کلونت کور جیوندی ہے وریام سنگھ سندھو
میں وینکوور توں ساننپھرانسسکو جا رہا ساں۔ وینکوور توں پہلاں میں سیاٹل تکّ جانا سی اتے اوتھوں ساننپھرانسسکو لئی ہور جہاز بدلنا سی۔ ہوائی اڈے دی ساری پرکریا پار کرن اپرنت میں گیٹ نمبر ای-6 دے ساہمنے پہنچ کے کرسی اتے بیٹھا اپنی پھلائیٹ دی اڈیک وچّ ساں۔ ہولی-ہولی اکا-دکا مسافر آؤندے گئے اتے کرسیاں اپر بیٹھدے گئے۔ شام ساڈھے کو اٹھ دا وقت ہووےگا جدوں درمیانے قد دا 22-24 سال دا چھینٹکا جیہا نوجوان میرے نیڑے آ کے بیٹھ گیا۔ اپنا بیغ موڈھے توں اتاردیاں اس نے میرے کولوں انگریزی وچّ پچھیا، "نوں وجے پھلائیٹ ہے پر اجے تکّ ایتھے ایئرلائین دا کوئی آدمی کیوں نہیں آیا؟" میں بھلا کی دسدا! مسکرا کے سر ہلا چھڈیا۔
اس نے دوبارہ پچھیا۔ "تسیں وی اسے پھلائیٹ تے جا رہے ہو؟"
میری اس نال گل بات کرن وچّ کوئی دلچسپی نہیں سی۔ میں 'ہاں' وچّ سر ہلا کے چپّ کر گیا۔
"رہندے کتھے او سردار جی؟"، ایتکیں اس نے بڑی ٹھیٹھ اتے مٹھی پنجابی وچّ پچھیا تاں میرے آپے دے جویں بند مسام کھل گئے۔ ایہہ تاں کوئی اپنا ہی پنجابی بھرا سی۔ میں خوشی بھری حیرانی نال اوہدے ولّ جھاکن لگا۔
میں اسنوں اپنے بارے دسن لگا۔
'جالندھر' دا نام سن کے اسدیاں اکھاں وچّ لشک آئی۔ اس نے دوہرا کے پچھیا، "اچھا! جالندھر رہندے او تسیں؟"
ساڈے دوہاں وچکار پیا اپنا بیغ اس نے چکّ کے دوجے پاسے رکھ لیا اتے میرے ہور نیڑے ہو گیا۔
"میں پاکستان توں آں۔ ساڈے وڈیرے وی پچھوں جالندھر دے نے۔ اوتھے ساڈا لہارے دا کم ہندا سی۔ میرا دادا اوہ بناؤندا ہندا سی جس نال اسیں فصل کٹدے آں……" اس نے فصل کٹن وانگ ہتھ ہلاؤندیاں کیہا، "اوہ …ہاں……داتریاں اتے کھرپے وی۔"
اوہنوں وڈیریاں دے کتے دا مان سی۔
"تہاڈا اسم شریف؟" میں پچھیا تاں اوہدیاں خوشی وچّ واچھاں کھڑ گئیاں۔
"تسیں اردو جاندے او؟"
"تھوڑھا تھوڑھا……ساڈی بڑی امیر زبان ہے اردو۔"
اس دا ناں راشد سی اتے اوہ پچھلے چار سالاں توں پھلورڈا وچّ، پڑھائی کر رہا سی۔ ماپے اس دے پاکستان وچّ ہی سن۔
میں پچھیا، "اج کل تسیں کتھے رہندے او؟"
اک سانجھ جڑ جان دے باو جود اس نوں اندروں لگدا سی کہ میں پاکستان، اک اجنبی دیش بارے کی جاندا ہو سکدا ہاں! اس لئی اوہ تھوڑھا وستھار نال سمجھاؤن لگا۔
"ساڈے اودھرلے پنجاب وچّ اک ضلع ہے سیالکوٹ۔"
"ہاں……ہاں ڈاکٹر: اقبال والا سیالکوٹ۔"
میں گربخش سنگھ پریتلڑی والا سیالکوٹ وی کہنا چاہندا ساں پر اس نوں کی پتہ ہونا سی!
"تسیں ڈاکٹر اقبال نوں وی جاندے او؟"
"کیوں نہیں، اوہ اس برے-سگیر دا عظیم شاعر ہویا ہے۔ ساڈا اپنا شاعر-اے-مشرک، پورب دا شاعر۔"
اوہ خوشی 'چ چہکیا، "ہاں…ہاں اوسے سیالکوٹ ضلعے دا اک نکا جیہا شہر ہے گجرات۔"
"ایہہ ہور ہونے۔ انج اک تاں اپنی سوہنی والا گجرات وی ہے پر اوہ تاں جھناں دے کنڈھے 'تے ہے۔" میں ہسیا۔
"کمال ہے سردار جی۔" اس نے میرا ہتھ گھٹّ لیا۔ اسنوں میرا گجرات دی سوہنی بارے جاننا وی چنگا لگا۔ اپنتّ والی سانجھی جانکاری دی جڑی تند نے احساس کروایا جویں اسیں اکو خاندان دے وچھڑے چراغ عمراں بعد مل پئے ہوئیے۔
جہاز وچّ سوار ہون لئی آواز پئی۔ نکا جیہا جہاز سی۔ ساڈیاں منی بساں جڈا۔ میں گنیاں۔ ساریاں بائی سواریاں سن۔ ایئر ہوسٹیسّ نے کیہا، "سیٹ نمبر دا فکر نہ کرو۔ جتھے دل کردا ہے بیٹھ جاوو۔"
راشد اس جہاز تے سیاٹل تکّ جا رہا سی۔ مساں ادھے گھنٹے دا سفر۔ اسیں اس تھوڑھے سمیں نوں لیکھے لاؤنا چاہندے ساں۔ نیڑے-نیڑے بیٹھ گئے۔
میں اس نں دسیا کہ میں پنجابی دا لیکھک وی ہاں اتے پنجابی دا ادھیاپک وی۔ ایہہ وی دسیا کہ اسیں ادھرلے پنجاب وچّ بابا فرید، شاہ حسین، بلہے شاہ اتے وارث نوں وی پڑہاؤندے ہاں۔
اک اک گلّ اس لئی رہسّ وانگ خلھ رہی سی۔ اسدے مونہوں اچنچیت نکلیا، "سردار جی! اک حساب نال اپنا تلھا-مول تاں اک ہی ہویا پھر؟"
میں کجھ پاکستانی لیکھکاں دے ناں گناؤنے شروع کر دتے۔ احمد ندیم قاسمی، فخر زماں، اشفاک احمد، الیاس گھمن۔ اس نں جاپیا جویں ساڈا رشتہ پرط-در-پرط کھلھدا اتے نکھردا آ رہا ہے۔
"میرے اک انکل وی لکھدے ہن پنجابی 'چ، شریف کنجاہی۔"
"میں سنیا وی ہویا ہے اتے پڑھیا وی۔"
اس نے چاء نال اک ہور رشتے دے انکل دا نام لیا۔
"انور مسعود، طنزیہ لکھن والا۔"
میں اس نں لاہور ٹی: وی: توں سنیا ہویا سی۔ جدوں میں اسنوں انور مسعود دی اس نظم بارے دسیا جس وچّ اک چودھری اپنے نوکر نوں سبزی چاڑھن لئی آکھدا ہے اتے نوکر چودھری دی اچھا مطابق کدی بھنڈی اتے کدی بینگن دی تعریف کردا ہے اتے چودھری دی رائے بدلی جان کے اوہناں ہی سبزیاں دے ورودھ بولدا ہے۔"
"تسیں تاں پوتڑیاں دے جانو لگدے ہو؟"
اوہ میرے ہتھ تے ہتھ مار کے ہسیا۔ پھر بڑی گمبھیر مدرا 'چ بولیا۔
"ساڈی دادی دی اک سہیلی ہندی سی، جالندھر وچّ، کلونت کور۔ جدوں بیٹھیگی، اوہدیاں گلاں چھوہ لویگی۔ اسیں کہندے ہاں، "اماں! بڑی وار سنی ہے ایہہ کہانی، پر اس لئی سدا نویں ہندی ہے۔ سانوں پتہ ہندا ہے۔ اس نے اگوں کی بولنا ہے، کہڑی ترتیب وچّ بولنا ہے۔ اوہ آکھیگی، "کلونت تے میں……بچے اوہدے مونہوں بول کھوہ لینگے، "دھرم دیاں بھیناں ساں۔" اوہ پھر آکھیگی، "ساڈی اک دوجے دی……" اسیں آکھانگے، "جان وچّ جان سی" دادی دیاں اکھ چمک اٹھنگیاں، "ہاں! جان وچّ جان سی، ساہ وچّ ساہ سن، جدوں میرا نکاح ہویا، ……تے پھر اماں چل سو چل۔"
گلاں کردا-کردا راشد اک پل لئی رکیا اتے مینوں پچھن لگیا جویں میں جانی-جان ہوواں۔
"بھلا کلونت کور جیوندی ہوویگی؟"
میں کیہا، "ہاں جیوندی ہے۔"
اس توں پہلاں کہ اوہ ہور زیادہ حیران ہووے میں آکھیا، "کلونت کور اوہ محبت ہے جو دوہاں ملکاں دے عامَ لوکاں دے مناں وچّ ہیٹھاں کرکے اک دوجے لئی مہکدی پئی ہے بھاویں اس دے اتے بارود دی بوء دی لمی تہہ وچھی پئی ہے۔"
سیاٹل آیا تاں میرے توں وچھڑن لگا لما ساہ لے کے راشد بولیا، "اچھا سندھو صاحب۔"
میں اس دا ہتھ موہ نال گھٹیا۔
"اچھا! راشد میاں۔"
جہاز بدل کے جدوں میں سانپھرانسسکو لئی روانہ ہویا تاں راشد میرے انگ سنگ وچر رہا لگا۔
