کوئی اک سوار سنتوکھ سنگھ دھیر
سورج دی ٹکی نال تانگا جوڑ کے اڈے وچ لاؤندیاں بارو تانگے والے نے ہوکا دتا، ”جاندا کوئی اک سوار کھنے دا بئی او…!”
سیال وچ اینے ساجھرے سببّ نال بھاویں کوئی سوار آ جاوے، نہیں تاں روٹی ٹک کھا کے دھپّ چڑھے ہی گھروں باہر نکلدی بندہ۔ پر بارو اس ‘سببّ’ توں وی کیوں کھنجھے؟ پالے وچ ٹھردیاں وی اوہ سبھ توں پہلاں اپنا تانگا اڈے وچ لاؤن دی سوچدا۔
بارو نے بازار ول منہ کرکے ایکن زور نال ہوکا ماریا، جویں اوہنوں کلّ اکو سوار چاہیدا ہے۔ پر بازار ولوں اک وی سوار نہ آیا۔ پھیر اوہنے پنڈ توں آؤندیاں وکھو وکھ ڈنڈیاں ول اکھاں چکّ کے آس نال تکدیاں ہوکے لائے۔ پتہ نہیں کدے کدے سواریاں نوں کی سپّ سنگھ جاندا ہے۔ بارو سڑک دے اک پاسے پھڑھی والے کول بیٹھ کے بیڑی پین لگا۔
بارو دا چست گھوڑا نچلا ہو کے کھلو نہیں سی سکدا۔ دو تنّ وار گھوڑے نے ناساں پھلا کے پھراٹے مارے، پوچھ ہلائی تے پھیر آپے دو تنّ قدم تر پیا۔ ”بس او بس پترا! کاہلا کیوں پینیں-چلدے آں-آں لین دے کسے اکھاں دے انھے تے گٹھّ دے پورے نوں!” موج نال ہسدیاں بارو نے نٹھّ کے
گھوڑے دیاں واگاں پھڑیاں تے اوہنوں کس کے تانگے دے بمب نال بنھ دتا۔
سٹیشن اتے گڈی نے کوک ماری۔ ریل دی کوک بارو دے دل وچ کھبھ گئی۔ اوہنے ریل نوں ماں دی گالھ کڈھی، تے نالے ریل بناؤن والے نوں۔ پہلوں جنتا لنگھی سی، ہن ڈبہ۔ ‘سالیاں گھنٹے گھنٹے مگروں گڈیاں چلن لگّ پئیاں!’ تے پھیر بارو نے زور نال سواری لئی ہوکا ماریا۔
اک بیڑی اوہنے ہور سلگھائی تے اینا لما سوٹا کھچیا کہ ادھی بیڑی پھوک دتی۔
بارو نے دھوئیں دے پھراٹے چھڈدیاں بیڑی نوں گالھ کڈھ کے سٹ دتا۔ مرچاں وانگ دھوآں اوہدے منہ وچ لڑن لگا سی۔ گھوڑے توں ٹک نہیں سی ہندا۔ اوہنے اک دو وار پوڑ چک چک دھرتی اتے مارے۔ منہ
وچ لوہے دی لگام چبّ چبّ بوتھی گھمائی۔ گڈی دیاں چولاں جرکیاں، ساز جرکیا، کھنبھاں دی رنگ برنگی کلغی ہوا وچ پھرکی تے گل نال لٹکدے ریشمی رومال ہلن لگے۔ بارو نوں اپنے گھوڑے دی چستی اتے مان ہویا، اوہنے بلھاں نال پچکار کے آکھیا،
“بس او ویلیا، کردے آں ہنے ہوا نال گلاں…!
”گھوڑا تیرا چتنّ بڑے بارو-ٹپوں ٹپوں کردا رہندے۔” پھڑی والے نے آکھیا۔
”کی انت اے!! بارو مان وچ ہب کے بولیا۔ ”لباس تاں دیکھ توں-پنڈے اتے مکھی
تلکدی اے-پتاں آنگن سیوا کریدی اے نتھیا!”
”پشو بچدا وی تانہیں اے،” نتھو نے یقین نال کیہا۔
دن چنگا چڑھ آیا، پر کھنے جان والا اک سوار وی اجے تک نہ سی آیا۔
ہور وی تنّ چار تانگے اڈے وچ آ کھڑے سن تے کندن وی سڑک دے دوجے پاسے کھنے دی ہی رخ تانگا کھلھار کے سواریاں لئی ہوکے دین لگ پیا سی۔
ہتھ وچ جھولا پھڑی اک شقین جیہا بابو بازار ولوں آؤندا دسیا۔ بارو اوہدی چال پچھانن لگا۔ بابو اڈے دے ہور نیڑے آ گیا۔ پر اجے تک اوہدے پیراں نے کسے پاسے دا رخ نہ سی کیتا۔
”چل اک سوار سرھند دا..کوئی ملوہ جاندا بئی او…!” واجاں اچیاں ہون لگیاں، پر سوار دی مرضی دا پتہ نہ لگیا۔ بارو نے کھنے دا ہوکا لایا۔
سوار نے سر نہ چکیا۔
’کاہنوں بولدے نے مونہوں چھیتی جینٹرمین آدمی’ بارو نے من وچ نندیا تے بابو کھنے دے رخ کھڑے تانگے کول آ کھلویا۔
“ہور ہے بئی کوئی سواری؟” اوہنے مسیں بول کے پچھیا۔
بارو نے ادب نال جھولا پھڑنا چاہندیاں آکھیا، ”تسیں بیٹھو بابو جی موہرے-ہنے حق دنے آں بس-اک سوار لے لئیے۔”
پر بابو نے جھولا نہ پھڑایا تے ہوا وچ تکدا چپ چاپ کھڑھا رہا۔ ایویں گھنٹہ بھر تانگے وچ بیٹھے رہن دا کی مطلب؟
بارو نے زور نال اک سوار لئی ہوکا دتا، جویں اوہنوں بس اکو سوار چاہیدا۔ بابو ذرا ٹہل کے تانگے دے اگلے پائدان دے ذرا کو نیڑے ہو گیا۔ بارو نے حوصلے نال اک ہوکا ہور دتا۔ بابو نے اپنا جھولا تانگے دی اگلی گدی اتے رکھ دتا تے آپ پتلون دیاں جیباں وچ
ہتھ پا کے ٹہلن لگّ پیا۔ بارو نے گھوڑے دی پٹھّ اتے پیار نال تھاپی ماری تے پھیر تانگے دیاں پچھلیاں گدیاں نوں ایویں ذرا ٹھیک ٹھاک کرن لگ پیا۔ اینے وچ اک سائیکل آ کے تانگے کول رک گیا۔ تھوڑھی جہی گلّ چڑھے چڑوائے سائیکل والے نے بابو نال کیتی تے اوہ گدی اتوں اپنا جھولا چکن لگا۔ بارو نے گھٹدے دل نال آکھیا، ہوا ساہمنی اے بابو جی..؟
پر سائیکل بابو نوں لے کے تردا ہویا۔
گوڈے گوڈے دن چڑھ آیا۔ ٹھٹھ جیہا ہو کے بارو پھیر سڑک دے اک پاسے پھڑھی والے کول بہہ گیا۔ اوہدا جی قینچی دی سگرٹ پین نوں کیتا۔ پر دو پیسے والی سگرٹ اجے اوہ کہڑے حوصلے پیوے؟ پھیرا اج اکو مسیں لگدا دینہدا سی۔ چار آنے سواری اے کھنے دی-چھ سواریاں توں ودھ حکم نھی-تنّ روپئے تاں گھوڑے دے ای ڈھڈ ‘چ پے جاندے نے…! اوہدے من وچ لوہن جیہی لگی۔ ایوں اتھے اوہ کیوں بیٹھے؟ اوہ اٹھ کے تانگے وچ پچھلی گدی اتے بہہ گیا، تاں جو پہلی نظرے سوار نوں تانگا بالکل خالی نہ جاپے۔
تانگے وچ بیٹھا اوہ ”لارا لپا، لارا لپا….” گناگناؤن لگا، تے پھیر ہیر دا ٹپا۔ پر چھیتی ہی اوہدے من وچ اچوی جہی لگی۔ ٹپے اوہدے بلاں نوں بھل گئے۔ اوہ دور فصلاں ول جھاکن لگا۔ پیلیاں وچ ول کھاندیاں ڈنڈیاں اتے کجھ راہی ترے آؤندے سن۔ دھیان نال بارو نے نیڑے آؤندے راہیاں ول تکیا۔ ڈبے تے چٹے کھیساں دیاں بکلاں ماری چار کو جٹّ جہے سن۔ بارو نے سوچیا، پیشی اتے جان والے ہندے نے ایہو جہے چودھری۔ اوہنے تانگے نوں موڑ کے اوہناں ول نوں جاندیاں
واج دتی، ”کھنے جانے لمبڑدارو؟ آؤ بیٹھو ہکیے…”
سواریاں نے کجھ جکو تکو جیہا کیتا، تے پھر وچوں کسے آکھیا، ”جانا تاں ہے جے چھیڑ دمے ہنے!”
” ہنے لؤ، بس بیٹھن دی دیر اے…۔” بارو نے گھوڑے دے منہ کولوں لگام پھڑ کے تانگے دا منہ اڈے ول گھما دتا۔
”تسیل اپڑنیں اسیں، پیشی اتے، سمرالے۔”
”مکھاں بیٹھو تاں صحیح-گھگی نھی کھنگھن دندا؟” سواریاں تانگے وچ بہہ گئیاں۔
اک سوار دا ہوکا دندیاں بارو نے تانگے نوں اڈے ول تور لیا۔
”اجے ہور چاہیدی اے اک سواری؟”
وچوں اک سواری نے تانگے والے نوں ‘آخر تانگے والا ہی نکلیا’ بجھ کے آکھیا۔
”چل کر لین دے ایہنوں وی اپنا گھر پورا…” وچوں ہی کسے نے اتر دتا،
”اسیں جانوں بند مگروں اپڑ لانگے۔ اڈے توں بارو نے تانگا بازار ول بھجا
لیا۔ بازار دے گبھے بارو نے تانگے دے بمب اتوں تن کے ہوکا ماریا، ”جاندا کوئی کلا سوار کھنے بئی او!”
”کلے سوار نوں لٹنے راہ وچ…؟”
بازار وچوں کسے اچی ٹوک کے بارو نوں مشکری کیتی۔ بازار وچ ہاسہ پے گیا۔ بارو دے چٹے دند تے لال بٹّ دسن لگے۔ اوہدیاں گلھاں پھل کے چمکیاں تے ہاسے وچ ہاسہ رلا کے سوار لئی ہوکا دندیاں اوہنے گھوڑا موڑ لیا۔ اڈے وچ آ کے سڑک دے اک پاسے کھنے دے رخ تانگا لایا تے آپ پھڑھی والے کول آ بیٹھا۔
”کیتی نہ اوہی گلّ..!” تانگے والے نوں ٹلیا دیکھکے اک سوار بولیا۔
”او بئی تانگے آلیا، سانوں ہن ایویں ہران کرنی؟” اک ہور سوار نے آکھیا۔
”مکھاں اٹکنا نہیں آپاں نے لمبڑدارا، بس اک سوار دی جھاک اے-آ گیا چنگا، نہیں تر پانگے۔” بارو نے دل دھرایا۔
سواریاں نوں کاہلیاں پئیاں دیکھ کے کندن نے اپنے تانگے نوں اک قدم ہور اگے کردیاں ہوکا دتا، ”چل چارے سوار لے کے تردا کھنے نوں…!” تے اوہ چڑاؤن لئی بارو ول بٹ بٹ جھاکن لگا۔
”ٹل جا اوئے، ٹل جا نائیا-ٹل جا توں لچھناں توں!” بارو نے کندن ول اکھاں کڈھیاں تے سواریاں نوں ورگلاؤن توں بچاؤن لئی اوہنے تیویاں تے کڑیاں کتریاں دی آ رہی رنگ برنگی ٹولی ول تکدیاں کیہا، ”چلدے آں سردارو آپاں ہن بس، اوہ آ گئیاں سواریاں!”
سواریاں، ٹولی ول دیکھ کے پھر ٹک رہیاں۔ ٹولی ول تکدا بارو سوچن لگا، ویاہ مکلاوے دیاں سگیاں رتیاں سواریاں نے جانو-دو تانگے بھر جان بھاویں ناواں وی چنگا بنا جاندیاں نے ایہو جیہیاں سواریاں۔ ٹولی نیڑے آ گئی۔ کجھ مائیاں تے کڑیاں نے ہتھاں اتے کپڑیاں نال ڈھکے ہوئے گوہلے، بھوئیے تے تھال چکے ہوئے سن۔ پچھے کجھ گھنڈ والیاں وہٹیاں تے نکیاں نکیاں کڑیاں سن۔ بارو نے اگے ودھ کے دھیاں ورگا پتّ بندیاں، اک مائی نوں آکھیا، ”آؤ مائی جی، تیار اے تانگا، بس تھونوں ای ڈیکدا سی-بیٹھو کھنے نوں۔”
”بے نہ بیر۔” مائی نے سرسری آکھیا۔ ”اسیں تاں متھا ٹیکن چلیاں ماتا دے تھاناں ‘تے۔”
”چنگا مائی چنگا”، بارو ہس کے چھتھا جیہا پے گیا۔
”او بئی ترینگا کہ نہیں؟” سواریاں نوں کتھے ٹیک ہندی اے، تے ہر گھڑی بارو وی اوہناں نوں کہڑیاں جگتاں نال ٹالی جاندا۔
ہار کے اوہنے صاف گلّ کیتی، ”چلدے آں بابا-آ لین دیہہ اک سوار-کجھ بھاڑا تاں بن لوے۔”
”توں اپنا بھاڑا بنا، ساڈی طریق کھنجھ جو۔” سواریاں وی سچیاں سن۔
کندن نے پھیر چھیڑ کردیاں سنا کے آکھیا، ”سدھارن ہندے نے باجے لوک-کتھے پھسگے-ابلا تردا نہیں-جے تریا تاں کتے مودھا پیا ہوؤُ-پیر پیر تے نہوں لیندے گھوڑا-جے اٹھ کھڑھیا تاں غیب ‘چ اڑ جو سرے لگدا نہیں۔”
سواریاں کناں دیاں کچیاں ہندیاں ہن۔ بارو نوں اک چڑھے، اک اترے۔ پر اوہ چھیڑ نوں اجے وی جردیاں کندن ول کوڑا جھاک کے بولیا، ”نائیا، نائیا-موت گلاں کروندی اے تیری۔ گڈی تاں سنورا لیا پہلاں ماں کولوں جا کے، ڈھیچکوں ڈھیچکوں کردی اے، ایتھے بھونکی جانیں کھڑھا، گٹار جات…!”
لوک ہسن لگے۔ پر جہڑی حالت بارو دی سی، اوہی کندن تے ہور تانگے والیاں دی۔ کس نوں نہیں سواریاں چاہیدیاں؟ کیہنے گھوڑے تے ٹبر دا ڈھڈّ نہیں تورنا؟ نہ بارو وچوں ترے، نہ کسے ہور نوں ترن دیوے-صبر وی کوئی چیز اے-آپو اپنے بھاگ نے-مندا ٹھنڈا بنیا ہوئٔے-چارے لے کے تر جاوے-کسے ہور نوں وی روزی کماؤن دیوے-کتھے کلال اڑیا کھڑھے منھے آنگو موہرے! کندن نے اپنی جڑھ اتے آپے ٹکّ لاؤندیاں کھجھ کے ہوکا ماریا، ”چل چارے لے کے تردا کھنے نوں بمبوکاٹ-چل جاندا منٹاں سکنٹاں وچ کھنے-چل بھاڑا وی تنّ-تنّ آنے…!” تے تانگا اوہنے اک قدم ہور اگے کر لیا۔
سواریاں بارو دیاں اگے ہی اکیاں ہوئیاں سن، تے سواریاں کسے دیاں بنھیاں ہوئیاں وی نہیں ہندیاں۔ بارو دیاں سواریاں وگڑ کے تانگے وچوں لحن لگیاں۔ بارو نے غصے وچ للکار کے کندن نوں ماں دی گالھ کڈھی تے اپنی دھوتی دا لانگڑ مار کے آکھیا، “ اتر پت ہیٹھ تانگے توں!”
کندن، بارو نوں غصے وچ تنیا دیکھ، کے یرک تاں گیا، پر اوہ تانگے اتوں ہیٹھاں اتر آیا تے بولیا، ”منہ سنبھال کے کڈھیں اوئے گالھ کلالا!”
بارو نے اک گالھ ہور کڈھ دتی تے ہتھ وچ پھڑی پرینی اتے انگلی جوڑ کے آکھیا، ”پہیئے دے گزاں وچ لنگھا دوں سالے نوں تیہرا کرکے!”
”توں ہتھ تاں لا کے دیکھ”، کندن اندروں ڈردا سی، پر اتوں بھڑکدا سی۔
”او مکھاں مٹ جا توں، مٹ جا، نائیا! لہو دا تبکا نھی ڈلھن دؤنگا بھنجے-سیرمے پی جوں!” بارو نوں کھجھ سی کہ کندن اوہنوں کیوں نہیں برابر گالھ کڈھ بیٹھدا۔
سواریاں آلے دوآلے کھڑیاں دوہاں دے مونہاں ول تکدیاں سن۔
”تینوں میں کی کہے؟ توں ناساں پھلاؤنے وادھو!” کندن نے ذرا کو ڈٹ کے آکھیا۔
”سواریاں پٹدیں توں میریاں!”
”میں تاں ہاکاں مارداں-توں بنھ لے سواریاں!”
”میں سویر دا دیکھداں تیرے منہ کنی- بودیاں پٹّ دوں!”
”پٹّ دئینگا توں بودیاں…” کندن برابر جدن لگا۔
”سواریاں بٹھائینگا توں میریاں؟”
”آہو-بٹھاؤنگا!”
”بٹھا پھیر…” بارو نے ہورا اگر لیا۔
”آ بابا…” کندن نے اک سوار نوں موڈھے توں پھڑیا۔
بارو نے جھٹ کندن نوں جھگے دے گلاویں توں پھڑ لیا۔ کندن نے وی بارو نوں ہتھ لا لئے۔ دوویں الجھ پئے۔ پھڑو چھڈاؤ ہون لگی۔ اخیر ہور تانگے والیاں تے سواریاں نے دوہاں نوں چھڈا دتا تے اڈے دے ٹھیکے دار نے دوہاں نوں گھور گھپّ کر دتی۔ سارے لوکاں ایہو آکھیا کہ سواریاں بارو دے ہی تانگے وچ بیٹھن۔ تنّ تنّ آنے ایویں وادھو گلّ اے-کسے لینے نہ دینے-کندن نوں ساریاں تھوڑی جہی فٹ لاہنتی دتی تے سواریاں مڑ بارو دے تانگے وچ بہہ گئیاں۔
بارو نوں اکیا تے دکھی ہویا دیکھ کے ساریاں نوں ہن اوہدے نال ہمدردی جہی ہو گئی سی۔ سارے رل مل اوہدا تانگا بھروا کے تراؤنا چاہندے سن۔
سواریاں نے وی کہہ دتا کہ چلو اوہ ہور گھڑی پچھڑ لینگے، ایہہ اپنا گھر پورا کر لوے-اہنے وی پشو دا ڈھڈ بھر کے روٹی کھانی ایں غریب نے۔
اینے نوں بازار ولوں آؤندے پولیس دے حولدار نے نیڑے آؤندیاں پچھیا، ”اوئے
تانگا ہے تیار کوئی کھنے نوں منڈیو؟”
پر بھر لئی بارو نے سوچیا- آ گئی مفت دی بگار-نہ پیسہ، نہ دھیلا پر جھٹ ہی اوہنے سوچیا کہ نانہہ تاں پولیس نوں کر نہیں ہندی، سواریاں تاں دو ودھ بٹھا ای لؤنگا ایہدے کرکے-نہیں بھاڑا دؤ، نہ صحیح-تے بارو نے آکھیا، “آؤ حولدار جی، تیار ای کھڑھے تانگا، بیٹھو موہرے۔”
حولدار تانگے وچ بہہ گیا۔ بارو نے اک سوار لئی اک دو تکڑے ہوکے لائے۔ اک لالا بازار ولوں آیا تے بناں پچھے بارو دے تانگے وچ جا چڑھیا۔ دو کو بڈھیاں جیہیاں اڈے ول سڑکو سڑک آ رہیاں سن۔ بارو نے کاہلی نال واج مار کے پچھیا، ”مائی کھنے جانے؟” بڈھیانچھیتی چھیتی پیر پٹن لگیاں تے اک نے ہتھ الار کے آکھیا، ‘بے کھڑھیں بیر…”
”چھیتی کرو مائی چھیتی!” بارو دے جویں پیر مچدے سن۔
بڈھیاں چھیتی چھیتی آ کے تانگے وچ بیٹھن لگیاں، ‘وے بھائی کی لئینگا؟”
”بہہ جاؤ مائی کیراں جھٹّ دے کے-تھوتوں ودھ نہیں منگدا۔”
اٹھاں سواریاں نال تانگا بھر گیا۔ دو روپئے بن گئے سن۔ تردے تراؤندیاں کوئی ہور بھیج دو مالک-دو پھیرے لگ جان اسے طرحاں…۔ بارو نے ٹھیکے دار نوں مصول دے دتا۔
”لے بئی، ہن نہ پادھا پچھ…!” پہلیاں سواریاں وچوں اک نے کیہا۔
”لؤ جی، بس، لینے آں ربّ دا ناؤں …” بارو گھوڑے دی پٹھّ اتے تھاپی مار کے بمب نالوں راساں کھولن لگا۔
پھیر اوہنوں چیتا آیا، اک سگرٹ وی لے لوے۔ اک پل لئی، خیال وچ، اوہنے اپنے آپ نوں ٹپٹپ تردے تانگے دے بمب اتے تن کے بیٹھیاں دھونئیں دے پھراٹے ماردا تکیا تے اوہ بھرے ہوئے تانگے نوں چھڈ کے قینچی دی سگرٹ خریدن لئی پھڑھی والے کول چلا گیا۔
بھکھی ڈین وانگ، جھٹّ، امبالیوں لدھیانے جان والی بسّ تانگے دے سر اتے آ کھڑی۔ پلو پلی وچ تانگے توں سواریاں لہہ کے بسّ دے وڈے ڈھڈ وچ کھپ گئیاں۔
اڈے وچ ہونجھا پھیر کے ڈین وانگ چنگھیاڑدی بسّ اگے تر گئی۔ دھوئیں دی سڑھیان تے اڈی ہوئی دھوڑ اوہدے منہ اتے پے رہی سی۔ بارو نے اڈے دے وچکار، پرینی اچی کرکے، دل ‘تے سریر دے پورے زور نال اک وار پھیر ہوکا ماریا، ”جاندا کوئی اک سوار کھنے دا بئی او..!”
