پیمی دے نیانے سنت سنگھ سیکھوں
ویہہ کو سال پہلاں دی گلّ ہے، میں ستّ ورھے دا سی تے میری وڈی بھین گیاراں ورھے دی۔ ساڈا کھیت گھروں میل کو دی وتھ ‘تے سی۔ ادھ وچکار اک جرنیلی سڑک لنگھدی سی، جس وچوں جانگلیاں، پٹھاناں، راشیاں تے ہور پردیسیاں دا کافی لانگھا سی۔ اسیں سبھ نیانے ، جنہاں نوں راشیاں توں گھر بیٹھیاں وی ڈر آؤندا سی، اس سڑک وچوں دی کسے سیانے توں بغیر لنگھن توں بہت بھے کھاندے ساں۔ پر ٹنٹا ایہہ سی کہ دنے اک دو ویلے سانوں کھیت باپو تے کامے دی روٹی پھڑان ضرور جانا پیندا سی تے ساڈی اوستھا ہر روز اک مشکل گھاٹی لنگھن والی ہندی سی۔ اسیں عامَ طور ‘تے گھروں تاں حونصلہ کر کے اکلے ہی تر پیندے، پر جد سڑک دو تنّ گھماں دی وتھ اتے رہِ جاندی تاں نہر سوآ ٹپن لگے پٹھوریاں وانگ کھلو کے آسے-پاسے تکن لگّ جاندے، تاں جو کسے پنڈوں آؤندے جاندے سیانے دی شرن لے کے اس بھے-ساگر نوں ترن جوگے ہو جائیے۔ ساڈی مذہبی طبیعت وی کجھ اس قسم دی سی کہ اجیہے ڈر ساڈے سبھاواں دا حصہ بن گئے سن۔ اسیں گھر سیانیاں کولوں نرک سورگ دیاں کہانیاں ہر روز شام نوں سندے۔ سورگ تاں سانوں کھیڈ توں باہر کتے گھٹ ہی پراپت ہندا پر نرک دے ہر تھاں کھلے گپھے ملدے۔ سبھ توں وڈا نرک مدرسہ سی تے جے استوں کسے دن چھٹ جاندے تاں کھیت روٹی دین جان دا نرک پیش آ جاندا۔ گلّ کی ساڈے انوانے راہ دے ہر اک موڑ تے جانو نرک گھات لائی کھلوتے ہندے۔ خبرے اس سڑک دا بھے-ساگر لنگھن کرکے سانوں کھیت جانا نرک لگدا سی جاں کھیت روٹی لے جان لگے اس سڑک نوں لنگھنا سانوں بھے ساگر دکھائی دندا سی، میں اس دی بابت یقین نال کجھ نہیں کہہ سکدا۔ ایہہ مینوں پتہ ہے کہ کھیت سورگ سی تے کھیت روٹی لے جان دی کھیچل نرک اتے اوہ جرنیلی سڑک وچکارلا بھے-ساگر۔ سیال دے دن سن۔ اسیں دوویں بھین-بھرا دوپہر دی روٹی لے کے کھیت نوں چل پئے۔ نگھی نگھی دھپّ پے رہی
سی تے اسیں ٹرے جاندے وی سیال دی دھپّ دی نیند دا نگھّ لے رہے ساں، پر دل وچ سڑک لنگھن دا ڈر چوہے وانگر قطر رہا سی۔ اسیں ڈر نوں دبان دا اک عامَ طریقہ ورتنا چاہیا۔ بھین مینوں اک کہانی سنان لگ پئی۔ “اک سی راجا، اوہدی رانی مر گئی۔ مرن لگی رانی نے راجے نوں کیہا، ‘توں مینوں اک قرار دیہہ۔’ راجے نے پچھیا، ‘کی’؟ میں کہانی ولوں دھیان موڑ کے پچھانہ پنڈ ول نوں دیکھیا کہ کتے کوئی آدمی ساڈے راہ جان والا آ رہا ہووے۔
“توں سندا نہیں، بیر!” بھین نے میرے موڈھے نوں ہلون کے آکھیا۔
“نہیں، میں سنداں”، میں بھراواں والی گستاخی نال جواب دتا۔
“اچھا، جد اوہ رانی مرن لگی تاں اسنے راجے نوں سدّ کے کیہا، توں میرے نال قرار کر۔ راجے نے پچھیا، ‘کی؟’ رانی نے کیہا، ”توں ہور ویاہ نہ کرائیں۔’ سچ، دسنا بھل گئی، رانی دے دو پتّ تے اک دھی سیگے۔ سانوں راجا تے رانی اپنے ماں پیو ورگے ہی بھاسدے سن۔ جے ساڈی ماں مرن لگے تاں اساڈے پیو نوں وی ایہہ بچن دین لئی آکھے-اہے خیال ساڈے اچیت من وچ کم کر رہا ہووےگا۔ مینوں اوہ دھی اپنی بھین لگی تے اوہ دو پتّ میرا اپنا آپ۔
میری بھین پنڈ ول دیکھ رہی سی۔ “سنا وی گاہاں”، میں اسنوں پہلی طرحاں کھرھوے بول نال آکھیا۔
“رانی نے کیہا، بئی میرے پتاں تے دھی نوں متریئی دکھ دیؤگی”، بھین نے ہور وی مٹھی تے ہور وی تریمت بن کے دسیا۔ “اس کرکے اسنے راجے توں ایہہ قرار منگیا۔ راجے نے کیہا، ‘چنگا میں قرار دنا۔” جویں کتے جے راجا ایہہ قرار نہ دیندا تاں رانی مرن توں نانہہ کر دیندی۔
“ہوں!”
بھاویں سانوں دوہاں نوں پتہ سی کہ دنے کہانیاں پان نال راہی راہ بھل جاندے ہن، اساں اک دوجے نونئہ چیتاونی نہ کروائی، تے اس سوجھ نوں اپنے دلاں تے وچاراں اتے اثر نہ کرن دتا۔
“پر راجے نے جھٹ ہی دوجا ویاہ کروا لیا۔”
“ہوں!”
پچھلے موڑ تے سانوں اک آدمی آؤندا دسیا۔ اساں سکھ دا ساہ بھریا تے اسدے نال رلن لئی کھلو گئے۔ ساڈی بات وی کھلو گئی۔ پر اوہ آدمی کسے ہور پاسے نوں جا رہا سی تے ساڈے ول نہ مڑیا۔ جس منتوَ نوں پورا کرن لئی اساں ایہہ بات دا پکھنڈ رچیا سی، اوہ پورا نہ ہو سکیا۔ ساڈا خیال سی، بات دے رجھیویں وچ اسیں اچیت ہی سڑک پار ہو جاوانگے۔ پر ہن جد سڑک تھوڑھی کو دور رہِ گئی تاں ساڈی کہانی وی ٹھٹھمبر کے کھلو گئی تے کسے سیانے
ساتھی دے آ رلن دی آس وی ٹٹّ گئی، اسیں دوویں سہم کے کھلو گئے۔ دس ویہہ قدم ہور پٹے تاں ساڈا ڈر ہور ودھ گیا۔ سڑک وچ اک پاسے اک کالے سوٹ دی واسکٹ تے پٹھاناں ورگی کھلھی سلوار والا آدمی لما پیا سی۔
“اوہ دیکھ بیبی! راشا پیا۔” اس آدمی نے پاسہ پرتیا۔
“ایہہ تاں ہلدے، جاگدے”، میری بھین نے سہم کے آکھیا، “ہن کی کریئے؟”
“ایہہ آپاں نوں پھڑ لؤ؟”
“ہور کی؟” اسنے جواب دتا۔
اسیں رات گھروں باہر تاں گھٹ ہی کدی نکلے ساں، پر ایہہ سنیا ہویا سی کہ جے ڈر لگے تاں واہگورو دا نام لینا چاہیدا ہے، پھر ڈر ہٹ جاندا ہے۔ ساڈی ماں سانوں مامے دی گلّ سناندی ہندی سی۔ اک واری ساڈا ماما تے اک براہمن کتے رات نوں کسے پنڈ دیاں سویاں وچوں لنگھ رہے سن کہ اوہناں دے پیراں وچ وڈے وڈے دگدے انگیار ڈگن لگ پئے۔ براہمن نے ساڈے مامے نوں پچھیا، ‘کی کریئے؟’ اسنے کیہا، ‘پنڈت جی، ربّ ربّ کرو۔’ ساڈا ماما ‘واہگورو واہگورو’ کرن لگّ پیا، پنڈت ‘رام، رام’۔انگار ڈگدے تاں رہے ، پر اونھاں توں دور ۔سانوں اس گلّ کرکے آپنے مامے اتے بڑا مان سی ۔
“آپاں واہگورو واہگورو کریئے”، میں دسیا ۔
“واہگورو توں تاں بھوت پریت ای ڈردے نے، آدمی نی ڈردے”، میری بھین نے کیہا۔
میں منّ گیا۔ سڑک وچ پیا راشا تاں آدمی سی، اوہ ربّ توں کد ڈرن لگا سی؟
“تاں پھیر ہن کی کریئے؟” اسیں پنج ستّ منٹ سہم کے کھلوتے رہے۔ حالے وی ساڈے دلاں وچ آس سی کہ کوئی آدمی اس راشے آدمی نوں ڈران والا ساڈے نال آ ملیگا۔ پر ایہہ آس پوری ہندی نہ دسی۔ اسیں اک دوجے دے منہ ول تکدے رہے، پر مینوں یاد ہے کہ اسیں اس ویلے اک دوجے دے چہریاں وچ کجھ لبھّ نہیں ساں سکدے۔ ساڈا بھرپن، ساڈی ایکتا، بے کار ہوئے کھلوتے سن۔ کجھ منٹاں تک میرا رون نکل گیا۔
میری بھین نے پلے نال میرے اتھرو پونجھدیاں آکھیا، “نہ بیر! روندا کیوں ایں؟ آپاں اتھے کھڑونے ہاں، ہنے پنڈوں کوئی آ جاؤ۔”
میں چپ کر گیا۔ اساں کجھ قدم سڑک ول پٹے، پر کھلو گئے تے پھر اوہ ہی پنج قدم مڑ آئے۔ انت میری بھین نے کجھ وچار بعد کیہا، “آپاں کہانگے اسیں تاں پیمی دے نیانے ہاں، سانوں نہ پھڑ۔”
اسدے مونہوں پیمی شبد بڑا مٹھا نکلدا ہندا سی تے ہن تاں جد اوہ میرے ول جھک کے مینوں تے اپنے آپ نوں دلاسہ دے رہی سی، اوہ خود پیمی بنی ہوئی سی۔
میرے دل نوں ڈھارس بجھ گئی۔ راشے نوں جد پتہ لگیگا کہ اسیں پیمی دے نیانے ہاں تاں اوہ سانوں کجھ نہیں آکھیگا، نہیں پھڑیگا۔
جویں کمبدا ہردا تے تھڑکدے پیر ربّ ربّ کردے شمشان بھومی وچوں گزر جاندے ہن، جویں ہندو گٔو دی پوچھ پھڑ کے بھوَ-ساگر تر جاندا ہے، اسیں پیمی دا نام لے کے سڑک پار ہو گئے۔ راشا اسے طرحاں اتھے ہی پیا رہا۔
