پانی جرنیل سنگھ
ناشتے مگروں، سکھجیت کور اٹھن ہی لگی سی کہ راجو
نے اوس نوں کجھ چر ہور بیٹھن دا اشارہ کردیاں، اک لفافے
وچوں وڈا سارا کاغذ کڈھیا تے تہیاں کھول کے اوس دے
ساہمنے، ڈائننگ ٹیبل تے وچھا دتا۔ کپ پلیٹانسنک 'چ رکھ کے
شیرن وی کول آ کھلوئی۔ چھ کو سالا ڈیبی تاں پہلاں ہی، خوش
موڈ 'چ راجو نال لگی کھڑی سی۔
سوئمنگ پول دے نقشے دی پہلی ہی جھلک نے سکھجیت
کور اندر حیرانگی پیدا کر دتی۔ پر اوہ سہج رہی۔ ساہمنے
کھلوتے پت، نونہہ تے پوتی دی ہیجلی مسکراہٹ دے جواب
وچ ہلکا جیہا مسکراؤندیاں اوہ بولی، ''بئی! پرار آپاں ایہدی
صلاح ہٹا نہیں سی دتی؟''
''ہاں مام! ہٹا تاں دتی سی''، راجو دے بولاں وچ ہلکی
جیہی گھبراہٹ وی سی تے اتشاہ وی، ''پر... پر سومنگ پولنگ
بناں ثمر بڑی ڈل جیہی لنگھدی اے... ایداں فیل ہوندا رہندا آ
پئی جداں اسیں لائف دا اک وڈا فن مس کر رہے آں... میں تے
شیرن نے صلاح کرکے ایہمیپبنوائی... میں ایکسپلین کرداں...
پنجاہ ہزار گیلن دی کپیسٹی والا ایہہ سومنگ پولنگ، بیکیارڈ
دی نورتھ ویسٹکورنر 'چ بنے گا''، راجو دیاں انگلاں لائیناں
تے گھمن لگیاں، ''ایہ لینگتھ پچی پھیٹ، وڈتھ ویہہ پھیٹ تے
ڈیپتھ نوں پھیٹ ہووے گی۔ گھٹ ڈیپتھ والا ایہہ پاسہ ڈیبی اتے
رکدیپ لئی... پول دے چارے پاسے بلیک اینڈ وائیٹ ٹائیلاں 'چ
تن تن پھیٹ دی پٹڑی ہووے گی۔''
''اٹ لکسفینٹی سٹکٹومی.'' شیرن دے گورے چہرے تے
نیلیاں اکھاں وچ جوش گھلیا نظر آ رہیا سی۔
''ونڈرفل! آئل سومئیوریڈیء.'' ڈیبی نے اپنا سریر انج ٹیڈھا
جیہا کیتا جیویں سومنگ پول چ چھال مارن جا رہی ہووے۔
''ویل، نقشے مطابق تاں پول واقعی شاندار لگدا اے پر...
'' سکھجیت کور نے کاہلے جہے ہتھاں نال لفافے وچوں ایسٹی
میٹ والا کاغذ کڈھیا... ٹوٹل پڑھدیاں اوس نوں انج لگا جیویں
نقشے دیاں لائیناں ہیٹھ کوئی ڈمھ ہووے تے اوہ وچ ڈبدی جا
رہی ہووے۔... اوس دے ویک اینڈ دے سہج موڈ 'چ تلخی آ
گئی، ''ڈیم'ٹ... سٹھ ہزار... اپنے ڈیڈ نال گل کرو۔'' اوس نے
اوورٹائیم لاؤن گئے پتی دے مڑن تک گل نوں اگے پا دتا۔
شیرن ڈیبی نوں لے کے ٹی. وی. ول نوں ہو گئی۔ راجو ذرا کو
کھڑا رہیا تے پھیر ساہمنے والی کرسی تے بہندا ہویا حلیمی نال
بولیا، ''مام! گل تاں تہاڈی 'ییس' دی اے، ڈیڈ نوں تاں اسیں منا
ہی لینا اے۔''
'' میں 'کلی کداں 'ییس' کر سکدی آں۔ خرچیاں دا تاں پہلاں
ہی وار پھیرنھیں آؤندا... گھر دیاں تے کاراں دیاں قسطاں نے
سرت بھلائی ہوئی اے۔ تے توں ایہ سٹھ ہزار دی اک ہور پنڈ...
کداں قسطاں تاراں گے اینے لون دیاں؟''
''پر جدوں ساڈی مام اینی رچ اے تاں اسیں لون کیوں لواں
گے؟'' راجو نے آکھیا۔
''راجو! تیری سرت پتہ نہیں کتھے گئی ہوئی اے۔ اجے دو
سال پہلاں جدوں آپاں ایہ وڈا گھر لیا تاں میں تہانوں ویہہ ہزار
ڈالر منگا کے دتا سی۔... چاچا جی نے پچھلے سالاں دے جمع
ہوئے ٹھیکے 'چ دو سال دا ایڈوانس پا کے اینا بھیجیا سی۔'' اوہ
کھجھ کے بولی۔
''مائی ڈیئر مام! تسیں میری گل نہیں سمجھے۔'' راجو دی
سر 'چ مٹھاس اتے بلھاں تے مچلا جیہا ہاسہ سی۔
''کیہ؟'' اوس نے جھنجلا کے پچھیا۔
''میرا مطلب اے کہ آپاں تہاڈی زمین 'سیل' کر دیئیے۔''
'سیل' شبد سکھجیت کور دے سر تے بمب وانگ پھٹیا۔ دل
تھلے نوں ڈگدا جاپیا... سریر تریلیؤ تریلی ہو گیا... اوس نوں
انج لگا جیویں اسدا پت اوس دیاں جڑھاں نال جڑی ہوئی مٹی
نوں کھرچ کے کسے گاربیج دے ٹوئے وچ سٹنی چاہ رہیا
ہووے... پلاں وچ ہی اوس دیاں نساں 'چ ٹینشن آ وڑی۔ ساہ
پھیپھڑیاں دے اتوں اتوں ہی آؤندا محسوس ہویا... اپروں بیڈروم
'چوں اوس دے سال کو دے پوتے رکدیپ دے اچانک رون دی
آواز نے اوس دیساہ گتییساہ نوں ہور وی تیز کر دتا۔... سویرے
نگھے پانی 'چ کیسیں اشنان کردیاں اسدا من لگ بھگ شانت
سی۔ پر ہن...۔ اوہ ٹیبل دا سہارا لے کے اٹھی، گولی کھاہدی
تے پیراں نوں دھونہدی ہوئی پؤڑیاں چڑھ کے بیڈ تے ڈھیہہ
پئی... 'ایہناں نوں تاں بس اپنے مطلب ہی دینہدے آ... اگلے دی
بھاویں ہوند ہی جاندی لگے۔' اپنے اندرلے نال گلاں کردی اوہ
پتہ نہیں کیہڑیاں کیہڑیاں گھمن گھیریاں 'چ پئی رہی۔
دوائی دے اثر نال کجھ ٹھیک ہوئی تاں تھلے اتر کے
لونگ رومگ دے فرنیچر نوں جھاڑن پونجھن لگ پئی۔ شیرن
رسوئی تے حال ویء 'چ مپ پھیر رہی سی۔ ڈیبی فیملی روملی
'چ ٹی.وی. تے کارٹون فلماں دیکھ رہی سی۔ اتھے ہی رکدیپ
نوں لے کے بیٹھا راجو شیرن دیاں گلاں دے ہنگارے 'چ،
''اہاں... او یاہ... او یاہ...۔'' کری جا رہیا سی۔ کجھ دیر بعد مپ
نوں تھائےں چھڈ شیرن راجو کول جا کھلوئی تے کہن لگی،
''ڈیبی نے سومنگ دے کافی لیسن لے لئے نے۔ ہن کہہ رہی
اے کہ لیک تے لے کے چلو، اوتھے تیر کے دیکھنے۔ اج دن
بڑا خوبصورت اے، چلیئے؟''
سُندیاں ہی سکھجیت کور دی گھٹ رہی ٹینشن پھیر ودھن
لگ پئی۔ اوہ اندر ہی اندر کڑھن لگی، 'مینوں لا کے گل کیتی
اے... کنی شیطان ہے... نہ ایہہ ایس گھر 'چ آؤندی، نہ
سومنگ پولنگ دا سیاپا کھڑا ہندا۔ پتہ نہیں کدوں دی راجو نوں
پٹی پڑھا رہی اے۔ اوہو جیہا مٹی دا مادھو اوہ۔ اکھے، مام
تہاڈی زمین ویچ... چکیو سومنگ پولنگ دے۔ کتھے میرے باپو
جی دی ڈکرے ورگی زمین... کتھے میرے تے جان دین آلے
میرے چاچا جی تے کتھے اپنے ہی صرور 'چ آکڑی ہوئی،
دوجیاں 'چ نہ بھجن آلی ایہہ شیرن...۔'
پچھے جہے ایداں ہی کوئی گل چل رہی سی تاں سکھجیت
کور روہ 'چ آ کے بولی سی، ''تسیں گورے لوک سانوں
امیگرانٹاں نوں تاں ایہہ کہندے آں پئی اسیں تہاڈی کلچر 'چ
بھجدے نہیں پر تسیں ساڈیاں کلچراں 'چ کنی کو دلچسپی لینے
آں... تینوں میں پنجابی دے لفظ سکھا سکھا تھک گئی پر
توں...۔''
''لے مام! میں کنے لفظ تاں سکھے آ... سیٹ سری اکال،
آچھا، کیہ حال اے... روٹی، پرونتھے، دال، سیموسے... پانی،
سمندر، داریا... کدی کدی پنجابی سوٹ وی پاؤنی آں۔'' شیرن
نے اتر دتا سی۔
''ستاں سالاں چ سرپچالی پنجاہلی لفظ، اوہ وی جیہڑے
تیرے کم دے آ۔'' سکھجیت کور دے بولاں وچ تلخی ہون دے
باو جود وی شیرن نے غصہ نہیں سی کیتا۔
تے سکھجیت کور نوں جیویں ہن سمجھ آ رہی ہووے کہ
پچھلے کجھ سمیں توں شیرن اس نال اینی مٹھی پیاری کیوں
بنی چلی آ رہی سی... اوہناں دے پوتے دا ناں، ادھا انگریزی
تے ادھا پنجابی رکھن لئی وی شاید اسے کرکے ہی من گئی
سی، نہیں تاں اوس نے پورا انگریزی ناں رکھنا سی، جیویں
ڈیبی دا رکھیا سی۔
لونگ روم دی صفائی دا کم مکا کے سکھجیت کور
ٹی.وی. تے پنجابی پروگرام دیکھ رہی سی کہ بلدیو سنگھ کم
توں پرت آیا۔ لنچ دا سماں ہو رہیا سی۔ سکھجیت کور نے پچھیا
تاں اوس نے آلوآں والے پرونٹھے کھان دی اچھا پرگٹائی۔
مائیکروویو 'چ آلو ابلنے رکھدیاں سکھجیت کور دا دل کیتا
کہ نونہہ پت دا بیپھ والا پتیلا باہر وگاہ مارے... تے پتہ نہیں
ایہہ خیال اوس دے من 'چ کدھروں آ وڑیا کہ اوہ کیہو جہے پل
ہندے جے ایس وقت اوہ نونہہ سس رل کے سرہوں، پالک تے
بروکلی نوں چھل چیر کے ساگ بنا رہیاں ہوندیاں... تے نال
دی نال بیتے ہفتے دیاں جمع ہوئیاں گلاں وی سانجھیاں کر
رہیاں ہندیاں۔ ڈونگھا ہؤکا بھردیاں اوہ بڑبڑائی، 'پر کتھے... نہ
کھان پین دی سانجھ تے نہ بولی دی۔'... گھر وچ پنجابی دی
انہوند کدی کدی تاں اوس نوں بہت ہی رڑکدی... جھورے
جہے 'چ اوس نوں انج لگن لگ پیندا جیویں راجو نے کتیوں
اوہناں شیشیاں ورگا پانی لیا کے اوہناں دے گھر دیاں کندھاں
تے چڑھا دتا ہووے... جیہڑے شیشے بندے دے چہرے اتے قد
بت نوں ونگا ٹیڈھاا تے کانسوتا جیہا بنا کے بے پچھان کر
دیندے نے۔
پرونٹھے کھا کے بلدیو سنگھ آرام کرن لئی بیڈ روم 'چ چلا
گیا تے سکھجیت کور بیکیارڈ 'چ ڈٹھی گارڈن چیئرارڈن تے جا
بیٹھی۔ پھلاں ول دیکھدیاں اوس دے من نوں کجھ چین ملی۔
خوبصورت پھلاں دے ایہہ بیڈ شیرن تے راجو دے لگائے
ہوئے سن۔ چٹے، لال، نیلے، پیلے، گلابی تے بدامی رنگاں دے
پھلاں نوں اوہناں اجیہے کلامئی ڈھنگ نال ترتیبیا ہویا سی کہ
اک بجھویں نہار پیش ہو رہی سی، بھن بھن رنگ جیویں اک
دوجے نوں اپنے وچوں ابھار رہے ہون۔ سگندھت ہوا نوں
پھیپھڑیاں دے دھر اندر ہنگھالدیاں اوہ بھرویں ساہ لین لگی۔
نونہہ پت ورودھ من دی کڑتن جیویں مٹھاس 'چ بدل گئی
ہووے۔
اینے نوں شیرن نے مشین 'چ دھوتے ہوئے کپڑیاں دی
ٹوکری بیکیارڈ 'چ لیا دھری۔ سس ول گوہ نال تکدیاں اوس نے
پرشن کیتا، ''مام! آر یو او. کے.؟'' سکھجیت کور دا دل کیتا پئی
کہہ دیوے، 'پنگے وی کھڑے کری جانی آں تے او. کے. وی
دیکھنا چاہنی ایں۔' پر اوس دے مونہوں، ''یاہ، آئی ایم او کے''
نکل گیا۔ تھوڑا مسکرا وی ہو گیا۔
شیرن اک اک کپڑے نوں چھنڈ کے رسی اتے پاؤن لگی۔
چھنڈن کریا 'چ اوس دیاں اپر اٹھیاں باہواں اتے تنے ہوئے
سریر ولیں تکدیاں سکھجیت کور دیاں اکھاں موہرے ہور ہی
طرحاں دے عکس گھمن لگے... جیویں وڈے وڈے جباڑھیاں
تے لمبوتری گردن والی مشین اوہناں دے بیکیارڈ نوں پٹ رہی
ہووے... جیویں بن رہے سومنگ پولنگ دیاں نیہاں ہیٹھ اوس
دے پرکھیاں دی زمین دبی جا رہی ہووے... جیویں اوہناں دیاں
موٹراں دا پانی سوت کے سومنگ پولنگ دے ڈھڈ 'چ پایا جا
رہیا ہووے۔ اک لما ہؤکا بھردیاں اوس دی نگاہ پھیر پھُلاں تے
جا ٹکی... من دے ہمس 'چ جیویں ہوا رمک پئی ہووے...
موٹراں اتے زمین نال جڑے دن اوس دی سوچ وچ ابھر آئے...
ٹیوبویل لگواؤن تے ٹریکٹر خریدن والے اوہ پنڈ 'چوں پہلے
کسان سن۔ اوس دے باپو جی کئی سالاں بعد سنگھاپوروں پرتے
سن۔ باپو جی نال گھر بھریا بھریا لگدا۔ رونق جیہی لگی رہندی۔
سکھجیت اتے اس توں کئی سال چھوٹے اوس دے چچیرے
بھرا بھپی لئی تاں جیویں کوئی ویاہ بیت رہیا ہووے۔
پر ڈیڈھ کو سال بعد اوس دے باپو جی نے واپس مڑن دی
تیاری کر لئی۔ سکھجیت دی روح دی چہک اداسی 'چ بدل گئی،
''باپو جی! تہاتھوں بناں ساڈا دل نہیں لگنا...۔'' دھی دے بولاں
'چ چھلکدے موہ نے نشان سنگھ دے دل نوں ہلا دتا۔ ساواں جیہا
ہو کے اوہ بولیا سی، ''سکھی! بس ایہ آخری گیڑا اے۔ دو کو کم
نبڑ جان، پھیر نہیں جاواں گا۔''
''کیہڑے؟''
''تیرا ویاہ تے اپنے نال لگدی مگھر سیہوں والی زمین۔''
''چھڈو باپو جی۔'' ترلا جیہا کردیاں سکھجیت نے سر باپو
دی چھاتی نال لا دتا سی۔
پر نشان سنگھ نے جانا ہی سی۔ اوس دے وداع ہون سمیں
ٹبر دے سارے جیاں دے چہرے ہنجوآں 'چ ڈب گئے سن۔
سکھجیت کوٹھے چڑھ کے، اتھرو بھریاں اکھاں نال کنا ہی چر
پردیس جا رہے باپو جی نوں دیکھدی رہی سی۔ کئی ہفتے لمی،
سنگھنی اداسی توں بعد ٹبر دی زندگی مڑ پہلاں وانگ چل پئی
سی۔
ٹیوب ویل ٹریکٹرل نال سکھجیت دے چاچے پنجاب سنگھ
اندر اک نواں جوش بھر چکا سی۔ ہرے انقلاب دے اوہناں دناں
وچ نویں بیجاں تے کھاداں دی ورتوں نال اوس دی فصل بنیاں
توں باہر ہو ہو پیندی۔ اوہ اپنے اتے ٹھیکے تے لئے کھیتاں وچ
کم دے سر تے چڑھیا رہندا۔ اوس دے گھر والی جس کور
لویریاں سانبھدی۔ سکھجیت دی بی جی دھن کور رسوئی اتے
گھر دے ہور کماں 'چ لگی رہندی۔ جدوں کالج اتے سکول 'چ
چھٹیاں ہندیاں سکھجیت تے بھپی وی کھیتاں نوں چلے جاندے،
پنجاب سنگھ نال ہتھ وٹاؤن۔
کنک، جھونے تے آلوآں دیاں فصلاں وڈھن سانبھن سمیں
اوہناں دے کھیتاں چ درجناں کامے کم کر رہے ہندے۔ وڈے
وڈے بوہلاں تے بوریاں دیاں دھانکاں ول دیکھدا پنجاب سنگھ
حب حب گلاں کردا۔
تے پھیر جدوں مگھر سنگھ نے اپنی دس گھماں نانکی
ڈھیریی ویچن دی گل سرعام کر دتی تاں پنجاب سنگھ نے بھرا
نوں چٹھی لکھوائی۔ اوس نے پھٹ پیسے بھیج دتے۔ پنجاب
سنگھ نے آپ وی کجھ جوڑے ہوئے سن۔ پر اوہناں دے
شریکے وچوں اک ہور خریدار اٹھ کھلویا۔ کھہبازی 'چ اگ
پھکن والی گل سی۔ اوہناں نوں اپنی چار گھماں گہنے دھرنی
پے گئی۔ پھیر وی اوہ خوش سن... اک ٹک بائی گھماں۔ صرف
اوہناں دے پنڈ 'چ ہی نہیں، آلے دوالے دے پنڈاں وچ وی اوہناں
دی بلے بلے ہو گئی سی۔
پر نشان سنگھ دا سنگھاپور توں مڑن دا پروگرام اگے پے
گیا۔ دھن کور کدی کدی بہت ہی اداس ہو جاندی۔ انج دیر درانی
ولوں ملدے مان ستکار صدقہ اوہ اپنی زندگی مائنیاں بھری
محسوس کردی۔ اوہ نکے توں نکا کم وی اوس نوں پچھ کے
کردے۔
سکھجیت دے چاچا چاچی سکھجیت نوں وی بڑا پیار
کردے۔ چاچا تاں، اوہدا بھپی نالوں وی ودھ خیال رکھدا۔ اوہ
جدوں وی کوئی چیز منگدی، جھٹ لیا دیندا۔... سکھجیت
بی.اے. دے آخری سال 'چ سی جدوں کنیڈا توں ویاہ کرواؤن
گیا بلدیو کجھ دناں لئی اوہناں دے پنڈ، اپنی ماسی کول جا
ٹھہریا۔
اوس نے سکھجیت نوں شہر والی بس چڑھدے اتردے
دیکھیا تے...۔ بلدیو دی ماسی نے دھن کور نال گل کیتی... تے
اوہناں دے گھر وچ اکدم ہی کلیرے گندن دے چاء امڈ پئے۔
سکھجیت نوں وی، سادہ جیہا پر بندا پھبدا بلدیو بھاء گیا سی۔
چاء 'چ اڈدے پھردے پنجاب سنگھ نے چٹھی پا کے بھرا نوں
سد لیا۔ گہنے پئی زمین پھری ہو چکی سی۔ نشان سنگھ دھی
لئی سنگھاپور توں ہی گہنے کپڑے لے آیا۔ پر پنجاب سنگھ دی
جیویں تسلی نہ ہوئی۔ سکھجیت نوں جالندھر دیاں کپڑیاں تے
گہنیاں دیاں وڈیاں وڈیاں دوکاناں تے لجا کے اوس نے ریجھ
مئی انداز 'چ کیہا سی، ''لے کڑیئے! جیہڑی مرضی چیز تے
ہتھ رکھ...۔''
کجھ مہینیاں بعد سکھجیت کنیڈا اڈ آئی سی۔
چڑیاں دے، بیکیارڈ دے فینس اتوں 'پھرر' کرکے اڈن دی
آواز اتے جانے پہچانے قدماں دی آہٹ نے سکھجیت دے
خیالاں دی لڑی توڑ دتی... بلدیو اوس دے ساہمنے کھلوتا سی۔
''ہو گئی نیند پوری؟'' سکھجیت نے پچھیا۔
''ہاں''، کہندا ہویا اوہ پتنی دے ساہمنے والی کرسی تے بیٹھ
گیا تے اس ول گھوکھویں نظر سٹدا بولیا، ''اپسیٹ ہوئی لگدی
ایں.''
''ایہہ کوئی اک دن دی گل تھوڑی اے... ہن تاں ساری
عمر ایداں ہی... ''
''پھلاں 'چ بہہ کے تاں بندے نوں پھلاں وانگ ہی کھڑے
ہوئے ہونا چاہیدے.'' پھل لدیاں کیاریاں ول تکدیاں اوہ مسکرا
کے بولیا۔
''بجھیاں ہویاں نے کیہ کھڑنے؟''
''سکھی! توں تاں ایویں چھوٹیاں چھوٹیاں گلاں تے ہی
اپسیٹ ہو جانی ایں۔''
''تہانوں تاں ہریک گل ہی چھوٹی لگدی اے... نونہہ پت
سومنگ پولنگ دیاں سکیماں بنائی پھردے آ۔'' کہندیاں سکھجیت
نوں انج لگا جیویں بیکیارڈ دے پرلے پاسیوں، شیرن باہاں دے
بل الر کے پول توں باہر آ رہی ہووے۔
''اوہ بیچ تے چلے آ، آپاں نوں وی کہہ رہے آ، چل گھم
کے آؤنے آں۔''
بلدیو ولوں اوس دی گل انگولی کیتی جان تے سکھجیت
کور اندر دھکھ رہیا کرودھ فٹ نکلیا، ''تہانوں تاں کوئی وادھا
گھاٹا ہے ای نہیں۔ تہاڈا سارا ٹبر ہی ایداں دا اے... نہ کوئی
فکر نہ فاقہ۔'' اسدا پریشان ہویا من کاہلا جیہا پے گیا... تیار ہون
دے ارادے نال اوہ اٹھ کے اندر نوں تر پئی۔
پتی دی پولی جیہی مسکراہٹ سکھجیت دی شکایت اگے
جیویں سوالیا نشانا بنا گئی۔... اوہ جاندی سی کہ بلدیو اپنے
ماپیاں ورگا ہوندا ہویا وی اوہناں نالوں بھن سی۔ اوس دی روح
چ موہ دی مہک ہیگی سی۔ پر اوس دے ممی ڈیڈی، سکھجیت
کور نوں، پورے انگریز جاپدے۔ لمے عرصے توں کنیڈا 'چ
رہندے ہون کرکے اوہ شاید ایداں دے ہو گئے سن۔ بلدیو دے
وڈے بھرا ہردیو ولوں اک ویسٹ انڈین کڑی نال ویاہ کرواؤن
دے معاملے 'چ اوہناں نے کوئی اجر اعتراض نہیں سی کیتا۔
سکھجیت دے کنیڈا آؤن توں پہلاں ہی اوس دے جیٹھ جٹھانی
اپنے نیانیاں سمیت الگ رہندے سن۔ سس سوہرا سکھجیت تے
بلدیو توں وی ایہی توقع رکھدے سن کہ اوہ اپنا وکھرا ٹکانا لبھ
لین تاں کہ اوہ آپدی آزادی نال رہ سکن۔
سس سوہرےولوں ورتدی خشکی کارن سکھجیت نوں آلا
دوالا بگانہ جیہا لگدا۔ اپنے بی جی، باپو جی، چاچا جی، چاچی
جی تے بھپی ولوں ملے گوڑھے پیار نوں چیتے کردیاں اوہدا
من بہبل ہو اٹھدا... اوس دے بی جی تے باپو جی کنیڈا آ کے
پکے طور تے رہن دے چاہوان نہیں سن... تن کو سالاں بعد
جدوں سکھجیت نے اوہناں نوں سپانسر کیتا تاں اوہدے من 'چ
ایہہ سی کہ اوہ نالے تاں اپنے دوہتے جاں دوہتی نوں کھڈا جان
گے تے نالے گھم پھرن جان گے۔
پر اوہناں پیپرز بھر کے واپس نہ موڑے... سکھجیت دی
بی جی دی صحت جس بارے پہلیاں چٹھیاں وچ اوس دے باپو
جی نے کُھل کے نہیں سی لکھیا ٹھیک نہیں سی۔ ہن جدوں
چٹھی آئی کہ اوہ سی.ایم.سی. لدھیانے 'چ داخل سی تاں
سکھجیت ویاکل ہو اٹھی۔ جے اوس دی پیش جاندی تاں اوہ بناں
پل کھنجھائے بی جی نوں اڈ کے جا ملدی ۔ پر اوس دی ڈلوری
دا سماں نیڑے پہنچ چکا سی۔... راجو تن کو مہینیاں دا ہویا تاں
اوس نے تیاری کر لئی۔... بی جی نوں دیکھ کے اوس دے
ہوش اڈ گئے۔ اوہ تاں ادھی وی نہیں سی رہ گئی۔ ماں دے گلے
ملدیاں اوس دیاں دھاہاں نکل گئیاں۔ اسدا باپو جی وی بری
طرحاں جھمبیا پیا سی۔ اوس نے دھی نوں پردے نال دسیا کہ
دھن کور نوں کینسر سی۔ ڈاکٹراں نے اوس نوں گھر بھیج دتا
سی... اک قسم دا جواب۔
سکھجیت لئی ہن ماں دی سیوا ہی پلے سی۔ اوس نے دن
رات اوس دے سرھانے کھڑی رہنا... چار کو ہفتیاں بعد دھن
کور دے سواس مک گئے۔
افسوس کرن آئیاں بڑھیاں کول بیٹھیاں، سکھجیت دا دھیان
پرھاں آدمیاں 'چ بیٹھے پیو ول چلے جاندا... اوس دے ہارے
ہوئے چہرے نوں ویکھدیاں سکھجیت اندر دھوہ پین لگ جاندی۔
اوس نے باپو جی نوں کنیڈا سدن لئی چاچے نال صلاح
کیتی تاں اوہ چیس جیہی بھردا بولیا سی، ''سکھی جے میرے
دل دی گل پچھدی ایں تاں میں تاں ایہہ چاہنا کہ میرا دیوتے
ورگا بھرا میرے کول ہی روھے... میں تن من نال ایہدی سیوا
کرنی چاہنا۔''
''چاچا جی! میں تہاڈے دل دیاں جاندی آں... میرا مطلب
تاں ایہہ سی پئی گھمدیاں پھردیاں باپو جی دا موڈ ٹھیک رہیا
کرے گا... کدی ایتھے تہاڈے کول تے کدی اودھر ساڈے
کول۔''
پنجاب سنگھ بھتیجی نال سہمت ہو گیا سی۔
نشان سنگھ جدوں کنیڈا 'چ ہوندا تاں دھی جوائی پورا آدر
کردے تے جدوں انڈیا 'چ ہوندا تاں پنجاب سنگھ تے جس کور
ہتھیں چھاواں کردے۔ پر نشان سنگھ جو پتنی دی موت دا غم
دل نوں لا بیٹھا سی نراشتا دے کالے بدلاں 'چوں باہر نہ آ
سکیا۔ اس اندرلی ستیا دنو دن کردی چلی گئی۔
ادوں، جدوں اوس نوں ہارٹ اٹیک ہویا تاں اوہ انڈیا 'چ
سی۔ خبر ملدیاں ہی سکھجیت ہرینجہازے چڑھ گئے... ماتمی
ماحول دیاں کنسوآں فرنی 'چوں ہی مل گئیاں... ورلاپ کردی
سکھجیت نوں ویڑھے وچلے توت دی چھاں بے ارتھ ہو گئی
جاپی۔ پیو دے سنسکار تے پھیر مکاناں دوران اوہ پتہ نہیں کنی
وار بے ہوش ہوئی سی۔
بھوگ توں اگلے دن پنجاب سنگھ نے سکھجیت تے بلدیو
نوں اک پاسے بٹھا کے کجھ ڈاکمینٹس پھڑائے تے بولیا،
''دھیے ! ایہہ وسیئتناما اے۔ سفیدیاں والے راہ توں لے کے
جنڈیاں دے نال نال لابھیکیاں دے بنیاں تک گیاراں گھماواں دی
مالک ہن توں ایں...۔''
سکھجیت تے بلدیو دیاں اکھاں ٹڈیاں رہ گئیاں سن... زمین
دی گل تاں اوہناں دے چت خیال وی نہیں سی۔ چاچے نوں
تکدیاں سکھجیت دیاں نظراں ستکار 'چ جھک گئیاں... بھرے
گلے وچوں لفظ مساں ہی نکلے، ''چاچا جی! مینوں زمین نہیں،
تہاڈا پیار چاہیدا اے۔''
''کملیے! دنیا ایدھر دی اودھر ہو جائے پر تیرے چاچے
دے موہ 'چ فرق نہیں پئے گا''، صافے نال اکھاں پونجھدا اوہ
پھیر بولیا، ''اپنی بینک دی کاپی دے جائیو، سال دی سال ٹھیکہ
جمع کروا دیا کراں گے۔''
پنجاب سنگھ سکھجیت ہراں نوں دلی ایئرپورٹ تے
چڑھاؤن آیا۔ غم 'چ ڈبیا ہون دے باو جود وی اوس نے اوہناں
نوں مسکراؤندیاں وداع کیتا۔ راجو نوں گھٹ کے اپنے نال
لاؤندا بولیا، ''دوہتے نوں تاں اسیں ایتھے ہی رکھ لینے، اپنے
کول...۔''
''ممی! ہن آ وی جاؤ، آپاں چلیئے۔'' پوڑیاں 'چوں آئی راجو
دی آواز نے سکھجیت کور نوں سوچاں وچوں باہر کھچ لیا۔
اوہ تھلے اتر آئی۔ پتی نال کار 'چ بہندیاں اوس دی نگاہ
شیرن ول چلی گئی۔ نیانیاں نوں اپنی کار 'چ بٹھا رہی اوہ کنی
خوش سی۔ اوس دی صرور بھری چال ڈھال سکھجیت کور لئی
اوپری نہیں سی... جدوں وی کتے بیچ تے جاں باہر گھمن
پھرن جانا ہوندا تاں شیرن اسے رؤں چ ہوندی سی۔ تے جدوں
کدی اوہ ہولی ڈیئز تے جان دیاں تیاریاں کر رہی ہندی تاں اوس
دی ایہہ چال ڈھال دیکھن والی ہندی جیویں نچدی پھیر رہی
ہووے۔ سکھجیت کور اندر گلہ جیہا اٹھ پیا، 'جے کہو کہ چل
کسے رشتے دار دے ہو آئیے تاں پھٹ نانہہ کر دؤ۔ کدی
بھاویں، جے موڈ ہووے تاں تر پئے...۔' اک ویراں ایس بابت
اوہ نونہہ نوں غصے ہوئی تاں نونہہ دا جواب سی، ''مام!
تہاڈیاں رشتے دار عورتاں، اپنیاں پنجابی گلاں 'چ اینیاں مست
ہو جاندیاں نے کہ اوہناں نوں سرت ہی نہیں رہندی کہ میں وی
اوہناں دے کول بیٹھی آں... میرے نال تاں اوہ کوئی گل ہی نہیں
کردیاں... میں بور ہو جانی آں۔''
''ایہہ گلاں تینوں پہلاں دیکھنیاں چاہیدیاں سی۔'' سکھجیت
کور نے کیہا سی۔
''کوئی لوڑ ہی نہیں سی، میں تاں صرف راجو نوں ہی
دیکھنا سی۔''
'دیکھیا کاہدا، توں تاں کھوہ کے ہی لے گئی۔' ایہہ شبد
سکھجیت کور نے نونہہ نوں کہے نہیں سن۔ کہن دی کوئی تک
وی نہیں سی بندی۔ اوہ تاں چاہندی سی کہ ایہو جہیاں گلاں
اوس دے من 'چ وی نہ آؤن۔ پر اوس دے من نوں پتہ نہیں کیہ
ہو گیا سی کہ چندرا بیتے دیاں پیڑاں پھرولنوں ہٹدا ہی نہیں
سی۔ اوس نوں چیتا آ رہیا سی... اوہناں نوں راجو تے شک پئی
سی۔ پچھیا تاں کہن لگا، ''میری شیرن نال ڈیٹنگ چل رہی
اے... اوہ یونیورسٹی چ میرے نال ہی مائیکرو بائیلوجی
پڑھدی اے۔''
''کیہ ایہہ فرینڈشپ ہی اے جاں...۔'' بلدیو سنگھ دے بولاں
وچ توکھلا سی۔
''موسٹلائیکلی اسیں ویاہ کراں گے۔'' راجو نے کیہا سی۔
سکھجیت کور تے بلدیو سنگھ اکدم ہی اوہناں ماپیاں وانگ
چنتت ہو اٹھے سن، جیہناں دے پریوار دی سمندر 'چ سفر کر
رہی چنگی بھلی کیبن کروزر وارننگ لائیٹ دین لگ پئی
ہووے۔
... بلدیو سنگھ تاں چھیتی سنبھل گیا پر سکھجیت کور اندر
مڑ مڑ ایہی گلاں گھمیں جانیاں، 'چندریا! تینوں اینے چاواں نال
پالیا، پڑھایا... ایہہ توں کیہ کیتائے، میریاں ریجھاں ہی کچل
سٹیاں... میں تینوں پریاں ورگی تے گھریلو جیہی پنجابن کڑی
لبھ کے دینی سی۔'
راجو نال اوہ اونا کو ہی بولدی۔ پت نوں اکھ بھر کے
دیکھن نوں اسدا دل نہ کردا۔ اک دن راجو اوس نوں مناؤن لگ
پیا۔ سکھجیت کور دا ہرکھ اکھاں راہیں وہ تریا۔ من چ اک
چڑھے، اک اترے۔ پر اوس نے بلھ سیوں لئے... سوچن لگی،
'کنے کو نے، مساں اکو اک تاں ہے... جے اچا نیواں بولی تاں
کیہ پتے، مونہہ پھیر کے کدھر تر جائے۔'
راجو شیرن نوں گھر لے کے آیا۔ سکھجیت کور اپسیٹ
ہندی ہوئی وی اوس نوں مسکرا کے ملی۔
... ویاہ والے خاموش جہے دن سکھجیت کور تے بلدیو
سنگھ تیار ہو کے راجو نال کورٹ نوں چل پئے۔ راجو دے دادا
دادی تے تایا تائیا نے سدھے ہی پہنچنا سی۔ شیرن نال اوس
دے مام ڈیڈ، بھرا بھرجائی تے چار کو پریوار ہور سن۔ جج
کولوں ویاہ دا سرٹیفکیٹ لین مگروں شیرن دے مام ڈیڈ ساریاں
نوں اک ریسٹورینٹ 'چ لے گئے۔ اتھے کیک کٹیا گیا، شیمپین
کھولی گئی، شراب تے بھوجن سرو کیتے گئے تے ماپیاں نے
دھی تور دتی۔
اگلے دن سکھجیت کور ہریں اپنے گھر پارٹی ویونتی ہوئی
سی۔ کُھلے ڈلھ بیسمنٹ دے اک پاسے بار لا دتی تے دوجے
پاسے چاہ پانی تے کھانے دا وڈا کاؤنٹر...۔
شیمپین کھولن اتے کیک کٹن مگروں اچ سری میوزک
شروع ہو گیا۔ منڈے کڑیاں ڈانس 'چ کد پئے۔... راجو تے
شیرن، گھیرے دے وچکار، ڈانس 'چ جھوم رہے سن۔ پتہ نہیں
ایہہ راجو دے پہراوے دا رنگ سی جاں ڈھنگ کہ سکھجیت
کور نوں اوہ اکا ہی پنجابی نہیں سی لگ رہیا... پر جدوں اسدا
دھیان پت دے چہرے دی ڈلھ ڈلھ پیندی خوشی ول گیا تاں اوس
دیاں ساریاں رنجشاں پتہ نہیں کدھر اڈ گئیاں۔ نونہہ پت ول
تکدی اوہ چاواں تے خوشیاں دیاں لہراں 'چ گواچ گئی۔ پر
میوزک دے ذرا کو بند ہون تے جدوں بلدیو سنگھ دے چاچے
دے پت دی آواز سکھجیت کور دے کنیں پئی تاں اوس نوں انج
لگا جیویں کوئی تکھی سول اوس دے پرسن چتن چ کھبھ گئی
ہووے۔ مختیار سنگھ شراب دی لور 'چ کہہ رہیا سی، ''ساڈے
بھرا بھرجائی نے ایہہ کیہ چج گھولیا... انڈین کڑیاں دا کتے
کال پے گیا سی، ہنء.''
سکھجیت کور دا دل کیتا کہ مختیار سنگھ ساہمنے کھلو
کے پچھے، 'بھا جی! تہانوں اوہ دن بھل گئے جدوں تہاڈی
پنجابن نونہہ تہاڈے سارے ٹبر نال نت کتے کھانی کریا کردی
سی تے تسیں سانوں روز فون کردے ہندے سی اکھے اسیں تاں
پنجاب دا اڈا گڈا وی گوا آئے ہاں... ہُن ایتھے ساڈی مدد کرو۔
ایہہ صرف میں تے بلدیو ہریں ہی جاندے آں کہ کویں اسیں
تہانوں تے تہاڈیاں دوہاں دھیاں نوں کم تے لوایا سی... پھیر اک
بیسمنٹ لبھ کے تہانوں اتھے موو کروایا... تے اج تسیں...۔'
پر اوہ دڑ وٹ گئی۔... تے اپنے آپ نوں کوسن لگ پئی کہ
کنا چنگا ہوندا جے اوس نے بلدیو دی گل من لئی ہندی۔ بلدیو
نے تاں بتھیرا کیہا سی، ''سکھی! چھڈ پرھاں پارٹی نوں...
لوکیں ساڈا ہی ان پاڑنگے، ساڈی ہی شراب ڈکارنگے تے پھیر
ساڈی ہی مٹی پٹنگے۔''
پارٹی ادھی رات توں بعد ختم ہوئی۔ بلدیو سنگھ تاں بیڈ تے
پیندا ہی سوں گیا۔ پر سکھجیت کور دی اکھ نہ لگی۔ لوکاں دے
وطیرے دیاں چھلتراں نوں محسوس کردی اوہ کنا ہی چر پیڑو
پیڑو ہندی رہی...۔ پر پھیر اوس نوں محسوس ہویا کہ ایہہ
چھلتراں تاں ایویں ہی سن۔ اصل چھلتراں تاں اوس دے اپنے
اندر جمع ہوئیاں پئیاں سن... ٹٹ گئے سپنیاں دیاں چھلتراں...
تے اوہ جیویں اپنے آپ توں پچھن لگ پئی سی، 'کیہو جیہا ویاہ
سی ایہہ؟ نہ مائیاں لگا، نہ گھوڑیاں گائیاں، نہ پانی واریا...۔'
''سکھی! مینوں لگدی کہ توں اجے وی سومنگ پولنگ
والی گل 'چ الجھی پئی ایں۔'' پتی دے بول سندیاں سکھجیت کور
خیالاں دے وہن 'چوں باہر آ گئی۔... اوہ بیچ دی بھیڑ توں اک
پاسے کرکے وڈی ساری رنگ برنگی چھتری ہیٹھ بیٹھے سن۔
اوہناں کول پیا رکدیپ سوں چکا سی۔ بلدیو سنگھ دی گل جاری
سی، ''دیکھ! اپنے لئی سومنگ پولنگ دا کوئی مائنا نہیں پر
نیانیاں دی زندگی دی ایہہ اک وڈی ایسپیریشن اے۔ جے میتھوں
پچھیں تاں ایس وچ ماڑا وی کجھ نہیں۔ میں خود کئی وار
سومنگ پولنگ اتے لیک 'چ تیر کے دیکھائی۔ بڑا لطف آؤندا
اے... ایہ ساہمنے دیکھ لے، کُھلے اسمان تھلے، پانی وچ لوکیں
کداں انجوائے کر رہے آ۔''
بلدیو سنگھ دی جھیل ول گھمی انگل دے نال ہی سکھجیت
کور دی نگاہ وی اودھر گھم گئی۔ دور دمیل تک پسرے اسیم
پانی وچ سفر کر رہے چھوٹے وڈے جہاز، پانی نوں چیردیاں
تے کنکراں وانگ اچھالدیاں ون سونیاں بوٹاں، تیردے کھیڈدے
اتے مستیاں ماردے انیکاں لوک اک میلہ جیہا لگا ہویا سی۔
اپنے اندر سکون محسوس کردیاں اوہ بڑبڑائی، 'ایہہ رونق میلہ
پانی دا ہی پرتاپ اے... پانی لوکاں نوں ملاؤندا اے، جوڑدا
اے... پانی آپ وی تاں اک دوجے نوں دوڑ دوڑ ملدے نے...
کتھوں کتھوں چل کے ندیاں، نالے تے دریا ایس سمندر جڈی
جھیل وچ آ اکٹھے ہوئے نے۔ کون جاندے کہ ایس پانی دی اک
اک بوند کتھے کتھے جنمی سی۔' کجھ اسے طرحاں دا ہی رہس
اوس دی زندگی 'چ وی واپریا سی... اوہ کتھے جمی پلیی تے
کتھے ست سمندر پار ایس دھرتی دا انگ آ بنی سی... من
اندرلیاں چھلاں تے سوار ہوئی اوہ پنڈ پہنچ گئی... اپنی موٹر
دے چلھے 'چ نہا رہی سی اوہ... گرمیاں دی رتے جدوں کدی
قہر دی گرمی پے رہی ہونی تاں ہنیرا ہون تے اوس نے بی جی
جاں چاچی نوں پچھنا، اپنی سہیلی نمی نوں نال لینا تے موٹر
چلا کے چلھے 'چ جا وڑنا۔ نال 'چوں ڈگدے کل کل کردے
ٹھنڈے پانی نال تالو تالو بھرے وڈے سارے چلھے وچ ڈبکیاں
ماردیاں تے مدھم آوازاں 'چ ہس ہس گلاں کردیاں اوس نوں تے
نمی نوں ایداں لگنا جداں تن من نوں گرمی توں ہی نہیں کسے
بے چینی جیہی توں وی راحت مل رہی ہووے۔... تے ہن پل
دی پل اوس نوں انج لگا جیویں اوہ چلھے کول بی جی تے باپو
جی دے سنمکھ کھلوتی اوہناں دا روس سن رہی ہووے،
'سکھی! توں چنگی نکلی! پت دے پچھے لگ کے ساڈا ناں
نشان ہی مٹا چلی ایں...۔'
''بئی! کیہ گل؟ توں میری گل دا ہنگارا ہی نہیں دے رہی۔''
پتی دے بولاں نے اوس نوں پنڈ توں مڑ بیچ تے لے آندا۔
''ٹھیک اے، میں مندی آں پئی سومنگ پولنگ چنگی چیز
اے پر نونہہ پت اپنی کمائی نال بنا لین۔ دونوں چنگیاں جوباں
تے ہن۔ فضول خرچے بند کرن... میں زمین کیوں ویچاں؟ ...
اینا چر ہو گیائے، تسیں اج تائیں میری زمین ول اکھ بھر کے
نہیں دیکھیا... تے ساڈے لاڈلے نے مونہہ پاڑ کے ایداں کہہ
دتی جیویں زمین نہ ہووے، فرینچائیزر توں لئی ہوئی کوئی
کوفی شوپی ہووے۔''
''سکھی! میں تیریاں فیلنگزسمجھداں۔ پر اک گل ایہہ وی
اے کہ تیری زمین اونا چر ہی سیف اے جنا چر چاچا جی
بیٹھے نیں... بھپی کجھ ہور ہی طرحاں دا بندہ اے... چیتا نہیں،
جنوری 'چ جدوں فون آیا سی... اکھے میرے اک دوست نوں
کسے طرحاں وی کنیڈا لنگھاؤ۔ ایجنٹ نال گل کرکے میں دسیا
پئی ویہہ ہزار ڈالر لگوگا، دس ہزار پہلاں... اکھے چنتا نہ
کرو... تسیں دے دیو... پیسے تاں سمجھ لئو میری جیب 'چ
پئے آ... میں کیہا جے تیری جیب چ پئے آ تاں بھیج دے... بس
پھیر چپ ہو گیا۔''
''ایہہ کیہ پتے، اوہ شاید تہاڈیاں کوریاں گلاں توں کھجھ
کے ہی چپ ہو گیا ہووے... ہور اوہنے تہاڈے پیسے نہیں سی
مار لینے۔''
گل کردی سکھجیت کور دا دھیان کول دی لنگھ رہی موٹر
بوٹ ول چلا گیا... موٹر بوٹ نال چیر ہندے تے پچھانہ نوں
دھکیلے جاندے پانی ول تکدیاں اوس دی سوچ وچ پچھلی وار
دا انڈیا دا گیڑا گھم گیا... اوہ سارے جنے گئے سن۔ شیرن نے
اپنیاں تکھیاں نظراں نال سس دی زمین نوں اک سرے توں
دوجے سرے تیک دیکھیا سی تے آچمبھت جیہی ہو کے بولی
سی، ''اٹ'س نائیس پراپرٹی.'' موٹر تے پہنچ کے سکھجیت
کور نے نال وچوں پانی دا گلاس بھر کے شیرن ول ودھایا
سی، ''دیکھ! کنا سواد پانی اے۔''
''واقعی سواد اے... مٹھا مٹھا جیہا۔'' گلاس خالی کردیاں
شیرن نے کیہا سی۔
''ساڈے ایتھے سمندر جھیلانر بھاویں نہیں ہن پر دھرتی
ہیٹھ بڑا پانی اے... تے اویں ہی... سمجھ لے پئی ساڈے
پنجابیاں دیاں روحاں اندر وی بڑا پانی اے۔'' کہندیاں سکھجیت
کور نے مان جہے وچ بھپی دے کاکے سنی ول تکیا سی جو
ڈیبی نوں موپڈ تے جھوٹے دے رہیا سی۔
سکھجیت دے چاچا چاچی تے اوہناں دی نونہہ سکھجیت
کور ہراں دے کھان پین تے سکھ آرام دا بڑا خیال رکھدے۔ پر
بھپی گھٹ ہی دسدا۔
''چاچا جی! بھپی تاں مارکیٹنگ کمیٹی 'چ زیادہ ہی بزی ہو
گیائے۔'' اک دن سکھجیت نے گل چھیڑی سی۔
''آہو، ایہہ سالیاں نویاں ہی ہاڑھیاں ساؤنیاں چل پئیاں نے...
ساری دیہاڑی لیڈراں نال کدی شہر تے کدی کتے ہور... کھیتاں
'چ وی گھٹ ہی وڑدے۔'' پنجاب سنگھ نے دسیا سی۔
''رسوخ تاں ایداں ہی ودھدے.'' جس کور بولی سی۔
تے ہفتے کو بعد اوہناں کول بیٹھا بھپی اچیاں اچیاں گلاں
کر رہیا سی، ''بھین جی! ایہہ مندیپ ڈھلوں، جیہنوں مارکیٹنگ
کمیٹی دا چیئرمین بناؤن لئی ساڈا اینا زور لگا ہویائے، مکھ
منتری دا خاص بندہ اے۔ مکھ منتری صاحب نے مینوں آپ فون
کیتا کہ ایہدی ڈٹ کے مدد کرو۔... موقع ہی ہوندے۔ دو کو
منتریاں تائیں اپنی چنگی پہنچ ہیگی اے... مکھ منتری نال وی
بن جو... پھیر کسے بورڈ جاں کارپوریشن دی چیئرمینی لئی
نہوں اڑآؤن گا.''
''لے! میرا ویر خوب ترقیاں کر رہے، اک دن ضرور
وڈے عہدے تے پہنچوگا.'' کہندیاں سکھجیت نے مان نال بھپی
ول تکیا سی... بھرا دے چہرے تے اوس نوں ایداں دا کجھ وی
نظر نہیں سی آیا کہ اوس دے دل 'چ کسے قسم دا کوئی ول
ہووے... بھین جی، بھین جی کردے دا اسدا مونہہ سکدا سی۔
اس بارے بلدیو دی کہی گل سکھجیت نوں بلدیو دے اپنے ہی
خشک دماغ دی اپج جاپی سی۔
''سکھی! میں دس کو منٹ والیبال کھیڈ آواں۔'' کہندا ہویا
بلدیو، اس کولوں اٹھ کے، لاگے ہی والیبال کھیڈ رہے گوریاں
ول تر گیا۔
سکھجیت کور جھیل وچ دوڑ رہیاں، پانی نوں چیردیاں
اچھالدیاں سپیڈ بوٹاں، سرف بوٹاں، موٹر بوٹاں، کیبنکروزراں
تے سیل بوٹاں ول دیکھن لگی... رنگ برنگے سوم سوٹاں تے
بکنیاں 'چ تیر تے گھم پھرم رہے لوکاں دی بھیڑ وچوں اوس
نوں شیرن تے راجو کلول کردے آؤندے دکھائی دتے۔ شیرن
دی کاشنی بکنی چمکاں مار رہی سی۔ سورج دی تیز دھپ،
اوس دے پانی بھجے گورے بدن اتوں جیویں تلِک تِلک جا رہی
ہووے۔پتہ نہیں ایہہ شیرن دی تور وچلی مڑک سی جاں مڑک
وچوں جھلکدا اسدا نج کہ اوس نوں اوہ راجو نالوں مدھری
ہندی ہوئی وی اچی اچی لگی۔
... جدوں شیرن اوہناں دے گھر نویں نویں آئی تاں
سکھجیت کور نوں اوس دے ایس نج دی ٹھیک طرحاں سمجھ
نہیں سی پئی۔ اس ولوں لونگ رومگ، فیملی روملی اتے بیڈ
روماں دی کیتی سیٹنگ نوں دیکھدیاں سکھجیت کور نے
محسوس کیتا کہ ایہہ ایویں اسدا بھرم سی کہ اوس دے سپنے
ادھورے رہ گئے سن۔ بلکہ اوس نے تاں اپنے آپ نوں کوسیا
وی کہ اس وچوں دھیرج ختم کنُ ہوندا جا رہیا سی، ''ہے
شیرن! تیری ریسیٹنگ مینوں چنگی لگی اے۔'' ہتھلے کم نوں
ذرا کو روکدیاں اوس نے کیہا سی۔
''تھینک یُو مام۔'' شیرن خوش ہو گئی سی۔ اوس نوں اپنے
کول آ کھلوئی ویکھ کے سکھجیت کور نوں ایداں لگا سی پئی
جداں کہےگی، 'مام! لیاؤ، میں کردی آں سوفیاں دی ویکیوم.'
پر اوس نے دیکھیا کہ نونہہ دی نگاہ تاں کھڑکی توں باہر
جا ٹکی سی۔ تے پھیر سکھجیت کور نوں اوس دے کوکویں
بول سنائی دتے سن، ''واہ! کنا سوہنا دھپدار دن اے... میں
دوڑن جا رہی آں۔'' تے رننگ شونگ پہن کے شیرن اوہ گئی،
اوہ گئی۔
سکھجیت کور نوں انج لگا سی جیویں ویکیوم سوفے دی
دھوڑ نہیں کھچ رہا، اوس دے ساہاں نوں کھچی جا رہیا سی...
اوس نوں گھر دے کم ہی نہیں، اپنا آپ وی ارتھ ہین ہو گیا
جاپیا... سڑدیاں بھجدیاں اوس نے ہتھ 'چ پھڑی پائیپ پرھاں
وگاہ ماری سی۔
پھر اک دن، سویرے ساجھرے ہی جدوں اوہ رسوئی 'چ
رجھی ہوئی سی تاں پتہ نہیں کھڑاک سن کے جاں بھنے جا
رہے تڑکے دی سمیل چڑھن کرکے شیرن دی جاگ، الارم
وجن توں پہلاں ہی کُھل گئی۔ اکھاں ملدی اوہ تھلے اتر آئی تے
شکایتی سرائتی 'چ بولی سی، ''مام وھٹ'س دس... جوب تے
جان توں پہلاں توں ایہہ اک ہور جوب اپنے گل پائی ہوئی اے۔''
سکھجیت کور سمجھ گئی سی... شیرن چاہندی سی کہ اس
اتے راجو وانگ سس سوہرا وی کم تے جاندے جاندے راہ
'چوں ہی کسے کوفی شوپی توں سنیکس تے کوفی وغیرہ پھڑ
لیا کرن تے اسے طرحاں ہی لنچ وی کتے باہر ہی...۔
''میں تینوں اگے وی دسیا سی پئی باہرلے کھانے سانوں
سواد نہیں لگدے۔''
''پر راجو کہندا اے کہ نت ریسٹورینٹاں 'چ کھان پین نوں
تسیں فضول خرچی سمجھدے ہو۔''
شیرن دی گل سن کے سکھجیت کور نوں انج لگا سی
جیویں تھرموس 'چ پائی جا رہی ابلدی ابلدی چاہ، پھہارا بن کے
اوس دے چہرے تے آ پئی ہووے۔ کرودھ 'چ بلدی اوہ نونہہ تے
ورھ پئی، ''میں تاں سمجھدی سی کہ راجو دا دماغ ہی پھریا
ہویا اے پر لگدا اے کہ تیرا اوہدے نالوں وی ودھ... توں میرے
نال رسوئی 'چ مدد تاں کیہ کراؤنی ایں، الٹا نکتہ چینیاں کرن ڈہ
پئی ایں۔''
سکھجیت کور نے گھر کیہ تے کم تے کی، ہر ویلے
کڑھدی رہنا کہ اوس دے کرماں 'چ ہی سکھ نہیں۔ وچے ہی اوہ
اپنے آپ نوں ڈھارس جیہا دین لگ پیندی، 'چھڈ منا، سکھی تاں
انڈین نونہاں والیاں وی نہیں۔'... اوس دی فیکٹری 'چ کم کردیاں
انڈین بڑھیاں اکثر ہی نونہاں دیاں شکایتاں کردیاں رہندیاں۔ کدی
کدی سکھجیت کور وی شیرن دی کسے خامی کھوبی دی گل
کر دیندی۔ ادوں، جدوں شیرن میٹرنٹی لیورنٹی تے سی تاں
سکھجیت کور نے، نال والیاں نوں حُب کے دسیا سی کہ اوس
دی نونہہ بڑی لگن نال ماں پنے اتے بچے دے پالن پوسن
بارے کتاباں لیا لیا پڑھ رہی سی۔... ڈیبی ہون تے شیرن نے
اوس نوں کھاؤن، پیاؤن، نہلاؤن، کھڈاؤن آدی لئی ٹائم بنھ لئے
سن۔ ہر چھ مہینے بعد اوہ ڈیبی دے قد، وزن، خوراک اتے
عادتاں سنبندھی ویروے اوس دی کمپیوٹرفائیلئوٹر وچ نوٹ
کری جاندی۔
رکدیپ واری وی شیرن نے اجیہا ہی ٹائم ٹیبل بنھ لیا سی۔
اودھر ڈیبی دی دیکھ بھال ہن زیادہ تر دادی دے ذمے سی۔
پوتی دیاں دن بھر دیاں شرارتاں توں سکھجیت کور تنگ آ
جاندی۔ کدی کدی جدوں ڈیبی چامھل کے کلکاریاں جہیاں
ماردی تاں پریشان ہوئی سکھجیت کور دے مونہوں 'توبہ...
توبہ' نکل جاندا۔
''ہیں!'' ڈیبی دی کلکاری سن کے سکھجیت کور نے
تربھک کے ساہمنے دیکھیا۔ تھوڑے تھوڑے پانی 'چ نکیاں نکی
تاریاں لا رہی ڈیبی، اپنے کولوں دی لنگھ رہی، پانی 'چ ترتھلی
مچاؤندی اک خوبصورت سپیڈ بوٹ نوں ہتھ ہلا ہلا کلکاریاں
مار رہی سی۔ سپیڈ بوٹ والے نے تھائیں گیڑا دے کے بوٹ
کھڑی کیتی، تھلے نوں باہاں لمکا کے ڈیبی نوں اپر اٹھایا تے
بوٹ اوہ گئی، اوہ گئی۔
سکھجیت کور دا دل دھک کرکے رہ گیا... ڈیبی نے ایہہ
کیہ کیتا؟ نہ بندے دا عطا نہ پتہ...۔
''گرینڈماں! یو نوء... یو نوء، اٹ'س اے لیٹیسٹ
اینڈفاسٹیسٹ بوٹ۔'' نویں اتے اتی تیز بوٹ تے لئے جھوٹے دی
تھرل بارے دسدی ڈیبی دادی دے ہنگارے دی اڈیک 'چ سی پر
دادی تاں کدھرے دور گواچی ہوئی سی، '... جوانی چڑھن دی
دیر اے ڈیبی نے ایداں ہی اڈاریاں... ' پر پھیر اوس نوں اپنے
آپ تے کھجھ آ گئی کہ اوہ اینا فکر کیوں کردی سی، جد کہ ٹبر
دے باقی جیاں نوں ایداں دی کوئی پرواہ ہی نہیں سی ۔... اوس
دے سس سوہرا ایسے کرکے ہی تاں سکھی سن کہ اوہ بہتے
جنجالاں 'چ نہیں سن پئے۔ اگلے ہی پل اوس نوں بیتے مہینے دا
اوہ ویک اینڈ یاد آ گیا جدوں اوہ تے بلدیو سنگھ اوہناں نوں ملن،
اوہناں دے اپارٹمنٹ 'چ گئے سن... بڈھاپے کارن اوہ کجھ
ہارے ہوئے تاں لگدے سن پر ٹھیک موڈ 'چ سن۔ جدوں
سکھجیت کور تے بلدیو سنگھ ترن لگے تاں اوہناں کیہا سی،
''بڑا چر ہو گیا راجو، شیرن تے نیانیاں نوں دیکھیاں، اوہناں
نوں کیہو، کتے آ کے مل جان۔''
تے ہن راجو تے شیرن نوں بیچ دے واشروماں 'چوں
نکلدے دیکھدیاں سکھجیت کور اندر سوال اٹھیا کہ کیہ ایہناں
نوں وی کدی دادا دادی دا چیتا آؤندا ہووےگا... بیچ دی ریت
اتے اٹھ رہے اوہناں دے نشئی جہے قدماں توں تاں اوہ اپنی ہی
مستی 'چ ڈبے ہوئے لگدے سن۔
''لگدا اے، مام اج ٹھیک طرحاں انجوائ نہیں کر سکی۔''
سس نال مسکرا کے نظراں ملاؤندیاں شیرن نے کیہا۔
''نہیں... ہاں... ٹھیک ہی سی... اینی دور دور تک پسرے
پانی نوں دیکھ کے سکون تاں ملدا ہی اے ۔'' سکھجیت کور نے
اپنے اکھڑدے جاندے شبداں 'چ ارتھ بھرن دی کوشش کیتی۔
''مام! شاید اپنی پہلاں وی گل ہوئی سی... ہن پھیر کہہ رہی
آں کہ زندگی کناریاں تے بیٹھ کے جین والی چیز نہیں... سو
جو مزہ پانی وچ کدن، پانی نال کھہن کھیڈن اتے پانی تے سوار
ہون 'چ آؤندا اے، اوہ کنارے تے بیٹھ کے نہیں آ سکدا۔''
''شیرن! اصل 'چ گل ایہہ اے کہ تیری مام پبلک 'چ
شرماؤندی اے۔ جدوں گھر 'چ سومنگ پولنگ بن گیا پھیر
دیکھیں... '' گل کردے پتی دی مسکراہٹ سکھجیت کور نوں
پانی 'چوں اٹھی، اوس دے پیراں نوں چکوں چکوں کردی چھل
ورگی لگی۔
''ڈیڈ! میں سمجھ گئی، تسیں مام نال پھن کر رہے آں... چلو
آپاں ریسٹورینٹ 'چ بیٹھ کے گلاں کراں گے۔ مام! میں تہانوں
ڈنر لئی انڈین ریسٹورینٹ 'چ لے کے چلدی آں۔'' شیرن نے
کیہا۔
''او گریٹ!'' پیو پت نے اکٹھی تاڑی ماری۔
سکھجیت کور نے تناں دے چہریاں نوں گھوکھویں نظرے
دیکھیا... تے بڑبڑائی، 'ریسٹورینٹ 'چ 'کٹھے ہو کے میرے
'تیے پریشر پآؤن گے۔' اس اندر اینی کھلبلی مچ چکی سی کہ
اسدا پوتی پوتے ول نوں وی دیکھن نوں دل نہ کیتا... کسے
طرحاں اوس نے اپنی آواز 'چ نرمائی لیاندی، ''تسیں جا آؤ، میں
گھر جا کے آرام کرنا چاہنی آں۔''
''نہ بئی! توں وی چل۔'' بلدیو نے کیہا۔
نونہہ پت نے انج تکیا جیویں کہہ رہے ہون، 'جویں تہاڈی
مرضی۔'
... سکھجیت کور دے من دا تناء پلو پلو ودھدا جا رہیا سی۔
اوس نوں ڈر جیہا لگن لگ پیا کہ کتے دماغ دی ناڑی ہی نہ
پھٹ جائے۔... گھر پہنچ کے اوس نے گولی کھاہدی اتے بیڈ
تے پے گئی۔ کجھ چین ملی۔ پر کجھ دیر بعد اوس دے من 'چ
پچھتاوا جیہا اٹھ کھلویا کہ اوس نوں ٹبر دے نال جانا چاہیدا
سی۔ اوس نے شیرن دا ہی نہیں باقی دے جیاں دا وی مان توڑیا
اے۔ ریسٹورینٹ 'چ، نٹکھٹ جیہی ڈیبی اوس نوں کنا مس کر
رہی ہووے گی۔ پر پھیر اوہ اپنے آپ نوں کوسن لگ پئی کہ اوہ
اپنے دل 'چ اینا موہ کیوں چکی پھردی اے۔ نونہہ پت دے تاں
موہ لاگے دی وی نہیں سی لنگھیا ہویا۔ اج ساری دہاڑی کنا
بھنیا سی اوہناں نے اوس نوں... گھر وچوں موہ دنو دن کھردا
کیوں جا رہیا سی؟ ایہہ سوال اوس دے من 'چ صرف ہن ہی
نہیں سی اٹھیا، پہلاں وی ایہہ اکثر ہی اوس دی سوچ وچ گھمدا
رہندا سی۔ اک واری کنیڈا دی امیری دیاں گلاں کردی شیرن
جدوں کنیڈا دے پانیاں دے امل خزانے بارے دس رہی سی تاں
ایہہ سوال سکھجیت کور اندروں جیویں لاواں بن کے فٹ نکلیا
سی۔ شیرن نوں ٹوکدیاں اوس نے کیہا سی، ''مندے آں پئی
ایتھوں دے سمندراں، جھیلاں تے دریاواں وچ اتھاہ پانی اے پر
ایتھوں دے لوکاں دیاں روحاں وچ تاں بھورا وی پانی نہیں
دینہدا... بس خشکی ہی خشکی اے۔''
من دے اتراواں جھڑاوانں 'چ الجھیاں سکھجیت کور دا
دھیان پنڈ ول چلا گیا... اگلیے سال انڈیا جان دے پروگرام
بارے سوچدیاں سوچدیاں ہی اوس دی اکھ لگ گئی۔
بیڈ دے نال، سائیڈ ٹیبل تے پئے ٹیلیفون دی گھنٹی وجن
تے اوس نے رسیور اٹھا لیا۔ بھپی بول رہیا سی، ''بھین جی!
ست سری اکال... سناؤ کیہ حال اے؟''
''ٹھیک اے بھپی... تسیں کداں، سارے ٹھیک ٹھاک او؟''
''ہاں... آں... ٹھیک ای اے... بھین جی!... میں... میں
اصل 'چ ایس کرکے فون کیتائے کہ تہاڈی زمین دا مختیارنامہ
چاہیدے۔''
''مختیارنامہ؟ کاہدے لئی؟''
''گل ایداں آں... پئی پنجاب دی زمین تھلیوں پانی مک
گیائے۔ زمین ویچ کے میں کوئی ہور جگاڑ فٹ کرنا چاہنا۔''
''چاچا جی نال گل کرا تاں۔''
''اوہ بیمار نے۔'' بھپی دا اتر سی۔
سکھجیت کور نوں انج لگا جیویں اسدا چاچا، فون دے
لاگے ہی، منجے تے پیا ہونگ رہیا ہووے۔
اچانک ہی ٹیلیفون دی لائن جیویں ٹٹ گئی۔
'ہیں! زمین تھلیوں پانی مک گیئے... پانی مک گیائے۔'
ست انیندی حالت چ بڑبڑاؤندیاں سکھجیت کور نوں ٹھیک
طرحاں پتہ نہیں سی لگ رہیا کہ فون سچ مچ ہی آیا سی جاں
اوس نے کوئی سپنا دیکھیا سی۔
(اُلتھا:
ایم آصف)
