پلٹا کلونت سنگھ ورک
میں اتے میرا دوست دلی کناٹ پلیس وچ پھر رہے ساں۔ دوکاناں وچ لگے سامان اتے اسیں باہروں باہروں جھاتیاں مار رہے ساں۔ سمیں دی ٹور نال ورتوں دیاں وستاں دے بدلے مہاندرے ویکھ کے من پرچہ رہے ساں۔ کجھ وستاں بارے تاں اسیں ویکھ کے وی ایہہ وی نہیں دسّ سکدے ساں کہ ایہہ کس کم آؤندیاں ہن۔ ساڈا بہتا دھیان موج میلے لئی پھر رہے لوکاں ولّ سی۔
دوکاناں دے وچکار ہوائی جہازاں دی کمپنی دا دفتر سی۔ باہرلی کندھ اتے دروازے شیشے دے سن۔ اندروں سبھ کجھ دس رہا سی۔ دفتر شاید مشین نال ٹھنڈھا کیتا ہویا سی کیونکہ باہروں ہوا جان لئی کوئی رستہ نہیں سی۔ اندر بڑے سوہنے سوفے اتے غلیچے وچھے ہوئے سن۔ اک سکھ جہڑا مہاندرے توں پینڈو جاپدا سی، کھڑھا ہو کے اپنے نویں پائے کوٹ پتلون ولّ ویکھ رہا سی۔ دو تنّ ہور سکھ پینڈو کپڑیاں وچ کول بیٹھے سن۔ کوٹ پتلون اس نے عمر وچ پہلی وار پائی لگدی سی۔ گرم کپڑے دا ودھیا سوٹ سی۔ جٹکے طریقے نال بدھی پگّ ہیٹھاں ایہہ سوٹ اوپرا اوپرا لگدا۔ اسیں ویکھن لئی باہر کھڑے ہو گئے۔ اوہ اپنیاں وکھیاں اتے لتاں پیراں ولّ ویکھ ویکھ کے اتے اتے ہتھ پھیر پھیر کے اس دی پھبت نوں ٹوہ رہا سی۔
ہوائی کمپنی دے دفتر وچ کھلو کے اک پینڈو دا گرمیاں وچ گرم سوٹ پان دا مطلب ایہہ سی کہ اوہ ولایت جا رہا ہے۔
اس درش توں میرے دل نوں کھوہ جہی پئی۔ اک آدمی جہڑا نہ بہتا پڑھیا ہویا سی اتے نہ ہی پہلاں کدھرے بھنویاں سی، اپنا دیس چھڈّ کے پردیس جا رہا سی! میں اس دے چہرے توں اس دے بھاوَ پڑھن دی کوشش کیتی۔ اس نوں اس گلّ دی بہتی چنتا نہیں سی جاپدی۔ اس ویلے اوہ اپنے سوٹ وچ ہی مست سی۔
“اس نوں تے ذرا جھورا نہیں!” میں اپنی حیرانی اپنے متر نال سانجھی کیتی۔
“جھورا کس گلّ دا؟” میرے متر نے میری گلّ سمجھدیاں ہویاں وی پچھیا۔
اوہ جالندھر وچ سکول ماسٹر سی۔ سینکڑے آدمی اس طرحاں ٹردے ویکھے سن۔
“اوئے، وچارا کدھر دا کدھر جا ڈگیگا۔ جتھے ایہہ جمیا پلیا اے، اس تھاں اتے اک جھات لئی ترس جائیگا۔ اپنے ساکاں انگاں دے دکھ سکھ وچ جا آ نہیں سکیگا۔ بندے دے من وچ ہور ہندا کنا کجھ اے؟”
“بندے دا من کوئی گتھلا اے، پئی جو کجھ اس وچ پیا ہویا اے، اسے دی سنبھال کری جاؤ؟”
“ہور کی ہندا ہے ایہہ، ماسٹر جی؟” میں چڑ کے کیہا۔
“میں تے سمجھناں ایہہ اک کھیت وانگ اے، جتھے ہر سمیں کجھ نواں اگدا سکدا رہندا اے۔”
“تاں ہن ایہہ کھیتی کرو ولایت جا کے، اپنے من دی۔”
“آپے ای ہوئی جانی اے۔”
“توں تے ایں گلاں کرنا اے، جویں اوتھے رہِ کے آیا ہنا ایں۔”
“رہِ کے تے نہیں آیا، پر رہِ کے آیاں نال واہ ضرور پیا اے۔”
“کتھے؟”
“لمی گلّ اے، بہہ کے دسن والی۔” اس نے ساہمنی پارک ولّ اشارہ کر کے کیہا۔
اسیں اتھے اک بینچ اتے بہہ گئے۔ اس نے اپنی گلّ چھیڑی،
“ہن والے پینڈو سکول وچ بدلی ہون توں پہلاں میں جالندھر شہر وچ پڑھاندا ہندا ساں۔ نیڑے دے گھر وچ اک کڑی رہندی سی۔ اوہ وی ماسٹرنی سی۔ سکول تے ساڈے وکھو وکھرے سن، پھر وی اکو کم وچ ہون کر کے واقفی ہو گئی تے پھر گوڑھی دوستی پے گئی؛ اوہ اپنی اک وڈیری جہی ماسی دے نال رہندی سی۔ اس لئی اس نوں گھر وچ ملنا کوئی اوکھی گلّ نہیں سی۔ دوویں پڑہاؤندے ہون کر کے سو گلاں ساڈیاں سانجھیاں سن! اسیں باہر اندر وی اکٹھے جان لگّ پئے۔
اک دن اسیں دوویں بازار وچوں لنگھ رہے ساں کہ اک آدمی نے آدر نال میری ساتھن نوں نمسکار کیتی۔ میں بڑا حیران ہویا۔ ایہہ شہر دا اک بہت وڈا غنڈہ سی۔ کڑی نے وی مسکرا کے جواب دتا، پر کوئی دھر وی گلّ کرن لئی نہ کھلوتی۔ اپنی اتسکتا میں بہتا چر نہ دب سکیا تے دو پیر ہی اگے جا کے پچھن لگّ پیا۔
کڑی نے دسیا کہ ایہہ اس دے بھرا دا دوست ہے۔ اس دا بھرا ہن اگے پڑھن لئی انگلینڈ گیا ہویا ہے۔ پہلاں ایتھے اوہ اک پرائیویٹ کالج وچ پڑھاندا سی۔ شہر دے چنگی جان والے منڈیاں نال اوہدا اٹھن بہن سی۔ دھکہ-مکی وی کر لیندا سی۔ اوہ بھاویں پڑھیا لکھیا آدمی سی، پر اس کولوں کسے ویلے وی کھرھوے توں کھرھوے کم دی آس ہو سکدی سی۔ ایہہ سارے غنڈے اس دے دوست سن تے اودوں دے ہی مینوں جاندے نے۔
پھر اک دن اس مینوں کیہا کہ میں اک دوکان توں گھڑی لینی ہے۔ توں میرے نال چلیں۔ جس دوکان دا پتہ اس مینوں دسیا، اوہ گھڑیاں دی نہیں، سگوں سوڈے واٹر دی سی۔ میں کیہا، سوڈے واٹر دی دوکان توں گھڑی کس طرحاں ملیگی؟ اس نے دسیا کہ اس دوکان والے کول سمگلنگ دا مال آؤندا ہے، وچے ہی گھڑیاں وی۔ اوہ سانوں بہت ودھیا گھڑی سستی دے دیویگا۔ میرے بھرا دا دوست ہے۔ اسے طرحاں ہویا۔ اس آدمی نے نوکر بھیج کے اک گھڑیاں دا ڈبہ منگوایا تے اس وچوں اک مشہور کمپنی دی گھڑی کڈھ کے اس نے دے دتی۔
اک دن میں اس توں پچھیا، توں اجے تکّ ویاہ کیوں نہیں کروایا؟ اوہ پنجھیاں چھبیاں ورھیاں دی ہو گئی سی۔ اس نے کیہا، تنّ چار سال ہوئے مینوں اک منڈا چنگا لگا سی۔ ماسٹر ہی سی اوہ وی، انج گھروں ماڑا سی۔ اسیں اکو سکول وچ پڑھاندے ساں۔ اوہ ساڈے گھر وی آؤن جان لگّ پیا۔ میرے بھرا نوں ایہہ گلّ بری لگی۔ اس مینوں ورجیا۔ میں کیہا، میں اس توں پچھانہ نہیں ہٹ سکدی، میں اسے نال ویاہ کروانا ہے۔ بھرا نے کیہا، توں اپنی مرضی نہیں کر سکدی۔
اک دن میں گھر آ کے ویکھیا، بوہے اہلے اک کرپان پئی سی۔ اپنے بھرا دے سبھاء نوں میں جاندی ساں، ڈر گئی۔ اپنی خاطر وی تے اس منڈے دی خاطر وی۔ میں اس دے پیریں ڈگّ کے معافی منگی تے بچن دتا کہ پھر کدی اس دے متھے نہیں لگانگی۔ اس پاسے میرے بھرا دے وسیلے کھلھے سن تے میں ایہہ وی سمجھدی ساں کہ کوئی وی کم اس لئی اوکھا نہیں۔ اوہ وچارا ماں دا پتر میرے پچھے کیوں جان گواندا؟ ہور کدھرے ویاہ کروا سکدا سی۔ میرا تے ہور کسے نال کران نوں جی ہی نہیں سی کردا۔ مگروں اس دی ایتھوں بدلی ہو گئی۔ پچھوں میرے بھرا نے مینوں دسیا کہ اساں تہانوں دوہاں نوں مار کے لاشاں کھرد-برد کر دینیاں سن تے ٹھانے ایہہ پرچہ دینا سی کہ اوہ ماسٹر ساڈی بھین نوں بھجا کے لے گیا ہے۔
پھر اک دن اس کڑی نے مینوں دسیا کہ میرا بھرا ولائتوں مڑن ہی والا اے تے مینوں تیرے ولوں وی ڈر لگن لگّ پیا اے۔ جے اس نوں پتہ لگّ گیا جاں اس نے ویکھ لیا تاں پتہ نہیں کی بنے! میں وی اپنے تھاں ڈرن لگّ پیا۔ مرنا کون چاہندا اے؟ ایہناں نے تے پتہ ای نہیں سی لگن دینا، پئی گیا کدھر اے!
پر میتھوں چھڈی وی نہیں سی جاندی اوہ۔ دو دن نہ جاندا تاں اس دا گھر تے اس دے انگ اکھاں اگے پھرن لگّ پیندے۔ میری ہوش کسے میرے کم آؤن دی تھاں اوہناں دے وچ سمائی رہندی تے میں مٹی دا بتّ بن جاندا۔ کجھ ایہہ وی خیال آؤندا کہ میرے بناں اس دا کون ہے؟ اس نے ہن اپنی زندگی ہی کجھ اس طرحاں دی بنا لئی ہوئی سی۔
پھر اس دے بھرا دے مڑن دا دن نیڑے آؤن لگا۔ پکی طریق کوئی نہیں سی۔ اس نے ہور ساکاں-انگاں نوں ملدے-ملاندے کسے دن آؤنا سی۔ اک دن میں گیا تاں اک بڑی شان والا آدمی گھر بیٹھا سی۔ میں سوچیا، اج میں نہ ہی آؤندا تاں چنگا سی۔ میرے بارے شاید ماسی نے اتے اس کڑی نے دسّ دتا ہویا سی۔ اوہ مینوں پرانے واقفاں وانگ ملیا۔ میں سر نیواں سٹ کے بیٹھ گیا۔ سمجھ نہیں سی آؤندی کہ کس تکنی نال ویکھاں۔ اوہ کل دا آیا ہویا سی۔ چلو، جو ہووے، سو ہووے، میں سوچیا۔
“تسیں چاہ پیؤگے؟ اسیں ہنے پی کی بیٹھے آں”، بھرا نے پچھیا۔
“ہاں”، میں کیہا۔ جدوں اوہ آپ پچھ رہا سی تاں اگوں میں کی آکھ سکدا ساں؟
کڑی نے چاہ لیاندی۔ میں پین لگّ پیا۔ اوہ اپنے ساکاں-انگاں دیاں گلاں کردے رہے۔ میں وچ کوئی گلّ نہیں کر سکدا ساں۔
جدوں میں ٹرن لگا تاں اس نے کیہا، “ٹھہرو، میں تہانوں اگانھ کر آؤندا ہاں۔”
مینوں ہن بہتا ڈر نہیں لگدا سی۔ پھر وی میں سوچیا کہ ساڈے سبندھاں بارے کوئی کوڑی گلّ کریگا۔
راہ وچ اس نے کیہا، “مینوں دلی نوکری ملدی اے۔ کویں رہیگی؟”
“ایتھے جالندھر ہووے تاں چنگا اے”، میں ایہہ دسن لئی کیہا کہ اوہ مینوں چنگا لگا ہے۔
“ایتھے تے اوہو جہی ملدی نہیں۔ دلی بہت مہنگی اے؟ تنّ کو کمریاں دا مکان کنے کو توں مل جائیگا بھلا؟ کہندے نے مکاناں دی تکلیف اے، ہور کوئی نہیں۔”
“مینوں تے پتہ نہیں: میں تے کدی دلی رہا ای نہیں۔”
“میرا خیال اے، پہلاں بچے پنڈ ای رکھنے پینگے۔ اکلے ہی اوتھے اوکھ سوکھ کراںگے۔ پچھوں ویکھی جاوے گی۔”
“چھوٹا مکان لے لوو اجے۔”
“چھوٹے نال نہیں سرنا۔ بے بے وی نال اے۔ پر مکان دے دکھوں میں نوکری نہیں چھڈّ سکدا۔ ہور کی پتہ کدوں ملے؟”
“نہیں، نہیں۔ نوکری کیوں چھڈنی جے؟ سبھ ٹھیک ہو جاویگا۔”
“بس تہاڈی دعا چاہیدی اے۔” اس نے پیار نال کیہا۔
سڑک اتوں اوہ میرے نال ہتھ ملا کے پچھانہ مڑ گیا۔
حیرانی وچ مینوں اپنے آپ دی ہوش نہیں سی۔ ایہہ اوہ ہی آدمی سی جس نے اپنی بھین اتے اس دے دوست نوں وڈھّ سٹن لئی کرپان گھر لیاندی سی۔ ہن وی تے اونا ہی قصور سی! میرے متر نے اپنی کتھا ختم کیتی۔
