بدلی ہوئی سی۔ مینوں وی ایہی
شک سی کہ جدوں اوہناں نوں ایہہ پتہ لگو کہ میں سنی نوں
گرفتار کرن آیاں، تاں منسٹر صاحب کوئی نہ کوئی ہنگامہ
ضرور کھڑا کرنگے۔ پر اوہ تاں جیویں آپ سنی نوں گرفتار
کرواؤن لئی ہی میرا انتظار کر رہے ہون۔”
“ہیںء؟” گگن دے مونہوں نکلیا۔
“ضرور گرفتاری بارے پہلاں ہی جانکاری پہنچ چکی سی
اوتھے۔ خیر، ایہہ کوئی وڈی گل وی نہیں۔ آخر کیبنٹ منسٹر نے،
اجیہی جانکاری حاصل کرنا کیہ وڈی گل سی ہناں لئی؟”

216
“پر جانکاری حاصل ہون دے باو جود، صاحبزادے نوں چھوہ
منتر کرن دی کوشش نیں کیتی منسٹر صاحب نے؟”
“بالکل وی نہیں! اوہ تاں سگوں میرے جاندے نوں ایوں تیار
بیٹھے سی صاحبزادے دی گرفتاری کرواؤن لئی، جیویں
صاحبزادے دی گرفتاری کسے قتل دے کیس چ نہ ہو کے، کسے
آزادی دے اندولن لئی ہو رہی ہووے۔ منسٹر صاحب تاں آپ گرفتار
کرن گئی پولیس پارٹی نوں، نہ صرف بڑے سلیقے نال ہی ملے،
سگوں چاہ پانی وی پچھیا۔ اوہ تاں ایوں پیش آئے جیویں اسیں
صاحبزادے نوں گرفتار نہ کرن گئے ہوئیے، شگن پاؤن گئے
ہوئیے۔”
“حد ہو گئی!”
“سنی ولوں وی گرفتاری سمیں کوئی حجت نہیں ہوئی۔ منسٹر
صاحب نے تاں سگوں اپنی پارٹی دے پنج ست بندیاں ساہمنے،
پوری دی پوری پولیس پارٹی نوں اک لکچر وی دتا، کہ اوہ قانون
دا کنا آدر کردے نیں۔ جے اوہناں دے بیٹے نے کوئی غلطی کیتی
ہے، تاں قانون دا پورا حق بندا ہے کہ اوہ اسنوں سزا دئے۔ اوہ
اپنے سیاسی زور نوں انصاف دے رستے دی رکاوٹ نہیں بنن
دینگے۔ باقاعدہ اعلان کیتا کہ اوہ پولیس کاروائی وچ کوئی وگھن
نہیں پاؤنگے اتے اوہناں دا بیٹا بیگناہ ہون دے باو جود وی، پولیس
نوں پورن سہیوگ دندیاں، قانون اتے انصاف دا سر اچا رکھن لئی
ہسدے ہسدے گرفتاری دئیگا۔ اوہناں ایہہ وی اعلان کیتا کہ اوہ

217
اپنے عہدے دا بیجا استعمال کرکے، کسے میجسٹریٹ نوں ناجائز
تنگ کرکے بیل نہیں کرواؤں گے، کیونکہ اوہ اپنے عہدے اپر
جنتا دی سیوا کرن لئی بیٹھے ہن، نہ کہ اپنے نجی فائدیاں لئی۔”
“کتے انّا ہزارے صاحب دے درشن تاں نیں کر آئے راتو
رات دونوں پیو پت؟”

218
“گگن!” اس وار تیج وِیر بولیا، “منسٹر صاحب بڑی پہنچی
ہوئی چیز نکلے۔ ایویں ہی نہیں اوہ انی وڈی پوسٹ تے قبضہ
جمائی بیٹھے۔ اوہ اپنے صاحبزادے خلاف بولدے تمام ثبوتاں دا
پہلاں ہی لیکھا جوکھا کر چکے نیں۔ قانون دے پنڈتاں دی پوری
ٹیم لائی ہونی اے منسٹر صاحب نے اس کم لئی۔ اوہ بھلی بھانتی
جاندے نے کہ اس کیس نوں دبایا نہیں جا سکدا، کیونکہ اک تاں
کیس دی انویسٹگیشن کرن والے تھند صاحب اک ایماندار پولیس
افسر نے تے اپروں دی میڈیا دی وی اس کیس اپر سپیشل اٹینشن
ہے۔ سو سنی دی گرفتاری تاں ہو کے ہی رہنی اے، پر اس نوں
بچاؤن دی کوئی ناجائز کوشش، اوہناں دے سیاسی عکس اتے
سوالیا نشان کھڑا کر سکدی ہے۔ آپوزیشن ضرور اس تاک چ ہی
بیٹھا ہوئےگا کہ کدوں منسٹر صاحب اپنے فرزند نوں بچاؤن لئی
کوئی غیر واجب حرکت کرن، تے کدوں اوہناں نوں ہائے توبہ
مچاؤن دا موقع ملے۔ جے کوئی ہور موقع ہوندا تاں منسٹر صاحب
نے بہتی پرواہ نہیں کرنی سی، پر الیکشن تاں سر تے آئے
کھڑے نیں۔ اس موقعے اوہ ایہہ رسک قطعی نہیں لے سکدے سن۔
پر اوہ ایہہ وی جاندے نے کہ سنی دی اس قتل کیس چ گرفتاری
وی اوہناں دے ورودھیاں نوں اوہناں دا عکس خراب کرن دا پورا
پورا موقع دین والی ہے۔ ایہی پتہ سی ورودھیاں کول جو اوہناں
خلاف 'ٹرمپ کارڈ' دے روپ وچ استعمال ہو سکدا سی، پر مننا
پئے گا اپنے منسٹر صاحب نوں، کہ اوہناں اپنے خلاف جاندے

219
پتے نوں وی، اپنے ہی حق چ بھگتاؤن دی جگت کڈھ لئی۔ ایہہ
سبھ ڈرامہ ایسے لئی رچیا گیا۔ دیکھ لئیں ہن ایوں گیم پلٹاؤنی اے
اوہناں، کہ اس بدنامی وچوں وی ہمدردی بٹور لینی اے۔ بڑے
پہنچے ہوئے سیاستدان نکلے منسٹر صاحب۔”
“بالکل صحیح نبض پھڑی کاکا جی!” تھند نے نال جوڑدیاں
کیہا، “اوہناں اک پریس نوٹ وی تیار کیتا سی، جو مینوں جان بجھ
کے دکھایا گیا۔”
“پر سانوں تاں سدا پتر پہنچیا نہیں؟” گگن بولیا۔
“میڈیا دا کوئی بندہ اتھے موجود نہیں سی، بس اک پارٹی
ورکر نے گھریلو کیمرے نال ساری کاروائی دی ویڈیو بنائی۔”
“اس ناٹک توں پردہ کل بیل توں بعد اٹھیگا گگن! اس گرفتاری
دی سوہ حالے باہر نہیں نکلن والی۔”
“پر تھند صاحب دی زبان تے کیہڑا تالے جڑے نے کسے
نے، جیویں آپاں نوں خبر ملی، اویں باقیاں نوں وی بھیج دینی اے
ایہناں! کیوں تھند صاحب؟” گگن دے ایہہ گل پلے نہیں پئی سی۔
تھند نے جواب دین دی بجائے تیج وِیر ول دیکھیا۔
تھند دیاں پرکھدیاں نگاہاں دا مطلب سمجھ، جواب تیج وِیر
طرفوں ہی آیا۔
“نہیں گگن! ایہہ خبر حالے لیک کرن چ پولیس نوں ہی گھاٹا
پین والا۔ ایہہ جانن دے بعد کہ سنی دے خلاف کوئی مضبوط کیس
کھڑا ہی نہیں ہوندا، پولیس ولوں اجیہا کجھ نہیں کیتا جان والا۔

220
جے پولیس ایہہ خبر میڈیا نوں دیندی ہے، تاں آپوزیشن توں پہلاں
تاں ہائے توبہ منسٹر صاحب نے ہی مچا دینی اے۔ پولیس اپر
اپوزیشن نال رل کے، اوہناں نوں بدنام کرن دی سازش دا الزام
لگے گا۔ اوہناں دے پولیس نال کیتے سہیوگ دے ڈرامے نوں نیوز
چینلز تے چلوا کے، اوہناں پھر ہمدردی بٹور لینی اے۔ رمانڈ نہ
ملن تے پولیس دی ہی کرکری ہونی اے۔ کیونکہ منتری صاحب
نے تاں پولیس نوں پورا سہیوگ دتا، سو اس صورت چ پلس دی
کاروائی اپر وی سوالیا نشان لگن دا برابر خطرہ اے۔ تھند صاحب
دی اپنے توں وی ایہو توقع ہوئےگی، کہ آپاں ایہہ خبر پولیس دی
آفیشل سٹیٹمنٹ دے بعد ہی چھاپیئے۔”
“بالکل صحیح۔” تھند نے سہمتی جتاؤندیاں نال جوڑیا، “پر سبھ
توں اہم وجہ ایہہ ہے کہ منسٹر صاحب دے مجبوری وس کھیڈے
اس سہیوگ دے ڈرامے وچ، پولیس نوں کوئی دلچسپی نہیں۔ ایہہ
تاں سگوں پولیس لئی سہولیئت ہی ہے کہ پولیس نوں اپنی انویسٹی
گیشن وچ کوئی رکاوٹ نہیں جھیلنی پے رہی، کسے سیاسی دباء
نال دو چار نہیں ہونا پے رہیا۔”
“مینوں اک گل سمجھ نہیں آئی بئی منسٹر صاحب نے اپنی
کرسی خاطر اپنے سپوت نوں ہی داء تے لا دتا؟”
گگن دا ایہہ سوال تیج وِیر دے ذہن وچ وی اٹھ رہیا سی۔
“کرسی دا نشہ تاں ڈرگز دے نشے توں وی بھارو اے کاکا
جی! سیاست دی اس انی دوڑ چ ، کوئی اپنا نہیں کوئی پرایا نہیں،

221
کوئی دوست نہیں کوئی دشمن نہیں، کوئی پیو نہیں کوئی پت
نہیں۔”
پر تیج وِیر دے ذہن چ کوئی ہور ہی خیال دستک دے رہیا
سی۔
“تاں پھیر ہن تھند صاحب؟” گگن دے مونہوں نکلیا۔
“ہن ایہہ کہ تیل دیکھو تے تیل دی دھار دیکھو! کل اتے اج وچ
حالے رات باقی اے کاکا جی!” تھند ہار منن والیاں وچوں نہیں
سی۔
گگن نوں آس بجھی۔
پر تیج وِیر دا دماغ کتے ہور ہی ڈک ڈولے کھا رہیا سی۔
موڈھیوں پھڑ ہلون کے گگن نے تیج وِیر دے خیالاں دی لڑی
توڑی، اتے اوہ دوویں تھند توں آگیا لے کے اٹھ کھڑے ہوئے۔
چھالاں ماردے آئے دوویں مونہہ لٹکا کے مڑ پئے۔
دروازے کول اپڑن توں پہلاں ہی اچانک تیج وِیر ایوں واپس
مڑیا، جیویں پچھے کجھ بھل گیا ہووے۔
“تھند صاحب! جدوں میں لاش نوں دیکھیا سی تاں لاش دے
نہوآں وچ کجھ ماس دے ٹکڑے موجود سن۔ تسیں اوہناں نوں سنی
دے لگی کسے جھریٹ نال میچ کروا کے دیکھو، شاید گل بن
جائے!”
“ایہہ روٹ وی میں آلریڈی چیک کر چکیاں کاکا جی!”
“تاں کیہ اوہ سیمپلز وی نہیں میچ کردے؟”

222
تیج وِیر دے سوال وچوں نراشا صاف صاف جھلک رہی سی۔
“کاکا جی! سنی دی باڈی تے ایسا کوئی نشان ہی نہیں ملیا۔”
جواب سن بری طرحاں چونک اٹھیا تیج وِیر۔
“اک آخری سوال تھند صاحب! کیہ اوہ پیچکس سنی دا سی؟”
“نہیں نہیں۔ جد آپاں کل ہی اسدے فنگر پرنٹز میچ کر چکے آں
تاں...۔”
“پر تسیں اک وار اس نوں پچھ کے تاں دیکھو تھند صاحب!”
اسنے تھند نوں وچوں ہی ٹوکدیاں ضد جیہی کیتی۔
“میری گل تاں پوری ہون دیو کاکا جی!”
“ساری تھند صاحب!” تیج وِیر اپنی کاہل تے شرمندہ جیہا ہو
گیا۔
“نیور مائینڈ، تاں میں کہہ رہیا سی کہ اس گل دی تصدیق کرن
لئی میں اسنوں اس بابت سوال کیتا سی، پر اسدا وی جواب نانہہ
چ ہی سی۔ اسدا آکھنا سی کہ اس روٹ تے تاں اوہ اپنے کول
کوئی پیچکس کیری ہی نہیں کردا سی، بلکہ مرحومہ پہلاں توں
ہی پیچ کھول کے رکھدی سی۔ اوہ تاں بس گرل ہٹا کے اندر چلا
جاندا تے باہر آ کے گرل نوں واپس اپنی جگہ تے ٹکا جاندا۔ پیچ
بعد وچ مرحومہ اپنے آپ کس دیندی سی۔”
“تے مرحومہ دا اوہ پیچکس؟”
“موقعہ واردات 'توں برآمد کیتا جا چکا۔ اینی تھنگ ایلس؟”
تیج وِیر کول ہن کوئی سوال باقی نہیں رہیا سی۔

223

اتھوں چل کے اوہ 'روزانہ خبرناما' دے آفس پجے۔
گھرو گھریں جان لگیاں گگن نے کل رات دی گھٹنا دے
مدنظر، تیج وِیر نوں اکلے گھر نہ جان دی صلاح دتی۔
تیج وِیر نے منسٹر باجوا دے بدلے موڈ دا حوالہ دندیاں اتے
سردول سنگھ دے حوالات اندر ہون دی یاد دعا کے، گگن نوں
چنتا نہ کرن لئی کیہا۔
اپنے سنے آفس دے دو ہور ملازماں نوں نال چھڈن جان لئی
زور دے رہے گگن نے، بڑے انمنے ڈھنگ نال اسدی ضد اگے
جھکدیاں، اسنوں اکلیاں گھر جان دتا۔
رستے چ آؤندا اوہ سوچدا آ رہیا سی کہ حالات تاں قلابازی
در قلابازی مار رہے سن۔ کل تک سنی باجوا باہر ہوندیاں وی
سلاخاں دے پچھے نظر آ رہیا سی، تے اج سلاخاں دے پچھے
ہوندیاں وی باہر نظر آ رہیا سی۔
منسٹر باجوا، جو راتوں راتیں گرگٹ وانگوں رنگ بدل گیا
سی، نے کیہ صرف اپنی کرسی خاطر ہی سنی نوں بلدی دے
بوتھے چ دے دتا سی؟
جاں اس دے پچھے کوئی ہور وجہ اے؟
جے ہے، تاں کی؟
کی ثبوتاں نال کوئی چھیڑ چھاڑ ہوئی ہے؟
کی وڈی گل سی اک کیبنٹ منسٹر لئی؟
پر تھند ورگے چست پولیس افسر دے این نک ہیٹھوں؟

224

تے سبھ توں وڈا سوال۔
سنی باجوا دے سریر دے اپر موجود ہونی چاہیدی جھریٹ آخر
کدھر گئی؟
آخر کیہ گورکھ دھندا سی ایہہ؟
ایہناں ہی سوالاں دے تانے بانے چ الجھیا اوہ کدوں اپنی
بلڈنگ دے نزدیک جا پجا، پتہ ہی نہیں چلیا۔
اسنے بلڈنگ دے مین گیٹ وچ داخل ہون لئی موڑ کٹیا ہی سی
کہ اسنوں سجے پاسیوں کراس کردی ہوئی اک تیز رفتار جپسی،
مین گیٹ دے این ساہمنے ایوں ترچھی ہو کے کھڑی ہو گئی، کہ
تیج وِیر دے گیٹ اندر پرویش کرن لئی موٹر سائیکل جوگا رستہ
وی نہ بچیا۔
تیج وِیر نے بڑی مشکل نال بریک لگائی۔
اسدی موٹر سائیکل جپسی نال ٹکراؤنوں مساں ہی بچی۔
لگے تیبر جھٹکے توں حالے مساں اوہ سنبھلیا ہی سی کہ
اسے رفتار نال اسدے کھبے پاسے اک انڈیور اتے سجے پاسے
اک سفاری آ کھڑی ہوئی۔
اکھ دے جھپکارے وچ ہی تناں گڈیاں چوں چوداں پندراں دے
قریب منڈیاں نے باہر نکل کے تیج وِیر نوں گھیرا پا لیا۔
گگن دا ڈر صحیح نکلیا سی۔
غلطی ہو چکی سی۔
اوہناں وچوں اک پوچویں پگ بنہی، گگن ورگیاں ہی کنڈیاں

225
مچھاں والا نوجوان اگے ودھیا، جو اوہناں دا گینگ لیڈر جاپ رہیا
سی۔
اوہ موٹر سائیکل نوں سائیڈ سٹینڈ تے ٹکا کے اتر رہے تیج
وِیر دے این ساہمنے آ کھڑیا۔
“گل کرنی آ بائی تیرے نال۔”
اڑب سر۔
پنگا۔
“پھر دیکھ کیہ رہے اوں؟ کرو جیہڑی گل تسیں کرن آئے اوں!
تسیں اینے تے میں کلا! گلاں تاں ہن تسیں ہی کرنیاں ہوئیاں، میں
تاں سننیاں ہی نیں۔ لاہ لئو چاء!”
اسنے سر گھما کے اک نظر اپنے ساتھیاں ول دیکھیا تے مڑ
تیج وِیر ول سدھا ہو گیا۔
'جو ہوؤُ، دیکھی جاؤ، جے کٹ پینی ہی ہوئی، تاں حوصلہ
کیوں گواؤنا مناں!'
کٹ کھان لئی اپنے آپ نوں ذہنی طور تے تیار کر چکیا تیج
وِیر، بے خوف اسدیاں اکھاں چ اکھاں پا جھاکیا۔
“غلط سمجھیا بائی! اسیں لڑن نی آئے۔”
'حوصلہ پرکھدا جاں حالے دھمکی دین آیا!'
“تاں پھر دھمکی جاری دیو!”

226
“بائی کیوں ایویں پیروں اکھڑیں جاناں خوامخواہ؟ نہ تاں اسیں
کوئی دھمکی دھمکی دے آئے آں، دئی دی وی نی، تے نہ ہی لڑن
آئے آں۔ تینوں پہلاں وی دسیا بئی گل کرن آئے آں۔”
“فوجاں لے کے تاں چڑھائی کیتی جاندی اے متر جی! گل
نہیں۔”
تیج وِیر دی آکھی اس گل دا اس نوجوان اپر بڑا گہرا اثر ہویا۔
اسنے اپنے ساتھیاں نوں اشارہ کیتا۔
اسنوں ملا کے تن مہارتھیاں اتے انڈیور گڈی نوں پچھے چھڈ،
فوجاں جیویں آئیاں سن، اویں ہی ہوائی گھوڑیاں تے سوار ہو
کے، کوچ کر گئیاں۔
“ہن خوش آں بائی؟ تینوں پہلاں ای کیہا سی بئی گل ای کرن
آئے آں۔ بس ساڈا سٹائیل ای ایہو جیہا، کیہ کریئے؟ عادت پے گی۔
توں بس ٹھنڈے متے نال ساڈی گل سن!”
“جے ایہہ گل اے تاں پھر اندر بیٹھ کے گل کریئے؟”
اسنے اپنے ساتھیاں ول جھات ماری تاں سبھ دے سر حامی
بھردیاں ہلے۔
“تاں پھر چل بائی۔”
ایہہ سن تیج وِیر نے موٹر سائیکل ٹھیل کے کمپاؤنڈ دے اندر
کیتا، تے اوہناں دے اگے لگ تریا۔
اینے نوں اوہناں وچوں اک جنے نے گڈی ٹکانے سر پارک
کر لئی سی تے اوہ چپ چاپ تیج وِیر دے پچھے لگ ترے۔

227

تیج وِیر نے چوہان صاحب توں چابی حاصل کیتی۔
پچھلی رات ہوئی گھٹنا دے مدنظر منڈیاں نوں دیکھ کے چوہان
صاحب دے متھے تے پئیاں چنتا دیاں لکیراں نوں پڑھدیاں، تیج
وِیر نے اکھاں ہی اکھاں وچ اوہناں نوں 'سبھ ٹھیک ہے' دا دلاسہ
دتا اتے فلیٹ اندر پرویش کر گیا۔
فلیٹ دی سدھری ہوئی حالت دیکھ کے اسدے من نوں تسلی
جیہی ہوئی۔ ضرور اسدے دفتر جان بعد چوہان صاحب نے اسدی
بینتی اتے پھل چڑھائے سن۔
موبائل فون اسنے فروزگاندھی مارکٹ توں ہی خرید لیا سی
تے اسدے ٹٹے ہوئے فون وچوں سم کارڈ صحیح سلامت ہی مل
گیا سی۔
روپئے پیسے ولوں تیج وِیر نوں کوئی کمی نہیں سی۔ اسدے
پتا ولوں وراثت چ چھڈی بیالی کلے زمین دا ٹھیکہ، اس اکلی
جان توں خرچیاں نہیں خرچ ہوندا سی۔
اوہناں نوں سوفے تے بیٹھن دا اشارہ کر کے تیج وِیر کچن
چ جا وڑیا اتے چار گلاس کولڈ ڈرنکس دے بھر کے ٹریء چ
ٹکائے، تے سوفے اگے جا کے ٹریء اوہناں دے ساہمنے کر دتی۔
تناں نے چپ چاپ گلاس چک لئے تے آخری گلاس ہتھ چ
پھڑ تیج وِیر اوہناں دے ساہمنے جا بیٹھیا۔
“ہاں جی متر جی! ہن دسو کیہ گل کرن آئے سی تسیں؟”
کنڈیاں مچھاں والے نے اپنے ساتھیاں ول اک نظر ماری اتے

228
کہنا شروع کیتا، “گل ایوں آ بائی، بئی اسیں سنی دے دوست آں۔”
“میرے توں کیہ چاہندے ہو؟” بناں کسے لاگ لپیٹ دے تیج
وِیر نے سدھا سوال داگیا۔
تیج وِیر دا ایوں سدھا سوال سن اس دے چہرے تے اک
مسکراہٹ جیہی دوڑ گئی۔
“بائی! توں رتا ٹھنڈا ہو۔ منیا ملاقات دا تاریخہ رتا بھارا جیہا ہو
گیا۔ اسیں کیہا پتہ نی بندہ کیہو جیہا ہووے، پر بندہ تاں توں ودھیا
ای نکلیاں یار!”
“نالے جگرے آلا ستی بائی! پندراں بندے ساہمنے کھڑے دیکھ
کے وی رتا نی جرکیا۔ نر بندہ، بائی جی! نر۔”
کنڈیاں مچھاں والے، جانیں کہ ستی دے سجے پاسے بیٹھے
نتیاں والے نوجوان نے اپنے ہی انداز چ تیج وِیر دی تعریف
کیتی۔
“تسیں تسلی نال گل کرو! مے سن رہاں۔”
“دیکھیا بائی جی؟ میں کیہا سی نہ بئی نر بندہ، نر!” نتیاں والا
پھر بولیا۔
“توں اک منٹ چپ کر یار!” ستی نے نتیاں والے نوں اک
گھرکی جیہی ماری اتے پھر تیج وِیر نوں مخاطب ہویا، “گل ایوں
آ بائی، ویسے توں سمجھ ہی گیا ہووینگا کہ ساڈی گل دا اصل
مدعا کیہ آ۔...باقی بائی آپاں نوں گھیچیاں میچیاں جہیاں تاں آؤندیاں
نی...سدھی جٹاں آلی گل آ، بئی سنی نے ایہہ قتل نیں کیتا۔”

229
“پر متر جی! ایہہ گل کرن لئی تسیں میرے کول کیوں آئے
اوں؟ تہانوں تاں پولیس کول جانا چاہیدا سی!”
“دیکھ بائی، پولیس نوں سانبھن آلیاں نے آپے ای سانبھ لینا۔
جدوں ساڈی لوڑ پئی، تاں اسیں کیہڑا کدے ٹھانا نیں دیکھیا؟ اسیں
وی چلے جاواں گے۔ پر سنی دے گھر دا راہ تاں پولیس نوں توں
ہی دکھایا بائی! دیکھ، توں غلط نہ سمجھیں، میں پہلاں ای کیہا بئی
دھمکی جاں لڑائی، دوہاں چیزاں چوں اسیں کش نیں کرن آئے۔
بس توں ایہہ سمجھ کہ بھائی چارے چ ی گل کرن آئے آں۔”
نرم شبداں دا پریوگ کرن دا عادی نہیں سی ستی۔ سو اس نوں
گل کرنی تھوڑی اوکھی جیہی ہو رہی سی، پر تیج وِیر نے اسدی
گل دا کوئی ہور ہی ارتھ کڈھ لیا۔
“متر جی! جے تہاڈی منشا مینوں خریدن دی اے جاں کوئی
لالچ دین دی اے، تاں میرا جواب ایہہ ہے کہ آئی ایم ناٹ فار سیل،
تھینک یو ویری مچ! میٹنگ برخاست۔”
“دیکھیا بائی جی؟ میں کیہا سی نہ بئی نر بندہ، نر!” نتیاں والے
نے پھیر اپنا 'لوپ' چلا دتا۔
ستی نے اس ول اکھاں تریر کے دیکھیا۔
اسنے جھٹ اپنے بلھاں تے انگلی رکھ لئی۔
“توں پھیر ہتھیوں اکھڑی جاناں بائی؟ توں پوری گل تاں سن
لے؟ ایہو جیہا ساڈا کوئی ارادہ نیں، توں حوصلہ رکھ!”
“ٹھیک اے! تسیں کہو جو کہنا اے۔” اس وار تیج وِیر رتا ڈھلی

230

سر چ بولیا۔
“دیکھ بائی! قتل کرنا کوئی کھیڈ تاں پئی نیں، بئی شونکیا کر
'تا چلو! ہن ایڈا وڈا کم کرن پچھے کوئی وجہ وی تاں ہووے؟ توں
ایوں دس بئی سنی نے بھلاں کیوں مارنا سی روپی نوں؟”
مرحومہ دا ناں ستی نے اجیہے سہجے جہے ڈھنگ نال لیا کہ
تیج وِیر نوں پکا یقین ہو گیا، کہ اوہ ضرور مرحومہ نوں نجی
طور تے جاندا سی۔
“جے وجہ ہی پچھدے ہو تاں وجہ وی سن لؤ...!”
تیج وِیر نے وستھار سہت 'وجہ' بیان کیتی۔
“بائی! کیہڑیاں گلاں کرداں؟ پبلک پراپرٹی دا تاں کوئی بیاناں
نیں کردا، تے توں رجسٹری کراؤن دی گل کری جاناں!”

231

“مطلب؟”
“مطلب ایہہ بائی، بئی روپی سی چلدا پرزہ! سمجھیا کہ نہیں؟
تے چلدے پرزے نال بائی ویاہ دی گل نیں، سھاب کتاب دا سودا
کیتا جاندا۔ کیہ سمجھیا؟”
“مطلب کہ جے کڑی نے جسمانی تعلقات قایم کر لئے تاں اوہ
چلدا پرزہ ہو گئی؟ ویاہ دے قابل نہ رہی؟ ایہی سوچ تاں بنیاد بنی
اے قتل دی! کڑی نے اپنا سبھ کجھ اس امیرزادے دے حوالے کر
دتا، تاں ویاہ دی ضد تاں کرنی ہی سی اگلی نے! پر ساڈے کیبنٹ
منسٹر صاحب دے ہونہار سپوت نوں اک چ لدا پرزہ' اپنی دھرم
پتنی دے روپ چ منظور نہیں سی، سو اس چ لدے پرزے' نوں
اس جہان توں ہی چلدا کر دتا صاحبزادے نے؟”
“دیکھیا بائی جی؟ میں کیہا سی نہ بئی نر بندہ، نر!” نتیاں والے
دا 'لوپ' پھر توں 'ری پلے' ہو گیا۔
“اوئے ایہدے مونہہ نوں چھکو لا یار! سالا کھا کے 'فیم دا
گولہ، سارا دن اکو گل تے گراری پھسائی رکھدا!”
ستی ایتکیں تیجے نوں سنبودھت سی، پر اسنے جواب وچ
مونہہ نہ کھولیا۔ ظاہر جو سی کہ کُتے کھانی تاں نتیاں والے دی
ہی ہو رہی سی۔
انگلی پھیر اپنی جگہ تے آ گئی۔
“او ہو! بائی، توں گل سمجھیا نیں یار! اوہناں دا ایہو جیہا تاں
چکر ای کوئی نیں سی! ہن سدھی گل سن بئی اوہ تاں شاملاٹ

232
سی! اوس کھیت چ کلے سنی دا ای نیں، بلکہ ساڈا تناں دا وی ہل
چلدا سی۔ آئی گل سمجھ چ کہ نہیں؟ ساڈے توں بناں ہور وی
کوئی پارٹی آؤندی ہووے، کہہ نہیں سکدے۔”
'پنج پانڈواں' وچوں سنی سنے چار دی شناخت ہو گئی سی۔
بچیا سی تاں اکلا 'بھیم'۔
“نویں ساتھی نوں تاں بھل ہی ہی گئے متر جی!”
“نہ بائی! اسیں تاں چارے ای جاندے سی۔ جے ہور کوئی جاندا
ہووے، تاں نہ تاں سانوں ایہدی خبر ہی سی تے نہ ہی خبر رکھن
دی کوئی لوڑ۔ تینوں دسیا تاں ہے، بئی اوہدا کیہڑا ساڈے ناؤں
انتقال چڑھیا ہویا سی؟ اوہ تاں شاملاٹ سی، جیہڑا مرضی پیسے
سٹے تے واہ لئے!”
“مطلب؟”

233
“مطلب ایہہ بائی! بئی اوہنوں چاہیدا سی پیسہ، آودی لط پوری
کرن لئی۔ تے ساڈے کول سی دین لئی پیسہ، آودا بھس پورا کرن
لئی۔”
“پنج لال گاندھی پوجیدے سی بائی جی! پنج۔ پر دھن دھن وی
ہو جاندی سی۔ پورا پیسہ وصول!” نتیاں والا پھر بولیا۔
ایدکیں اسدی گل نوں انسنیا کردیاں، ستی نے بولنا جاری
رکھیا۔
“ہن توں ہی سوچ بائی، بائی ایہو جہے چلدے پرزے نوں مار
کے، بھلاں سنی نوں کیہ حاصل ہونا سی؟ اوہ تاں اوہدی قسمت
ماڑی، بئی اودن اوہ چلے گیا۔ جے ساڈے چوں کوئی گیا ہوندا
تاں، اج حوالات چ اوہدی جگہ، ساڈے چوں کوئی بند ہندا۔ کیہ
سمجھیا؟”
تیج وِیر نوں ہن بہت کجھ سمجھ وچ آؤنا شروع ہو گیا سی۔
“لے ہن اپنی گل تاں ہو گی، آہ ثبوت وی دیکھ لا!”
آکھ کے ستی نے اپنے موبائل فون وچ اسدی اتے رپندر دی
گلوکڑی پایاں دی تصویر دکھائی۔
باقیاں نے وی اسے پرکریا نوں دہرایا۔
منڈے سچ آکھ رہے سن۔
“پر سنی نے ایہہ سبھ پولیس نوں کیوں نہیں دسیا؟”
“ایہدا باپو ٹرسٹی آ کالج دا۔” چپ چاپ بیٹھے تیجے ساتھی ول
اشارہ کردیاں ستی نے آکھیا۔

234
'تاں سنی نے لکو کے یاری نبھائی، تے ایہہ دس کے یاری
نبھا رہے نیں۔'
“پر تسیں مینوں ایہہ سبھ کیوں دس رہے اوں؟”
“دیکھ بائی، سنی نے سانوں سہں پوائی آ بئی اسیں پولیس کول
نی جانا۔ جدوں پانی سروں لنگھیا تاں اوہ آپے ہی دس دو۔ پر اسیں
ہن آئی ہتھ تے ہتھ دھر کے کیویں بیٹھے رہیئے؟ سانوں پتہ بئی
تیرے کرکے ہی ایہہ قتل دا کیس بنیا، نہیں تاں خدکشی جان کے
پولیس نے تاں بھوگ پا ہی دینا سی۔ تیرے پیروں ہی سنی دی
شناخت ہوئی آ۔ توں دماغی بنداں، ایہہ سوچ بئی کتے سچیں تاں نی
روپی نے خدکشی کر لی سنی دے اتھوں آؤن توں بعد؟ کڑی سی
تاں چلدا پرزہ، پر سبھاء توں ایہو جیہی نہیں سی، اوہ تاں نشے
ہتھوں برباد ہوگی۔”

235
تیج وِیر نے سمجھایا کہ کیویں ایہہ خودکشی نہیں بلکہ قتل ہی
ہے۔
“تاں پھر بائی قاتل کوئی ہور آ! ایہہ کم سنی دا نی! ہو ای نی
سکدا! دیکھ بائی! سانوں پتہ بئی سنی نال تیری کوئی دشمنی تاں
ہے نی، پر اوہنے گرمی چ آ کے جیہڑا گلاواں پھڑ لیا سی
تیرا... دیکھ بائی! توں سمجھ بئی بینتی ائی آ تیرے اگے، بئی آہ
کڑ نہ من چ رکھیں۔ میں ایہہ نی کہندا بئی توں سنی دے حق چ
سوچ پر...میرا مطلب سمجھ ہی گیا ہوئیں گا بائی! تینوں دسیا تاں
سی، بئی آہ سالیاں گھیچیاں میچیاں جہیاں، آؤندیاں ای نی مینوں۔”
“متر جی! میں کسے نال کوئی کڑ کڈھن لئی جھوٹھ دے حق
چ کھڑے ہون والیاں چوں نہیں۔ میں اک صحافی ہاں، تے میں
جو کر رہاں، اوہ میری ڈیوٹی اے! میں سچ دی تہہ تک پہنچ کے
ہی رہانگا۔ جے سنی نے واقعی قتل نہیں کیتا تاں مینوں اسدے حق
چ آواز اٹھاؤن توں کوئی گریز نہیں۔ چاہے اسنے میرے نال کوئی
بدسلوکی ہی کیوں نہ کیتی ہووے۔ پر جے اسنے ایہہ قتل کیتا، تاں
کسے دباء، کسے دھمکی جاں کسے لالچ ہیٹھ آ کے میری آواز
دبن والی نہیں۔ میری تہانوں ایہی صلاح اے کہ سنی نوں سمجھاؤ،
کہ جے اوہ بیگناہ اے تاں پولیس توں کوئی نکی توں نکی جیہی
گل وی نہ چھپائے۔ ایسے وچ اسدا بھلا اے۔ باقی تہانوں میرے
کول کوئی بینتی کرن دی کوئی لوڑ نہیں، پر اپنے دوست لئی
تہاڈی اس کوشش دی، میں دلوں قدر کرداں۔”

236

“دیکھیا بائی جی؟ میں کیہا سی نہ بئی نر بندہ، نر!”
“مینوں ہن تسلی آ بائی! بندہ توں لفن آلا نی!”
آکھ اوہ اتھوں وداع ہو گئے۔
پچھے تیج وِیر سوفے دی پشت تے سر ٹکا، ڈونگھی سوچ
وچ ڈب گیا۔

*****

237
بڑی مشکل نال آئی نیند توں سردول سنگھ ابھڑواہے اٹھیا۔
ہمیشہ دی طرحاں پسینے نال گڑچ۔
سپنا ہور بھیانک رنگ لے چکیا سی۔
اگلے کئی منٹ اوہ اپنے اکھڑے ساہاں تے قابو پاؤن دی
ناکام کوشش کردا رہیا۔
مانسک طور تے اسنتلت ہو رہے سردول سنگھ اپر حوالات چ
بیتے اک دن اتے دو راتاں بڑیاں بھاری گزریاں سن۔
جدوں اسدے عہدے نال تعلقات رکھدا سارا سامان اسدی وردی
توں نوچ کے، اسدے ہی ماتہت رہے سپاہی نے اسنوں حوالات وچ
دھکہ دتا، تاں سردول سنگھ دے سریر چ جیویں جان ہی باقی نہ
رہی۔
اسدیاں پڑپڑیاں ٹس ٹس کرن لگ پئیاں۔
دماغ دیاں نساں جیویں پھٹن آ گئیاں۔
اسنے اپنے دوہاں ہتھاں نال اپنے سر نوں ایوں گھٹ کے پھڑ
لیا، جیویں کہ اس نوں ڈر ہووے، کہ جے پکڑ ذرا جنی وی ڈھلی
پئی، تاں اسدا سر پھٹ کے چتھڑے چتھڑے ہو جائے گا۔
اکھاں بند ہون دے باو جود وی اسنوں نال کھڑے گردیو رام
سہت، چونکی چ موجود ہر شخص، اس اپر ٹھہاکے مار کے
ہسدا ہویا محسوس ہو رہیا سی۔
تے جیہناں ٹھہاکیاں دی آواز سبھ توں اچی سی، اوہ تیج وِیر
دے سن۔

238
چھیتی ہی اسدا دماغ اس خوفناک تناو دی صورتحال نال دو
چار ہون توں انکاری ہو گیا، تے اوہ دھڑنم کرکے حوالات دے
فرش تے ڈگ پیا۔
اوہ بے ہوش ہو چکا سی۔
ہوش آؤن توں بعد اوہ کنی ہی دیر حوالات دے اک کونے چ ،
اپنے دوہاں گوڈیاں چ سر دبا کے، چپ چاپ بیٹھا رہیا۔
جس طاقت دے بل اپر اوہ ستویں اسماناں تے اڈدا پھردا سی،
اس طاقت دے کھسن نال اوہ اندروں بالکل کھوکھلا ہو گیا۔
گرفتاری دی رات توں بعد، سپنے وچلا بھیانک دینت اسنوں
جاگدیاں وی دسن لگ پیا سی۔
اپنے آس پاس اسنوں طرحاں طرحاں دے پرچھاویں نچدے
محسوس ہون لگ پئے۔
اوہ ڈلوزنز اتے ہلوسنیشنز چ پھسیا، سکیزوفرینیا دا شکار ہو
چکا سی۔
جاں ایوں کہہ لؤ کہ پاپی دے پاپاں دا گھڑا بھر چکا سی، تے
اسدے سارے پاپ گھڑے چوں باہر نکل کے اس نوں گھیر چکے
سن۔
رہ رہ کے اسنوں ایوں محسوس ہندا، جیویں دو ادکھ ہتھ اسدی
گردن نوں گھٹ رہے ہون، تے اوہ رہ رہ کے اوہناں ادکھ ہتھاں
توں اپنی گردن چھڈاؤن دی کوشش چ جٹ جاندا۔
کل سویر سار ہی اسنے اپنی اس حالت نال دو چار ہوندیاں

239
ہوندیاں ، بڑی مشکل نال، اپنے وکیل نوں ضمانت دا انتظام کرن
لئی فون کیتا سی۔
سارا دن بیتن تے وی وکیل دی کوئی خبر نہیں سی۔
تے ہن رات وی بیت چکی سی۔
اسنے گھر وی فون ملایا سی، پر کسے نے اٹھایا نہ۔
نرس دا موبائل ملایا، سوچ آف آیا۔
گہرے نفسیاتی دباو اتے گھبراہٹ نال جوجھدا سردول سنگھ،
چھتی گھنٹیاں وچ ہی جیویں ادھا رہ گیا سی۔
ساڈھے گیاراں وجدے نوں جا کے کتے اسدے وکیل نے
درشن دتے۔
اسدی ضمانت ہو چکی سی۔
اک جیوندی لاش وانگ ضمانت دی کاروائی پوری کرکے،
اپنے وکیل نوں بالکل ہی اکھوں پروکھے کردیاں، اوہ کسے چابی
والے کھڈونے ورگے بندے دی طرحاں، پیدل ہی اپنے گھر دے
ساہمنے پہنچیا۔
دروازے تے تالا لٹک رہیا سی۔
ضمانت دوران اسنوں اپنا موبائل فون مل چکا سی۔ اسنے
موبائل کڈھ اپنے سوہرے گھر فون لگایا تاں اگیوں فون اسدی
گھروالی نے ہی اٹھایا۔
اسدا شک صحیح نکلیا سی۔
اسدی آواز سندے سار ہی اسدی گھروالی دی کن پاڑویں آواز

240

اسدے کنیں گونجی۔
“خصماں نوں کھانیا، حرام زادیا! میں تاں کل دا ای سیاپا کری
بیٹھیں آں تیرا۔ ہن کیہڑے کھوہ کھاتے چ ڈگاں؟ توں تاں کنجرا،
کاسے جوگی نی چھڈیا مینوں! کتیا کسے جہان دیا، کیڑے پین
تیرے...۔”
بناں کجھ بولیاں سردول سنگھ نے فون کٹ دتا۔

241
اسنے نرس دا فون ملایا تاں اگیوں پھر سوچ آف آ رہیا سی۔
پھر من ہی من فیصلہ کر، اوہ نرس ولیں تر پیا۔
گزردا ہر پل اس لئی گہری مانسک پیڑا دا کارک بندا جا رہیا
سی۔
سکون حاصل کرن لئی اسنوں کسے آلھنے دی تلاش سی۔
ٹھہاکیاں دیاں آوازاں اسدے کناں دے پردے پاڑ رہیاں سن۔
آسے پاسیوں لنگھدا ہر راہ گیر اسنوں اپنے اپر ہسدا محسوس
ہو رہیا سی۔
سپنے والا بھیانک دینت کدے اسنوں ساہمنے آؤندا دکھائی
دیندا، کدے سجے اتے کدے کھبے۔
ادکھ ہتھ پچھیوں دی وار وار اس دا گلا دباؤندے، تے اوہ وار
وار چھڈاؤن دی کوشش کردا۔
آس پاس تیردے پرچھاویاں توں ترہندا تے بچدا، اوہ اپنے
دوجے گھر، جتھے اسنے نرس نوں رکھ چھڈیا سی، پہنچیا۔
کوٹھی دے مین گیٹ تے تالا لٹک رہیا سی۔
“کدھر مرگی سالی سارے ٹبر نوں لے کے؟” بڑبڑاؤندا ہویا
اوہ واپس مڑن ہی لگا سی، کہ اسدی نظر نیم پلیٹ تے جا پئی۔
اس اپر نرس دی بجائے، کسے ہور دا ناں چمک رہیا سی۔
اسنے اپنے ات تھکے دماغ اپر زور پایا، تاں اسنوں یاد آیا۔
ایہہ تاں اسے لالے دا ناں سی، جس کول اسنے اپنی کوٹھی
گہنے رکھی سی۔

242

سارا ماجرہ سردول سنگھ دی سمجھ چ آ گیا۔
اسدا خیال بالکل درست سی۔ نرس نوں چلدی کر، لالے نے
کوٹھی تے قبضہ جما لیا سی۔ سردول سنگھ دی بابت جان چکی
نرس نے وی، موقعے دی نزاکت نوں سمجھ کے لالے نال
سمجھوتہ کرن چ ہی سمجھداری سمجھی۔
چار لکھ روپئے دی عوض چ نرس نے کوٹھی خالی کر دتی
سی۔
اک نہ اک دن سردول سنگھ توں، کوٹھی اپنے ناں کرواؤن دا
سپنا دیکھ رہی نرس نوں ہن چنگی طرحاں سمجھ آ گیا سی، کہ
سردول سنگھ دے تلاں چ ہن تیل باقی نہیں رہیا۔ سو اوہناں چار
لکھ روپیاں نوں بھجدے چور دی لنگوٹی سمجھ، اسنے خوشی
خوشی قبول لیا۔ پھر گھر دے سارے سامان تے وی تاں اسے
نے ہی ہونجھا پھیرنا سی۔
سردول سنگھ نے اپنے سارے یاراں بیلیاں دے فون ملائے۔
کسے نے فون نہ چکیا۔
صرف دو دن پہلاں تک دا سردول سنگھ اے.ایس.آئی.، جو
اپنے آپ نوں رب توں وی دو گٹھ اُتانہہ سمجھدا سی، اج بناں سر
تے چھت دے، پھٹیہال صورت وچ، بے یارو مددگار کھڑا سی،
جس لئی دنیاں دے سبھ دروازے بند ہو چکے سن۔
اوہ کنا ہی چر کھڑا نیم پلیٹ نوں گھوردا رہیا۔
پھر نیم پلیٹ وچوں اسنوں اس تیج وِیر دی شکل والا بھیانک

243

دینت نظر آیا۔
اسنے جھٹ اپنا مونہہ پرانہہ نوں پھیر لیا۔
ہن اسدے کناں وچ گرجاگھر دے گھنٹے وانگ، اکو ناں وار
وار گونجن لگ پیا۔
تیج وِیر تیج وِیر تیج وِیر۔
اسدیاں مٹھیاں مچ گئیاں۔
جباڑے کس گئے۔
اپنے آپ نوں گھڑیسدا ہویا، اوہ ڈک ڈولے کھاندا تیج وِیر دے
فلیٹ ول نوں تر پیا۔
دینت ساہمنے آؤندا تاں اکھاں میچ کے ہتھ ساہمنے کر لیندا،
سجے دسدا تاں کھبے دی ہو لیندا، کھبے دسدا تاں سجے نوں ابھڑ
پیندا۔
پر اوہ رکیا نہ۔
اسدیاں ایہناں اسدھارن حرکتاں دے نتیجےوچ، کولوں دی
لنگھدے واہناں دے ہارن وار وار گونج رہے سن۔
اسدے کناں وچ ایہناں ہارناں دیاں آوازاں، ٹھہاکیاں دے روپ
وچ سنائی دے رہیاں سن۔
پر اوہ اٹکیا نہ۔
پھر اچانک اسنوں محسوس ہویا کہ ادکھ ہتھاں نے پھیر توں
پچھلے پاسیوں اسدے گلے نوں بری طرحاں جکڑ لیا۔
اسنیں جھٹ اپنے ہتھاں نال اپنی گردن چھڈاؤن دی کوشش چ

244
، جد وجہد کرنی شروع کر دتی۔ ایسے جد وجہد دوران اوہ ڈک
ڈولے کھاندا سڑک دے وچکار جا ڈگیا۔
پچھیوں ٹائم چکن دی کالھی وچ آ رہی، اک تیز رفتار بس دیاں
بریکاں لگن دی آواز دور تک گونجی۔
سردول سنگھ دی کھوپڑی ٹٹن دی آواز، اس گونج وچ ہی
کدھرے کھو گئی۔
بس دا اگلا ٹائر سردول سنگھ دے سر دے پٹاکے پا گیا۔
تھائیں اسدے پران پنکھیرو اڈ گئے۔
خدائی انصاف ہو چکا سی۔
اسدی ناپاک روح دھرمراج دی کچہری وچ حاضری بھرن لئی
اڈاری مار چکی سی۔
اپنے بے شمار گناہاں دا لیکھا جوکھا بھگتن لئی۔
چترگپت دی اج بناں اوور ٹائم لگائے خلاصی نہیں ہون والی
سی۔
اسدے گناہاں دی فائل جو اینی موٹی سی۔
اپنے آپ نوں رب توں دو گٹھ اُتانہہ سمجھن والے سردول
سنگھ سابقہ اے.ایس.آئی. نوں، سڑکاں تے بھٹکدے آوارہ کتے
جیہی موت نصیب ہوئی سی۔

گر چپ رہیگی زبان خنجرے
لہو پکارےگا آستیں کا

245

*****

سردول سنگھ دے اس بھیانک انجام توں بالکل بے خبر تیج
وِیر اس وقت اتھوں بہت دور، گڑھ شنکر توں ننگل نوں جاندی
سڑک تے ستھت، اڈا جھنگیاں کول پیندے پنڈ گڑھی مانسووال
وچ موجود سی۔
اج سویرے ست وجے ہی اوہ اپنے فلیٹ چوں نکل پیا سی۔
گڑھی مانسووال توں اپنا کم نپٹا، اوہ سدھا رائے کوٹ نوں چل
پیا، پر رائے کوٹ اپڑن توں پہلاں، اوہ رستے وچ پیندے سدھار
کالج دا گیڑا لگاؤنا نہ بھلیا۔
رائے کوٹ توں فارگ ہوندیاں ہوندیاں اسنوں شام دے
ساڈھے چھ وج چکے سن۔
پھر اتھوں چل کے اوہ سدھا لدھیانہ پولیس ہیڈکوارٹر پہنچیا۔
اینا لما سفر طے کرکے اوہ اس وقت تھند صاحب دے ساہمنے
بیٹھا سی۔
تھند توں پتہ چلیا کہ پچھلی رات سنی نے ہور کجھ وی نہیں
قبول کیتا اتے اج کورٹ چ اسدی پیشی وی ہو چکی ہے تے بیل
وی۔
“کوئی گل نہیں تھند صاحب۔”
“ایہہ کیس ہن لمبا چلو کاکا جی! قاتل دے مڑ سلاخاں پچھے
آؤن نوں پتہ نہیں کنا وقت لگے۔ ایہہ وی پتہ نہیں کہ اوہ وقت آئے
ہی آئے۔”

246
“تھند صاحب! جے قاتل کل ہی سلاخاں پچھے پہنچ جائے تاں
پھیر؟”
“واٹ؟” تھند چونکیا۔
“بالکل۔”
“کاکا جی، ایہہ کوئی مذاق دا وقت اے؟”
“آئی ایم ناٹ جوکنگ سر! آئی ایم مور دین سیریئس۔ لیٹ می
ٹیل یو...۔”
تیج وِیر نے بولنا شروع کیتا۔
حالے پہلا واک ہی ختم ہویا سی کہ تھند اپنی کرسی توں ایوں
اچھلیا، جیویں کتے کرسی چ کرنٹ آ گیا ہووے۔
“ایویں ہوا چ تیر مار رہے اوں کاکا جی! اٹس جسٹ ناٹ
پاسیبل!”
“لیٹ می فنش تھند صاحب!...۔”
تیج وِیر بولدا گیا تے تھند دا مونہہ حیرانی نال کھلدا گیا۔
تیج وِیر نے اپنی گل ختم کیتی تاں تھند اس ول ایوں حیرانی
نال دیکھ رہیا سی، جیویں تیج وِیر کوئی عام آدمی نہ ہو کے،
کسے اڈن طشتری چوں اتریا، کوئی ایلین ہووے۔
“جے پاسہ پٹھا پے گیا تاں؟”
“اینا رسک تاں لینا ہی پینا تھند صاحب!”
“اک وار پھیر سوچ لؤ کاکا جی! تہاڈا تیر کتے تکا نکلیا تاں
پھیر؟”

247
“جے تیر نکلیا تاں واہ واہی تہاڈی، تے جے تکا نکلیا تاں
توئے توئے میری۔”
تھند کجھ پل سوچدا رہیا۔
“او کے، ڈن۔”
انت تھند نے حامی بھر ہی دتی۔
تھند توں وداع لے کے تیج وِیر باہر نکلیا تاں ہنیرا ہو چکا
سی۔
اسنے پارکنگ چ کھڑے کھڑے ہی پہلاں بھوگل صاحب نوں
فون کیتا اتے پھر گگن نوں فون کرن دی سوچی۔ پر کیونکہ اوہ
کسے فیملی فنکشن چ بزی سی، سو اسدا مزہ کرکرا نہ کرن دی
نیت نال، اسنے ایہہ خیال تیاگ دتا۔۔
پھر اسنے موٹر سائیکل سٹارٹ کیتی اتے اتھوں روانگی پا
دتی۔
پر اسدی منزل حالے اسدا فلیٹ نہیں سی۔
پہلاں 'بڑے میاں' دا 'مٹھا پان' جو کھانا سی۔

*****

248

میٹنگ دا طے شدہ وقت دوپہر دو وجے دا سی۔
گگن بھوگل صاحب دے حکم مطابق، ڈیڈھ وجدے توں ہی تیج
وِیر دے انتظار وچ، پولیس ہیڈکوارٹر دے کمپاؤنڈ وچ، حیران
پریشان ہویا کھڑا سی۔
کل دا سارا دن اوہ اپنے کسے رشتے دار دے گھر ویاہ دا
سماگم اٹینڈ کرن وچ لگا رہیا سی۔
'آہ اکو دن چ ہن کیہ بھسوڑی پا تی پتندر نے!'
پچھلے دن تیج وِیر دی کسے کارگزاری دی اسنوں کوئی خبر
نہیں سی تے اج وی سویر توں اسدی کوئی خبرسار نہیں سی۔
اک وج کے پینتی منٹ تے گگن نوں کمپاؤنڈ دے گیٹ اندر،
بھوگل صاحب دی مرسڈیز گڈی داخل ہوندی دکھائی دتی۔
گڈی رتا کو اگے ودھی، تاں اسنوں اگلی سیٹ تے بیٹھے تیج
وِیر دے درشن ہوئے۔
گگن دا مونہہ حیرانی نال اڈیا رہ گیا۔
گڈی پارکنگ چ لگی تاں ڈرائیور دے نال دے دروازے
چوں تیج وِیر باہر نکلیا۔
گگن نوں دیکھدے ہی اسنے ہتھ ہلایا۔
گگن حیرانی نال بھریا گڈی ول ودھیا، تاں اسدے تردیاں
تردیاں ہی، گڈی دے پچھلے دروازے کھلے، اتے اک پاسیوں اک
پنجاہویاں نوں ڈھکدا، ادھ پکی داڑھی والا بندہ باہر نکلیا، اتے
دوسرے پاسیوں اک نوجوان کڑی نے باہر قدم رکھیا۔

249
گگن دی حیرانی دے میٹر دی سوئی ہور اُتانہہ چڑھ گئی۔
اسنے تیج وِیر دے کن کول جا کے دبی آواز چ پچھیا، “ایہہ
کیہ ماجرہ یار؟ توں بھوگل صاحب دی گڈی چ کیہ کرداں؟ نالے
آہ لوک کون نے؟”
“حوصلہ رکھ گگن! ہنے ای سبھ ساہمنے آ جاندا!”
ہولی جیہی گگن دے کن وچ آکھ، تیج وِیر نے دوہاں مہماناں
دی جان پچھان اس نال کروائی۔
'تیج وِیر ایہناں نوں ایتھے کیوں لئی پھردا؟'
ڈرائیور نوں چھڈ، اوہ سارے جنے مکھ دروازے ول نوں
ودھے۔
مکھ دروازے تے 'بڑے میاں' دے درشن ہوئے۔
“بڑے میاں، آداب!”
“آداب، بابو صاحب!”
“بڑے میاں! تیار؟”
“بے شک بابو صاحب!”
تیج وِیر گگن سمیت دوہاں مہماناں نوں نال لے کے، تھند دے
آفس دے نال لگدے ویٹنگ روم چ لے گیا۔
“کسم جی! کوئی گھبراہٹ تاں نہیں؟ آر یو ریڈی؟”
لڑکی نے درڑتا نال حامی وچ سر ہلایا۔
گگن کجھ کہن دی کوشش وچ سی کہ اسنوں کہن دا موقع دتے
بغیر ہی، تیج وِیر اسنوں نال لے تھند دے آفس چ جا وڑیا۔

250
دعا سلام توں بعد اتسکتا دے مارے گگن نے مونہہ کھولیا ہی
سی کہ ڈھلوں دمپتی آ پدھارے۔
مسز ڈھلوں نوں سہارا دیندی ہوئی سمی وی اوہناں نال موجود
سی۔
اوہناں دے آؤندے سار ہی تیج وِیر اوہناں نوں ابھوادن کر،
اچانک اپنی سیٹ توں اٹھیا اتے اتے بناں کجھ کہے باہر چلا گیا۔
اینے نوں اک سپاہی اک ٹرے چ تن گلاس پانی دے لے کے
اندر آیا۔
اسنے پہلاں ڈھلوں دمپتی اتے پھر سمی نوں ٹرے اگے کر
کے پانی پیش کیتا اتے پھر سمی دے سرھانے کھڑ، اوہناں دے
پانی پین دا انتظار کرن لگا۔
سپاہی بڑا مستعد جاپدا سی۔ شاید نواں رنگروٹ سی، جو اپنی
مستعدی دا اظہار کر کے صاحب نوں خوش کرن دی کوشش وچ
سی۔
سمی نے پانی پی کے گلاس ٹیبل تے رکھن دی کوشش
کیتی، تاں اسنے بڑی مستیدی نال ٹرے اگے کر دتی۔
سمی نے گلاس ٹرے تے ٹکایا، تاں اسنے بڑی مستیدی نال
ڈھلوں دمپتی دے اگیوں گلاس چک کے ٹرے چ رکھے، اتے
بڑی مستعدی نال ہی اتھوں روانہ ہو گیا۔
“انسپکٹر صاحب! تہاڈا ڈسپلن تاں بڑا قابل تعریف اے! ایہو
جیہا ڈسپلن تاں آرمی وچ ہی دیکھن نوں ملدا!”

251
ڈھلوں صاحب سپاہی دی مستیدی توں پربھاوت ہوئے بناں نہ
رہ سکے۔
جواب وچ تھند کیول حلقہ جیہا مسکرایا۔
اینے نوں تیج وِیر پھر اپنی سیٹ تے واپس آ بیٹھا۔
تھند نے سوالیہ نظراں نیتراں نال اس ول ویکھیا۔
تیج وِیر دا سر 'ہاں' دی مدرا چ ہلیا۔
تھند دے چہرے تے تسلی دے بھاو جھلکے۔
گگن دے پلے ککھ نہ پیا۔
کجھ چر کمرے وچ خاموشی دا عالم چھایا رہیا۔
اینے نوں آخری مہمان وی آ پدھارے۔
سدا کیول سنی باجوا لئی ہی سی، پر امید دے مطابق، منتری
صاحب آپ وی صاحبزادے دی اگوائی کردے ہوئے آ پدھارے۔
سیٹ ملدیاں ہی منتری صاحب اکھڑی جیہی سر چ بولے،
“انسپکٹر صاحب! ہن کیہ گل ہوئی، جو ایوں شارٹ نوٹس تے بلا
لیا تسیں؟”
اپنے جواب نوں میٹنگ دا آغاز روپ پردان کردیاں، تھند نے
بولنا شروع کیتا۔
“دراصل تہانوں سبھ نوں بلاؤن دا مقصد ایہہ ہے کہ تیج وِیر،
جسں کہ تسیں سبھ جاندے ہی ہو کہ اس کیس دی انویسٹی گیشن
نال شروع توں ہی جڑیا ہویا اے، اس کیس دے کجھ اہم پہلوآں
اتے چاننا پاؤنا چاہندا اے۔ اس دا ایہہ دعویٰ ہے کہ ایہناں پہلوآں

252
دے اجاگر ہون نال، قاتل ہر حال وچ قانون دے پنجے چ
ہوئےگا۔”
منتری صاحب نوں تھند دے شبداں چ ایہہ صاف صاف
جھلکدا نظر آیا کہ تیج وِیر دی کسے چلتربازی صدقہ، تھند نے
کسے نہ کسے طرحاں سنی دی بیل تڑواؤن دے چکر چ ، ایہہ
سارا ڈرامہ رچیا ہے۔
“دیکھو انسپکٹر صاحب! تہاڈے بلاوے تے اسیں آ گئے۔ پولیس
نوں ساڈے ولوں ہر طرحاں دا سہیوگ ملے گا۔ پر اس لڑکے دی
فالتو بکواس سنن لئی میرے کول وقت نہیں۔ تسیں جاندے ہی ہو کہ
میں کنا مصروف آدمی ہاں۔”
منتری صاحب نے بناں تیج وِیر ول نظر مارے، تھند کول اپنا
روس پرگٹ کیتا۔
“منسٹر صاحب! ود ڈیو رسپیکٹ، میں تہانوں یاد دواؤنا چاہنا
کہ ایتھے صرف مسٹر سنی باجوا نوں ہی بلایا گیا سی، جو کہ
حالے وی اس کیس وچ پرائیم مرڈر سسپیکٹ نیں۔ ایہناں دی بیل
ہوئی اے، رہائی نہیں۔ آئی ایم ساری ٹو سے بٹ تسیں ایتھے اپنی
مرضی نال آئے ہو۔ مینوں تہاڈے ایتھے آؤن تے کوئی اعتراض
نہیں، بٹ اگر تسیں مصروف ہو تے جانا چاہندے ہو، تاں بے شک
جا سکدے ہو!”
منتری صاحب نے اٹھن دی کوئی کوشش نہیں کیتی۔
'آہ تاں تھند نے آٹے آنگوں گنھ کے رکھتا!'

253
منتری صاحب دی سر توں سطے گگن نوں، تھند دے اس
ٹھوکویں جواب نے بڑا سکون پہنچایا، پر نال ہی اوہ بڑا حیران
سی کہ اچانک سنی باجوا دے خلاف، ایہو جہے کیہڑے ثبوت کڈھ
لئے تیج وِیر نے؟ ہور تاں ہور، تھند نے ایہہ میٹنگ سدنی کیویں
من لئی؟
“یو مے پروسیڈ مسٹر تیج وِیر!” آکھ کے تھند نے گل بات دی
ڈور تیج وِیر دے ہتھ سونپ دتی۔
“حاضرین! سبھ توں پہلاں تاں میں اوہناں واقعیات نوں دہراؤنا
چاہانگا، جو قتل دی اس رات واپرے۔ قتل دی رات ہوسٹل دے
پچھے، کالج دی باہری چاردیواری دے باہروار، سڑک دے پرلے
پار بنے اک پان دے کھوکھے کول، اک فارچنر گڈی وچ سنی
باجوا اتھے پہنچدا ہے۔ اپنی طے شدہ رٹین دے مطابق اوہ سڑکوں
پار ہوسٹل دی دیوار ٹپ کے، اپنے جانے پچھانے روٹ راہیں
رپندر دے کمرے دی کھڑکی کول پہنچدا اے۔ اسنوں پہلاں ہی پتہ
ہے کہ کھڑکی دی چگاٹھ چ لگی گرل دے پیچ رپندر نے پہلاں
ہی کھول رکھے نے، سو اوہ بڑی سہولت سہت چگاٹھ نوں کھڑکی
'توں اتار کے، کندھ نال ٹکا کے، خاص اسے لئی کھلی کھڑکی
راہیں، رپندر دے کمرے وچ داخل ہو جاندا ہے۔ ایم آئی رائیٹ
مسٹر سنی؟”
“ی ییس۔” بے چینی نال پہلو بدلدے سنی باجوا دے مکھ چوں
پھسی جیہی آواز نکلی۔

254
گگن نے غور کیتا کہ میٹنگ دے آغاز توں ہی بے چین جیہی
ہوئی پئی سمی نے، اک چین بھریا گہرا ساہ لیا۔ شاید اوہ اس
کرکے بے چین ہو اٹھی سی کہ سنی باجوا دے ذکر چ کتے تیج
وِیر اسدا ناں نہ لے لئے، پر تیج وِیر ولوں اجیہی کوئی کوشش نہ
ہندی دیکھ کے اسنوں چین دا ساہ آیا۔
اودھروں تھند دی پینی نظر، سبھناں دے چہریاں دے بدلدے
بھاو پڑھن دی نیت چ گھم رہی سی۔
“سو پہلاں توں ہی طے شدہ ملاقات دے مدنظر رپندر سنی
باجوا دے سواگت لئی تیار ملدی ہے۔ بناں گلاں باتاں چ کوئی
وقت گوائے دونوں...۔” رتا کو جھجکدیاں تیج وِیر پھر بولیا، “آئی
ایم ساری ٹو سے ڈھلوں صاحب، بٹ آئی مسٹ سے، دونوں
سنبھوگرت ہوندے ہن۔”
ڈھلوں صاحب دا سر مارے شرم دے جھک جاندا ہے۔
مسز ڈھلوں دیاں اکھاں چوں پرل پرل ہنجوآں دا دھار وہ
تردی ہے۔
منتری صاحب دیاں غصے نال تریردیاں اکھاں دی تاب نہ
جھلدے ہوئے، سنی باجوا دا سر مارے شرم اتے ڈر دے جھک
جاندا ہے۔
سمی دے کٹھور اتے پھر توں بھاوہین ہو چکے چہرے تے
کوئی بھاو نہیں جھلکدا۔
“پھر سنی باجوا اپنی جیب چوں پنج ہزار روپئے کڈھ کے

255

رپندر دے حوالے کردا ہے۔”
سوائے تھند دے، تیج وِیر دے اس کتھن اپر سارے چونک
پیندے ہن۔
“میں ٹھیک کیہا سنی صاحب؟”
“یا...بٹ...ہاؤ ڈو یو نو دس؟”
لگدا سی کہ ستی اینڈ پارٹی نے حالے تیج وِیر نال ہوئی
ملاقات دا اس کول خلاصہ نہیں کیتا سی۔
اسدے سوال نوں انسنیاں کردے تیج وِیر نے گل اگانہہ توری۔
“روپئے رپندر دے حوالے کر سنی باجوا بادستور اسے
کھڑکی راہیں باہر نکل کے، گرل نوں واپس اپنی جگہ تے
ٹکاؤندا ہے اتے اپنے پرانے روٹ 'توں دی گزردا ہویا، واپس اپنی
گڈی چ بیٹھ اتھوں چلا جادا ہے؛ اپنی آمد دے کوئی پونے کو
گھنٹے بعد۔”
“پر تیج وِیر! قتل دی گھٹنا دا بؤرا تاں توں دتا ہی نہیں؟ ایہی
تاں سینٹرل پوائنٹ اے اس ساری سٹوری چ ؟” گگن اسنوں
ٹوکدیاں بولیا۔
اینے نوں دروازہ ٹھیل کے، اپنے ہتھ چ اک فائل پھڑی، اک
سپاہی اندر آیا اتے فائل تھند دے حوالے کر، چپ چاپ پرط گیا۔
تھند نے بڑی گہہ نال فائل دے پنے پرتے اتے پہلاں توں ہی
بڑی اتسکتا نال اپنے ول دیکھ رہے تیج وِیر ول جھاک کے،
اسنے 'ہاں' دی مدرا چ سر ہلایا۔

256
تیج وِیر دے چہرے تے بڑے گہرے سنتوکھ دے بھاو
جھلکے۔
“توں صحیح کیہا گگن! ایہی تاں سینٹرل پوائنٹ ہے! میں اسے
پوائنٹ تے آ رہاں۔ تاں میں کہہ رہیا سی کہ سنی باجوا اپنی گڈی
چ بیٹھ اتھوں روانہ ہوندا ہے تاں اسدی روانگی توں ٹھیک پنج
منٹ بعد، اک دوسرا شخص پیدل چل کے چاردیواری تک پہنچدا
ہے اتے اسے روٹ نوں اختیار کردا ہویا، کندھ ٹپ کے رپندر دی
کھڑکی ساہمنے جا پجدا ہے۔ اپنی رٹین مطابق رپندر گرل دے پیچ
پہلاں ہی کس چکی ہندی ہے۔ پر پہلاں توں ہی اسدی اس رٹین
توں چنگی طرحاں واقف اوہ شخص، اپنی جیب چوں اک پیچکس
کڈھدا ہے اتے اسدی مدد نال پیچ کھول کے، گرل نوں اویں ہی
دیوار نال ٹکا کے، ہمیشہ دی طرحاں بناں اندروں چٹکنی لگی،
صرف ہلکی جیہی بھڑی ہوئی، کھڑکی نوں کھول کے اندر
پرویش کر جاندا ہے۔ اپنی روزانہ دی عادت دے فلسروپ رپندر
سون توں پہلاں اپنا ہیروئن دا انجکشن لے کے، اپنے جسم تے
کیول اک کھلی جیہی ٹی شرٹ پہن کے، نشے دی ترنگ وچ ڈبی
ہوئی بسترے تے لیٹی ہوندی ہے۔ مضبوط قد کاٹھی دا مالک اوہ
شخص ٹیبل کول پہنچ کے، ٹیبل اتے جھاڑو مارن وانگ ہتھ گھما
کے، اس اپر موجود ساریاں چیزاں نوں فرش تے گرا، ٹیبل خالی
کر لیندا ہے۔ ٹیبل دے ساہمنے پئی کرسی نوں گھڑیس کے اک
پاسے کر، اس بھاری بھرکم ٹیبل نوں اپنے مضبوط ہتھاں نال پھڑ

257
کے، پکھے دے ہیٹھاں تک گھڑیس لیندا ہے۔ پھر اس وزندار
کرسی نوں اٹھا کے ٹیبل دے اپر ٹکا، ٹیبل دے اتوں دی ہوندا ہویا،
اوہ کرسی تے جا چڑھدا ہے اتے اپنی جیب وچ پہلاں توں ہی
موجود اک پتلی نائیلون دی رسی کڈھ کے، اسدے اک سرے نوں
پکھے نال مضبوطی سہت بنھ، اسدے دوسرے سرے تے اک
پھندا تیار کردا ہے۔ پھر تھلے اتر کے اوہ کرسی نوں اٹھا کے اک
کونے وچ لڑھکا دیندا ہے اتے دین دنیاں توں بے خبر نشے دی
لور چ گواچی، ہلکے جہے وزن دی رپندر نوں بسترے توں
چک کے پہلاں ٹیبل تے لٹاؤندا ہے اتے پھر خود ٹیبل تے چڑھ
کے، رپندر نوں پھڑ کے سدھی حالت وچ کھڑی کردا ہے۔ پھر اک
ہتھ نال رپندر نوں سنبھالدا ہویا اوہ دوسرے ہتھ نال لٹکدی ہوئی
رسی دا پھندا رپندر دے گل وچ پا کے کس دیندا ہے۔ اس ساری
ہلجل دے فلسروپ اس وقت، رپندر دیاں گیان اندریاں ہلکیاں جہیاں
جاگرت ہوندیاں ہن اتے شاید اسنوں ماجرے دی کجھ کجھ سمجھ
پے جاندی ہے۔ اک قدرتی سبھاوک پرتیکرم دے فلسروپ اوہ
اپنے بچاء وچ اپنا ہتھ گھماؤندی ہے، اپنے دوویں ہتھ خالی نہ ہون
دی صورت چ ، قاتل اسدے کیتے اس اچانک ایکشن توں اپنے
آپ نوں بچا نہیں پاؤندا اتے رپندر دوارا اسدے چہرے ول گھمائے
سجے ہتھ دی انگوٹھے دے نال دی انگل دا نہوں، قاتل دی کھبی
گلھ تے گھروٹ ماردا گزر جاندا ہے۔ پر قاتل دا کم تاں پورا ہو
چکا سی۔ پھندا گردن وچ کسیا جا چکا سی۔ قاتل جھٹ ٹیبل توں

258
ہیٹھاں اتردا ہے اتے پھندے تے جھولدی رپندر دے پیراں
ہیٹھوں، جھٹکے نال ٹیبل گھڑیس لیندا ہے۔ اکو جھٹکے نال رپندر
دے گلے دی ہڈی ٹٹ جاندی ہے تے پلاں وچ ہی اسدی موت ہو
جاندی ہے۔ قاتل اپنے ککرم نوں انجام دے کے بڑی سہولت نال،
باقائدہ اسے طرحاں کھڑکی دے پلے ہلکے جہے بھڑا کے، گرل
نوں اپنی جگہ تے فٹ کرکے، اسے روٹ 'توں دی تردا بندا
ہے۔”
تیج وِیر نے اپنی تھیئری دا سماپن کیتا تاں سارے سروتیاں
دے چہریاں تے وکھو وکھرے بھاو سن، پر اوہناں چ اک تت
سانجھا سی، تے اوہ سی حیرانی دا۔
تیج وِیر دے بیان چوں اپنی بیٹی دی بھیانک موت دا منظر
ایوں ساکار ہوندا دیکھ، مسز ڈھلوں دیاں اکھاں چ ساؤن دی
جھڑی لگی ہوئی سی۔
ڈھلوں صاحب دیاں اکھاں چ شرم اتے غصے دا نال نال،
نمی وی جھلک رہی سی۔
سمی دے چہرے دی بھاوہینتا کتے کھنبھ لگا کے اڈ گئی سی
اتے اسدی جگہ اوہ تیج وِیر ول ایوں حیرانی نال دیکھ رہی سی،
جیویں کتے تیج وِیر دے سر تے سنگ اگ آئے ہون۔
“تیرے کہن دا مطلب بئی قاتل سنی باجوا نہیں، بلکہ کوئی ہور
اے؟” گہری حیرانی چ ڈبے گگن نے جیویں تیج وِیر نوں نہیں،
سگوں اپنے آپ نوں ہی سوال پایا ہووے، “پر تینوں ایہہ سبھ

259
کیویں پتہ لگیا؟ اسدا مطلب کہ قاتل پہلاں ہی گرفتار ہو چکیا؟ تے
اوہ اپنے مونہوں قبول وی کر چکیا ایہہ سبھ؟ آخر اوہ ہے کون؟”
واہو داہی، گگن کئی سوال داغ گیا۔
“نہیں گگن! قاتل حالے گرفتار تاں نہیں ہویا، پر ہن گرفتار وی
ہوئےگا تے اپنے مونہوں سبھ قبولےگا وی۔”
“پر اوہ ہے کتھے؟”
“قاتل ایسے کمرے اندر موجود ہے گگن، ساڈے این درمیان!”
تیج وِیر نے جیویں بمب چھڈیا۔
پل دی پل سبھ اواک رہ گئے۔
کیول تھند دا چہرہ شانت سی۔
الجھن بھریاں نظراں نال اک دوسرے ول جھاتی مار، ڈھلوں
دمپتی دیاں نظراں منتری صاحب تے جا ٹکیاں۔
ہچکچاؤندے سنی باجوا نے وی اپنے باپ ول سر گھمایا۔
منتری صاحب نوں اک پل تاں کجھ پتہ ہی نہ لگا۔
پھر اوہناں دیاں نظراں دا منتو پڑھ، وزیر صاحب دا پارا
ستویں اسمان تے جا چڑھیا۔
غصے دی ادھکتا دے کارن، اک پل تاں منتری صاحب دے
مونہوں بول تک نہ پھٹیا۔
پھر منتری صاحب دے فٹ پین توں پہلاں ہی، تیج وِیر بول
اٹھیا۔
“کام ڈاؤن منسٹر صاحب! میں قاتل دا ناں تاں حالے دسیا ہی

260

نہیں! سو حاضرین! ...”
اپنی سر چ بھرپور ناٹکی رنگ بھردا ہویا، تیج وِیر بلند آواز
چ گرجیا۔
“...قاتل کوئی ہور نہیں بلکہ...ایہہ ہے!”
تیج وِیر نے مضبوطی نال جس دشا ول انگلی اٹھائی، اسدا
نشانہ سمی سی۔
کمرے چ سناٹا چھا گیا۔
سمی دے سر تے جیویں سو گھڑے پانی دے ڈلھ گئے۔
اوہ کرسی تے بیٹھی بیٹھی سن ہو گئی۔
چہرہ اک دم پیلا پے گیا۔
ڈھلوں صاحب دا پورے دا پورا دماغ چکر کھا گیا۔
کجھ پل بعد سکتے دی حالت چوں باہر نکلدی سمی، کچی
جیہی سر چ تھند نوں سنبودھت ہوئی۔
“ا اٹس آل ربش! سبھ کوری بکواس! ایہہ بندہ فالتو بکواس کر
کے میرے سر الزام مڑھی جا رہیا۔ قاتل تاں تہاڈے ساہمنے بیٹھا۔
اسنوں تاں تسیں چھڈتا! ہن ایہہ بندہ الزام میرے متھے مڑھ کے،
مینوں پھساؤنا چاہندا۔ انسپکٹر صاحب! تسیں کیوں اس بندے نوں
بکواس کرن دے رہے اوں؟ رووکو اسنوں!”
“ایہہ بکواس نہیں میڈم، حقیقت اے! تے اس گل نوں تہاڈے
توں بہتر ہور کوئی نہیں جاندا!” جواب تیج وِیر نے دتا۔
تھند چپ چاپ سمی ول تکھیاں نظراں گڈی بیٹھا رہیا۔

261
“پر انسپکٹر صاحب! اس بندے نے جو کیہا سبھ ہوائی گلاں
نیں۔ سبھ اسدے ڈرٹی مائینڈ دی پیداوار۔ اسنوں کہو کہ اسنے جو
کیہا، اوہ ثابت کرکے دکھائے!”
کافی حد تک سنبھل چکی سمی ایتکیں زخمی شیرنی وانگوں
غرضی۔
“جویں تہاڈی آگیا میڈم!” اپنی سر دا ناٹکی رنگ قایم رکھدا
ہویا تیج وِیر، بلند آواز چ بولیا، “تہاڈا ایہہ چاء وی لاہ دنا!”
'ایہہ اینی ناٹکبازی جیہی کیوں کری جا رہیا پتندر؟'
گگن نوں تیج وِیر دا ایوں ووہار کرنا سمجھ نہیں آ رہیا سی۔
تیج وِیر نے تھند نوں اشارہ کیتا تاں تھند نے آفس ٹیبل تے
پئی گھنٹی تے ہتھ ماریا۔
باہروں دروازہ کھلیا تے 'بڑے میاں' نے اندر پرویش کیتا۔
“بڑے میاں! آپ قتل کی رات سنی باجوا کے بعد آنے والے
شخص کو پہچان سکتے ہیں؟”
اکدم مختصر سوال۔
“جی ہزور! مینے چہرہ تو نہیں دیکھا، مگر ڈیل ڈول اور چال
ڈھال سے میلوں دور سے بھی پہچان سکتا ہوں۔”
“کیا آپنے اس شخص کو بعد میں کبھی دیکھا؟”
“جی ہاں! ابھی ابھی بارامدے میں میرے سامنے سے گزرا
ہے!”
“کیا وو اسی کمرے موجود ہے؟”

262

“جی ہاں! یہی موہترما تو ہیں وہ!”
'بڑے میاں' دی اٹھی انگلی دا اشارہ سمی ول سی۔
“بکواس!” سمی دے مونہوں نکلیا۔
'بڑے میاں' دی گواہی دا اس اتے کوئی خاص اثر نہ ہویا۔
تیج وِیر نے پھر اشارہ کیتا۔
تھند نے پھر گھنٹی وجائی۔
اس وار آؤن والی کسم سی۔
کسم ول دیکھ کے سمی نوں حیرانی جیہی تاں ضرور ہوئی،
پر اسدی آمد پچھے چھپیا مقصد اسدی سمجھ نہ آیا۔
“میڈم! ایہناں نوں تاں پچھاندے ہی ہوووگے؟” تیج وِیر دا سوال
سمی نوں سی۔
“ہاں۔”
“حاضرین! کسم رپندر دی روم میٹ سی جو تقریباً تن مہینے
پہلاں ہی ہوسٹل اتے کالج، دونوں چھڈ چکی ہے۔ سمی دے اکثر
ہوسٹل چ ایہناں دے روم وچ رات گزارن کارن، ایہہ اک دوجی
توں بھلی بھانتی واقف نیں۔ میں کجھ غلط تاں نہیں کیہا میڈم؟”
“نہیں۔”
“کسم! تہانوں اس گل دا علم سی کہ رپندر ڈرگز لیندی سی؟”
“ہاں جی!”
“کی تسیں ایہہ وی جاندے ہو کہ رپندر نوں اوہ ڈرگز، کتھوں
ملدے سن؟”

263
تیج وِیر دے اس سوال نے سمی نوں بری طرحاں چونکا دتا۔
تھند دیاں پینیاں نظراں اسے اپر ٹکیاں ہوئیاں سن۔
“ہاں جی!” کسم دے شبداں چ پورن درڑتا سی۔
“تاں پھر رپندر نوں ڈرگز سپلائی کرن والے اس سورس دا
ناں کیہ ہے؟”
“سمی۔” کسم نے بے جھجھک آکھیا۔
سمی دے پیراں تھلیوں زمین نکل گئی۔
ڈھلوں دمپتی وچاری سن جیہی ہو گئی۔
“تہانوں اس گل دا کیویں پتہ لگا کسم؟”
“سر میں آپ اپنیاں اکھاں نال دیکھیا، اسنوں رپندر نوں ڈرگز
پھڑاؤندے ہوئے۔ ایہہ سبھ دیکھ کے میں بہت ڈر گئی سی سر!
ایسے لئی میں ہوسٹل وی چھڈ دتا اتے کالج وی!”
'ایہہ بندہ کہ جن بھوتن! کیویں لبھ لیایا اسنوں؟'
گگن تیج وِیر دے اک اک خلاصے توں اسچرجچکت ہو رہیا
سی۔
“پر اسدا ڈرگز نال کیہ لینا دینا؟ ایہہ بھلاں رپندر نوں کیوں
ڈرگز دین لگی؟” ڈھلوں صاحب توں پچھے بناں رہ نہ ہویا۔
“وجہ تاں ایہہ خود مونہوں بیان کرے گی ڈھلوں صاحب! پر
اک گل شاید تہانوں نہیں پتہ، کہ ایہہ خود ڈرگ ایڈکٹ اے۔ تہانوں
تاں ایہہ وی نہیں پتہ ہونا کہ چھ مہینے پہلاں، ایہہ اپنے کالج توں
ایسے وجہ نال ریسٹیکیٹ تک ہو چکی اے!”

264
تیج وِیر دے اس خلاصے تے ڈھلوں صاحب دیاں اکھاں
حیرانی نال پھٹیاں رہ گئی۔
“آئی ڈونٹ بلیو دس!” ڈھلوں صاحب جیویں کسے کھوہ چوں
بولے۔
“میڈم! اینی گرمی چ پوریاں باہاں والا ٹریک سوٹ پایا تسیں!
ذرا اپنیاں آستیناں ہی چڑھا لؤ!”
سمی نے اجیہی کوئی کوشش نہیں کیتی۔
تھند دے سختی نال زور دین تے جدوں اسنے مجبوری وس
آستیناں چڑھائیاں، تاں اسدیاں باہاں تے انجکشن دیاں سوئیاں دے
بے شمار نشان سن۔
“گگن، تینوں یاد اے، میڈم نال ہوئی پہلی ملاقات دوران ایہناں
دیاں حرکتاں دی؟ اس ویلے طلب لگی ہوئی سی میڈم نوں، پر ایہہ
گل مینوں فوراً سمجھ نہ آئی، رتا ٹھہر کے آئی۔”
'ایہہ تاں پتندر شرلاک ہومز دے وی کھنبھ کتری جاندا!'
“پر اس نال ایہہ ثابت تاں نیں ہندا، بئی رپندر دا قتل میں کیتا؟”
تیج وِیر نے اپنی جیب وچ ہتھ پا کے، اک پتلی نائیلون دی
رسی باہر کڈھی۔
ایہہ رسی ہو بہو اس رسی ورگی سی، جو آلہ قتل سی۔
“اس رسی نوں پچھاندے اوں میڈم؟”
“نہیں۔”
تیج وِیر دی ایہہ حرکت اسدے سمجھ نہ آئی۔

265
“ایہہ رسی میں کتھوں خریدی اے، جاننا نہیں چاہونگے میڈم؟”
سمی دے دل چ ڈونگھا ہول پیا۔
“چلو، میں ہی دس دناں! ایہہ رسی میں تہاڈے من پسند
'کیفٹریا' دی ہیٹھلی منزل چ کھلے ہارڈویئر سٹور توں خریدی
اے!” تیج وِیر نے بڑی رہسمئی سر چ آکھیا۔
سمی دا دل بیٹھ گیا۔
تیج وِیر نے تھند نوں پھر اشارہ کیتا۔
پر اس وار گھنٹی نہیں کھڑکی۔
تھند دا ہتھ گھنٹی دی دشا ول نہ جا کے، اپنے آفس ٹیبل دی
دراز تے جا پیا۔
اسنے چپ چاپ دراز وچوں پولیتھین دا اک سیل بند لفافہ برآمد
کیتا اتے سمی دے ساہمنے رکھ دتا۔
اس سیلبند لفافے اندر اوہی پیچکس سی، جو چاردیواری کولوں
برآمد ہویا سی۔
“چلو رسی نوں نہ صحیح، اس پیچکس نوں تاں ضرور
پچھاندے ہوووگے؟ آخر تہاڈا ہی تاں ہے!”
اسنے بڑی حیرانی نال مونہہ اُتانہہ چکیا۔
“تہاڈی جانکاری لئی دسدیاں کہ ایہہ پولیس نوں اتھوں برآمد
ہویا، جتھے تسیں بے دھیانی نال اپنی جیبوں سٹ آئے سی! نہیں
سمجھے؟ جدوں قتل کرکے جاندے سمیں تسیں چاردیواری ٹپن
لگے سی! یاد آیا؟”

266

انکار کرن لئی اسدے مونہوں بول نہ پھٹیا۔
“ویسے اک ہور راز دی گل دس دنا!” تیج وِیر نے اگے
جھکدیاں اپنی سر نوں بڑا ہی رہسمئی بناؤندیاں آکھیا، “اس اپر
تہاڈیاں انگلاں دے نشان وی نے!”
“او انگلاں دے نشان؟”
“جی ہاں، میڈم جی! جس گلاس چ آؤندے سار ہی تسیں پانی
پیتا، اس اپروں اٹھائے تہاڈے فنگر پرٹز نوں، اس پیچکس توں
اٹھائے فنگر پرنٹز نال میچ کیتا جا چکا اے تے رپورٹ...پازٹو
اے!”
سمی دے سارے کس بل نکل گئے، تے اوہ نڈھال جیہی ہو،
کرسی تے ڈھیری ہو گئی۔
'تاں ایہہ سی سپاہی دی مستعدی دا راز!'
گگن جیویں جادو دا کھیل دیکھ رہیا سی۔
“ایہہ وی دس دیاں کہ آلائے کتلئے رسی اتے ایہہ پیچکس،
تسیں قتل دی واردات والے دن، اسے ہارڈویئر سٹور توں خریدے
سن، جس بارے میں گل کر رہیا سی۔ اس سٹور دے مالک نوں
بڑی چنگی طرحاں یاد اے، کہ ایہہ سامان اسنے کسنوں ویچیا
سی، تے اسنے بڑے صاف صاف شبداں چ اس گراہک وجوں،
تہاڈی سکابند شناخت کیتی اے میڈم!” تیج وِیر نے بڑے ڈرامائی
انداز چ ، اک اک شبد اپر زور دندیاں آکھیا۔
رہی سہی قصر وی پوری ہو گئی سی۔

267
اندروں اندریں پوری طرحاں ٹٹ چکی سمی دیاں اکھاں چوں،
دو موٹے موٹے ہنجوآں دیاں بونداں، اسدیاں گلھاں تے ڈگ کے
ہیٹھاں نوں وہ تریاں۔
“چ چ چ! دیکھو میڈم، تہاڈے اتھرواں نے تاں تہاڈی گلھ تے
لگی بینڈیج ہی خراب کر دتی! ویسے ایہہ بینڈیج کیوں لگائی اے
تسیں؟ کوئی چوٹ لگ گئی سی؟ جاں کوئی جھریٹ؟ چ چ چ!
رپندر دے نیلز سی ہی بڑے شارپ! ہے نہ؟ تہاڈے چہرے دی
چمڑی اتے خون دے سینپل وی اوہناں چ ہی پھسے رہ گئے۔ پر
فکر دی کوئی گل نہیں، پولیس نے بڑے سنبھال کے رکھے ہوئے
نیں!”
تیج وِیر دے وئنگاتمک ات کٹھور الفاز پورے کمرے چ
گونجے۔
کھیروں کھیروں ہو چکی سمی نے پناہ منگدیاں نظراں نال تیج
وِیر ول دیکھیا۔
“اٹس اوور سمی! اٹس آل اوور!”
رتا دھیمی، پر نرنائک سر۔
اسنے اک گہری ہچکی لئی اتے اپنیاں اکھاں تے ہتھ رکھ،
کرسی تے بیٹھی بیٹھی ہی، ساہمنے ٹیبل تے ڈھیری ہو کے،
ہچکیاں بھرن لگ پئی۔
تیج وِیر اپنی کرسی 'توں اٹھ کے اسدے پچھے جا کھلویا۔
اسنے ہلکے جہے اپنے دونوں ہتھ اسدے موڈھیاں تے

268
رکھے، اتے اسدے کن کول مونہہ جھکا کے، بڑی نرم سر چ
آکھیا۔
“اپنا غناہ قبول کر لے سمی! ایوں شاید قانون نوں تیرے تے
کجھ رحم آ جائے...تے شاید، رب نوں وی!”
اوہ ٹیبل تے سر رکھی، بھباں مار مار کے رو پئی۔

*****

269
سمی نے بناں کسے حجت دے اپنے جرم دا اقبال کر لیا۔
اپنے اقبالیا بیان وچ قتل دی وجہ اسنے رپندر پرتی اپنی ایرکھا
دی پربل بھاونا نوں درسایا۔ اسنوں ڈھلوں پریوار وچ کدے وی اک
بیٹی دا درجہ پراپت نہ ہویا، جدکہ رپندر اپنے ماں باپ دیاں اکھاں
دا تارہ سی۔ ڈھلوں صاحب دیاں نظراں چ شروع توں ہی سمی
دیاں حرکتاں وچ 'کلاس' نہیں سی۔ چھوٹی عمرے ہی اپنے ماں
باپ کھو چکی سمی، ڈھلوں صاحب دے گھر آ کے وی اک اناتھ
دی طرحاں ہی پلی۔ ڈھلوں صاحب دیاں نظراں چ اوہ محض اک
ذمہ واری سی، جو مجبوری وس اوہناں دے گل آ پئی سی۔
بچپن توں ہی اندروں اندریں وہُ گھولدی سمی دے سبھاء چ
اکھڑپنا ودھدا ہی گیا، اتے اس نال اوہ ڈھلوں صاحب دیاں نظراں
چ لگاتار گردی گئی۔ جدکہ رپندر ہمیشہ توں ہی اپنے ماں باپ دی
چہیتی بنی رہی۔ ہولی ہولی سمی دے دماغ چ ایہہ گل گھر کر
گئی کہ رپندر دی وجہ کرکے ہی ڈھلوں دمپتی نوں اسدی لوڑ
محسوس نہیں ہوندی۔ جے اسنوں ڈھلوں پریوار وچ اپنا درجہ
ودھاؤنا ہے تاں رپندر دا درجہ گھٹاؤنا پئے گا۔ پر اسدی کوئی
پیش نہیں چل رہی سی۔ اپروں اپریں پیار جتاؤندی پر اندروں
اندریں وہُ گھولدی سمی، اپنی اس زہری مانسکتا دے پربھاو ہیٹھ
ڈرگز لین لگ پئی۔
رپندر نوں ڈرگز دی لط لگاؤن پچھے اسدا دوہرا مقصد حل
ہوندا سی۔ اک تاں اس طرحاں نال ڈرگز اپر ہون والا خرچہ اوہ

270
رپندر توں وصول کر سکدی سی، اس نال ودھدے خرچیاں دے
مدنظر پریوار دی گاج وی رپندر اپر ہی ڈگدی اتے دوسرا اس نال
رپندر اپنے پریوار توں دور ہو جاندی۔
رپندر پہلاں پہلاں اپنے پریوار توں دور تاں نہ ہوئی، پر
اسدے ذریعے اوہناں دی نشیبازی دے خرچے بے روک ٹوکوک
چلدے رہے۔
حالاتاں نے کروٹ اوس ویلے بدلی جدوں رپندر دا داخلہ
ایس.بی.ایس کالج چ ہو گیا اتے اوہ ہوسٹل چ رہن لئی لدھیانے
چلی گئی۔ ویسے تاں اس طرحاں ہون نال سمی سگوں خوش ہوئی
کہ ہن رپندر اپنے ماں باپ توں دور رہےگی۔ انج سوچن نال
اندروں اندریں اسدے ایرکھا بھرے من نوں بڑی تسکین حاصل
ہندی۔
پر پھر اک نویں سمسیا آ کھڑی ہوئی۔

271
ڈھلوں صاحب نے رپندر توں خرچے دا حساب کتاب لینا
شروع کر دتا۔ اوہناں دا مننا سی کہ ایوں گھروں دور ہوسٹل چ
رہندی کڑی اپنی حد چ رہیگی۔ ڈھلوں صاحب دا ایہہ قدم
سدھارن حالاتاں وچ تاں اکدم درست سی، دور اندیشی والا سی، پر
اوہناں دا ایہی قدم رپندر دے نیتک پتن دی بنیاد ہو نبڑیا۔
ڈرگز لئی خرچہ بند ہو گیا۔ پر سمی دے خرافاتی دماغ نے
اسدا وی توڑ لبھ لیا۔ اس وار وی اسنے اک تیر نال دو نشانے
لگاؤن دی سوچی۔
اسنے رپندر نوں ڈرگز دینے بند کر دتے۔ جدوں رپندر طلب
دی ماری اسدے پیریں ڈگ گڑگڑاؤن دی حالت چ جا پہنچی تاں
رپندر نوں پیسے حاصل کرن لئی، اس نے اس ات گھناؤنے
رستے دی دس پائی۔ پہلاں تاں رپندر نے پرزور شبداں وچ انکار
کیتا پر جلدی ہی اس نامراد نشے دی توڑ نے اسنوں نفسیاتی اتے
جسمانی طور تے بلکل توڑ کے رکھ دتا۔ ڈرگز دی مار ہیٹھ آئی
رپندر نے آخرکار اس ضلالت دے چکڑبھرے رستے تے پیر
رکھن دا فیصلہ کر لیا، جس بارے کدے اوہ سپنے وچ وی نہیں
سوچ سکدی سی۔
خوقسمتی آکھو جاں بدقسمتی، بڑی چھیتی ہی اسدا ٹاکرا سنی
اینڈ پارٹی نال ہو گیا۔ سودیبازی طے ہو گئی۔ چاراں دوستاں دا
کھان پین تے موج میلہ سانجھا سی، سو اوہ چاروں اسدے ریگلر
کسٹمر بن گئے۔ اوہناں چار امیرزادیاں توں اسدی پیسے دی لوڑ

272
دی بھرپور پورتی ہون لگ پئی، سو کسے ہور نال سودیبازی کرن
دی نوبت نہ آئی۔ آخر ایہہ ذلیل کم اسدی مجبوری سی نہ کہ شوق۔
اس گھناؤنے کم دے نتیجے طور رپندر دی نشہ پورتی تاں
ہون لگ پئی سی پر اس نیتک پتن صدقہ اوہ اپنیاں ہی نظراں
وچوں ڈگ چکی سی۔ انترمکھی پرورتی دھارن کر، اوہ اپنے آپ
وچ ہی سمٹ کے رہ گئی۔ اس نوں اپنے آپ توں نفرت ہون لگ
پئی سی۔ اسدی اس حالت نوں دیکھ، سمی اندر ہی اندر خوش ہندی
رہندی۔
رپندر نوں اپنے وجود نال اس قدر گھرنا ہو گئی سی کہ اوہ
ساری دنیاں 'توں مونہہ چھپا کے رہن دی کوشش کردی۔ اتھوں
تک کہ اوہ اپنے ماں باپ دے ساہمنے جان دا وی ہیاں نہ جٹا
پاؤندی۔ اوہناں توں کنی کتراؤن دی ہر ممکن کوشش کردی۔

273
نفرت اتے ایرکھا دی ماری سمی نے اپنے نال نال اس معصوم
دی زندگی وی تباہ کر دتی سی۔
موقع دیکھ سمی نے وی ہولی ہولی رپندر دے ووہار چ آئی
اس تبدیلی توں حیران پریشان، ڈھلوں دمپتی دے کناں چ ایہہ
پاؤنا شروع کر دتا کہ رپندر اوہناں توں اس کرکے دور ہو رہی
ہے، کیونکہ اوہ اپنے باپ دی سختی پسند طبیعت کارن، اس نال
سخت نفرت کردی ہے۔ انج آکھ کے اوہ اک طرحاں نال اپنے من
دی نفرت ہی ظاہر کر رہی سی۔ وکرت مانسکتا دی شکار اس
کڑی نوں اس وچوں وی اک عجیب جیہا سواد ملدا۔
حالاتاں نے پھر کروٹ لئی جدوں مسز ڈھلوں نے رپندر نال
ویاہ دی گل چھیڑی۔ ظاہرا طور تے حامی بھر کے رپندر نے
اپنی دن ب دن نگھردی جا رہی حالت نوں دیکھ کے ایہہ فیصلہ
کر لیا، کہ اوہ اپنی اس حالت بارے اپنے ماں باپ نوں سبھ کجھ
دس دیویگی۔ ایہہ سوچ کے اسنے بالکل صحیح فیصلہ کیتا سی،
پر غلطی اوہ ایہہ کر بیٹھی کہ اپنی اس نیت بارے اسنے سمی نوں
سبھ کجھ دس دتا۔
رپندر دے مونہوں ایہہ سبھ سندیاں سار ہی سمی دے پیراں
ہیٹھوں زمین نکل گئی۔ اپنی ساری منصوبہ بندی اسنوں تاش دے
پتیاں نال بنے گھر وانگ، ہوا دے اس اکو بلے صدقہ کھلر کے
ڈگدی نظر آئی۔ اسدی بربادی وچ ہن رپندر دی اپنے آپ ماں باپ
نال صرف اک ملاقات دا فاصلا باقی سی۔جلدی ہی، سگوں بہت

274
جلدی ہی اسنوں کوئی ٹھوس قدم چکن دا فیصلہ کرنا پینا سی۔
اسنے رپندر دا قتل کرن دا فیصلہ کر لیا۔
اس لئی وی اسنے اپنی عادت مطابق اپنے ولوں اک دو پرتی،
فول پروف پلان بنایا۔ اسدی یوجنا مطابق پہلاں تاں رپندر دی موت
اک خدکشی ظاہر ہندی، پر جے قتل ہون دا شک وی پیندا تاں سارا
الزام سنی دے سر تے پے جاندا۔ اتھے ستی دی ایہہ گل اکدم
ڈھکدی سی، کہ جے قتل دی رات سنی دی بجائے اوہناں تناں
وچوں کوئی ہور گیا ہندا، تاں بلی دا بکرا اوہ بندا۔ سنی اینڈ پارٹی
دے روٹ دی اسنوں پوری جانکاری سی تے اوہناں دی آمد دے
تاریخے دی وی۔ آخر اس معاملے وچ رپندر دی اکلوتی رازدار
جو سی اوہ۔
سنی دی طے شدہ آمد دے پروگرام دی جانکاری رپندر توں
کڈھواؤنی معمولی جیہا کم سی۔ واردات والے دن کبڈی میچ دا
بہانہ لگا کے، 'ٹوپے والا ٹریک سوٹ' پا اوہ رائے کوٹ توں
سدھی لدھیانے آ پہنچی۔ سنی دی آمد دے طے شدہ وقت توں پہلاں
ہی، اوہ لک کے سنی دے آؤن دا انتظار کردی رہی۔ ساری سکیم
اسدے دماغ چ پہلاں ہی سی، سو رائے کوٹ توں آؤندے وقت
اوہ رسی اتے پیچکس پہلاں ہی خرید کے لے آئی سی۔ اس
سنبندھی اسنے ایہہ لاپرواہی دکھائی کہ اسنے سامان اس دوکان
توں خریدیا، جتھوں اسدی شناخت ہو سکدی سی، پر اسنوں تاں پکا
یقین سی کہ شک دی سوئی اسدی دشا ول گھم ہی نہیں سکدی۔

275
قتل دی واردات بارے تیج وِیر دی تھیئری اک دوک گلاں نوں
چھڈ کے، بالکل سٹیک بیٹھی سی۔ اک تاں ایہہ کہ سنی دے جان
توں بعد رپندر نے گرل فٹ کر کے کھڑکی اندروں بند کر لئی
سی۔ سو گرل اتار کے سمی نوں مجبوراً کھڑکی کھڑکا کے
کھلواؤنی پئی سی۔ سمی نوں اس طرحاں اس روٹ راہیں آیا دیکھ
کے رپندر بہت حیران ہوئی سی۔ دوسری گل ایہہ کہ اسدی گلھ
تے گھروٹ رپندر نے اسدے پھندا لگاؤن سمیں نہیں وڈھیا سی۔
دراصل اپنی سدھارن ڈوز صدقہ رپندر نیم بے ہوشی دی حالت وچ
نہیں سی، ہاں نشے دی ترنگ وچ ضرور سی۔ سو کھڑکی کھول
کے اوہ پھر بسترے تے لٹ گئی اتے اکھاں بند کر کے سمی
نوں اسدے ایوں آؤن بارے پرشن پچھن لگ پئی۔ اینے نوں پہلاں
توں ہی سوچی بیٹھی سمی نے موقع پا کے، اسنوں اک ہلکی ڈوز
دا انجیکشن ہور لگا دتا۔ نشے دی حالت چ بانہہ چ سوئی چبھن
تے رپندر نے ہتھ گھمایا تاں اسدا نہوں اس اپر جھکی ہوئی سمی
دی کھبی گلھ تے جا لگا، اتے گھروٹ وڈھیا گیا۔
قتل کرکے جاندے سمیں اوہ رپندر دا ڈرگز نال سنبندھت سارا
سامان اتے سنی دوارا رپندر نوں دتے گئے پنج ہزار روپئے وی
اپنے نال لجانا نہ بھلی۔ اسے لئی کمرے وچوں نہ ہی ڈرگز اتے نہ
ہی اوہ پنج ہزار روپئے ہی برآمد ہوئے۔
پیچکس ڈگن دا اسنوں بہت دیر بعد پتہ لگا، پر کتھے ڈگا؟ اسدا
اسنوں کوئی علم نہیں سی۔

276
گگن دے پچھن تے کہ تیج وِیر نوں سمی تے “شک کیویں
ہویا؟” دے جواب وچ تیج وِیر نے دسیا کہ سنی دے بیان اتے ستی
دے خلاصے توں ایہہ ثابت ہون تے ، کہ سنی دا رپندر نال
کوئی سیریئس افیئر ہے ہی نہیں سی، اسدے دماغ دی گھنٹی وجی
کہ سمی نے سنی دے بارے ایہہ غلط جانکاری تیج وِیر اتے گگن
نوں کیوں سرکائی؟ اسدا ایہہ دعویٰ کہ “پہلاں تاں رپندر نوں اپنے
جھوٹھے پیار دے جال چ پھسا کے کھیہہ خراب کیتا، نشے تے
لا دتا، تے جدوں نبھاؤن دی واری آئی تاں پیر تے آ کے مکر
گیا کمینہ۔” کوری گپ ثابت ہویا تاں اسدے اس جھوٹھ دی وجہ
سمجھن وچ تیج وِیر نوں بہتی دیر نہ لگی۔ اسدا ایہہ کورا جھوٹھ
ہی اس اپر شک دی پکی بنیاد سدھ ہویا۔ “ایہہ کارنامہ سنی دا نہیں
بلکہ کسے ہور دا اے” دا احساس تاں اسنوں سنی دی گرفتاری
توں بعد، تھند نال ہوئی اوہناں دی ملاقات سمیں ہی ہو گیا سی، پر
ستی ایڈ پارٹی نال ہوئی ملاقات نے ایہہ شک یقین وچ بدل دتا۔
ستی دا کہنا بالکل ٹھیک سی کہ سنی کول قتل دی کوئی وجہ ہی
نہیں سی، اتے بناں کسے موٹو دے، کوئی ایوں یوجنابدھ تاریخے
نال قتل کرے، ممکن نہیں لگدا سی۔ ستی دے بیان دی گواہی،
رپندر نال کھچیاں اوہناں دیاں تصویراں اتے 'بڑے میاں' دوارا
کیتی 'پنج پانڈواں' دی کتھا ہی پا رہی سی۔ ہن شک دی سوئی اس
رہس مئی 'پنجویں پانڈو' ول مڑ گئی سی۔ ستی اینڈ پارٹی دے جان
مگروں جد تیج وِیر نے ساریاں گھٹناواں ول گہری پچھل جھات

277
ماری تاں اسدے مارے جھوٹھ سمیت کئی نقطے ایسے سن، جو
سمی دی طرف اشارہ کر رہے سن۔ تیج وِیر نوں اسے رات ایہہ
شک ہون لگ پیا کہ ہووے نہ تاں 'بڑے میاں' دے بیان کیتے
“پہلوانوں جیسی کد کاٹھی والا تھا صاحب۔ ایکدم مست ہاتھی
جیسی چال تھی اسکی۔” والا “وہ جو صبح صبح پہن کر دوڑتے
ہیں نہ؟ ووہی لباس پہنا تھا اسنے بابو صاحب!” پائی اوہ 'پنجواں
پانڈو' رہس مئی شخص ضرور “جُثا دیکھیا اوہدا؟” “قد کاٹھی
دیکھ،” “نہ کسے اینگل توں لگدی آ بئی زنانی ذات آ ایہہ؟”
“چال نی دیکھی مستانی دی؟” والی کبڈی دی 'آل راؤنڈر'
سمی ہی سی۔
“پر شوالک دیاں پہاڑیاں دی سیر کرن دی کیویں سجھی؟” دا
جواب دیندیاں تیج وِیر نے آکھیا کہ رپندر دی ہوسٹل چھڈ چکی
روم میٹ کڑی اک ایسی کڑی سی، جس ول کسے دا دھیان نہیں
گیا سی۔ اسدا پتہ ہوسٹل وچ فون کرکے اسے رات تیج وِیر نے
پراپت کر لیا سی۔ گڑھی مانسووال دا لما سفر اسنے نانہہ برابر
آس لے کے ہی کیتا سی، پر اسدا ایہہ تکا اکدم صحیح نشانے تے
بیٹھیا تیر ثابت ہویا۔ کسم دے بیان نے تیج وِیر دے سمی اپرلے
شک نوں یقین وچ بدل دتا۔ اسے توں پتہ چلیا کہ سمی سدھار کالج
پڑھدی سی۔ سدھار کالج دے پرنسپل صاحب نے اپار سہیوگ دا
پردرشن کردے ہوئے، ہیڈ کلرک توں کڈھوا کے سمی بابت ایہہ
جانکاری دتی، کہ سمی ڈرگز لین دے دوش وچ چھ مہینے پہلاں

278
ہی کالج 'توں ریسٹیکیٹ کیتی جا چکی ہے۔ ہارڈویئر سٹور دا پھیرا
وی تیج وِیر دے کہن دے مطابق دور دی ہی کوڈی سی، پر بڑے
کم دی ثابت ہوئی۔ تیج وِیر دے بیان کیتے ہولیئے اپر نہ صرف
ہارڈویئر سٹور دے مالک نیے پکی موہر لگائی، سگوں اوہ تاں
سمی نوں نجی طور تے ڈھلوں پریوار دے اک ممبر وجوں
پچھاندا وی سی۔
اس دن تیج وِیر نے جنے تکے مارے، سبھ تیر سدھ ہوئے۔
تھند دے آفس وچ تیج وِیر ولوں کیتی 'ڈرامیبازی' دا منتو تاں
گگن ہن تک سمجھ ہی چکا سی، کہ ایہہ سبھ ڈرامہ رچیا ہی ایسے
لئی گیا سی، تاں کہ سمی دے اپر اینا کو منووگیانک دباء بنا دتا
جاوے، کہ اوہ اپنا اقبالیا بیان دین لئی مجبور ہو جاوے۔
اینے الجھے ہوئے کیس نوں نہ صرف واردات دے چار دن
دے اندر اندر ہی سلجھا لین، سگوں قاتل نوں اقبالیا بیان سہت
گرفتار وی کر لین دی عوض چ ، پورے پولیس ڈپارٹمنٹ وچ
تھند دی خوب واہ واہی ہوئی۔
تیج وِیر دا دعویٰ صحیح ثابت ہویا سی۔
اس لئی تھند نے اسدا تہے دل توں شکریہ ادا کیتا۔
انی ایکسکلوسو سٹوری کرن تے تیج وِیر دی کارگزاری
پوری صحافی برادری چ خوب چرچہ دا وشا بنی۔
تیج وِیر اپنی نوکری دی پہلی اسائنمنٹ وچ ہی، 'روزانہ
خبرناما' دی سٹار اٹریکشن بن گیا سی۔

279
بھوگل صاحب نے اسدے اس کارنامے لئی اسدی خوب پٹھ
ٹھوکی اتے گگن وی اوہناں دی پرشنسا دا پاتر بنیا۔
سردول سنگھ دی بھیانک موت دی خبر نوں اخباراں وچ
آخری پنے دے حاشیے تے ، کل ملا کے کیول چار سطراں
نصیب ہوئیاں۔
گگن دے ایہہ کہن تے کہ “ایہو جہے دے مرن تے تاں
سرکار نوں لڈو ونڈنے چاہیدے نے!” تیج وِیر نے کیہا کہ “نہیں
یار! 'دشمن مرے دی خوشی نہ کریئے، سجناں وی مر جانا'۔
جیہڑا مر ہی گیا، اس نوں کیہ نندنا؟”
منتری صاحب دی طرفوں پھلاں دا وڈا سارا گلدستہ لے کے،
سنی باجوا آپ ستی اینڈ پارٹی سہت اسدے فلیٹ چ پدھاریا۔
“نو ہارڈ فیلنگز برو!” کہندیاں اسنے دلوں اپنے ووہار لئی
معافی منگی۔ آخرکار تیج وِیر دی وجہ کرکے ہی تاں اوہ اس
سارے چکر چوں باہر نکل پایا سی۔
“بائی! زندگی چ جدوں مرضی 'واج مار لئیں، تیرے دوجے
ساہ لین توں پہلاں، ستی تیرے ساہمنے کھڑا ہوؤُ! کیہ سمجھیا؟”
آکھ ستی ایتکیں جپھی پا کے تیج وِیر نوں ملیا۔
“دیکھیا بائی جی؟ میں کیہا سی نہ بئی نر بندہ، نر!” نتیاں والے
نے وی اپنی حاضری لوائی۔
پر ایدکیں ستی گھرکی لے کے نہیں پیا، سگوں کھڑکھڑا کے
ہس پیا۔

280
اس حادثے دا سبھ توں گہرا صدمہ ظاہر ہے کہ ڈھلوں دمپتی
نوں ہی پہنچیا سی۔ بری طرحاں نال ٹٹ چکے دوویں جی، اگے
زندگی جیون دی آس ہی مکا چکے سن۔ پر تیج وِیر نے اوہناں
نوں اجیہا حوصلہ دتا، کہ اوہناں دے بجھے ہوئے نیتراں وچ اک
نویں جیون جوتی جھلملا اٹھی۔
ڈھلوں دمپتی اپر تیج وِیر دیاں آکھیاں گلاں دا ایہو جیہا اثر
ہویا، کہ ڈھلوں صاحب نے لدھیانے شاپنگ مال بناؤن لئی تازہ
تازہ خریدے ہوئے پلاٹ وچ، شاپنگ مالگ دی جگہ 'رپندر
میموریال چیرٹیبل ڈرگز ری ہیبلٹشن سینٹر' بناؤن دا فیصلہ کیتا،
اتے اسدا نیہہ پتھر اوہناں تیج وِیر دے ہتھوں رکھوایا۔
ڈھلوں صاحب دی سپیچ مطابق، پیسے دی انی دوڑ دوڑدے
دوڑدے، ٹھوکر کھا کے مودھے مونہہ ڈگے اس بزرگ آدمی
نوں، اس نوجوان نے ہی ایہہ گیان دی روشنی دے کے، اپنے
پیراں تے مڑ کھڑے ہون لئی پریرنا دتی۔
تیج وِیر پورے سماگم دوران چپ چاپ، شرماؤندا جیہا ہویا،
لوکاں دی پرشنسا 'توں بچن دی ناکام کوشش کردا رہیا۔
'نرا جادوگر اے پتندر! نرا جادوگر!'
مسکراؤندے گگن دیاں اکھاں چ ، نمیں جھلکارے ماردی
رہی۔

281