لوٹے والا چاچا وریام سنگھ سندھو
پرسدھ پنجابی کوی کرتار سنگھ بلگن دے لڑکے دا ویاہ سی۔ سویرے جنج چڑھنی سی۔ رات دی مہفل وچّ شاعر متراں دی بھیڑ سی، ہاسہ سی، خوشیاں سن، گپاں سن۔ لطیفے تے لطیفہ ٹھاہ لطیفہ! وئنگمئی تے تکھے بولاں دے کاٹویں وار سن، شعر؎ سن، حسن سی، لطافت سی۔
"سائیں تاں رہِ گیا پھر!" ودھاتا سنگھ تیر نے اکدم گلاں دا رخ پلٹ دتا۔
"لگدا تاں انج ہی ہے۔ آؤنا ہندا تاں چاننے چاننے ہی آ جانا سی۔ ہو سکدے ویزا نہ لگا ہووے۔" بلگن دا جواب سی۔
پھر اس نے آپ ہی آکھیا، "انویٹیشن کارڈ وکھا کے ویزا لگّ تاں جاندا ہی ہے……۔"
دیش دی ونڈ ہو چکی سی پر پرانیاں محبتاں تے دوستیاں اجے کھچاں ماردیاں سن۔ محبت دا تنکا کدی ادھرلے تے کدی ادھرلے شاعر متراں نوں ایدھر-اودھر کھچّ لیاندا سی۔ ہن وی سانجھے متر، پسرور دے رہن والے سائیں حیات پسروری نوں یاد کیتا جا رہا سی۔
اس ویلے وی این نانک سنگھ دے ناولاں والا موقع میل واپریا۔ بلگن دیاں بچیاں دوڑیاں آئیاں۔
"لوٹے والا چاچا آ گیا! لوٹے والا چاچا آ گیا!"
اوہناں دے بولاں وچّ خوشی اتے سوچنا اکٹھی سی۔
سائیں حیات پسرور پنج ویلے نماز پڑھن والا پکا نمازی سی۔ بچے اس نوں جدوں توں سرت سمبھالی سی، ادوں توں جاندے سن۔ جد کدی اوہ امرتسر بلگن کول ٹھہردا، اوہ نال لیاندے لوٹے نال باقاعدہ وضو کردا، نماز پڑھدا۔ بچیاں نے اس دا نام 'لوٹے والا چاچا' دھر دتا سی۔
"اوہنوں آکھو اپر آوے مرے میانی 'چ۔ ہیٹھاں کی پیا کردا اے" کسے نے موہ وچّ بھجّ کے آکھیا۔
"اوہ دروازے دے باہر کھڑھا اے۔ اندر نہیں آؤندا۔ کہندا، 'بھاپے نوں آکھو سچے بھانڈے 'چ پانی لے کے آوے'……۔"
بچیاں نے دسیا تے دڑنگے ماردیاں چلیاں گئیاں۔
بلگن دے نال دو چار ہور دوست وی کھڑے ہو گئے۔ اوہ رہسّ جاننا چاہندے سن کہ سائیں دروازہ کیوں نہیں لنگھ رہا۔
سائیں دروازے وچّ کھلوتا سی۔ دشالے وچّ کوئی چیز لپیٹ کے سر 'تے رکھی ہوئی سی۔ پیراں توں ننگا سی۔ اوہدے کہن 'تے گڑوی 'چ سچا پانی لیاندا گیا اتے اوہدے اگے-اگے پانی ترونکدے اس دا 'گریہہ-پرویش' کروایا۔
اصل وچّ اسدے سر اپر سری گرُ گرنتھ صاحب دی بیڑ سی۔ تے جدوں اوہ یاراں دی بھیڑ وچّ گلوکڑیاں دی جکڑ توں آزاد ہو کے بیٹھا تاں 'بیڑ' دی کہانی انج چھوہ لئی۔
"جدوں مینوں کرتار دا سدا ملیا تاں سوچیا اپنی نونہہ لئی کہڑی قیمتی سوغات لے کے جاواں۔ میں ہویا مٹی دیاں پیالیاں تے کولیاں بنا کے ویچن والا غریب تے فقیر شاعر۔ میری اینی پایاں کتھے کہ قیمتی تحفے خرید سکاں! تاں ہی خیر مینوں دسّ پئی کہ پسرور توں دس باراں کوہ دی واٹ 'تے کسے کول گورو مہاراج دی بیڑ سامبھی پئی ہے۔ میں اوہناں کول گیا تے گل وچّ پلہ پا کے اپنا مقصد دسدیاں منگ کیتی کہ جے قیمت منگدے او تاں اوہ لے لؤ تے جان منگدے او تاں اوہ لے لؤ……پر ایہہ بیڑ مینوں بخش دیو۔ اوہ مہربان لوک، جنہاں نے ہن تکّ ایہہ متبرک گرنتھ ادب نال سانبھ کے رکھیا ہویا سی، مینوں کہن لگے، 'سائیں صاحبَ! اسیں ہن تکّ اس گرنتھ نوں اکھاں نال لا کے سامبھیا ہویا اے پر اس دی سانبھ-سنبھال کردیاں متے کوئی کھنامی ہو جاوے، اس لئی اندرے اندر ڈردے وی رہے آں۔ اس لئی اس متبرک گرنتھ نوں آدر نال تسیں اوہناں شردھاواناں کول پہنچا ہی دیو جہڑے ایہدی ٹھیک سنبھال کر سکن……۔'
اینی آکھ کے سائیں نے پرنے نال منہ پونجھیا اتے گلّ جاری رکھی۔
'میں اس پنڈ توں ننگے پیریں گورو بابے دی بیڑ سر 'تے رکھ کے اپنے پنڈ پجا…تے ہن ننگے پیریں سٹیشن توں چل کے گھر پجاں…ایہہ قیمتی تحفہ میں جان توں پیارا سمجھ کے اپنے نونہہ پتّ لئی لے کے آیاں۔……کوئی بھلّ-چکّ ہو گئی ہووے تاں گورو بابا آپ بخشنہار ہے…۔' اس نے انگلاں دھرتی نال چھہا کے کناں نوں لا لئیاں۔ تے موڈھے 'تے لٹکائے بچکے وچوں لوٹا کڈھ کے کہن لگا، 'ٹھہرو! میں وضو کرکے نماز ادا کر لواں……پھر مہفل جماؤندے آں…تے ہاں سچ، کرتار! سویرے جنج چڑھن توں پہلاں میرے پیریں جتی پوا لویں! ویر میریا۔'
