Punar Janam Ajmer Sidhu

پنر جنم اجمیر سدھو

میں نکا ہندا نانکیں رہندا رہاں ۔ میرے ڈیڈی دی ایکسیڈینٹ وچ موت ہو گئی سی ۔ اس کرکے میرا پالن پوشن تے سکولی پڑھائی اتھے ہی ہوئے ہن ۔ ساڈے نال دا گھر کرم سنگھ دا سی ۔ اس گھروں وی مینوں بہت موہ ملیا ۔ اوہناں نال ساڈی کندھ سانجھی سی ۔ اوہناں دی الّ 'کبیاں دے' پئی ہوئی سی ۔ کرم سنگھ دی اچانک موت نے پنڈ دے لوکاں نوں حیران پریشان کیتا سی ۔ میری نانی بھجی-بھجی اوہناں دے گھر جا اپڑی سی ۔ نانیاں مامیاں دے وین سن میرا وی من بھر آیا سی ۔ میں وی روندا رہا ۔
تھوڑھے چر بعد نانے کرم سنگھ دی لاش ہلن لگّ پئی ۔ سارے چپّ ہو گئے ۔ میں وی نانی دے نال لگّ کے اگے ودھیا ۔ نانا جی اوکھے-اوکھے ساہ لین لگے ۔ جیوں اکھاں کھلیاں، اوہناں چارے پاسے نگاہ دوڑائی ۔ اٹھ کے بیٹھ گئے ۔ میری نانی دے سر 'تے ہتھ رکھ کے بولے :-
''بھائی بیبا، میں منگل سنہہ نوں مل کے آیاں ۔''
''چند دے نانے نوں؟'' میرے سکے نانے دا ناں سن کے نانی نوں اچمبھا لگیا ۔
''بھائیا کویں آ، میرے ہرچند سنہہ دا نانا؟'' نانی نے گھنڈ والا پلہ تھوڑھا اتے نوں کردیاں اتسکتا نال پچھیا ۔
''...بسّ سکھ دی زندگی کٹدا ۔ سرگ 'چ تاں بسّ موج میلے ہی نے ۔'' کرم سنگھ نے میرے مرے ہوئے نانے دے سورگ نواس بارے دسیا ۔ اوہناں کجھ ہور مرے گانڈھیاں اتے ساک سنبندھیاں دے ناں وی گنائے ۔ جنہاں نوں اوہ مل کے آئے سن ۔ پھر اوہناں اکھاں میٹ کے بھگتی کرنی شروع کر دتی ۔
اسے ویلے دھتلیاں والی گلی چیک چہاڑا پے گیا سی ۔ لوک ادھر نوں بھجّ لئے ۔ بہہتیاں عورتاں نانے کرم سنگھ دی سیوا وچ جٹیاں رہیاں ۔
کجھ دیر بعد پھڈیاں دی سارو تے دو چار ہور بڑھیاں واپس آ گئیاں ۔
''نی سارو، کی بھانا ورت گیا؟'' نانی نے چیک چہاڑے دا کارن جاننا چاہیا ۔
''دھتلیاں دا کرم سنہہ چل وسیا ۔'' سارو دے ہؤنکے دے نال ہی ہنجھو وی وہِ ترے ۔
''ایہہ تے ہونا ہی سی ۔...میں تے بتھیرا پاٹھ کیتا ۔ بئی کرم سنہہ بچ ہی جائے ۔ پر اوہدے لکھے نوں کوئی کداں ٹالے ۔'' اوہناں اکھاں کھولھ کے اپر ولّ ہتھ جوڑے سن ۔
سارے جنے اک دم چپّ ہو گئے ۔ اوہناں نوں دھیان نال سنن لگّ پئے ۔
''جمدوت مینوں غلطی نال دوجے کرم سنہہ دی جگہ لے گئے سی ۔''
''کرم سیاں، تینوں؟...نہ چتر گپت کدا دھوکھا کھاگے ۔ ایہہ دونوں جمدوت تاں ہمیشہ بندے دے موڈھیاں 'تے بیٹھے رہندے نے ۔ بندے دا حساب کتاب لکھدے نے ۔...نہ بئی من نی مندا ۔'' امرو بڑھا اڑ گیا سی ۔ اوہ نہ منیا ۔
''چپّ کرکے بہہ جاہ امرو ۔ نہ ساری دنیاں دا حساب کتاب رکھنا ہندا ۔ کتے ٹپلا وی لگّ جاندے ۔ ...اداں اک وار بار وچ ہوئی سی ۔ جمدوت غلطی نال میاں میر نوں لے گئے ۔ جدوں قبر وچ دبن لگے ۔ بھائی، میاں میر اٹھ کے بہہ گیا ۔ سارے حیران پریشان ۔ جدوں رولے پئے، ادوں اوہ بڑھا جیوندا سی ۔ میرا خیال سوآں توں ویہہ ٹپّ گیا سی ادوں ۔'' میرے نانے دا بھرا پاکستان دے بار علاقے دی گلّ سناؤن لگّ پیا سی ۔
''بھائیا، پھیر کداں ہوئی؟'' سارو پیراں بھار بہہ گئی سی ۔
''جدوں میری روح نوں دھرم راج دے دربار وچ پیش کیتا ۔ اوہناں بہی کھاتہ کھولھیا ۔ پتہ لگیا بئی حالے میری زندگی دے بڑے دن پئے نے ۔ مینوں غلطی نال کرم سنہہ بلد میہاں سنہہ دی جگہ لے گئے سی ۔ جدکہ میرے باپ دا ناں تاں جیؤن سنہہ آ ۔''
''واہ تیری لیلا نیاری'' کرم سنگھ دی گلّ سن کے نانے دا بھرا اپر نوں ہتھ جوڑ کے بہہ گیا ۔
''فے' دھرم راج نے جمدوتاں نوں حکم چاڑھیا کہ مینوں منٹاں سکنٹاں وچّ مات لوک پہنچایا جاوے ۔ میری جگہ دھتلیاں دے کرم سنہہ نوں لیاؤن دا حکم دتا ۔'' کرم سنگھ جی دے مونہوں سن کے سارے حقِ بکے رہِ گئے ۔ سارے اوہناں نال گلیں جٹّ گئے ۔ سانوں سورگ دیاں گلاں سنا-سنا حیران کیتا ۔ اوہناں ایہہ وی دسیا-
''میری دھرمراج نال سدھی گلّ ہو گئی آ ۔ میری عمر تاں تھوڑھے دن بچدی سی ۔ پر اوہناں مینوں ہور کئی سال بخش دتے ہن ۔ کہن لگے-جاہ تیرا دوبارہ جنم ہو گیا ۔ دنیاں نوں جا کے تار ۔ کسے نال ماڑا نہ کریں ۔ جو کجھ بخش ہندا، دنیاں نوں بخش دے ۔'' ایہہ سن کے ساریاں نے اوہناں نوں متھا ٹیکیا تے اوہناں دے چرناں وچ بہہ گئے ۔
پنر جنم اتے دنیاں نوں تارن والی خبر اگّ وانگ فیل گئی ۔ لوک اوہناں دے درشناں لئی دھڑادھڑ آؤن لگے ۔ ایہہ کہانی اخباراں دے مکھ پنے 'تے چھپ گئی ۔ لوک دور-دراڈے توں آؤن لگے ۔ دلی بمبئی توں وی سنگت آؤن لگّ پئی ۔ بابا جی نوں سچیں دھرم راج نے ور دتا سی ۔ شردھالوآں دیاں منتاں پوریاں ہون لگّ پئیاں سن ۔ تھوڑھے دناں وچ ہی میرا نانکا پنڈ چرچہ وچ آ گیا سی ۔ میں سکول جاندا ۔ باقی سارا سماں اوہناں دے نیڑے رہِ کے گزاردا ۔ میرے ورگے باپ باہرے نوں تاں سہارے دی بہت لوڑ سی ۔
بابا جی نے ہر روز کمرے 'چوں باہر نکلنا بند کر دتا ۔ ہفتے بعد ایتوار نوں درشن دندے ۔ باقی دن بھگتی وچ لین رہندے ۔ سنگت لنگر لاؤن لگّ پئی ۔ سنگت درشناں لئی کئی-کئی دن بیٹھی رہندی ۔ اوہ جدوں کتے باہر نکلدے، لوک ٹٹّ کے پے جاندے ۔ ہریک شردھالو درشن کرن لئی اگے ہونا چاہندا ۔ کئیاں نوں درشن نہ ہندے تاں اوہ اپنی ماڑی قسمت نوں کوسدے پر گھراں نوں نہ جاندے ۔
''دیکھو جی، ایہہ تاں کرماں دی گلّ اے ۔ جہناں چنگے کرم کیتے ۔ بابا جی اوہناں نوں ہی درشن دندے نے ۔'' ایہہ سنگت دی عامَ رائے سی ۔
چڑھاوے پکھوں وی مہر ہو گئی سی ۔ پھر سیانے بندیاں نے اک کمیٹی بنا دتی ۔ کمیٹی نے سنگت دے پیسیاں نال دو-تنّ سال وچ گرودوارہ صاحب دی عمارت کھڑی کر دتی ۔ سنگراند والے دن میلہ جڑن لگا ۔ بابا جی اس دن درشن وی دندے تے سنگت نوں پروچن وی سناؤندے ۔
گرودوارہ صاحب دی واگڈور بابا جی دے پتراں نے سنبھال لئی سی ۔ اوہ ساؤُ بندے ہن ۔ ربّ دی کرنی توں ڈرن والے ۔ ہر طرحاں سنگت دی سیوا کرن والے ۔ کھلھا لنگر لاندے ۔ سادھ سنگت نوں نہال کر دندے ۔
میں پٹیالے جا کے پڑھن لگّ پیا ۔ بابا جی ہولی-ہولی جگت پرسدھی والے بن گئے ۔ ہر پاسے اوہناں دے نام دی چرچہ سی ۔ پیپراں توں پہلاں میں اوہناں توں آشیرواد ضرور لیندا ۔ گرودوارہ صاحب سکھ وی سکھدا ۔ پاس ہو جاندا ۔ مینوں بجلی بورڈ وچ کلرکی دی نوکری مل گئی ۔ میں پڑھائی چھڈّ دتی تے بابیاں دی کرپا نال نوکری کرن لگا ۔
دس کو سال پہلاں دی گلّ دسداں ۔ اوہناں دناں وچ میں نانکیں گیا ہویا سی ۔ پنڈ دے کجھ لوک اوہناں دے ورودھ گلاں کرن ۔ اس پنڈ دے بزرگ تاں دو ویلے نام جپن والے ہن ۔ پر نویں پیڑھی نوں کھنبھ نکل آئے ہن ۔ بابا جی دا ستکار کرنا تاں اوہ بھلّ ہی گئے سن ۔ اوہناں مورکھ پرانیاں نوں بابا جی دی کروپی دا نہیں پتہ ۔ اوہ تاں جگّ دا بھلا کرن لئی دھرم راج نے بھیجے سن ۔ پھر جے سنت مہاتما وگڑ جان تاں اپر تھلے دی اک کر دندے ہن ۔ منیا گرودوارہ صاحب وچ دو تنّ غلط گھٹناواں واپر گئیاں ۔ بابا جی نے کیہا وی، اوہ دوشیاں نوں نرک وچ بھیج کے کوڑے مرواؤنگے ۔ ایہہ منڈے کون ہندے ہن گلاں کرن والے؟ بنائی فردے آ سبھاواں ۔ بھلا پنچائت ایہناں دے متیاں نوں منّ لویگی؟
پنڈ دے ماحول وچ تناء بنیا ہویا ۔ اصل بیماری ادوں پھیلی، جدوں پنڈ وچ اک ڈاکٹر آیا ۔ اوہ بڑیاں-بڑیاں گیان وگیان دیاں گلاں کرن لگا ۔ منڈیاں نوں روز نویں پٹی پڑھاؤندا ہے ۔ دیکھو ڈاکٹر دا کنا دماغ خراب ہویا پیا ۔ بابا جی دا پنر جنم منن لئی تیار نہیں ۔
''ڈاکٹر صاحب، بابا جی دا پنر جنم میریاں اکھاں ساہمنے ہویا سی ۔'' میں بابا جی تے دھتلیاں دے کرم سنگھ والی ساری گھٹنا سنائی ۔
''ڈاکٹری وگیان دے کھیتر وچ اک خوب جانی پچھانی سچائی اے کہ دل دی دھڑکن بند ہو جان توں بعد وی دماغ کجھ سمیں لئی جیوت رہندا ۔'' ڈاکٹر مینوں ڈاکٹری وگیان پڑھاؤن لگّ پیا سی ۔
انجھ ڈاکٹر دلیل نال گلّ کر رہا سی ۔ اوہنے پنر جنم دے خلاف دلیلاں وی دتیاں تے کئی اداہرناں وی سنائیاں ۔ پر میرا من نی منیا ۔ وشواس تے دلیل دا آپس وچ کوئی سنبندھ نہیں ۔ ترک والے لوک روحانیت نوں سمجھ ہی نہیں سکدے ۔
''ایہہ سبھ کجھ خون دی سپلائی بند ہو جان کارن کلپنا وچ چتر دیکھن دی ستھتی توں ودھ کجھ وی نہیں ۔'' ڈاکٹر اپنی گلّ منواؤن لئی ہر تردد کر رہا سی ۔
پچھلے دس سالاں وچ حالات بد توں بدتر ہو گئے ہن ۔ منکھ منمکھّ ہو گیا ہے ۔ بابا جی دا پنر جنم تاں ہویا ہی منکھتا دے بھلے لئی سی ۔ ایہہ کجھ وی ہوئےگا، کدے سوچیا ہی نہیں سی ۔
میں کل دا نانکیں آیا ہویاں ۔ بابا جی دا ڈیرہ بند کرن بارے اج اکٹھ ہونا ہے ۔ لوکاں وچ تناء بنیا ہویا ۔ جھگڑا ودھن دے آثار نظر آ رہے ہن ۔ راجنیتی کارن سرپنچ سمیت پنچائت دے بہتے میمبر منڈیاں دے پکھ وچ بول رہے ہن ۔ پولیس وی سدی ہوئی ہے ۔
سکول دی گراؤاڈ وچ پنچائت جڑ گئی ہے ۔ گلّ شروع ہندیاں ہی کاواں رولی ودھ گئی ہے ۔ گلّ کسے کنڈھے نہیں لگّ رہی ۔ منڈے گلاں بڑیاں-بڑیاں کر رہے ہن ۔ وگیان دیاں، جمن مرن دیاں ۔ کلون راہیں بچے پیدا کرن دیاں ۔ بابا جی دے شردھالو منڈیاں اگے بھاویں لاجواب ہن ۔ پر ڈیرہ چکن لئی نہیں منّ رہے ۔ اسیں سارے اڑے ہوئے ہاں ۔
پنچائت نے ڈیرہ بند کرن دا فیصلہ دے دتا ہے ۔ پنچائت دے فیصلے 'تے کھپّ ودھ گئی ہے ۔ ہتھوں پائی وچ پگاں لتھّ گئیاں ہن ۔ پولیس نے دخل دتا ہے ۔ پنچائت نے ریجولیشن وی پاس کر دتا ہے ۔ پولیس دونوں دھراں توں دستخط کراؤن لئی زور پا رہی ہے ۔ پر ساڈے والی دھر منّ نہیں رہی ۔
اسیں فیصلہ سن کے ڈیرے آئے ہاں ۔ بابا کرم سنگھ بھگتی وچ لین بیٹھے ہن ۔ ایہہ تاں جانی جان ہن ۔ ایہناں نوں فیصلے دا پہلاں ہی پتہ ہونا ۔ اسیں تاں ایہہ سوچدے ہاں بابا جی ورودھیاں نوں تباہ کر دین ۔ ہنے چمتکار دکھاؤن، چاہے انھے کر دین ۔ اوہ اتھے آ کے معافی منگن ۔ پر معافی دینی نہیں چاہیدی ۔ سنتاں دا کی پتہ معاف کر ای دین ۔ اکھاں کھولھ تاں لئیاں ہن ۔
''بابا جی، دھرمراج نوں کہو ایہناں کھڑے کھڑپنچاں دا پھاہا وڈھے ۔...ربّ دے دشمناں نے ڈیرہ بند کرن دا فیصلہ دے دتا اے ۔'' نانے دے بھرا نے پنچائت دا فیصلہ بابا جی نوں سنایا ہے ۔
بابا جی نے اکھاں میٹ لئیاں ہن ۔ مالا پھیرنی شروع کیتی ہے ۔ دھرمراج نال لو لا لائی ہے ۔... اکھاں کھولھیاں ہن ۔
''دھرمراج جی نے کیہا ہے کہ اس جگہ کلیگی لوک آ گئے ہن ۔ اوہناں دی گنتی وی ودھ گئی ہے ۔ نویں جگہ جاؤ تے لوکاں دا پراپکار کرو ۔...آپاں نویں جگہ ڈیرہ اسار لوانگے پر ایہدا قبضہ وی کول رکھانگے ۔''
میں کرم سنگھ دا پروچن سن کے ستھا پے گیا ہاں ۔ ہن میرا من کردا-میں وی ڈاکٹر تے اوہناں منڈیاں نال جا رلاں ۔