قلفی پرنسپل سجان سنگھ
مہینہ مکن تے سی، پر مکن وچ نہیں سی آؤندا ۔ سوچ رہا ساں مہینے دے پہلے ادھ دے پندرھاں دن کویں جھٹ-پٹ مکّ جاندے ہن تے تنخواہ وی اوہناں پندراں دناں دے نال ہی کویں اڈ پڈ جاندی ہے ۔ مینوں پٹھے دی صف چبھّ رہی سی ۔ پاسہ وٹّ کے پٹھّ تے ہتھ پھیریا تاں صف دیاں پڑیاں پنڈے وچ کھبھیاں ہوئیاں سن ۔
"ملائی والی قلفی"، ٹھنڈھی-ٹھار آواز وچ قلفی والے نے ہوکا دتا ۔ اس دی آواز کنا چر میرے کناں وچ گونجدی رہی ۔ چٹی دودھ قلفی ساکار میریاں اکھاں ساہمنے نچن لگی ۔ میرے منہ وچ پانی آ گیا ۔ پیسے دی تنگی حوالات دی تنگی توں بھیڑی ہندی ہے ۔ میں اپنے دل دی چاہ توں بچن لئی 'قلفی' شبد دی بنتر تے وچار کرن دی آڑ لے لئی ۔ کفل دا ارتھ جندرا، سنیاریاں گہنیاں وچ اس نوں لا کے کفل دا قلفی بنا دتا ۔قلفی نوں وی ٹین دے سچیاں وچ بند کرکے جمایا جاندا ہے-اس لئی قلفی ۔ تے اداں ہولی ہولی، پتہ نہیں کدوں، نیند نے میرا قلفی توں چھٹکارا کر دتا ۔
میری دوپہر مگروں دی نیند ہالی پوری نہیں سی ہوئی کہ مینوں میرے چھوٹے کاکے نے ہلون کے جگا ہی دتا ۔ میں کھجھیا ہویا ساں، پر کاکے دی توتلی آواز نے مینوں شانت کر دتا ۔
"دا جی، کنیاں آجاں ماریاں، جاگدے ای نہیں، تچھیں ۔"
"ہاں، ہاں کی کہنیں ؟ دس وی"، میں کجھ کاہلے پے کے پچھیا ۔
"تکا، اک تکا دیؤ، دا جی"
پر ٹکا میرے کول ہے نہیں سی ۔ میرے کول اج کجھ وی نہیں سی ۔ جون دی چھبی طریق سی گھر دا خرچ، بازار دی ادھار دی شاخ تے مسیں تر رہا سی ۔
"تکا دیو وی نہ، دا جی ۔"
باہر مرمرے والا اچی اچی ساڈے بوہے اگے ہوکے دے رہا سی ۔ کوئی جواب سوچن واسطے سماں کڈھن لئی میں کیہا، "کاکا توں ٹکا کی کرنیں ؟"
"کھچنے میں تکا، ہور کی کریدا، تکے نوں ؟"
مینوں پتہ اے، پہلے جنگ توں مگروں جدوں بڑی مہنگائی ہو گئی سی، سانوں دھیلا خرچن نوں ملدا سی تے دھیلے دے مسدی رام توں لیاندے ہوئے چھولے مکن وچ ہی نہیں سن آؤندے ۔ ہن آنے دے وی اونے چھولے نہیں سن مل سکدے تے آمدن میری، میرے پتا دی آمدن دے پاسکو وی نہیں سی، حالاں کہ میری پڑھائی میرے پتا توں کئی گنا ودھ سی ۔ میں دنیاں دی آرتھک دشا تے اس دشا نوں بناؤن تے قایم رکھن والے، دھن-کبیراں تے وچار کرن لگّ پیا ۔
باہروں پھیر 'مرمرا چھولے' دا ہوکا گونجیا ۔ تے نال ہی کاکے آکھیا، "تکا دیؤ وی نہ دا جی ۔"
"تکا بھیڑا ہندا ہے"، میں حالات توں پیدا ہوئی بد-حواسی جہی وچ کیہا ۔
"ہوں، تکا وی کدے بھیرا ہندا، دا جی ؟ تکے دا مرمرا آؤندے ۔"
"مرمرا بھیڑا ہندے"، میں آکھیا تے باقی گلّ حالے میرے منہ وچ ہی سی کہ کاکے نے کیہا، "مرمرا تے مٹھا ہندے ۔"
اس دلیل دا میرے کول کوئی اتر نہیں سی ۔ میں وی مٹھے دا لوبھی ہاں ۔ پر پھر وی میں اپنی پھوکی حکمت جناؤندیاں کیہا، "مرمرے نال کھنگھ لگّ جاندی اے، بچو ۔"
"تچھیں تکا دے دیو ۔ مینوں نہیں لگدی لگدی کھنگھ ۔"
منڈا مچھردا جاپدا سی ۔ ٹکا میرے کول ہے نہیں سی ۔ میں کاکے نوں ٹالن لئی اس نوں پتہ نہیں کیوں کہہ دتا-خبرے وڈا لوبھ دے کے بھلاؤن لئی-"مرمرا گندہ ہندے ! اسیں شامی بازاروں قلفی کھاوانگے ۔"
مرمرا چھولے والا ہن ٹل چکا سی ۔ کاکا وی میری آس توں الٹ شامیں قلفی کھانی منّ گیا ۔ سمجھیا بلا ٹلی ۔ میں سوچیا کتے کوئی چھابڑی والا نہ آ جاوے ۔ سو میں کپڑے پا کے کڑکدی دھپّ وچ باہر نکل گیا تے سڑکاں تے سماں قتل کردا رہا ۔ قیمتی سماں میں اک ٹکے دی منگ توں بچن لئی ناس کردا رہا ساں ۔
میں اپنے مالک نوں کیوں نہیں کہندا کہ میرا انے وچ گزارا نہیں ہندا ۔ پر سنیگا کون ؟ اکلے دی آواز بھاویں کڈی اچی ہووے، سنی نہیں جاندی ۔ لوڑوند اکٹھے ہو نہیں سکدے ۔ جے ہو جان تاں رہن نہیں دتے جاندے، تاں جو اکٹھی منگ نہ کرن ۔ منگ کیتیاں کئی واری نوکریوں جواب ہو جاندا ہے ۔ میں ڈر گیا ۔ بے روزگاری دے بھیانک بھوکھت نے مینوں کمبا دتا ۔ کائراں وانگ میں سدا توں چپّ رہا ساں تے ہن وی چپّ رہن دا فیصلہ کیتا ۔
شامیں ایہہ سمجھ کے کاکا چھیتی سوں جاندا ہے، میں دبے پیریں گھر پہنچیا ۔ آواز نہ ماری، کیول کنڈا ہی کھڑکایا ۔ اتوں ہی آواز آئی، "دا جی، آیا جے" تے تھوڑھے چر مگروں کاکے نے آن بوہا کھولھیا ۔
"دا…جی…قلفی کھان جانا جے ؟" اس نے آس-بھرپور لہجے وچ پچھیا ۔
"اتے چل، اتے" میں کیہا:
کاکا نموجھونا جیہا ہوکے اگے لگّ تریا ۔ منجے تے بیٹھ کے کاکے نوں گود وچ لے کے میں پیار نال کیہا، "ہن رات پے گئی اے، قلفی کل کھاوانگے ۔"
مامول توں الٹ کاکا چپّ کر رہا ۔ کنا چر اسمان ولّ تکّ کے کجھ سوچدا رہا ۔ پھیر آکھن لگا، "دا…جی، تارے پئیے ہندے نے نہ، وڈا بھا آکھدا سی تارے پئیے ہندے نے تے دا… جی، سارے پئیے ساڈے کوتھے تے کیوں نہیں ورھ پیندے ؟"
میں ایہہ آکھ کے، "تارے پئیے نہیں ہندے مانو اس دا سرگ ڈھاہ چھڈیا ۔ اوہ منجے تے لیٹ گیا تے اسمان ولّ ویکھدا آخر سوں ہی گیا ۔
دوسرے دن کم تے میں اپنے ساتھیاں توں کجھ منگن دی کوشش کردا رہا، پر ہیا نہیں سی پیندا ۔ منگنا بہت ہی اوکھا کم ہے ۔ موت جنا دکھ ہندا ہے منگن وچ ۔
آخر اک ساتھی کولوں تنّ روپئے لے ہی لئے ۔ جھٹ گھر آیا تاں کاکا دوپہر دی نیند لے رہا سی ۔ روٹی کھواؤندیاں شریمتی جی نے تنّ روپئے مچھّ لئے ۔ ادھ من لکڑیاں، شام دی سبزی، لون تیل آدی وچ کاکے دے جاگن توں پہلاں تنے روپئے مکّ گئے ۔ میں کیہا وی کہ کاکے نوں قلفی کھواؤنی ہے پر اوہناں کہہ چھڈیا، "بڑا اوہنوں یاد رہنے ۔ میں ٹکا دے چھڈانگی مرمرے لئی ۔"
کاکے جاگدیاں ہی قلفی منگی ۔ چیک چہاڑا پے گیا ۔ کل والا مرمرا تے ٹکا منظور نہیں سن ۔ آخر شام نوں قلفی کھواؤن دا وعدہ کرکے چھٹکارا پایا تے کاکے نے ٹکا میرے کول جمع کروا دتا ۔ شام توں پہلوں ہی میں کھیڈن دا بہانہ کرکے نکل گیا تے ڈھیر رات گزری مڑیا ۔ کاکے نوں ستا دیکھ کے ساہ وچ ساہ آیا ۔روٹی کھواؤندیاں شریمتی جی نے دسیا کہ کاکا بڑا چر مینوں اڈیکدا رہا سی ۔ میں کاکے دے نال لما پیا بڑا بے چین رہا ۔ نیند آؤندی ہی نہیں سی، پر آخر پتہ نہیں کدوں آ گئی ۔ نیند تے آکھدے نے، سولاں تے وی آ جاندی ہے ۔
ادھی رات توں مگروں دا ویلا سی ۔ کاکا ستا بے چین جاپدا سی ۔ اس دو تنّ واری ڈھڈّ وچ لتاں ماریاں سن ۔ ہن اس بانہہ الٹا کے میرے منہ تے ماری ۔ جاگیا تاں میں اگے ہی ہویا ساں، ہن چتنّ ہو گیا ۔ کاکا کجھ بڑ-بڑایا ۔ مینوں کجھ پتہ نہ لگا ۔ پھر اوہ اچی بڑایا، "کفی، کفی، دا … جی کفی ۔" میں بہبل ہو اٹھیا ۔ سردار جی، جاگدے او"، شریمتی جی نے آکھیا، تے ایہہ جان کے کہ میں جاگدا ہاں، اس جاری رکھیا، "خصماں کھانا ستا پیا وی قلفیاں منگدے ۔" میرے ت مانو بجلی پے گئی سی ۔ میں چپّ رہا تے کاکا وی چپّ ہو گیا ۔
سویرے جاگ کے کاکے قلفی دی منگ کوئی نہ کیتی ۔ میرے کم توں مڑ کے آؤندیاں وی اس میتھوں کجھ نہ منگیا ۔ روٹی کھا کے میں دوپہر دی نیند لین لئی لیٹ گیا ۔ اس چبھن والی صف اتے اتے ہدار نہ لے سکن دی اسفلتا تے جھوردا رہا ۔ پھیر مینوں نیند آ گئی ۔ میری نیند حالے ادھواٹے ہی سی کہ گلی وچ کسے قلفی والے نے ہوکا دتا، "ٹھنڈھی ٹھار قلفی، مزیدار قلفی ۔" میں جاگ پیا ۔ کاکا میرے لاگے ربڑ دی پاٹی بطخ نال کھیڈ رہا سی ۔ دوسری آواز تے اسدے کنّ کھڑے ہو گئے ۔ بطخ نوں سٹّ کے اوہ کھڑا ہویا ۔ بوہے لاگے جا کے اوہ کھڑا ہو کے باہر دیکھن لگّ پیا ۔ میں سوچیا، ہن مینوں جگاؤن آویگا، پر اوہ اتھے ہی کھڑوتا رہا ۔ پھیر اوہ باہر تر گیا ۔ میں چھوپلی چھوپلی اٹھ کے بوہے اہلے آ کھڑوتا ۔ قلفی والا ساہمنے شاہ جی دے لڑکے نوں قلفی کڈھ کے دین دے آہر وچ سی ۔ ایہہ منڈا گلی دا 'بلی' سی تے اپنے توں چھوٹیاں منڈیاں نوں سدا کٹیا کردا سی ۔ ایہہ کوئی اٹھاں کو ورھیاں دا سی تے ساڈے کاکے توں تنّ کو سال وڈا سی ۔ کاکا سپاہیاں وانگ لتاں چوڑیاں کرکے لکّ پچھے ہتھ جوڑی کھڑا سی ۔ قلفی ولّ اوہ گہہ نال دیکھ رہا سی ۔ پر اس بھائی کولوں قلفی نہیں سی منگی ۔ جیوں ہی قلفی والے نے شاہاں دے منڈے دے ہتھ تے قلفی دی پلیٹ رکھی، کاکا دھسّ دے کے اس نوں پے گیا ۔ اوہ گئی پلیٹ، اوہ گئی قلفی، فلودا تے چمچہ، تے موری وچ ڈگا شاہاں دا منڈا ۔ کسے جیتو وانگ کاکا اس ولّ دیکھدا رہا ۔ شاہاں دا منڈا غصہ کھا کے اٹھیا-قلفی دا نقصان تے اپنی ہیٹھی اس نوں جویں نواں جوش دے رہی سی ۔ جیوں ہی اوہ اٹھیا، کاکے نے پھیر اس نوں اک ایسی ڈھڈ ماری کہ اوہ پھر موری وچ جا پیا تے چیکاں مارن لگّ پیا ۔ قلفی والا کاکے نوں چپیڑ لے کے پیا ۔ میں نسّ کے کاکے نوں چکّ لیا ۔ قلفی والے نے شاہاں دے منڈے نوں اٹھا لیا ۔ شاہنی، جو کسے دا کوئی الانبھا نہیں سی سندی، اج ساڈے الانبھا دین آئی ۔ کاکے دا سریر بھکھ رہا سی ۔ شریمتی نے کیہا، "آ خصماں کھانیاں ! توں لگیں ہنے الامبھے لیاؤن ؟" تے مارن لئی چپیڑ اگھاری ۔ میں کیہا، "کجھ ونڈ شدینے ! کائر پیو دے گھر بہادر منڈا جمئیں ۔"
