پاپا پانوو دی خاص کرسمس لیو تالستائے
کرسمس دی شام توں پہلے دن روس دے اک چھوٹے جہے پنڈ دیاں دوکاناں تے گھراں ’چ بعد دوپہر ہی روشنیاں جگن لگّ پئیاں۔ سردیاں دا دن سی تے جھٹّ ہی شام ہو گئی سی۔ جوش نال بھرے بچے گھراں دے اندر ہی دڑنگے لا رہے سن۔ اوہناں دے گھراں دے بند دروازیاں ’چوں اوہناں دیاں گلاں تے ہاسے دیاں مٹھیاں مٹھیاں آوازاں باہر آ رہیاں سن۔
اک بزرگ پاپا پانوو پنڈ ’چ موچی دا کم کردا سی۔ اوہ اپنی دوکان توں باہر آ کے آلے-دوآلے دیکھن لگیا۔ چمکیلیاں روشنیاں دی چمک تے کرسمس ’تے بنن والے وکھ-وکھ پدارتھاں دی ہلکی جہی پر ودھیا مہک نے اس نوں پرانے ویلیاں دی کرسمس یاد کروا دتی جدوں اس بزرگ دی بیوی جیوندی سی تے بچے چھوٹے سن پر ہن اتھے کوئی وی نہیں سی۔ عامَ طور ’تے اس دیاں عینکاں پچھے اس دا چہرہ ہسن لگیاں پئیاں جھرڑیاں کرکے خوش نما ہی ہندا سی پر اج اوہ اداس سی۔ اوہ کسے پکے ارادے نال اندر نوں گیا، دروازہ بند کیتا تے کولیاں والی انگیٹھی اپر کوفی والی پتیلی رکھ دتی تاں کہ کوفی گرم ہو جائے۔ پھر اوہ اک ہؤکا جیہا لے کے وڈی ساری باہاں والی کرسی ’تے بیٹھ گیا۔
پاپا پانوو کدی گھٹّ ہی کجھ پڑھدا سی پر اج رات اس نے اپنی پرانی بائیبل کھولھی تے ہولی-ہولی دوبارہ اپنے انگوٹھے دے نال والی انگل دی مدد نال کرسمس دی کہانی پڑھن لگّ پیا۔ اس نے پڑھیا کہ کویں ‘میری’ تے ‘جوسیف’ بیتھلیہیم (شہر) ولّ آؤندے آؤندے تھکّ گئے سن۔ اوہناں نوں سراں وچّ کدھرے وی تھاں نہ ملی۔ اس کرکے میری دے بچے دا جنم گٔوآں دی کھرلی وچّ ہی ہو گیا۔
پاپا پانوو بولے، ‘‘اوہ! میرے پیاریو، جے کتے تسیں اتھے میرے کول آ جاندے، میں تہانوں اپنا بستر دے دینا سی۔ کپڑے دے ٹکڑے جوڑ جوڑ کے بنائی رجائی نال بچے نوں ڈھکّ دینا سی، تاں کہ اوہ نگھا ہو جاندا۔’’
اس نے اگے پڑھیا کہ بچے نوں دیکھن آئے سیانے آدمی (ربّ دے پیغمبر) تاں بچے لئی شاندار تحفے وی نال لیائے سن۔ پاپا پانوو دا چہرہ کجھ ڈھلا پے گیا۔ اوہ اداس ہو کے سوچن لگا، ‘‘میرے کول تاں اس نوں دین لئی کوئی تحفہ ہی نہیں سی۔’’
پھر اس دا چہرہ اک دم چمک اٹھیا۔ اس نے بائیبل رکھ دتی تے چھوٹے جہے کمرے وچّ بنی اچی ساری شیلف ولّ اپنیاں باہاں ودھا کے اک چھوٹا جیہا بکسا تھلے اتاریا، جس اپر دھوڑ پئی سی۔ اس نے بکسا کھولھیا۔ اس وچّ چھوٹے-چھوٹے بوٹاں دا ودھیا جوڑا سی۔ پاپا پانوو دے چہرے ’تے تسلی بھری مسکراہٹ آ گئی۔ ہاں، اس نوں پوری طرحاں یاد ہے کہ اس دے بنائے بوٹاں ’چوں ایہو جوڑا سبھ توں ودھیا سی۔ اس نے ایہہ بوٹاں دا جوڑا ہولی جہے، اک پاسے رکھ دتا تے فیصلہ کیتا، ‘‘میں اس بچے نوں ایہو ہی دندا۔’’ اوہ دوبارہ پڑھن لئی بیٹھ گیا۔
ہن اوہ تھکاوٹ محسوس کر رہا سی۔ اوہ پڑھ رہا سی پر نیند اس ’تے حاوی ہو رہی سی۔ کتاب دے اکھر اس دیاں اکھاں اگے ٹک نہیں سی رہے۔ اس لئی اک منٹ واسطے اس نے اکھاں بند کر لئیاں۔ جھٹّ ہی، پاپا پانوو نوں گوڑھی نیند آ گئی۔
ستیاں ہویاں اس نے سپنا دیکھیا۔ اس نوں سپنا آیا کہ اس دے کمرے ’چ کوئی آدمی ہے تے جویں سپنے ’چ اےداں ہی ہندا ہے، اس نے اس آدمی نوں جھٹّ پچھان لیا۔ ایہہ ‘جیسس’ سی۔
جیسس نے نمرتا نال کیہا، ‘‘پاپ پانوو، تیرا جی مینوں دیکھن لئی کر رہا سی۔ توں مینوں کل اڈیکیں۔ کل کرسمس ہے تے میں تیرے کول ضرور آوانگا۔ پر توں مینوں دھیان نال دیکھیں کیونکہ میں تینوں اپنی پچھان بارے نہیں دسانگا۔’’
اخیر جدوں پاپا پانوو سویرے جاگیا، باہر گھنٹیاں وجن دیاں آوازاں آ رہیاں سن تے شٹر وچوں دن دی پتلی جہی روشنی آ رہی سی۔ پاپا پانوو نے کیہا، ‘‘شکر ہے! اج کرسمس دا دن ہے۔’’
اس نے کھڑھا ہو کے انگڑائی لئی کیونکہ اس دا سریر بڑا سخت جیہا ہویا پیا سی۔ پھر جیوں ہی اس نوں اپنا سپنا یاد آیا، اوہدا چہرہ کھڑ اٹھیا کیونکہ جیسس اس کول آ رہا ہے۔ اس لئی ایہہ کرسمس اس لئی بہت ہی خاص ہوویگی۔ اوہ کویں دا دکھائی دیویگا؟ کی اوہ اک بچے ورگا دسیگا، کی لکڑ دا کم کردے ترکھان ورگا جاں کسے مہان راجے دے پتر ورگا دسیگا جویں اوہ ہے ہی، پرماتما دا پتر؟ اوہ سارا دن دھیان نال دیکھیگا تاں کہ جیوں ہی جیسس آوے، اوہ اس نوں پچھان لوے۔
پاپا پانوو نے کرسمس دی سویر دے ناشتے واسطے کوفی لئی خاص پتیلی کڈھی۔ شٹر بند کرکے اوہ کھڑکی وچوں دی باہر دیکھن لگیا۔ گلی سنسان سی۔ کوئی وی آ-جا نہیں سی رہا۔ اتھے صرف سڑک صاف کرن والا اک صفائی سیوک ہی سی۔ اوہ ہمیشاں وانگ ہی گندہ تے دکھی جاپ رہا سی۔ شاید اوہ ہووے ہی اےداں دا۔ اینی سخت ٹھنڈھ تے برفیلی دھندلی سویر نوں کس دا جی کردا ہے کم کرن نوں؟
پاپا پانوو نے دوکان دا دروازہ کھولھیا، اندر سیت لہر داخل ہو گئی۔ اوہ گلی دے اس پاروں اچی ساری چلایا، ‘‘اندر آ جا تے ٹھنڈھ دور کرن لئی کجھ گرم کوفی پی لے۔’’
صفائی سیوک نے اپر دیکھیا۔ اس نوں اپنے کناں ’تے یقین نہیں سی ہو رہا۔ اوہ اینا خوش ہویا کہ اپنا جھاڑو وی تھلے رکھنا بھلّ گیا اتے گرم کمرے دے اندر آ گیا۔ اوہدے پرانے کپڑے انگیٹھی دے سیک نال کجھ نگھے ہوئے تے کوفی پین لگیاں اس نے نگھے مگّ نوں اپنے دوواں لال ہتھاں نال پھڑ لیا۔
پاپا پانوو نے اس نوں تسلی نال دیکھیا پر نال ہی اوہ گھڑی-مڑی کھڑکی ولّ دیکھ رہا سی تاں کہ کتے اوہ اس کول آؤن والے خاص مہمان نوں ملنوں رہِ نہ جائے۔
اخیر صفائی سیوک نے پچھ ہی لیا، ‘‘کی تہانوں کسے دی اڈیک ہے؟’’ سو پاپا پانوو نے اس نوں اپنے سپنے بارے دسیا۔
صفائی سیوک نے کیہا، ‘‘ٹھیک ہے، مینوں پوری امید ہے کہ اوہ آئیگا۔ توں مینوں کرسمس ’تے اجیہی خوشی دتی ہے، جس دی مینوں کدی وی آس نہیں سی۔ تیرا پورا حق بندا ہے کہ تیرا سپنا پورا ہووے۔’’ اتے اوہ سچ مچّ مسکرا پیا۔
جدوں اوہ چلا گیا تاں پاپا پانوو نے بندگوبھی دا سوپ بناؤن لئی انگیٹھی ’تے رکھ دتا۔ آپ پھیر دروازے ’تے آ کے گلی ’چ نیجھ نال دیکھن لگا۔ اس نوں کجھ وی دکھائی نہ دتا، پر نہیں، اس نوں غلطی لگی سی۔ کوئی آ رہا سی۔
ایہہ اک کڑی سی، جو بڑی ہولی-ہولی تے چپ چاپ دوکاناں تے گھراں دیاں کندھاں دے آسرے نال تر رہی سی۔ اوہ بہت ہی تھکی ہوئی جاپ رہی سی تے اس نے کجھ چکیا ہویا سی۔ جیوں ہی اوہ ہور نیڑے آئی تاں پاپا پانوو نے دیکھیا کہ اس نے اک بچہ چکیا ہویا سی، جس نوں شال ’چ لپیٹیا ہویا سی۔ اس دے اپنے چہرے اتے بچے دے کمزور چہرے ’تے بہت ساری اداسی دیکھ کے پاپا پانوو دا دل باہر آؤن نوں ہویا۔
اوہ گھر توں باہر آ کے اوہناں نوں کہن لگیا، ‘‘اندر آ جاؤ، تہانوں دوواں نوں گرمائش تے آرام دی ضرورت ہے۔’’
اوہ کڑی جہڑی بچے دی ماں سی، گھر دے اندر آ کے باہاں والی کرسی ’تے آرام نال بیٹھ گئی۔ اس نے سکھ دا ساہ لیا۔
پاپ پانوو کہن لگے، ‘‘میں بچے لئی کجھ دودھ گرم کردا ہاں۔ میرے اپنے وی بچے ہندے سن- میں تیرے اس بچے نوں وی دودھ پلا سکدا ہاں۔’’ اس نے انگیٹھی توں دودھ لیا تے چمچ نال دھیانپوروک بچے نوں دودھ پیاؤن لگیا تے نال-نال ہی اوہدے نکے-نکے پیر انگیٹھی دے نگھّ نال نگھے کرن لگیا۔
موچی نے کیہا، ‘‘بچے نوں بوٹاں دی ضرورت ہے۔’’
پر کڑی نے جواب ’چ کیہا، ‘‘میں اس نوں بوٹ لے کے نہیں دے سکدی۔ میرا پتی نہیں جو مینوں گھر پیسے لیا کے دیوے۔ میں تاں اگلے پنڈ کوئی کم لبھن جا رہی ہاں۔’’
اچانک ہی پاپا پانوو دے من ’چ اک وچار آیا۔ اس نوں پچھلی رات والے بوٹاں دا چیتا آیا پر اوہ تاں اس نے جیسس لئی رکھے ہوئے سن۔ اوہنے پھیر بچے دے نکے ٹھنڈے پیراں ولّ دیکھیا تے اپنا من بنا لیا۔
بوٹ لیا کے اس نے ماں نوں دتے تے بچے نوں آپ پھڑ کے کہن لگا، ‘‘ایہہ بوٹ اس نوں پا کے دیکھ۔’’ اوہ سوہنا بوٹاں دا جوڑا بچے نوں بالکل فٹّ آیا سی۔ کڑی خوشی نال مسکرائی تے بچے نے وی خوشی نال منہ ’چوں آوازاں کڈھیاں۔
جدوں کڑی اٹھ کے اپنے بچے نال اتھوں جان لگی تاں اس نے پاپا پانوو نوں کیہا، ‘‘تسیں ساڈے ’تے بہت مہربانی کیتی ہے۔ کرسمس موقعے تہاڈیاں ساریاں اچھاواں پوریاں ہون۔’’
پر پاپا پانوو حیران ہو کے سوچن لگیا کہ اس دی کرسمس والی خاص خواہش پوری ہوویگی جاں نہیں۔ شاید اوہ اپنے خاص مہمان نوں دیکھنوں کھنجھ گیا سی؟ اوہ بڑے فکر نال گلی وچّ اپر-تھلے دیکھن لگیا۔ اتھے بہت سارے لوک سن پر سبھ چہرے اس دے جانے-پچھانے ہوئے سن۔ گوانڈھی اپنے پریواراں نوں مل گل رہے سن۔ اوہ پاپا پانوو نوں سر ہلا کے تے مسکرا کے کرسمس دیاں شبھ اچھاواں دے رہے سن۔ پاپا پانوو اتھے کھڑے بھکھاریاں نوں اندر لیا کے گرم سوپ تے کافی سارے بریڈّ پیس ورتا رہا سی۔ ایہہ سبھ اوہ جلدی-جلدی کر رہا سی تاں جو مہتوپورن اجنبی لنگھ نہ جاوے۔
جلدی ہی سیال دی شام پے گئی۔ جدوں پاپا پانوو دروازے ’تے گیا تے اپنیاں اکھاں ’تے پورا زور پا کے دیکھیا تاں ہن اس نوں کوئی وی بندہ لنگھدا نظر نہ آیا۔ بہتے جنے ہن اپنے گھراں دے اندر آ گئے سن۔ اخیر اوہ اپنے کمرے وچّ آ گیا، شٹر بند کر دتا تے تھکیا ہویا اپنی باہاں والی کرسی ’تے بیٹھ گیا۔
‘‘تاں پھر ایہہ اک سپنا ہی سی۔ جیسس تاں آئے ہی نہیں،’’ پاپا پانوو نے سوچیا۔
پھیر اچانک اس نے دیکھیا کہ کمرے وچّ اوہ اکلا نہیں ہے۔
ہن ایہہ سپنا نہیں سی کیونکہ اوہ پوری طرحاں جاگ رہا سی۔ سبھ توں پہلاں اس نوں اپنیاں اکھاں اگے اوہناں لوکاں دی لمی بھیڑ کھڑی جاپی، جہڑے اج اس کول آئے سن۔ اس نوں اک واری پھیر بزرگ صفائی سیوک، نوجوان ماں، اس دا بچہ تے بھکھاری دکھائی دتے۔ جدوں اوہ اس دیاں اکھاں اگیوں لنگھ رہے سن، ہر کوئی اس نوں پچھ رہا سی، ‘‘پاپا پانوو، کی تسیں مینوں دیکھیا نہیں؟’’
اوہ حیران ہویا کہن لگا، ‘‘تسیں کون ہو؟’’
پھیر کسے ہور آواز نے جواب دتا۔ ایہہ اوہو آواز سی، جو اس نے اپنے سپنے وچّ سنی سی- جیسس دی آواز۔
اس آواز نے کیہا، ‘‘میں بھکھا سی تے توں مینوں کھوآیا-پیایا، میرے کول کپڑے نہیں سن، توں مینوں پہنن لئی کپڑے دتے۔ مینوں ٹھنڈھ لگّ رہی سی تے توں مینوں نگھیاں کیتا۔ میں اج اوہناں سارے لوکاں وچّ حاضر ساں، جو تیرے کول آئے سن تے جنہاں دی توں مدد کیتی تے جنہاں نوں توں ‘جی آیاں’ کیہا۔’’
پھیر سبھ کجھ شانت ہو گیا۔ صرف وڈی ساری کندھ نال لگی گھڑی دی ‘ٹک-ٹک’ دی آواز آ رہی سی۔ کمرہ بڑی شانتی تے خوشی نال بھریا جاپ رہا سی تے ایہہ دوویں چیزاں پاپا پانوو دے دل وچّ سما نہیں سی رہیاں تے ایہناں نال لبریز پاپا پانوو ہن اچی اچی گا رہا سی، ہسّ رہا سی تے خوشی وچّ نچّ رہا سی۔
اس نے صرف اینا ہی کیہا، ‘‘اخیر، اوہ آ ہی گیا!’’
انوواد: بلراج دھاریوال
