موتی ہری سنگھ دلبر
رلیئے نوں کوئی پیار نہیں سی کردا۔ جد توں اوہدا پیو اس دنیاں توں تر گیا، اوہ بکریاں چارن لگّ پیا سی۔ اوہ مسیع روٹی پرنے دے لڑ بنھ کے سویرے باہر لے جاندا تے نہری پانی دے نالے لاگے جاں روہی دے کسے برچھ ہیٹھ بیٹھ کے دوپیہرے روٹی کھا لیندا۔ سارا دن اجاڑاں، روہیاں، ڈھکیاں، وناں تے کھیتاں وچ پھردا رہندا تے آتھنے گھر مڑدا۔ اوہ بکریاں دا دودھ ویچدا سی تے اس طرحاں وٹت نال اوہدی بڈھی ماں گھر دے خرچ پورے کرن دے جتن کردی۔
روہی دے کھیتاں وچ تاں بوٹے اگ ہی آؤندے ہن۔ رلیئے دے ماس وچ بھاویں چمک نہیں سی پر جوبن آؤن کر کے اوہدے ہردے وچ پیار تاں اگ ہی پیا سی۔ کسے-کسے مٹیار کڑی نوں رلیا بناں پیسیوں دودھ دین دا جتن کردا پر کوئی اس توں مفت دودھ نہ لیندی۔ ایہدے کومل ہندے جا رہے ہردے اتے دکھ بھری تکھی لکیر پھر جاندی پر ایہدیاں اکھاں جوبن دے خیالی چتراں ادالے گھمدیاں رہندیاں۔
ایہدے پنڈ دے سرداراں دی کڑی شہر دے کالج وچ پڑھن جایا کردی۔ ایہہ اوہدیاں چٹیاں چاندی رنگیاں عینکاں ولّ جھاکدا رہندا پر کڑی اکھاں پھیر کے کسے ہور پاسے جھاکن لگّ پیندی۔ ایہدے پنڈ دے کولوں لنگھدی پکی سڑک اتے سرداراں دا نوکر اپنی ربڑ-ٹیر دے گھوڑے نوں چھیڑ دندا اتے گھوڑا ہوا ہو جاندا۔ کڑی دی بریک چادر دے پلے، ہوا وچ کھیڈن لگّ پیندے۔ رلیا دور تانئیں اس ولّ جھاکدا رہندا، جد تانئیں ربڑ-ٹیر دسنوں بند نہیں سی ہو جاندی۔ اک واری تاں سڑک اتے گھوڑے دے پوڈاں دی کھڑپّ-کھڑپّ رلیئے دی ہکّ اتے وجدی تے گھوڑا نٹھاؤندے نوکر دے پیچ دار سریلے بول، ہوا وچ گھل جاندے تے کنا-کنا چر رلیئے دے کناں وچ چنجھاں کھوبھدے رہندے۔ امیری دے رس رنگ رلیئے دے ہردے نوں چھیڑدے رہندے۔ "چٹے رنگ دے ایہہ بندے کنے بے-کرک ہندے ہن"، رلیئے دے چتّ وچ خیال آؤندا۔
اس سال جیٹھ دے مہینے جدوں ڈنگراں وچ چھوت دی بیماری پے گئی تاں اوہ کلیوں ہلّ نہیں سن سکدے۔ اس روگ نے روہیاں دے ہرناں نوں وی ولھیٹ وچ لے لیا سی۔ اوہناں دے کھراں وچوں لہو سمدا سی، پیر پاٹ گئے سن۔ اوہ اک پیر نہیں پٹّ سکدے سن۔ پالی منڈیاں دے نال سرداراں دا صاحب زادہ موہری بن کے آؤندا جس دے موڈھے اتے پیو دی لسنس والی بندوق ہندی سی تے بناں کارتوس خرچ کریاں اک-دو بکٹ کٹّ-مار کے گھر نوں دھوہ کے لے جاندا تے ماس پکا کے آپ کھاندا تے متراں بیلیاں نوں کھواندا۔
جے رلیئے دا وسّ چلدا تاں ایہہ اوہدیاں موم جہیاں پڑپڑیاں وچ لوہے دے سمّ والی ڈانگ مار کے اس صاحبزادے نوں پرے ہٹا دندا جہڑا بے بس ہرنیاں نوں چھڈّ کے اوہناں دے بکٹ مار کے کھا جاندا۔ ہرنیاں بٹ-بٹ تکدیاں رہندیاں۔
رلیئے دا منکھی پیار جنوراں دے پیار وچ بدلدا گیا۔ اوہ اپنے نویں جمے ڈبّ-کھڑبے میمنیاں دے بریک بلھ چمدا رہندا۔
بھورو ایہدا روہیاں دا ساتھی سی۔ جد رلیا اجڑ توں ارے ہو جاندا تاں ایہہ کتا بکریاں دے ادالے راکھی وجوں پھردا رہندا۔ جے گرمی دی لمی دوپیہرے رلیا سوں جاندا، تاں کسے جنور نوں بھورو اجڑ نیڑے نہیں سی پھڑکن دندا۔ رلیا وی ایہنوں بکریاں دا دودھ پیاؤندا سی۔
اک دن ہرناں دی ڈار نالوں نکا جیہا بکٹ وچھڑ کے رلیئے دے اجڑ وچ آ رلیا۔ بھورو نے کئی گیڑے اس ہرن دے بچے دے پچھے لائے پر بکٹ نے اجڑ نہ چھڈیا۔ کئی بکریاں نے وی بھورو نوں ڈھڈاں ماریاں تے بھونکن توں روکیا؛ تے پھر اک دم رلیئے نے بھورو نوں اپنے کھرھویں بول نال جھڑکیا۔ اوہ پوچھ ہلاؤندا چؤں-چؤں چیک کے مالک دی سینت سمجھ چپّ ہو گیا۔ پھر بھورو رلیئے دیاں لتاں چمن لگّ پیا۔ ہرن دے بچے دی کمب رہی ککھّ ٹک گئی، تے اپنیاں موٹیاں اکھاں نال رلیئے دے پیار نوں جاچن لگّ پیا۔
رلیئے نے بکٹ نوں پچکاریا۔ اوہنے اپنی لمی کومل بوتھی اپر چکی تے نیڑے دی ہوا وچوں پیار دی واشنا سنگھن لگّ پیا، تے ہولی-ہولی پیر پٹدا رلیئے ولّ ودھیا۔ اوہدے بھے-بھیت ہوئے ہردے وچوں کانبا جھڑ گیا تے پیار دی لہر اگ پئی۔
روٹی دا اک ٹکڑا رلیا ہتھ وچ لے کے اگے ہویا تے ہرن دی لمی بوتھی نوں چھہا دتا۔ منکھی پیار ہرن دے سریر دے انو-انو وچ اتر گیا۔ اوہ بجھّ گیا پیار وچ۔ بکٹ دا بھروسہ اڈ گیا کہ منکھ ہرناں دی جات دے ویری ہندے ہن۔ پیار ترسے بکٹ نے اپنی دھون رلیئے دی بانہہ اتے دھر دتی۔ اوپرے تے روہیاں دے جنور دے معصوم پیار نے اج رلیئے دے رکھے جیون وچ انند بھر دتا۔ رلیئے نوں ایوں احساس ہویا جویں اج اہنے سرداراں دے صاحبزادے دے قہری ہتھاں دیاں کنڈیاں توں اس بکٹ نوں بچا کے اپنی بکل وچ لے لیا ہے۔
رلیئے نے بکٹ دی قلی پٹھّ اتے ہتھ پھیریا۔ اوہدے سریر دا کانبا لہہ گیا، جویں سیال دی رتّ دی سویر دی قہری تے چبھویں ٹھنڈھ لوپ ہو گئی تے سورج دی نگھی دھپّ ٹھنڈھ ماریاں ہڈیاں وچ رچن لگّ پئی۔
اک بکری جس دا ڈبہ میمنا مر گیا سی، بکٹ دے نیڑے آئی تے پیار چھوہاں دے کے اپنتّ جتاؤن لگّ پئی۔
رلیئے نے بکٹ دی بوتھی نوں بکری دے تھناں نال چھہا دتا۔ بکری دے لیوے وچوں دودھ لمے تھناں وچ اتر آیا۔ تھن پاٹن 'تے آ گئے۔ ہرن دے بلھاں دی چھوہ دے پجّ نال اوہ آپے ڈلھ-ڈلھ پیندے سن۔ روہی دیاں رکھیاں جھاڑیاں سوت-سوت کے بکری نے جہڑا دودھ تیار کیتا سی، سارا بکٹ دے منہ وچ اتار دتا۔ اوہنے اپنیاں لتاں کھنڈا لئیاں۔
بکٹ دے ہردے وچ دودھ دے نال ای، بکریاں دی اپنتّ پرویش کر گئی۔
جد شکاری کتے بکریاں دے اس اجڑ وچ ہرن دے اس بچے نوں دیکھ کے اس ولّ پاڑ کھانے دند کھولھ کے منہ پاؤن لئی آؤندے تاں بھورو اس ہلے نوں دھون اکڑا کے روکدا۔ رلیئے دی سمّ والی ڈانگ موڈھے 'تے کھڑھو جاندی۔ بکریاں سنگ الاردیاں۔
جد پنڈ دا کوئی جوآک اجڑ وچوں اس بکٹ نوں پھڑن تے ڈراؤن دا اپرالا کردا تاں رلیئے دا کھرھواں بول اوہدی علت نوں تھانئیں روک دندا۔
جد اجڑ روہی وچ چر کے بیٹھ جاندا تاں رلیا لٹ جاندا۔ بکٹ نیڑے آ کے بیٹھ جاندا، اپنی دھون رلیئے 'تے سٹّ دندا۔ اوہ ایہدی بوتھی تے پنڈے نوں پلوسدا، پیار چھوہاں دی لور وچ اونگھدا رہندا۔
سردار رتن سنگھ نوں اک دن دودھ دی لوڑ پئی۔ اوہدے گھر بھاویں دو مہیاں لویریاں سن؛ تے جاں اوہ دودھ ملّ وی لے سکدا سی، کئی نوکر سن، بھوئیں بمبھی سی، پیسہ بتھیرا سی، حویلیاں دا مالک سی، دھیاں-پتر کالج وچ پڑھدے سن، کئی حل وگدے سن؛ پر جتھے اوہدا کم مفت بن سکدا سی، اتھے اوہ پیسہ کیوں خرچدا، تے اوہ اپنے بچیاں دے مونہوں دودھ کھوہ کے پٹواری جاں تحصیلدار نوں کیوں دندا؟
اس دن سردار نے چوکیدار نوں رلیئے دے واڑے دودھ لے آؤن لئی بھیجیا۔ رلیئے نوں پیسیاں دی کوئی آس نہیں سی۔ اوہ سردار تاں چھمکی ہلا-ہلا کے ای پنڈ دے مزدور کامیاں نوں مفت مکی جاں کنک دی گڈائی لئی لے جاندا سی، تے رلیئے نوں اوہنے کہڑا پونڈ تے موہراں دے دینیاں سن؟ لنگوٹی جھاڑدے رلیئے نے دودھ ولوں کورا جواب دے دتا جس اتے سردار صاحب بہت دکھی ہوئے۔ اوہنے اس ہار توں تنگ آ کے پھر چوکیدار نوں موڑیا کہ اوہ رلیئے دے گھروں ککڑی دے چار آنڈے لے آوے۔ رلیئے دی ماں نے سبھ آنڈے اس دن سویرے اک بائیسکل والے شہری نوں دے دتے سن۔ ہن گھر کوئی آنڈا نہیں سی، سردار دا کرودھ اتارن لئی۔
اس دن پنڈ وچ پولیس آئی ہوئی سی۔ اوہناں دی سیوا دودھ تے آنڈیاں نال ای ہو سکدی سی۔ پھر صاحب نے ککڑی دی منگ کیتی۔ چوکیدار کھڈے ولّ ودھیا پر رلیئے دی بڈھی ماں نے کھڑکی بند کر دتی، تے پھر اپنے کمبدے ہتھ نال ککڑی دے آنڈے ورگے چٹے کھنڈے والاں نوں سنبھالن لگّ پئی۔ چوکیدار خالی ہتھ مڑ گیا، تے بڈھی ماں بھیئدائک سپنے من وچ واہن لگّ پئی۔
اگلے دن سردار صاحب آن گرجے، "اوئے رلیا، تیں اک جنگلی جنور اپنے اجڑ وچ بنھیا ہویا ہے۔ اس اپرادھ وچ تینوں پولیس دے حوالے کیتا جاؤگا۔"
ایہہ سن کے رلیا من وچ کچھ گڑگڑایا تے کمبیا۔ اوہدی جیبھ تھتھلا گئی۔ اوہدی ماں کبی-کبی سوٹی دے سہارے سردار ولّ ودھی، اوہدے پیریں جھونا دھرن لئی، پر اوہ ایوں پچھے ہٹ گیا جویں اس ولّ کوئی دو-مونہیں ناگن اپنی سری اچی کری آ رہی ہووے۔
"حرام دیا پتا، توں جیل جائینگا۔" کہندیاں سردار دے چہرے 'تے کرودھ دی لالی پھر گئی۔
اوہ اپنے ہتھ وچ چاندی دے مٹھے والی چھٹی ہلاؤندا دند پینہدا تر گیا۔
رلیئے دی ماں اسپھل ای اپنی چادر دے پلے نال اکھاں پونجھدی رہِ گئی۔ تاریاں وانگ اوہدیاں اکھاں وچ ہنجھو جھڑ رہے سن۔
اس رات چر تانئیں رلیئے دیاں اکھاں وچ نیند نہ پئی۔ اوہ کمبدے تاریاں ولّ جھاکدا رہا۔ کنے ای تارے اسمان وچ ٹٹدے رہے تے اوہناں دیاں چاندی رنگیاں پیڑاں مٹدیاں رہیاں۔ اوہ کئی وار اپنے منجے توں اٹھیا تے بکٹ دی بوتھی نوں اپر چکّ کے اپنے بلھاں نال چھہا کے گھٹدا رہا۔ چھیکڑ اوہ بولیا، "موتی! کی ہن توں مینوں چھڈّ جائینگا؟"
"ہؤں، ہؤں!" بکٹ دے منہ وچوں 'واج آئی تے پھر اوہ شانتی نال لٹ گیا تے نیند دی سنگھنی اتھاہ گفا وچ جا گمیا۔
اگلے دن آتھنے اک لال پگڑی والا رلیئے دے گھر اگے کھڑھا سی تے اوہدے ہتھ وچ کھاکھی جہے کاغذ دا پترا سی۔ جھونا سمبھالدی بڈھی ماں دے ہتھ کمب رہے سن۔ رلیا اندر وڑیا، تے ماں دی میلی جہی پوٹلی وچوں پنجاں روپئیاں دا نوٹ کڈھیا تے اوہدیاں تہیاں کھولھدا سپاہی ولّ ودھیا۔ تختے دے اہلے ہو کے اوہنے سپاہی اگے ودھے ہتھ اتے اوہ نوٹ ٹکا دتا، جہڑا اوہنے کئی دن بکریاں دا دودھ ویچ کے کھٹیا سی، میمنیاں دے منہ وچوں دودھ کھوہ-کھوہ کے اوہناں دے خالی لکے اندر واڑ-واڑ کے۔ تاں وی رلیئے نے ایہہ جانیا کہ اوہنے کجھ گنوایا نہیں، کمایا ہے۔ ہن اوہ جیل وچ نہیں جاؤگا۔ اپنیاں بکریاں چاریا کروگا تے میمنیاں دے خالی ڈھڈاں نوں بیری دے پتیاں نال بھریا کروگا۔ اوہدا اجڑ بنیا رہوگا، اوہدا پریوار سجیا رہوگا، بکٹ اس نالوں نہیں وچھڑوگا، اوہدا پیار نہیں ٹٹوگا، اوہدی جیون روء نہیں ٹٹوگی، بکریاں موتی نوں نہیں اودرنگیاں۔
پر پکّ رہیاں بلیاں اتے گڑے پے گئے۔ سپاہی مڑ گیا، سردار آ دھمکیا۔ اوہ شکار کھیڈ کے آیا سی پر اوہدے ہتھ اج کوئی جنور نہیں سی آیا۔ اج دی اسفلتا دا سارا کرودھ ہن رلیئے اتے اتریا۔ اوہنے بندوق تان لئی تے بکٹ ولّ سدھی کیتی۔ اسے ویلے رلیا سردار دے پیراں اتے ڈگّ پیا، "سردار جی، تسیں کھما کرو۔ نہ مارو اس نردوش نوں۔ میں ایہنوں روہی وچ چھڈّ آؤنگا۔" سردار چلیا گیا۔
اگلے آتھن جد واڑے وچ رلیا اپنیاں بکریاں دی دھار چو رہا سی تاں سردار دے صاحبزادے نے آ پیر پائے۔ بینت دی چھٹی اوہدے کولے ہتھاں وچ شوک رہی سی۔ واڑے وچوں بھاویں سنگوہ دی درگندھ اوہدیاں ناساں نوں اوکھا کر رہی سی، پر اوہ کرودھ دے بلے ہیٹھ اگانھ ودھ گیا تے بکٹ دے گل چمّ دا پٹا پاؤن لئی گھیرا پاؤن لگا۔ بکٹ نے بکریاں وچ کرلاٹ پا دتا۔ بکٹ وڈا سی تے بکریاں چھوٹیاں، لکدا کتھے۔ اوہ سیالے دی رات دے تاریاں وانگ کمب رہا سی۔ بھورو وی اپنے سجن دی مدت لئی لپکیا پر رلیئے نے چھیتی چپّ کرا دتا کیونکہ اس طرحاں رائیزادے دی ہتک سی تے کرودھ ودھن دا ڈر سی۔ مک-مک کردیاں بکریاں سہم گئیاں، سنگڑ گئیاں۔ اوہ پیلیاں اکھاں نال بچڑ نوں پچھان کے گھور رہیاں سن پر اکھاں دی تکنی نال نرلجّ بے حیا پاپی مر تاں نہیں جاندا، نہیں تاں ایہناں دا وادھا رک نہ جاوے؟
گھرنا اک اسفل ہتھیار بن کے ڈگّ پیندی ہے!
چھیکڑ رائیزادے نے بکٹ دے گل وچ پٹا پا ای لیا۔ اوہدے نال پنڈ دے دو-چار ہور وی علتی منڈے سن۔ بکٹ بکریاں دے پیراں وچ لٹ گیا۔ اوہنوں چھمکیاں نال اٹھایا گیا۔ ڈر ماریا ہرن پچھے-پچھے ایوں تر پیا جویں ہتھکڑیئیں نرڑیا اپرادھی پولیس دے سپاہی مگر تردا ہے تے اپنے گھر ولّ تے پھر پنڈ ولّ تے پھر جوہ ولّ جھاکدا جاندا ہے۔
اپنے ڈلہے دودھ دا رلیئے نوں کوئی دکھ نہیں سی پر چنڈال دے ہتھیں گھڑیسیا جاندا، ہتھیں پالیا بکٹ دیکھ کے اوہنے دھا ماری، "ہائے اوئے میرا موتی!"
رلیئے دے مونہوں موتی سن کے بکٹ پچھے جھاکیا۔ اوہدی پٹھّ اتے چھمکی دھس گئی۔ اوہ نکی پوچھ کمبدیاں لتاں وچ دے کے تر پیا۔
رلیا بھبّ مار کے ڈگّ پیا۔ نیڑے دے آدمیاں دے دلاں وچ کمبنی چھڑ گئی۔ ایہہ دھکہ سی، پر رائیزادے نوں کون روکے! بکٹ وی اپنے ڈگے پئے سوآمی اتے دو ہنجھو نہ کیر سکیا۔
رلیئے دے سریر وچ جویں بجلی دی لہر پھر گئی ہووے۔ اوہ اک دم اٹھیا، تے نٹھّ کے بکٹ دی دھون نال چمبڑ گیا۔ بکٹ دیاں موٹیاں اکھاں وچوں تتے پانی دے دو تبکے رلیئے دی پتجھڑ ماری گلھ اتے ڈگے۔
رلیئے دی پٹھّ اتے چھمکیاں دی واچھڑ ہوئی۔ لال لاساں اوہدے سریر اتے اگھڑ آئیاں جہڑیاں اوہدے پاٹے ہوئے کڑتے دیاں موریاں وچوں صاف دس رہیاں سن۔ چھیکڑ رلیئے دے ہتھ ڈھلے ہو کے بکٹ دی دھون نال ٹٹّ گئے۔
رلیئے نوں ڈر سی کہ رائیزادا ضرور بکٹ نوں مار کے کھا جاؤ کیونکہ اوہ روہی دے بیمار ہرناں نوں مارنوں وی سنکوچ نہیں سی کردا۔ رلیئے نے پھر لیر ماری، "ہائے میرا موتی!"
سندھیا ہو رہی سی۔ مندر دے کلس دی پریم تکنی بے ارتھ ای ڈلھ رہی سی۔ گردوارے دا گھڑیال نہ کھڑکیا، تے نہ ای سنتاں دے ڈیرے دا سنکھ ولکیا۔ چانن وچ ہنھیرا اجے گھل ای رہا سی، شوالے اجے جوتاں نہیں سن جگیاں، پچھم دی ہوا جہڑی سارا دن سریراں تے کپڑیاں نوں چھیڑدی رہی سی، ہن اہلّ سی۔
"تیں کیوں جنگلی جنور نوں اپنے واڑے بنھیا؟" رائیزادے دا کرودھ پھٹیا۔
"چھوٹے سردار، میں ایہنوں کل نوں دور روہی وچ چھڈّ آؤنگا۔ اج دی رات چھڈّ دے۔" بکٹ دی جند بچاؤن لئی رلیئے نے وچن کیتا۔ چہوں بھلیمانساں دی جیبھ کھلھی، "اوئے سہری دیا، تیں کیوں رکھیا ہرن اپنے واڑے؟ تیں کی ایہدا دودھ چونے؟" اک دھول-داڑھیا نیانکاری لہجے وچ دیاوان ہو کے اگے ودھیا۔
"بابا، میں چھڈّ دیونگا سویرے!"
"چلو، فیصلہ ہویا!" اک ہور خوشی وچ کویا۔ رائیزادے نے گلوں پٹا کھولھیا تے پٹھّ مروڑ کے تر گیا۔ بھیڑ کھنڈ گئی، بکٹ واڑے جا وڑیا۔ ٹپوسیاں ماردا۔
اگلے دن رلیا اجڑ روہی وچ لے گیا۔ بکٹ دے گل باہاں پا کے چھیکڑلی ملنی کیتی تے کیہا، "جاہ مترا، ایہہ میرا پیار لے جا روہیاں وچ۔ مڑ میرے نیڑے نہ آویں۔ اتھے تیری موت دند کھولھی تیری بھال وچ پھردی اے۔"
جانور نہ سمجھیا۔ اوہ رلیئے دے ادالے گیڑے کڈھن لگّ پیا۔ بھورو نوں اوہدے پچھے پاؤن دا جتن وی اسفل ای رہا۔ اوہ ایہدا متر بن چکیا سی، ہن اوہ ایہدیاں لتاں کویں پاڑدا؟ کئی واری ڈانگ رلیئے نے بکٹ دے ڈراوے لئی ہوا وچ گھمائی، پر بے ارتھ! بکٹ نے پچھا نہ چھڈیا۔ ہرناں دی اک ڈار اگیوں لنگھ گئی۔ بکٹ نے اکا دھیان نہ کیتا۔ ڈار کھڑھو گئی، اپنی جات دے پیار نوں ہوا وچوں سنگھیا پر بکٹ کول آدم-جات کھڑوتی دیکھ ہرن گھرنا دی جھات مار کے ہوا وچ ٹپوسیاں ماردے دور لوپ ہو گئے۔
بکٹ نہ وچھڑیا۔ اوڑک جد آتھنے اجڑ پنڈ مڑیا تاں اکّ کے رلیئے نے دو ڈانگاں اوہدی پٹھّ اتے ماریاں۔ بکٹ روہی نوں نٹھّ گیا۔ رلیئے نے پٹھّ گھمائی۔ بکٹ بکریاں وچ سی۔
رلیا بہت دور تانئیں اوہدے پچھے نٹھیا اتے سنگھنی جھڑی وچ واڑ آیا۔ ہن اوہنوں بھروسہ سی کہ نہیں پرتوگا۔ اس طرحاں اوہنوں پٹڑی توں پار ای ہنھیرا ہو گیا سی۔ مڑ اوہنے اپنیاں کھنڈیاں بکریاں سانبھ لئیاں۔ واڑے وڑدیاں پنڈ دے دیوے جگ چکے سن۔
نشچنت رلیا منجی اتے لٹیا پیا سی۔ واڑے دی کھڑکی موہرے گھر-گھر ہوئی۔ کڑ-کڑ وان دا منجا کڑکیا۔ رلیئے نے کنڈی کھولھی۔ بکٹ اندر آیا۔ من-من نال بکریاں نے سواگت کیتا۔
"او کمبخت! تیری موت تیرا پچھا نہیں چھڈدی۔" رلیئے نے پٹھ 'تے ہتھ پھیردیاں ہولی-ہولی کیہا۔ اسمان اتے تارے کمب رہے سن۔
لمی رات تائیں رلیا آ رہے وچھوڑے دے چتر واہندا روندا رہا۔ چر تائیں اوہدیاں سسکیاں بند نہ ہوئیاں۔
ککڑ دی بانگ توں پہلاں اوہ اٹھیا تے بکٹ دیاں اکھاں اتے پرنا بنھ دتا تے دھوہ کے تر پیا۔ نانہہ نقر کردا بکٹ انھے راہ 'تے تر پیا۔ اونگھ توڑدیاں بکریاں میانک کے چپّ ہو گئیاں۔
رلیا سورج دی ٹکی دسن توں پہلاں کئی کوہ دا پینڈا مار کے بکٹ نوں چھڈّ کے مڑ پیا سی۔
سارا دن سر توں لنگھ گیا۔ رلیا اجڑ چار کے گھر مڑیا۔ دن چھپ گیا۔ ہنھیرا ہو گیا۔ دیوے جگے تے بجھ گئے۔ آٹے دی مشین دی تک-تک بند ہو گئی۔ لوک سوں گئے۔
واڑے دی کھڑکی اگے گھر-گھر پھر ہوئی۔ رلیا سوں رہا سی۔ بھورو اپنے متر دا بول پچھان گیا۔ منجے دی باہی اوہنے پنجے نال گھروڑی۔ اک نہوں وچ رلیئے دی چادر پھس کے تنکی گئی۔ رلیا جاگیا۔ بھورو بے چینی نال چؤں-چؤں کردا کھڑکی ولّ تر پیا، تے رلیا اوہدے پچھے۔
پنڈ دے کتیاں دا ٹولا بکٹ اتے ٹٹّ پیا۔ بھورو نے اپنے پرانے متر دی مدد وچ پٹھّ اتے دند کھادھے۔ اسفل بھورو مڑ آیا۔ بکٹ جان بچا کے نٹھّ گیا۔ ہوا وچ گونجدیاں آوازاں ڈھلیاں پے کے سوں گئیاں۔ رلیا جاگدا رہا تے کمبدے تاریاں ولّ جھاکدا رہا۔ گھر-گھر نہ ہوئی۔ بکٹ نہ آیا۔
اگلے دن سورج دی ٹکی دسن توں پہلاں رلیا اٹھیا تے واڑے دی کھڑکی کھولھ کے باہر آیا تاں دیکھیا کہ کندھ کول ہرن دی لوتھ پئی ہے۔ پنڈ دے لنڈر کتے اوہدے ادالے گھم رہے سن۔ کندھ دیاں جڑھاں وچ لہو ڈلھیا پیا سی۔ مرے پئے بکٹ دے گل بانہہ پا کے رلیئے نے بھبّ ماری، "ہائے میرا موتی!"
اشبدی روپ بھاوَ اوہدے ہردے وچ پھر رہا سی- نہ تاں لوک کڑیاں نوں پیار کرن دندے ہن تے نہ جنوراں نوں!
سردار صاحب دے کتیاں دی سینا لہو لبڑے دند کھولھی ادالے گھم رہی سی۔
