منتر سعادت حسن منٹو
ننھا رام ننھا تاں سی پر شرارتاں دے لحاظ نال بہت وڈا سی۔ چہرے توں بے حدّ بھولا بھالا جاپدا۔ کوئی نقش اجیہا نہیں سی جس توں شوخی دا پتہ لگدا ہووے۔ اس دے سریر دا ہر انگ بھدیپن دی حالت تک موٹا سی۔ جدوں تردا تاں ایوں لگدا جویں فٹ بال لڑھک رہا ہے۔ عمر مشکل نال اٹھ ورھیاں دی ہوویگی، مگر انتاں دا ذہین تے چلاک سی۔ ایپر اس دی ذہانت تے چلاکی دا پتہ اس دے شکل-صورت توں لاؤینا بہت مشکل سی۔ رام دے پتا مسٹر راما شنکر اچاریہ ایم[اے[ ایلئیلبی[ کیہا کردے سن، "منہ وچ رام رام اتے بغل وچ چھری" والی مثال اس رام لئی ہی بنائی گئی ہے۔
رام دے منہ توں رام رام تاں کسے نے سنیا نہیں سی۔ ہاں، اس دی بغل وچ چھری دی تھاں اک چھوٹی جہی چھڑی ضرور ہندی سی جس نال اوہ کدے کدے ڈگلس پھیئربینکس یانِ بغدادی چور دی تلواربازی دی نقل کریا کردا سی۔
جدوں رام دی ماں مسز راما شنکر اچاریہ اس نوں کناں توں پھڑ کے اس دے باپ دے ساہمنے لیائی تاں اوہ بالکل خاموش سی۔ اکھاں خشک سن۔ اس دا اک کنّ جو ماں دے ہتھ وچ سی، دوجے کنّ نالوں وڈا جاپدا سی۔ اوہ مسکرا رہا سی پر اس دی مسکراہٹ وچ انتاں دا بھولاپن سی۔ ماں دا چہرہ غصے نال لال پیلا ہویا پیا سی۔ جدکہ اس دے چہرے توں لگدا سی کہ اوہ اپنی ماں نال کھیڈ رہا ہے اتے اپنے کنّ نوں ماں دے ہتھ وچ دے کے اک خاص قسم دا سواد لے رہا ہے جس نوں اوہ دوجیاں اگے ظاہر نہیں کرنا چاہندا۔
جد رام مسٹر شنکر آچاریہ دے ساہمنے لیاندا گیا تاں اوہ آرام کرسی اتے جچ کے بیٹھ گئے کہ اس نا لایق دے کنّ کھچن۔ حالانکہ اوہ اس دے کنّ کھچّ کھچّ کے کافی زیادہ لمے کر چکے سن تے اس دیاں شرارتاں وچ کوئی فرق نہیں آیا سی۔ اوہ عدالت وچ قانون دے زور نال بہت کجھ کر لیندے سن پر اتھے چھوٹے جہے بچے دے ساہمنے اوہناں دی کوئی پیش نہیں سی چلدی۔
اک وار مسٹر راما شنکر اچاریہ نے کسے شرارت اتے اس نوں پرمیشر دے ناں 'تے ڈراؤن دی کوشش کیتی سی۔ اوہناں نے کیہا سی، "دیکھ رام، توں چنگا منڈا بن جاہ، نہیں تاں مینوں ڈر ہے پرمیشر تیرے نال کھپھا ہو جانگے۔"
رام نے جواب دتا سی، "تسیں وی تاں کھپھا ہندے ہی ہو تے میں تہانوں منا لیندا ہاں۔" اتے پھر تھوڑھی دیر سوچن بعد اس نے پچھیا سی، "باپو جی، ایہہ پرمیشر کون ہن؟"
مسٹر شنکر اچاریہ نے اس نوں سمجھاؤن لئی جواب دتا سی، "بھگوان، ہور کون۔ ساڈے سبھ توں وڈے۔"
"اس مکان جڈے۔"
"اس توں وی وڈے۔ دیکھ ہن توں کوئی شرارت نہ کریں، نہیں تاں اوہ تینوں مار سٹنگے۔" مسٹر شنکر اچاریہ نے اپنے بیٹے نوں بھے بھیت کرن لئی پرمیشر نوں کجھ زیادہ ہی ڈراؤنی شکل وچ پیش کرن پچھوں ایہہ خیال کر لیا سی کہ ہن رام سدھر جاویگا، کوئی شرارت نہیں کریگا۔ ایپر رام نے جو اس وقت خاموش بیٹھا سی تے اپنے ذہن دی تکڑی وچ پرمیشر نوں تول رہا سی، کجھ دیر وچار کرن پچھوں جد بڑے بھولیپن نال کیہا سی، "باپو جی، تسیں مینوں پرمیشر دکھا دیؤ"، تاں مسٹر شنکر اچاریہ دی ساری قنوندانی تے وکالت دھری دی دھری رہِ گئی سی۔
کسے مقدمے دا حوالہ دینا ہندا تاں اوہ اس نوں فائیل کڈھ کے دکھا دندے جاں جے کوئی بھارتی دنڈاولی دی کسے دھارا سنبندھی سوال کردا تاں اوہ اپنی میز توں اوہ موٹی کتاب چکّ کے کھولھنا شروع کر دندے جس دی جلد 'تے اوہناں دے اس منڈے نے چاقو نال بیل بوٹے بنا رکھے سن۔ ایپر اوہ پرمیشر نوں پھڑ کے کتھوں لیاؤندے جس بارے اوہناں نوں خود وی پتہ نہیں سی کہ اوہ کی ہے، کتھے رہندا ہے تے کی کردا ہے!
جس طرحاں اوہناں نوں پتہ سی کہ دھارا 329 چوری دے معاملے وچ لاگوُ ہندی ہے، اسے طرحاں اوہناں نوں ایہہ وی پتہ سی کہ مارن تے پیدا کرن والے نوں پرمیشر کہندے ہن۔ تے جس طرحاں اوہناں نوں ایہہ پتہ نہیں سی کہ اوہ جس دے قانون بنے ہوئے ہن، دی اصلیت کی ہے، ٹھیک اسے طرحاں اوہناں نوں پرمیشر دی اصلیت دا پتہ نہیں سی۔ اوہ ایم[اے[ ایلئیلبی[ تاں سن پر ایہہ ڈگری اوہناں نے اجہیاں الجھناں وچ پھسن لئی نہیں سگوں دولت کماؤن لئی حاصل کیتی سی۔ اوہ رام نوں پرمیشر نہ دکھا سکے اتے نہ اس نوں کوئی ڈھکواں جواب ہی دے سکے۔ اس لئی کہ ایہہ سوال ہی کجھ اس طرحاں اچانک طور 'تے کیتا گیا سی کہ اوہناں دا دماغ بالکل خالی ہو گیا سی۔ اوہ صرف ایہی کہہ سکے سن، "جاہ رام، میرا دماغ نہ چٹّ، میں بہت کم کرنا ہے۔"
اس سمیں اوہناں نے کم سچ مچّ بہت کرنا سی پر اوہ اپنیاں پرانیاں ہاراں بھلّ کے جھٹّ ہی اس مقدمے دا فیصلہ کر دینا چاہندے سن۔ اوہناں نے رام ولّ کیریاں نگاہاں نال دیکھ کے اپنی دھرم پتنی نوں کیہا، "اج اس نے کہڑی نویں شرارت کیتی ہے، مینوں چھیتی دسّ، میں اج ایہنوں ڈبل سزا دیوانگا۔"
مسز اچاریہ نے رام دا کنّ چھڈّ دتا تے کیہا، "اس موٹے نے تاں جینا دبھر کر رکھیا ہے، جدوں دیکھو نچنا، ٹپنا۔ نہ آئے دی شرم، نہ گئے دا لحاظ۔ سویر توں مینوں ستا رہا ہے۔ کئی وار کٹاپا چاڑھ چکی ہاں، پر ایہہ اپنیاں شرارتاں توں باز نہیں آؤندا۔ رسوئی وچوں دو کچے ٹماٹر چکّ کے کھا گیا ہے، ہن میں سلاد وچ ایہدا سر پاواں۔"
ایہہ سن کے مسٹر راما شنکر نوں دھکہ جیہا لگیا۔ اوہ خیال کر رہے سن کہ رام خلاف کوئی سنگین الزام ہووےگا پر ایہہ سن کے کہ اس نے رسوئی وچوں صرف دو کچے ٹماٹر چکّ کے کھادھے ہن، اوہناں نوں بہت نراشا ہوئی۔ رام نوں جھڑکن-جھاڑن دی اوہناں دی ساری تیاری اک دم ٹھنڈھی پے گئی۔ اوہناں نوں ایوں محسوس ہویا کہ اوہناں دا سینہ اک دم خالی ہو گیا ہے جویں اک وار اوہناں دی موٹر دے پہیئے دی ساری ہوا نکل گئی سی۔
ٹماٹر کھانا کوئی جرم نہیں۔ اس توں بناں مسٹر شنکر اچاریہ دے اک متر، جو جرمنی توں ڈاکٹری دی اچی سند لے کے آیا سی، نے اوہناں نوں کیہا سی کہ اپنے بچیاں نوں کھانے وچ کچے ٹماٹر ضرور دیا کرو، کیونکہ اوہناں وچ وٹامن بہت ہندے ہن پر ہن کیوں جو اوہ رام دی جھاڑ-جھمب لئی تیار ہو چکے سن اتے اوہناں دی بیوی دی وی ایہی خواہش سی، اس لئی اوہناں نے تھوڑھی دیر وچار کے اک قانونی نقطہ لبھیا اتے اس لبھت اتے دل ہی دل وچ خوش ہو کے اپنے بیٹے نوں کیہا، "میرے نیڑے آ، اتے جو کجھ میں تیتھوں پچھاں، سچ سچ دسّ۔"
مسز راما شنکر اچاریہ چلی گئی اتے رام چپ چاپ اپنے باپ دے ساہمنے کھڑھا ہو گیا۔ مسٹر راما شنکر اچاریہ نے پچھیا، "توں رسوئی وچوں دو کچے ٹماٹر کڈھ کے کیوں کھادھے؟"
رام نے جواب دتا، "دو کتھے سی، ماں جھوٹھ بولدی ہے۔"
"توں ہی دسّ کنے سی۔"
"ڈیڈھ۔ اک اتے ادھا"، رام نے ایہہ لفظ انگلیاں نال ادھے دا نشان بنا کے بولے، "دوجے ادھے نال ماتا جی نے دوپہر نوں چٹنی بنائی سی۔"
"چلو ڈیڈھ ہی صحیح، پر توں ایہہ اتھوں چکے کیوں؟"
رام نے جواب دتا، "کھان لئی۔"
"ٹھیک ہے، پر توں چوری کیتی"، مسٹر راما شنکر اچاریہ نے قانونی نقطہ پیش کیتا۔
"چوری! باپو جی میں چوری نہیں کیتی، ٹماٹر کھادھے ہن، ایہہ چوری کویں ہوئی؟" ایہہ کہندا اوہ فرش 'تے بیٹھ گیا اتے گہہ نال اپنے پیو ولّ دیکھن لگیا۔
"ایہہ چوری سی۔ دوجے دی چیز نوں اس دی اجازت توں بناں چکّ لینا چوری ہندی ہے۔" مسٹر شنکر اچاریہ نے ایوں اپنے بچے نوں سمجھایا اتے خیال کیتا کہ اوہ اوہناں دا سار-تتّ چنگی طرحاں سمجھ گیا ہے۔ رام نے ترنت کیہا، "پر ٹماٹر تاں ساڈے اپنے سن، میری ماتا جی دے۔"
شریمان شنکر اچاریہ جھنجلا گئے۔ پھر وی اوہناں جھٹّ اپنا مطلب سمجھاؤن دی کوشش کیتی، "تیری ماتا جی دے سن، ٹھیک ہے، پر اوہ تیرے تاں نہیں نہ ہوئے۔ جو چیز اوہناں دی ہے، اوہ تیری کویں ہو سکدی ہے؟ دیکھ ساہمنے میز 'تے تیرا کھڈونا پیا ہے، چکّ لیا، میں تینوں چنگی طرحاں سمجھاؤندا ہاں۔"
رام اٹھیا اتے بھجّ کے لکڑی دا گھوڑا چکّ لیایا اتے اپنے پیو دے ہتھ وچ پھڑا دتا، "ایہہ لؤ۔"
مسٹر راما شنکر اچاریہ بولے، "ہاں! تاں دیکھ، ایہہ گھوڑا تیرا ہے نہ؟"
"جی ہاں۔"
"جے میں ایہنوں تیری اجازت توں بغیر چکّ کے اپنے کول رکھ لواں تاں ایہہ چوری ہوویگی۔" مسٹر راما شنکر نے ہور ویاکھیا کردیاں کیہا، "اتے میں چور۔"
"نہیں پتا جی، تسیں اس نوں اپنے کول رکھ سکدے ہو۔ میں تہانوں چور نہیں کہانگا۔ میرے کول کھیڈن لئی ہاتھی جو ہے۔ تسیں ہن تک دیکھیا نہیں؟ کلھ ہی منشی دادا نے لے کے دتا ہے۔ رکو، میں ہنے تہانوں دکھاؤندا ہاں۔" ایہہ کہہ کے تاڑیاں وجاؤندا ہویا اوہ دوجے کمرے وچ چلیا گیا اتے مسٹر راما شنکر اچاریہ اکھاں جھپکدے رہِ گئے۔
دوجے دن مسٹر راما شنکر نوں اک خاص کم لئی پونے جانا پیا۔ اوہناں دی وڈی بھین اتھے رہندی سی۔ کافی چر توں اوہ چھوٹے رام نوں دیکھن لئی بے قرار سی۔ انج اک پنتھ دو کاج دے سنمکھ راما شنکر اچاریہ اپنے بیٹے نوں وی نال لے گئے پر اس شرط 'تے کہ اوہ رستے وچ کوئی علت نہیں کریگا۔ ننھا رام اس شرط اتے پوریبندر دے سٹیشن تک ہی قایم رہِ سکیا۔ ادھر دکن کئین چلی تے ادھر رام دے چھوٹے جہے سینے وچ شرارتاں نے مچلنا شروع کر دتا۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ سیکنڈ کلاس کمپارٹمینٹ دی چوڑی سیٹ اتے بیٹھے اپنے نال والے مسافر دا اخبار پڑھ رہے سن۔ تے سیٹ دے آخری حصے اتے رام کھڑکی توں باہر جھاک رہا سی تے ہوا دا دباء دیکھ کے ایہہ سوچ رہا سی کہ جے اوہ اس نوں لے اڈے تاں کنا مزہ آوے۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ نے اپنی عینک دے کونیاں وچیں رام ولّ دیکھیا تے اس نوں باہوں پھڑ کے ہیٹھاں بٹھا دتا۔ "توں چین وی لین دیوینگا جاں نہیں، آرام نال بہہ جا۔" ایہہ کہندیاں اوہناں دی نظر رام دی ٹوپی 'تے پئی جو اس دے سر اتے چمک رہی سی، "ایہنوں لاہ کے رکھ نا لایق، ہوا ایہنوں اڈا کے لے جاوے گی۔"
اوہناں نے رام دے سر توں ٹوپی لاہ کے اس دی گود وچ رکھ دتی۔ پر تھوڑھی دیر بعد ٹوپی پھیر رام دے سر اتے سی اتے اوہ کھڑکی توں باہر سر کڈھی دوڑدے ہوئے درختاں نوں گہہ نال دیکھ رہا سی۔ درختاں دی بھجّ دوڑ رام دے ذہن وچ لکنمیچی دی دلچسپ کھیڈ دا نقشہ کھچّ رہی سی۔
ہوا دے بلے نال اخبار دوہرا ہو گیا اتے مسٹر راما شنکر اچاریہ نے اپنے بیٹے دے سر نوں پھیر کھڑکی توں باہر دیکھیا۔ غصے وچ اوہناں نے اس دی بانہہ کھچّ کے اپنے کول بٹھایا اتے کیہا، "جے توں اتھوں اک انچ وی ہلیا تاں تیری خیر نہیں۔" ایہہ کہہ کے اوہناں نے ٹوپی چکّ کے اس دیاں لتاں اتے رکھ دتی۔
اس کم توں وہلے ہو کے اوہناں نے اخبار چکیا اتے اوہ اجے اس وچوں اوہ سطراں ہی لبھّ رہے سن جتھوں اوہناں نے پڑھنا چھڈیا سی کہ رام نے کھڑکی ولّ سرک کے باہر جھاکنا شروع کر دتا۔ ٹوپی اوہدے سر اتے سی۔ ایہہ دیکھ کے مسٹر شنکر اچاریہ نوں سخت غصہ آیا۔ اوہناں دا ہتھ بھکھی الھ وانگوں ٹوپی ولّ ودھیا تے پلک جھلک وچ اوہ اوہناں دی سیٹ دے ہیٹھاں سی۔ ایہہ سبھ کجھ انی تیزی نال ہویا کہ رام نوں سمجھن دا موقع ہی نہ ملیا۔ مڑ کے اس نے اپنے باپ ولّ دیکھیا۔ ایپر اوہناں دے ہتھ خالی نظر آئے۔ اسے پریشانی وچ اس نے کھڑکی توں باہر جھاک کے دیکھیا تاں اس نوں ریل دی پٹڑی 'تے بہت پچھانہ خاکی کاغذ دا ٹکڑا اڈدا نظر آیا۔ اس نے سمجھیا کہ ایہہ میری ٹوپی ہے۔
ایہہ خیال آؤندیاں ہی اس دے دل نوں دھکہ جیہا لگیا۔ پیو ولّ بھیڑیاں جہیاں نگاہاں نال دیکھدیاں اس نے کیہا، "باپو میری ٹوپی۔" مسٹر شنکر اچاریہ خاموش رہے۔
"ہائِ میری ٹوپی"، رام دی آواز اچی ہوئی۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ کجھ نہ بولے۔
رام نے روندی آواز وچ کیہا، "میری ٹوپی" اتے اپنے پیو دا ہتھ پھڑ لیا۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ نے اس دا ہتھ جھٹک کے کیہا، "ڈیگ دتی ہوویگی تیں، ہن روندا کیوں ہیں؟" اس 'تے رام دیاں اکھاں وچ دو موٹے موٹے ہنجھو تیرن لگے۔
"پر دھکہ تاں تسیں ہی دتا سی"، اس نے انا کیہا تے رون لگیا۔
مسٹر راما شنکر نے رتا جھاڑیا تاں رام نے ہور زیادہ رونا شروع کر دتا۔ اوہناں نے اس نوں چپّ کراؤن دی بہت کوشش کیتی پر کامیاب نہ ہوئے۔ رام دا رونا صرف ٹوپی بند کرا سکدی سی۔ اس لئی راما شنکر اچاریہ نے تھکّ ہار کے اس نوں کیہا، "ٹوپی واپس آ جاوے گی پر شرط ایہہ ہے کہ توں اس نوں پہنینگا نہیں!"
رام دیاں اکھاں وچوں ہنجھو جھٹپٹّ خشک ہو گئے جویں تپی ہوئی ریت وچ بارش دے قطرے جذب ہو جان۔ اوہ سرک کے اگے ودھ آیا تے بولیا، "اوہ واپس لے آؤ۔"
مسٹر راما شنکر اچاریہ نے کیہا، "ایوں تھوڑھی واپس آ جاوے گی، منتر پڑھنا پئیگا۔"
کمپارٹمینٹ وچ سبھ مسافر باپ بیٹے دی گل بات سن رہے سن۔
"منتر"، ایہہ کہندیاں رام نوں ترنت اوہ قصہ یاد آ گیا جس وچ اک منڈے نے منتر راہیں دوجیاں دیاں چیزاں گمّ کرنیاں شروع کر دتیاں سن۔
"پڑھو پتا جی"، ایہہ کہہ کے اوہ گہہ نال اپنے باپ ولّ دیکھن لگیا جویں منتر پڑھدے سمیں مسٹر شنکر آچاریہ دے گنجے سر 'تے سنگ اگ آؤنگے۔
مسٹر راما شنکر آچاریہ نے اس منتر دے بول یاد کردیاں کیہا جو اوہناں نے بچپن وچ 'اندر جال مکمل' توں زبانی یاد کیتا سی، "توں پھیر شرارت تاں نہیں کرینگا؟"
"نہیں باپو جی"، رام جو منتر دیاں گہرائییاں وچ ڈبّ رہا سی، نے اپنے پیوُ نال شرارت نہ کرن دا وعدہ کر لیا۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ نوں منتر دے بول یاد آ گئے اتے اوہناں نے دل ہی دل وچ اپنے چیتے دی داد دے کے اپنے منڈے نوں کیہا، "لے ہن توں اکھاں بند کر لے۔"
رام نے اکھاں بند کر لئیاں اتے مسٹر راما شنکر اچاریہ نے منتر پڑھنا شروع کیتا۔
"اوم نما کامیشوری مد مدیش اوتما دے بھرینگ پرا سواہ"، مسٹر راما شنکر اچاریہ دا اک ہتھ سیٹ دے ہیٹھاں گیا اتے 'سواہ' دے نال ہی رام دی ٹوپی اس دے گدگدے پٹاں 'تے آ ڈگی۔
رام نے اکھاں کھولھ دتیاں۔ ٹوپی اس دی چپٹی نکّ دے ساہمنے پئی سی اتے مسٹر راما شنکر اچاریہ دی تکھی نکّ عینک دی سنہری پکڑ ہیٹھاں تھرتھرا رہی سی۔ عدالت وچ مقدمہ جتن پچھوں اوہناں دی ایہو جہی حالت ہویا کردی سی۔
"ٹوپی آ گئی"، رام نے صرف انا کیہا تے چپّ کر گیا۔ مسٹر شنکر اچاریہ رام نوں خاموش بیٹھن دا حکم دے کے اخبار پڑھن وچ رجھّ گئے۔ اک خبر چوکھی دلچسپ اتے اخباری زبان وچ بے حدّ سنسنیخیز سی۔ اس لئی اوہ منتر وغیرہ سبھ کجھ بھلّ کے اس وچ گواچ گئے۔ دکن کئین بجلی دے پراں 'تے پوری تیزی نال اڈ رہی سی۔ اس دے فولادی پہیاں دی اکسار گڑگڑاہٹ اخبار دی سنسنی پیدا کرن والی خبر دی ہر سطر نوں گوڑھی کر رہی سی۔ مسٹر شنکر اچاریہ ایہہ سطر پڑھ رہے سن،
"عدالت وچ سناٹا پسریا ہویا سی۔ صرف ٹائیپرائیٹر دی ٹک ٹک سنائی دندی سی۔ ملزم اک دم چیکیا-باپو جی!"
این اس وقت رام نے اپنے باپ نوں زور دی آواز ماری، "باپو جی۔" تے مسٹر راما شنکر اچاریہ نوں ایوں جاپیا جویں نگاہ ہیٹھلی سطر دے آخری لفظ کاغذ 'چوں اچھل پئے ہن۔
رام دے تھرتھراؤندے بلھ دسّ رہے سن کہ اوہ کجھ کہنا چاہندا ہے۔
مسٹر راما شنکر اچاریہ نے ذرا تیزی نال کیہا، "کی ہے؟" اتے عینک دے اک کونیوں ٹوپی نوں سیٹ اتے پیا دیکھ کے اپنی تسلی کر لئی۔
رام اگے سرک آیا اتے کہن لگا، "باپو جی اوہی منتر پڑھو!"
"کیوں؟" ایہہ کہندیاں مسٹر راما شنکر اچاریہ نے رام دی ٹوپی ولّ گہہ نال دیکھیا جو سیٹ دے کھونجے وچ پئی سی۔
"تہاڈے کاغذ جو اتھے پئے سی، میں باہر سٹّ دتے ہن۔"
رام نے اس توں اگے کجھ ہور وی کیہا پر مسٹر راما شنکر اچاریہ دیاں اکھاں اگے ہنیرا جیہا پسر گیا۔ بجلی ورگی تیزی نال اٹھ کے اوہناں نے کھڑکی توں باہر جھاک کے دیکھیا۔ ایپر ریل دی پٹڑی دے نال تتلیاں وانگ پھڑپھڑاؤندے کاغذ دے پرزیاں توں بناں ہور کجھ نظر نہ آیا۔
"تیں اوہ کاغذ سٹّ دتے جو اتھے پئے سی؟" اوہناں نے اپنے سجے ہتھ نال سیٹ ولّ اشارہ کردیاں کیہا۔
رام نے پشٹی وچ سر ہلا دتا، "تسیں اوہی منتر پڑھو نہ!"
مسٹر راما شنکر اچاریہ نوں اجیہا کوئی منتر یاد نہیں سی جو سچ مچّ گواچیاں چیزاں واپس لیا سکے۔ اوہ سخت پریشان سن۔ اوہ کاغذ جو اوہناں دے بیٹے نے سٹّ دتے سن، اک نویں مقدمے دی مثل سی جس وچ چالی ہزار ملّ دے قانونی کاغذ پئے سن۔ مسٹر راما شنکر ایم.اے. ایلئیلبی. دی بازی اوہناں دی اپنی چال نال ہی مات ہو گئی سی۔ اک پل لئی اندرے اندر اوہناں دے قانونی دماغ وچ کاغذاں بارے سینکڑے وچار آئے۔ سپشٹ ہے، مسٹر راما شنکر اچاریہ دے مئکل دا نقصان اوہناں دا اپنا نقصان سی، مگر ہن اوہ کر کی سکدے سن؟ صرف ایہہ کہ اگلے سٹیشن 'تے اتر کے ریل دی پٹڑی دے نال نال چلنا شروع کر دین اتے دس پندراں میل تک ایہناں کاغذاں دی بھال وچ مارے مارے پھردے رہن۔ ملن نہ ملن، اوہناں دی قسمت۔
اک پل وچ سینکڑے گلاں سوچن مگروں آخر اوہناں نے اپنے دل نال فیصلہ کر لیا کہ جے بھالن 'تے کاغذ نہ ملے تاں مئکل دے ساہمنے اک واڈھیوں انکار کر دینگے کہ اس نے اوہناں نوں کاغذ دتے سن۔ اخلاقی تے قانونی طور 'تے ایہہ سراسر ناجائز سی پر اس توں بناں ہور ہو وی کی سکدا سی!
اس تسلی بخش خیال دے باو جود مسٹر راما شنکر اچاریہ دے ہلک وچ تلخی جہی پیدا ہو رہی سی۔ اک دم انھاں دے دل وچ آیا کہ کاغذاں وانگ اوہ رام نوں وی چکّ کے گڈی توں باہر سٹّ دین پر اس خواہش نوں سینے وچ دبا کے اوہناں نے اس ولّ دیکھیا۔
رام دے بلھاں اتے عجیب قسم دا کھیڑا پسر رہا سی۔
اس نے ہولی جہی کیہا، "باپو جی منتر پڑھو۔"
"آرام نال بہہ جا، نہیں تاں یاد رکھ سنگھی نپّ دیوانگا"، مسٹر راما شنکر اچاریہ جھنجلا گئے۔ اس مسافر جو باپ بیٹے دی گل بات سن رہا سی، دے لباں اتے اک ارتھ بھرپور مسکراہٹ نچّ رہی سی۔
رام اگانھ سرک آیا، "باپو جی تسیں اکھاں بند کر لؤ، میں منتر پڑھدا ہاں۔"
مسٹر راما شنکر اچاریہ نے اکھاں بند نہ کیتیاں پر رام نے منتر پڑھنا شروع کر دتا۔ "اونگ میانگ شیانگ، لدمگاپھرودماسواہا" اتے 'سواہا' دے نال ہی مسٹر راما شنکر اچاریہ دے ماسل پٹاں 'تے کاغذاں دا پلندا آ ڈگیا۔
اوہناں دی نکّ عینک دی سنہری گرفت ہیٹھاں زور نال تھرتھرائی۔
رام دے چپٹے نکّ دیاں گول تے لال لال ناساں وی تھرتھرا رہیاں سن۔
(انوواد: ڈاکٹر. رگھبیر سنگھ)
