Parbhat Da Supna Nanak Singh

پربھات دا سپنا نانک سنگھ

ماسٹر کرپا رام دا آشاواد کجھ شیخ چلیانا قسم دا سی۔ اس دی آشا دا کیندر وی بڑا عجیب سی۔ کدی کسے سمیں اس نے جنگی قرضے دے تیہاں چالیاں روپئیاں دے بانڈ خریدے سن۔ اس نوں پکا یقین سی کہ ضرور اس دا انعام نکلیگا۔ ایسے انعام دی امید اتے اوہ اپنے بھوش دے اچے اچے محلّ اساردا رہندا سی۔
شروع شروع وچ جد میں پٹھان کوٹ دے اک سکول وچ ٹیچر لگا تاں تاں ماسٹر کرپا رام نال میری مڈھلی جان پچھان ہوئی۔ پہلاں پہلاں تاں اوہ کجھ سنکی جیہا جاپیا، پر تھوڑے دناں وچ ہی اوہ مینوں کجھ چنگا چنگا لگن لگ پیا۔ اس وچ ہور وی انیکاں گن سن۔ پر اس دے جس گن نے اس ولّ مینوں ودھیرے کھچیا، اوہ سی اس دی زندہ دلی۔ گھر وچ تنگی ہووے، جیب وچ بھاویں کچی کوڈی نہ ہووے، اوہ سدا اپنے رنگ وچ مست رہندا۔
تنخواہ ساڈی دوہاں دی لگپگ اکو جنی سی-چالی پنتالی روپئے۔ تے انے پیسیاں نال اس ورگے وڈّ پروارے دا بندا وی کی سی۔ اسیں تاں بھلا دوویں میاں بیوی ساں۔ پر ماسٹر جس دے تنّ بچے سن، اینی تھوڑی رقم نال کیکن گزارا کردا ہووےگا، ایہہ سوچ سوچ کے مینوں حیرانی ہُندی سی۔ پر اشکے آکھوں ماسٹر دے کہ میں اسدے متھے 'تے کدے شکن نہیں سی دیکھیا۔ کدے کدے اوہ بھانے شاہ دی بدسلوکی بابت گلہ ضرور کردا سی۔ جس پاسوں کدی اس نے سو روپئے دا قرضہ چکیا سی، تے جہڑا سوندا سوندا اس ویلے چار سو توں وی ٹپّ گیا سی۔ پر نال ہی ماسٹر بڑی اینٹھ نال کہندا-''بانڈا دا انعام آؤن دی ڈھل ہے کہ متھے مارانگا سو، میں کدی سکے پیو دی کان نہیں صحیح، اس نوں کی جاننا واں تڑپ گھسیئے جہے نوں میں۔''
کئی ٹیچراں نے اس دا ناں 'ماسٹر ریڈیو' پایا ہویا سی، جنہاں دی ریسے کئی منڈے وی ، اس نوں پچھوں کنڈی ایسے ناں نال پکاردے سن۔
پہلاں تاں مینوں اسدے اس اپنام بارے سمجھ نہ آئی، پر مگروں چھیتی ہی پتہ لگّ گیا کہ اس نوں ریڈیو کیوں کیہا جاندا ہے۔ اوہ بولدا زیادہ سی تے بحث دا گن تاں اس نوں جویں گڑھتی وچ ملیا سی۔ تسیں کوئی نگونی توں نگونی گلّ کرو، اوہ کھچ گھسیٹ کے گل بحث دے خراد تے جا چاڑھیگا تے پھر تد تیک پچھا نہیں چھڈیگا، جد تیک اس گلّ دے پرچھے نہ اڈ جان۔
اس توں چھٹ اس دا قد بت وی کسے حد تکّ ریڈیو نال ملدا جلدا سی-گول مٹول تے ہیٹھوں اتوں مربع۔ جنی اس دی زبان تیز سی، لتاں اودوں وی زیادہ تیز سن۔
ہندیاں ہویا ساڈی جان پچھان دوستی دے درزے 'تے جا پہنچی۔ اس دا سبب ہور وی سی۔ ساڈی روز دی سیر تے ہفتہ واری پکنک۔ مہینے مگروں تنخواہ جدوں ملے اس توں مگروں ساڈا 'عیش' دا پروگرام ہندا سی۔
'عیش' توں کوئی ر ئیساں نواباں والی آیاشی نہ سمجھیا جاوے۔ اک اک لمی سیر توں شروع ہو کے نوں نوں آنیاں دی پکچر اتے جا کے ختم ہو جاندی سی۔ تے اس وچ سانوں جو سواد آؤندا اوہ کسے راجے مہاراجے نوں وی نہیں آیا ہووےگا۔
اس دن اسیں دوہے جانے اپنی تیہاں دناں دی مزدوری جیبا وچ پائی جد چھٹی توں بعد گھر ول آ رہے ساں تاں ماسٹر مینوں کہن لگا''بھاپا، (اوہ مینوں بھاپا کہہ کے بلاندا سی) سپنیاں دے سنبندھ وچ تیرا کی خیال ہے؟''
مینوں اسدیاں ہور تاں ساریاں عادتاں چنگیاں لگدیاں سن، پر اس دی عادت جہڑی نری کنّ کھاؤ، تھکاویں تے خشک ہندی سی-توں میں بڑا کتراندا ساں۔ اس دا سوال سندیاں ہی میں سوچیا، بس ہن کسے نویں بحث دا مڈھ بجھا سمجھو۔ پر میں عقل مندی ایہہ کیتی کہ اس دے سوال سبندھی اپنی رائے نہ دے کے سگوں اسے اتے سوال چک کیتا-''تیرا اپنا کی خیال ہے؟''
ایہہ کرن توں میرا مطلب ایہہ سی کہ جو کجھ اوہ کہیگا بالکل ٹھیک ہے کہہ کے پواڑا مکا چھڈانگا۔
اوہ بولیا-''میرا تے سو فیصدی چھڈّ کے ستر سو فیصدی خیال ہے کہ پربھات دا سپنا کدی جھوٹھا نہیں ہندا۔ اک واری نہیں، بڑی واری میں خود عظمہ کے ویکھ چکا ہاں۔'' تے ماسٹر نے اک لمی سلمی لڑی شروع کر دتی-فلانے ویلے مینوں فلانا سپنا آیا سی، جس دا ایہ سٹہ نکلیا اتے اس توں بعد ایویں ہویا، آدی۔
اک دو نہیں کجھ ستّ اٹھ واقعے سنائے اس نے پربھات دا سپنا سچ ہون دے حق وچ۔ تے جد اسیں میل سوا میل پینڈا مکا کے گھر دے لاگے پہنچے تاں ماسٹر نے اپنی ویاکھیا دا انتم توڑا اس گلّ اتے جھاڑیا-''تے بھاپا! اج جس سپنے دا ذکر تینوں میں سنان لگا ہاں، میری گلّ توں پتھر اتے لکیر سمجھ کے لے ایہہ وی سو فیصدی سچا ثابت ہووےگا۔''
''ہاں، دسّ'' میں کجھ چھتھا پے کے پُچھیا۔ مینوں ڈر سی کہ پتہ نہیں گھر پہنچدیاں تکّ وی اس دا گلاں دا سلسلہ بند ہووے کہ نہ۔ جیٹھ مہینے دی گرمی تے پھر دپہراں دا ویلا ہون کرکے میرا من مڑھکے نال کاہلا پے رہا سی۔ جو کہڑے ویلے گھر پہنچ کہ چین دا ساہ آوے۔
''پر ماکھول نہ اڈائی میری گلّ دا''، کہن توں بعد ماسٹر بولیا-''اج پربھات ویلے مینوں سپنا آیا ہے کہ میرا بانڈ دا انعام نکل آیا اے ۔ پتہ ای کنا؟ پنج ہزار دا۔ تے میرا دل کہہ رہا اے کہ ایہہ سپنا کدی جھوٹھا نہیں ہو سکدا۔''
میں بڑی مشکل نال ہاسہ روکیا۔ اک واری تاں دل چاہیا کہ اس دا موجو اڈاوا، پر کجھ تاں گرمی نال گھبرایا ہویا ساں دوجا سوچیا، اس دے خیالی محلّ نوں ڈھاہ کے میرے ہتھ کی آؤنا ہے۔ سو میں دبویں جہی آواز وچ کہہ دتا-''پرماتما کرے سچا ہی ثابت ہوئے تیرا ایہہ سپنا۔''
گھر پہنچن توں پہلاں مساں سویر دی مہانواری عیش دا پروگرام چکی دے پل تے جان دا پکا کر لیا۔ ایتکی کھان پین دا سامان لجان دی واری ماسٹر دی سی۔
..... .... ..... .... .... ... ....
سویرے اجے دن وی نہیں سی چڑھیا کہ ماسٹر نے آ بوہا کھڑکایا۔ تے اندر آؤندیاں ہی اسنے اک لکچر جھاڑنا شروع کر دتا-''بئی کمال اے۔ اجے تکّ توں منجے دی سواری نہیں چھڈی؟ چھٹی دا مطلب ایہہ تاں نہیں ہندا کہ آدمی اپاہج بن جاوے بلکلّ؟ سگوں چھٹی والے دن سانوں زیادہ ایکٹو .............'' تے پتہ نہیں کدھر کدھر دے درشٹانت تے دا درشٹانت گھڑدا ہویا اوہ اس حد تکّ بولی گیا جد تکّ میں کپڑا لتا پا منہ ہتھ دھو کے تیار نہ ہو گیا۔
ٹفن کیریئر اس دے کول سی اس دسیا کہ کس طرحاں سری متی دے ستیا ستیاں ہی اسنے شبزی، چٹنی بھڑتھا آدی تیار کر کے پکنک لئی پراؤنٹھے وی پکا لئے سن۔
اخیر اسیں سیر نوں، نہیں 'عیش' نوں نکلے۔ پروگرام سی چکی دے پل دا، جو کافی لما پینڈا سی۔ میں بتھیرا چلایا کہ ٹانگا کر لیا جاوے، روپئے سوا روپئے دی کہڑی گلّ ہے، کلھ ہی تاں تنخواہ ملی ہے۔ پر ماسٹر نے جیوں کفایت شعاری اتے لکچر کرنا شروع کر دتا کہ میل سوا میل دی دوری 'تے جا کے اس دا لکچر ختم ہویا۔ مینوں اس نے لا جواب ہی نہیں، قایل وی کر لیا کہ سچ مچّ سانوں پیسے دی پوری پوری قدر کرنی چاہیدی ہے۔ اسیں جے اینی کو کھیچل توں بچن لئی ٹانگیا اتے روپئے فوکن لگّ پوانگے تاں ساڈی سنتان اتے، ساڈی سنسکرتی اتے، ساڈے دیش اتے کیم اتے، اس دا کنا خطرناک اثر پویگا۔
مکدی گلّ، گھوڑیا خچر تے لشکراں وچوں راہ بناندے ملٹری دے ٹرکّ اتے لاریاں توں بچدے بچاندے تے رجواں گھٹا پھکدے ہوئے اخیر اسیں چکی دے پل تے جا ہی اپڑے۔
سارا دن خوب عیش کیتی ٹھنڈھیاں چھاواں مانیاں، دریا وچ تاریاں لائیاں، پراؤنٹھے چھکے، گھراٹاں دی موج ویکھی، تے سبھ توں وڈی چیز ماسٹر کرپا رام دی جیونی دے انیکاں سوادلے قصے سنے۔ نال ہی کئیاں وکھو وکھ وشیاں اتے اس دے لکچر وی ہوئے۔ گرمی بھاویں کڑاکے دی پے رہی سی، پر سیر دا سواد واہوا آیا۔
واپسی تے جد ماسٹر کرپا رام دا اوہی کفایت شعاری والا لکچر پھیر شروع ہویا تاں سچی گل میرے تاں ماپے مر گئے۔ اک سارے دن دی تھکاوٹ، دوجا لوہڑے دی گرمی۔ قدم پٹن نوں وڈھیا روح نہ کرے۔ پر اس وڈے فلاسفر دی لکچر بازی اگے میری کوئی پیش نہ گئی۔ جھکھّ مار کے اس گٹھو جہے دے نال لتاں گھسیٹنیاں ہی پئیاں۔
پل توں ٹر کے اسیں ادھ کو میل دی واٹ تے پجے ساں کہ پچھوں سائیکل دی گھنٹی کھڑکاداں ہویا اک بندہ ساڈے لاگوں نکل گیا۔ تے جاندا جاندا اچی آواز دے کے میرے ساتھی ماسٹر نوں کہہ گیا-''ماسٹر جی تہاڈا اک رجسٹری لفافہ آیا ہوایا ہے، بھلکے گھرے رہنا، سویرے دس وجے۔'' ایہہ ڈاکیا سی ساڈے علاقے دا۔
''لفاپھا؟ میرا لپھاپھا؟ مسٹر، کی ناں اے تیرا، او گل تے سن جا.....اے میں کیہا...!'' ماسٹر اچی اچی چلاندا رہا۔ پر سائیکل سوار رکیا نہیں۔ اک تاں اوہ بڑا ڈھالو سی-بائی صقل نوں روکنا انج ہی مشکل سی۔ دوجا سائیکل سوار شاید جلدی وچ سی۔
تے میں ویکھیا، لفاپھے دا ناں سندیاں ہی میرا ساتھی خوشی نال پاگل جیہا ہو اٹھیا، اوہ ہؤکدا تے تھتھلاداں ہویا بولیا-''ویکھیا ای بھاپا! کلھ میں تینوں کیہا سی نہ، پربھات دا سپنا کدی جھوٹھا نہیں ہندا۔ میرا دل گھڑی مڑی کہندا سی۔ کہ ایتکی انعام ضرور آویگا۔ بھاویں سورج ایندھروں دا ایندھر چڑھ پوے۔ پربھات دا سپنا کدی غلط ہو ہی نہیں سکدا۔ ساڈے اندر قدرت نے اک بھوشّ درسی طاقت وی پائی ہوئی ہے، جہڑی کسے ہون والی گھٹنا بارے سانوں اگیترا ہی خبردار کر دندی ہے۔ وگیانکاں نے من دے حصے دسے نے نے-اک اچیت تے اک سچیت۔ اچیت من دی مشینری نری پوری.....''
پتہ نہیں اس دی ایہہ لیکچربازی کتھے کو جا کے ختم ہندی جے ساہمیو اک خالی ٹانگا نہ آ جاندا۔ میریاں لتاں درد نال چلو چلو کر رہیاں سن۔ سوچیا، بھاویں ماسٹر منے نہ منے، میں تاں ضرور ٹانگا کر لینا اے۔ سیر کرن آئے ہاں، مکان دین تھوڑا نہ آئے ہاں۔
ٹانگا نیڑے پہنچیا۔ میں آواز دین دین ہی پیا کردا ساں کہ ماسٹر نے پورے ٹھاٹھ نال وچ پکاریا-'-ٹانگے والے روکو ٹانگا۔'' اس دی ایہہ انوکھی ادا ویکھ کے میں حقہ بکا رہِ گیا۔ اجے ہنے ہی تاں مینوں کفایت شئری دے اپدیش دے رہا سی۔
اسیں دوویں جانے جد بیٹھ گئے تاں ٹانگے والے نے پچھلے پاسیو آؤندے کجھ پینڈوآں نوں ویکھ کے پکاریا-''چلو اک دو سواریاں شہر نوں۔''
''چل اوئے'' میرا دوست دبکے نال اس نوں کہن لگا-'-اساں سالم لینا اے۔''
'ہلا جی!'' کہہ کے کوچوان نے گھوڑے نوں چھانٹاں لاندیاں۔ اک واری پھیر اساں دوہاں ولّ گہں نال تکیا۔ شاید دل وچ اوہ کہہ رہا سی تہاڈی شکل تے نہیں دسدی 'شالم' ٹانگا کرن والی -کتے نوسربازی تاں نہیں کر رہے۔
ٹانگا ٹر پیا۔ تے میں ماسٹر اتے اپنی شنکا پرگٹ کر ہی دتی۔ ''ماسٹر! ماسٹر کتھے گئی یار تیری سنجم دی اوہ فلاسفی؟'' اوہ اسے سدھاتک لہجے وچ کہن لگا-''ویکھو نہ بھاپا، وقت دی قدر کرنی آدمی دا سبھ توں پہلاں فرض ہے۔ ساڈے لوکاں دا وقت سستا نہیں کہ روپئے دو روپیاں بدلے جایا کر دئیے.....''
تے اس وقت دے سرلیکھ ہیٹھ ماسٹر نے جیوں دلیل بازی دی مشین گنّ چھڈی کہ توڑ شہر پہنچ جان تے وی اس دا گولی گٹھا ختم ہون وچ نہ آیا۔ وچ وچالے میں اک دو واری پچھنا چاہیا کہ اس توں پہلاں تیری ایہہ وقت بچان دی فلسافی کتھے گئی سی؟ پر اس ڈروں کہ متے اس ریڈیو دا کوئی نواں پروگرام شروع ہو جاوے، دڑ وٹی بیٹھا رہا۔
تے میری حیرانی ہور وی ودھ گئی جد میں اس نوں 'رائل ہوٹل' دے گیٹ اگے ٹانگا رکواندیاں تکیا۔ نانہہ نکر کردیاں وی اوہ مینوں کھچّ گھسیٹ کے ہوٹل دے اندر لے گیا تے اتھوں جد ساڈھے پنج روپیاں دا بل اتار کے اوہ باہر نکلیا، تاں اگے اوہی ٹانگا کھڑا سی۔ شاید ہوٹل اندر جان لگیا اوہ ٹانگے والے نوں کھڑا رہن لئی کہہ گیا سی۔ ٹانگے اتے چھڑپا مار کے جاہ چڑھیا تے مینوں بٹھال کے کہن لگا-''بھاپا! میری صلاحَ اے، سببّ نال آئے ہاں، ذرا بازاروں دو چار چیزاں وی لیندے چلیئے۔''
تے جد میرے کولوں نہ رہا گیا، تاں میں پچھ ہی بیٹھا-''ماسٹر تیری ہوش ٹکانے ہے کہ نہیں؟''
اوہ جیب چوں بٹوآ کڈھ کے اس وچلے نوٹ گندا ہویا بولیا-''ہوش وی ہے، تے بٹوئے وچ روپئے وی تیہہ پینتی موزود نے۔''
میں پچھیا-''تے مہینہ سارا، بابے صاحب بیٹھ کے گزارینگا؟''
اوہ خوب تن کے بولیا-''توں وی بھاپا، نرا پرا سادھو ایں۔ بھلا میں ایویں شاہ خرچی کرن ڈہا ہویا وا؟ میرا انعام آیا اے انعام۔ بہتا نہ صحیح پنج ہزار تاں ہونا ای اے۔ اتنی وڈی رقم پراپت ہون دی خوشی وچ جے دس ویہہ روپئے خرچ ہو وی گئے تاں کی ایہہ سودا مہنگا اے؟ نالے اک ہور وی تے مشکل ہے نہ بھاپا! بئی توں ویکھ لئی! بھلکے جیوں ہی انعام دے روپئے تیری بھرجائی دی نظری پینگے بس میرے کول اس نے کوڈی وی نہیں چھڈنی۔ اوہ پھول بہے گی اپنیاں وہیاں اینے مہینیاں دا کرایہ دینا ایں، بھانے شاہ دا چار سو سنے ویاز چکنا اے، تے ہور پتہ نہیں کی کی۔ میں کہنا، سبب نال تنخواہ دے روپئے ہتھ وچ نے۔ ہور نہیں تاں چھوٹے کاکے واسطے دو چار چیزاں ہی لے چلا ربّ دی سہں بھاپا! ایہہ کوئی بڑا بھاگاں والا جی آیا اے۔ ساڈے گھر۔ نہیں تے بھلا ایہہ منہ تے مسراں دی دال۔ میرے ورگیاں نے کدے سو روپئے دی شکل نہیں سی ویکھی۔ جہڑا بھاگ وان اپنے نال ہزاراں روپیہ دی پونجی لے کے آیا ہے کی میرا اتنا وی فرض نہیں کہ اس دے آرام لئی دس ویہہ روپئے قربان کر دیاں؟''
کجھ تے میں سبھاوک ہی گھٹّ بولن والا ہاں تے کجھ ماسٹر دیاں تقریراں توں کتراندا ساں، سو چپّ کر ہاں وچ ہاں ملائی گیا تے دڑ وٹّ کے ٹانگے وچ بیٹھا رہا۔
ٹانگا سانوں کافی چر بازاراں وچ پھراداں پھریا۔ ماسٹر کرپا رام کناں ہی کجھ خرید کے اس وچ لددا رہا۔ بچے لئی فراقاں، ددھ پین والی ولیتی بوتل، گلیسکو دا ڈبہ، ببّ، زراباں، بسکٹاں دے ڈبے تے ہور ربّ جانے کی کی پڑھیاں تے ڈبیاں وچ بنھاں ہویا۔
گلی وچ پہنچ کے اسیں ٹانگے توں اترے تے سامان اتاریا۔ ماسٹر نے کرایا دین لئی جد بٹوآ کھولھیا تے اس وچ تناں روپیاں توں ودھ رقم باقی نہیں سی۔ ٹانگے دا کرایا پورا کرن لئی باقی باراں آنے مینوں دینے پئے۔
کھتکھتی مینوں وی راتی کافی رہی، سوچدا رہا ساں ویکھیئے کنی کو رقم ملدی سو۔
دوجے دن ڈاکیئے دے آؤن دی اڈیک وچ ماسٹر ڈیڈھ دو گھنٹے لیٹ سکول پہنچیاں۔ خالی پیریئڈ ویلے میں اس دی کلاس وچ جا کے کاہلی کاہلی پُچھیا-''سنا ماسٹر.....'' تے ہور کجھ پچھن توں پہلاں ہی اس نے جیب وچوں اک رجسٹری لفافہ کڈھ کے میرے ہتھ وچ پھڑا دتا، جس وچلی چٹھی پڑھن دی مینوں لوڑ ہی نہ رہی، جد اس دے سرناویں اتے میری نظر پئی-
''نوٹس بنام-ماسٹر کرپا رام-
الراکم-لالا بھانے شاہ.........''
میرے دل نوں بڑا صدمہ پہنچیاں تے اس دی مورکھتا اتے غصہ وی بڑا آیا۔ پر حیرانی والی گلّ ایہہ کہ ماسٹر دے چہرے اتے فکر دا کوئی چنہ نہیں سی۔ میرے ہور کجھ پچھن توں پہلاں اوہ سدا ورگے سدھانتک لہجے وچ بولیا-''اصل وچ بھاپا،پربھات دا سپنا جھوٹھا تے نہیں ہندا-کدی غلط ہو ہی نہیں سکدا-اک واری چھڈّ کے پنجاہ واری ازمائی ہوئی گلّ ہے۔ پر فرق ایہہ لگّ گیا کہ سپنا شاید پربھات توں اگیترا جاں پچھیترا آیا ہووےگا.......''
تے جیوں ہی اوہ 'سپنے' اتے 'وقت' دے سبندھ وچ اک نویں بحث دی لڑی شروع کرن لگا کہ میں بلھ ٹکدیاں کیہا-''مڑھیاں وچ جائے تیرا سپنا تے نالے وقت۔ میں پچھناں، کلھ جو ساری تنخواہ فوق آیا سیں، ہن مہینہ بھر مٹی کھا کے گزارا کرینگا؟
اوہ اپنے سبھاوک لا پرواہ ڈھنگ وچ کہن لگا-''کھان دا فکر نہ کر میرے دوست۔ میں کھاوانگا وہوٹی دیاں گالھاں، تے اوہ کھائے گی میرا سر۔''
اس دی حالت دیکھ کے نالے ہاسہ آ رہا سی، نالے رون۔ پر اوہ لا پرواہ ڈھولا اسے طرحاں ہی ہی کر کے ہسی جا رہا سی۔