پول-کھولھ میکسم گورکی
پنڈ دی سڑھک ’تے، چٹی کلی نال لپے کچے گھراں نوں پار کردی، اچی-اچی کھرود مچاؤندی لوکاں دی اک بھیڑ لنگھی جا رہی سی۔ جلوس، اک وڈی ساری لہر وانگوں، ہولی رفتار نال اگے ودھ رہا سی۔ اتے اسدے اگے-اگے اک مریئل جیہا گھوڑا سر جھکا کے چل رہا سی۔ جویں ہی اوہ اپنا پیر چکدا تاں اسدا سر کجھ اس ڈھنگ نال غوطہ کھاندا جویں اوہ ہنے مودھے-منہ ڈگّ پویگا اتے اسدی بوتھی سڑھک دی دھوڑ چٹدی نظر آویگی۔ اتے جدوں اوہ اپنے پچھلے پیر ہلاؤندا تاں اسدا پچھا انجھ ڈگمگاؤندا کہ جاپدا اوہ ہنے ڈھیری ہو جاویگا۔
اک جوان عورت، جسنے اپنے ویہہ سال اجے مساں ہی پورے کیتے ہونگے، بہت چھوٹی اتے مادرزات ننگے گٹّ گڈی دے ڈیشبورڈ نالکوچوان دے ساہمنے تختے نالبنھے ہوئے۔ اوہ اک پاسے ہو کے چل رہی سی، اسدے گوڈے کمب رہے سن جویں ہنے ہی جواب دے جانگے، کالے اتے کھنڈے-پنڈے والاں وچّ الجھیا اسدا سر اپر ولّ اٹھیا ہویا سی اتے اسدیاں ٹڈیاں ہوئیاں اکھاں انمنکھی نظر نال خلاء وچّ جھاک رہیاں سن۔ اسدا جسم کالیاں-نیلیاں دھاریاں اتے نشاناں نال بھریا پیا سی۔ کواریاں جہی درڑ اسدی کھبی چھاتی وچّ ڈونگھا زخم سی اتے اس وچوں لہو دی دھار وہِ رہی سی۔ لہو دی اک لال لکیر اسدے ڈھڈّ اتوں دی ہو کے ہیٹھاں کھبی لتّ دے گوڈے تکّ جا پہنچی سی اتے اسدیاں نازک لتاں دیاں پنجنیاں ’تے دھوڑ دے بٹن چڑھے ہوئے سن۔ انج لگدا سی جویں عورت دے سریر توں چمڑی دی اک لمی پٹی لاہ لئی گئی ہووے۔ اتے اسدے ڈھڈّ نوں، اس وچّ کوئی شکّ نہیں، تھاپی نال کٹیا گیا سی جاں بوٹدار اڈیاں نال کچلیا گیا سی، اوہ عینی بری طرحاں سجیا ہویا اتے بدرنگ ہویا پیا سی۔
عورت لئی بھوری مٹی وچّ اک توں بعد دوجا پیر گھسیٹنا اوکھا ہو رہا سی۔ اسدا پورا سریر آکڑ رہا سی اتے ایہہ دیکھ کے حیرانی ہو رہی سی کہ اسدیاں لتاں، جہڑیاں اسدے سریر وانگ ہی، سٹاں دے نشاناں نال تے جھریٹاں نال بھریاں ہوئیاں سن، کویں اسدا بھار سنبھال رہیاں سن، کویں اسنے اپنے آپ نوں ڈگن توں اتے کوہنیاں بھار رینگھن توں روک رکھیا سی۔
لمے قد دا اک پینڈو آدمی گڈی وچّ کھڑھا سی۔ اسنے چٹے رنگ دا روسی بلاؤز اتے کالے رنگ دی استراکھانی ٹوپی پائی ہوئی سی، جسدے ہیٹھوں چٹکھ رنگ دے لال والاں دا اک گچھا نکل کے اسدے متھے ’تے جھول رہا سی۔ اک ہتھ وچّ اسنے لگام پھڑی ہوئی سی تے دوجے وچّ چھانٹا، جسنوں اوہ باقائدہ پہلاں گھوڑے دے اتے پھر چھوٹے قد دی اس عورت دے جسم ’تے ورھا رہا سی، جہڑی پہلاں ہی عینی کٹ کھا چکی سی کہ پچھانی نہیں سی جاندی۔ آدمی دیاں اکھاں لال انگارے وانگ مچّ رہیاں سن، بدلے دی جیتو بھاونا اوہناں وچّ چمک رہی سی اتے اسدے وال اوہناں وچّ ہرا پرچھاواں سٹّ رہے سن۔ اسدے بلاوز دے کف اپر تکّ چڑھے ہوئے سن اتے اسدیاں والاں نال بھریاں ہٹیاں کٹیاں لال باہاں صاف نظر آ رہیاں سن۔ اسدا منہ کھلا سی جس وچوں سفید ٹیڈھے دنداں دیاں دو قطاراں چمک رہیاں سن اتے وار-وار بیٹھی ہوئی آواز وچّ، اوہ چیخ اٹھدا سی
‘‘لے، آہ لے، کتیئے! ہا-ہا-ہا! ہور لے، آہ لے ہور!’’
عورت اتے گڈی پچھے لوکاں دی بھیڑ چل رہی سی چیکاں ماردی، کھرود مچاؤندی، ہسدی، ٹچراں کردی، سیٹیاں وجاؤندی، بھڑکاؤندی-اکساؤندی، کھلیاں اڈاؤندی۔ بچے ادھر ادھر چھالاں ماردے پھردے سن۔ کدے کدے اوہناں وچوں کوئی اک جنا بھجّ کے اگانھ نکل جاندا اتے عورت دے منہ ’تے گندے شبداں دا مینہہ ورھا دندا۔ ادوں بھیڑ ٹھاہکا مار کے ہسّ پیندی اتے اسدے ہاسے دی آواز وچّ چھانٹے دے ہوا وچّ سرسراؤن دی پتلی جہی آواز گواچ کے رہِ جاندی۔ بھیڑ وچّ عورتاں دے چہرے آسادھارن اتشاہ نال لہرا رہے سن اتے اوہناں دیاں اکھاں خوشی نال چمک رہیاں سن۔ مرد گڈی وچّ کھڑے پینڈو نوں اپنے نشانے ’تے بے شرمی نال وار کرن لئی اگلاں لا رہے سن اتے اوہ بھٹھے ورگا منہ کھولھی، اوہناں ولّ مڑ-مڑ کے دیکھدا ہویا ہسّ رہا سی۔ اچانک چھانٹا سرسرا کے عورت دے سریر نال ٹکرایا۔ لما تے پتلا اوہ چھانٹا اسدے موڈھیاں اتوں گیڑا کڈھدا اتے باہاں ہیٹھاں اسدی چمڑی وچّ دھس جاندا۔ پھر پینڈو اچانک اسنوں اک جھٹکا ماردا اتے عورت اک اچی چیک مارکے، پٹھّ دے بھار دھرتی ’تے ڈگّ پیندی۔ بھیڑ دے لوک چھالاں مار کے اگے ودھدے، جھک کے اسدے آلے-دوالے اک کندھ جہی اسار دندے اتے اوہ نظراں توں اوہلے ہو جاندی۔
گھوڑا ٹھٹھک کے کھڑا ہو گیا، پر اک پل بعد ہی اوہ پھر ڈگمگاؤندا جیہا تردا اتے داغی عورت اسدے پچھے-پچھے گھسڑن لگّ پیندی۔ گھوڑا وار-وار اپنا سر اس ڈھنگ نال ہلاؤندا جویں کہہ رہا ہووے
‘‘کنی ماڑی بیتدی ہے اس گھوڑے نال، جسنوں لوک اپنی مرضی دے کسے وی گھناؤنے کم وچّ جوت لیندے ہن۔’’
اتے آسماندکھنی آسمان بالکل صاف ستھرا سی۔ بدلاں دا کتے وی کوئی نشان نظر نہیں آ رہا سی اتے سورج دل کھولھ کے دھرتی ’تے اپنیاں نگھیاں کرناں دا برسا رہا سی۔
بدلے بھرے انصاف دا ایہہ چتر، جہڑا میں اتھے کھچیا ہے، میری کلپنا دی دین نہیں ہے۔ نہیں، ماڑی قسمت نوں ایہہ کوئی منگھڑھت چیز نہیں ہے۔ اسنوں ‘پول-کھولھ’ کیہا جاندا ہے اتے اس طرحاں پتی وشواس گھات کرن والیاں اپنیاں بدچلن عورتاں نوں سزا دندے ہن۔ ایہہ جیون توں لیا گیا چتر ہے۔ ایہہ اوہناں رسماں وچوں اک ہے جہڑیاں ساڈے اتھے پرچلت ہن اتے اسنوں 15 جولائی 1891 نوں نکولاییوسکی ولا وچّ کھیرسون گبیرنیا دے کاندیبووکا پنڈ وچّ میں خود اپنی اکھیں ویکھیا سی۔
وولکا صوبے وچّ، جتھوں دا میں رہن والا ہاں، ایہہ میں سنیا سی کہ اپنے پتیاں نال وشواس گھات کرن والیاں پتنیاں نوں کولتار نال گڑچّ کر دتا جاندا سی اتے اتوں کھنبھ چپکا دتے جاندے سن۔ ایہہ وی میں جاندا سی کہ کجھ زیادہ سوجھ-بوجھ والے پتی اتے سہرے ہور وی دو قدم اگے ودھکے وشواس گھات کرن والیاں اپنیاں پتنیاں نوں گرمیاں دے دناں وچّ شیرے وچّ ڈبو کے درختاں نال بنّ دندے سن اتے کیڑے-مکوڑے دند مار-مار کے اوہناں دے جسم وچّ زخم کر دندے سن۔ کدے-کدے اجہیاں عورتاں دے ہتھ-پیر بنھ کے اوہناں نوں کیڑیاں تے سیونکاں دے بھون اتے سٹّ دتا جاندا سی۔
ایہہ سبھ میں سنیا ہی سی۔ ہن اسنوں خود اپنیاں اکھاں نال دیکھکے ثابت ہو گیا کہ جاہل اتے بے دلے لوکاں وچؤہناں لوکاں وچکار، جہناں نوں ‘کتا کتے نوں کھائے’ والی جیون پرنالی نے لالچ اتے ایرکھا نال دہکدے جنگلی جانوراں وچّ بدل دتا سی اجہیاں گلاں دا ہونا سچمچّ ممکن ہے!
(1895)
(انوواد : سوجیت)
