صابن دی چپر کلونت سنگھ ورک
اسیں تنے ہوٹل وچ بیٹھے چاہ پی رہے ساں، میں، پریم تے نرندر۔ نرندر سرداراں دا منڈا سی۔ ہن کہانیاں لکھن لگ پیا سی۔ ایہہ تے کوئی انوکھی گلّ نہیں سی۔ سرداراں دے منڈیاں توں کہڑا کم بھلیا ہویا اے۔ اپنیاں پیلیاں دی وٹاں تے پھیرے وی ماردے نے تے وزیریاں وی کردے نے۔ ہوائی جہاز وی چلاندے نے تے شکار مگر کتے وی بھجاندے نے، نوکریاں وی کردے نے تے جلوس کڈھ کے قید وی ہندے نے۔ مزے دی گلّ تے ایہہ سی کہ اس دیاں کہانیاں مارکس دے شبداں وچ ‘لٹے ہوئے لوکاں’، دا پکھ پوردیاں سن۔ سماجک نیاں لئی رولا پاؤندیاں سن۔ اس بارے ہی گلاں ہو رہیاں سن۔
پریم تے میں اس دے حق وچ نہیں ساں کہ کہانیاں اسے سوال دی بھیٹا کر دتیاں جان۔
‘‘ ایہہ غریبی امیری دا رولا ایویں موٹی بدھ دی نشانی اے،’’ پریم کہہ رہا سی، ‘‘جنہاں لوکاں دی سوجھ لسی اے اوہ سمجھدے نے کہ بہتے پیسے نال بہہتیاں موجاں نے تے جے تھوڑا ہووے تاں کوئی سواد نہیں۔ اوہ لوک غریب دے دل نوں اک ایسی تھاں گندے نے جس ول کیول اک پاسے دا رستہ ہی کھلھا اے۔ اس رستے تے دکھ کلیش اس ول بھجے جاندے نے، پر اودھروں دوجے پاسیوں کوئی کھیڑا، کوئی لشک اس دے منہ ’تے نہیں آ سکدی۔ رستہ ہی بند کر دندے نے، ایہہ لوک۔ میں ایہہ نہیں مندا۔’’ پریم نے ‘نانہہ’ وچ سر ہلایا تے نرندر ول اس ترھا ویکھیا جویں اس دے الٹ گلّ کردے سار ہی حورو-حوری ہو پئیگا۔
پاسے والے کمرے دا بوہا کھلھا، وچوں اک خوبصورت عورت، اک آدمی تے اک بچہ نکلے۔ اسیں اوہناں ول ویکھن لگ پئے۔ عورت انے آدمیاں دیاں تکھیاں نظراں ہیٹھ گھبرائی ہوئی سدھی دروازے ول ویکھدی باہر نکل گئی۔ بچہ میز ’تے ٹکائے پھلاں نوں ہتھ لا کے ویکھن لئی کھڑا ہو گیا۔ آدمی باہروں واپس آ کے اس نوں نال لے گیا۔ ساڈا دھیان پھر اپنی چاہ تے اپنیاں گلاں ول مڑ آیا۔
مینوں پریم دی گلّ سیانی لگی۔ ‘‘ایہہ تھیؤری تے مینوں وی غلط جاپدی اے۔’’ میں اپنا حصہ پایا۔ ‘‘جے اسیں اس ہوٹل وچ بیٹھ کے چوکھے پیسیاں دی چاہ پی رہے ہاں تاں اس دا ایہہ مطلب نہیں کہ ہوٹل توں باہر کسے نوں چاہ دا سواد ہی نہیں آ رہا۔ ہو سکدا ہے کہ کوئی اپنی وہوٹی جاں دھی ہتھوں چاہ پی کے کتے سواد لے رہا ہووے۔’’
پریم نے میری گلّ دی تاکید وچ دو وار سر ہلایا تے پھر چاہ دا گھٹ بھریا شاید ایہہ ویکھن لئی کہ اس مہنگے ہوٹل دی چاہ کنی کو سواد اے۔ پھر اس نے میرے ول ویکھ کے کیہا، ‘‘ہاں، ایہی تے میں کہندا ہاں۔ میں پچھنا واں کی رانجھا بہت امیر سی؟ پر اج کہڑا اے جہڑا ایہہ آکھے کہ اس دی زندگی فضول تے گھٹیا سی؟’’
نرندر بلھاں وچ مسکرایا ۔ اکھ دے پھور لئی اس طرحاں لگا جویں کجھ کہن لگا اے، پر اوہ بولیاں کجھ نہ۔میدان ساڈے ہتھ سی۔
پریم نے چاہ دے دو گھٹّ ہور بھرے تے پھر کجھ جوش وچ آ کے کیہا :
‘‘مینوں اوہ لوک بہت برے لگدے نے جہڑے دیش دی وسوں دے وڈے حصے نوں کدی تے مدھولیا ہویا کہندے نے تے کدی لتاڑیا ہویا۔ اوہ کہڑی لہر اے جس وچ ایہہ آئے ہون تے اوہ سفل نہ ہوئی ہووے! ایہہ اکلے ساڈے دیش دی گلّ نہیں، ہر دیش وچ اسے طرحاں ہی ہویا اے۔ جہڑے لوکاں دی چھوہ لہراں نوں بنے لاوندی اے اوہناں نوں تسیں لتاڑے ہوئے کویں کہہ سکدے او؟’’ پریم نے اپنی دلیل دے تیز نال آپ ہی گرم ہو رہا سی۔ اس ایہہ اخیرلی گلّ ایڈی اچی مکائی کہ اتھے بیٹھے کئی لوک ساڈے ول ویکھن لگ پئے۔
اپنے ولوں اوہناں دا دھیان ہٹان لئی کجھ چر اسیں چپّ کرکے چاہ پیندے رہے، پر ساڈے دماغ وچ بحث کرکے تکھے ہوئے ہوئے سن تے چپّ رہنا اوکھا سی۔ میں پھر ہولی جہی گلّ چھیڑ دتی :
‘‘میں دنیاں دے دو سواد سبھ توں اتم مندا ہاں- انجانا کھڈاندی ماں دا سواد تے مکلاوے جاندی وہوٹی دا سواد۔ایہہ سواد ماندیاں استریاں نوں میں کھلو کھلو کے، لک لک کے ویکھیا اے۔ مینوں تے اتھے غریب امیر وچ کدی فرق نہیں لگا۔ دوہاں دے منہ اکو جہے کھڑے ہوئے ہندے نے۔’’
‘‘اوئِ اسیں دوویں ای بولی جانے آں، توں کیوں نہیں بولدا؟’’ پریم نے کھجھ کے نرندر نوں کیہا۔
‘‘میں اس معاملے ’تے بحث نہیں کرنا چاہندا۔’’ نرندر سوے-وشواس دے چوبارے توں بولیا۔
‘‘کیوں؟’’
‘‘کیونکہ اس ’تے بحث ہو ہی نہیں سکدی۔’’
‘‘پر گلاں تے ہو سکدیاں نے۔’’
‘‘ہاں۔’’
‘‘پھر کوئی گلّ ہی دسّ دے۔’’
‘‘کوئی کائی نہیں۔ بسّ اکو ای گلّ اے۔ ساریاں میریاں لکھتاں ’تے ایس اکو گلّ دی ہی پان چڑھی ہوئی اے۔’’ ہن نرندر کجھ ڈھلا ہو آیا سی۔
‘‘ہچھا! اینی بہتی لشک والی گلّ تے اسیں اج سن کے ہی اٹھنا اے’’ پریم نے چاء نال آکھیا۔ اس دی گلّ وچ ہن ترلا وی سی۔
نرندر دے من وچ مہر پئی تے اوہ گلّ سنان لگ پیا ۔
‘‘ایہہ گلّ ہے تے چروکنی، پر میرے واسطے تے ہر ویلے سجری اے۔’’
‘‘ مینوں ایم.اے. پاس کیتیاں اجے تھوڑا چر ہی ہویا سی تے پنڈ ہی رہندا ہندا ساں۔ ساڈی حویلی دے نال ہی ساڈے کھیتاں وچ کم کرن والے اک آدمی دا گھر سی۔ اس دی اک کڑی ساڈے گھر کم کردی سی۔ کم اوہ کوئی رسوئی دا تے نہیں سی کردی۔ رسوئی دے تے اس نوں کوئی نیڑے نہیں سی لگن دندا۔ بسّ صفائی تے ہور اتلا اتلا کم کردی سی۔اس گلّ دی مینوں بہت حیرانی ہندی سی کہ گھر وچ بیٹھی بھونری تے کم کردی اوہ کسے نوں رڑکدی ہی نہیں سی۔ کوئی اس ول اکھ بھر کے ویکھدا نہیں سی۔ اس دے ساہمنے بغیر اس نوں وچوں دتے اسیں کجھ وی کھا سکدے ساں۔ اس دے کول پھردیاں کوئی وی گلّ کر سکدے ساں۔ اس دیاں وی اکھاں سن، کنّ سن، دماغ سی، دل سی، ایہہ ساڈے ٹبر دے کسے جی دے من وچ آؤندا ہی نہیں سی۔ سارے ٹبر دے اس وطیرے کرکے میری اس وچ دلچسپی ہو گئی۔ اوہ ساڈے بارے کی سوچدی سی؟ ساڈے وچ اپنی کی تھاں متھدی سی؟ باہرلی دنیاں وچ اپنی کی تھاں ویکھدی سی؟ اس دیاں کی امنگاں سن؟
‘‘ میں ویکھیا کہ اس دی شکل ماڑی نہیں سی۔ کیول اس نوں اپنے آپ دا پتہ نہیں سی۔
‘‘اک دن شام نوں میرے ماتا جی نے اس نوں ہٹیوں ریٹھے لیاؤن لئی اک اٹھیانی دتی۔ ہٹی پنڈ دے دوجے سرے سی۔ہٹی والے نے کیہا، ریٹھے مکے ہوئے نے، پر میرا منڈا شہروں سودا لین گیا ہویا اے۔ گڈی نوں ٹیشن توں لنگھیا ڈھیر چر ہو گیا اے، ہنے آؤندا ہی ہووےگا، ریٹھے وی لیاویگا۔ توں جھٹ اڈیک لے۔
‘‘ کڑی اتھے بیٹھ گئی۔ انھیرا ہو گیا، پر ہٹی والے دا منڈا اپڑیا نہ۔ بے امید ہو کے کڑی مڑ آئی۔ انھیرا ہو جان کرکے اسیں بوہا بند کیتا ہویا سی۔ واپس آ کے اس نے کھڑکایا۔ میں کھولھیاں تاں اس نے کیہا، ماتا جی نوں کہو کہ ریٹھے نہیں ملے سویرے لے آوانگی۔ ہن پیسے رکھ لین۔ ماتا جی نے سن کے دوروں ہی کیہا، توں پیسے اپنے کول ہی رکھ، سویرے جا کے لے آویں۔ پر اس نے ایہہ گلّ انسنی کر کے اٹھیانی میرے ہتھ وچ پھڑا دتی۔
‘‘ پر توں اپنے کول ہی کیوں نہیں رکھدی؟’’ میں پچھیا۔
‘‘لؤ، سردار جی! جے کدھرے گواچ جاوے تاں اساں غریباں نے کتھوں بھر کے دینی ایں؟’’
‘‘مینوں اس گلّ ’تے بڑی حیرانی ہوئی کہ کئیاں لوکاں نوں اک رات لئی اک اٹھیانی سامبھن توں وی ڈر آؤندا اے۔
‘‘اک دن اوہ باہر دھپے ساڈے کپڑے دھو رہی سی۔ میں اپنے کمرے وچ بیٹھا باری وچوں اس نوں ویکھ رہا ساں۔ باری اگے جالی لگی ہوئی سی۔ انج وی کمرے وچ انھیرا جیہا سی۔ اس لئی اوہ مینوں ویکھ نہیں سکدی سی۔ اس نوں پتہ ہی نہیں سی کہ میں اتھے بیٹھا ساں۔
‘‘اس دا اپنا قمیض وی بہت میلا ہویا ہویا سی۔ اس کول شاید ہور قمیض ہے ہی نہیں سی تے دھون دا ایہو طریقہ سی کہ اوہ قمیض لاہ کے عنہ چر اپنے دوآلے چادر ولیٹی رکھے۔ اس نوں چونکہ کسے بندے دے نیڑے ہون دا خیال نہیں سی، اس نے بے خبر کھڑے ہو کے قمیض لاہی تے پھر اپنے دوآلے چادر ول لئی۔ اک چھن لئی اک سندر سریر دی جھلک مینوں دسی۔ جی کردا سی کہ ایہہ چھن لما ہو جائے۔ کدی جی وی رجیا اے؟
‘‘ہن میری اس دے نیڑے ہون دی اتسکتا ہور وی ودھ گئی۔
‘‘ اک دن اوہ میرا کمرہ صاف کر رہی سی۔ میں اندر آ گیا۔ کجھ تھوڑی جہی سانجھ دا مینوں پہلے ہی وشواس سی۔ میرے لئی ایہہ بڑی مہان گھڑی سی میں اپنے جذبے اوہدے پیراں وچ کھلار کے اوہنوں اک اچی دنیاں دی جھلک دینا چاہندا ساں۔ اس دے ہتھ وچوں جھاڑو لے میں بھوئیں تے رکھ دتا تے پھر اس نوں باہوں پھڑ کے اپنی منجی ’تے بہا لیا۔میں آپ ڈھک کے اس دے نال بیٹھ گیا تے اک ہتھ اس دے موڈھے ’تے رکھ کے اس نوں ہور اپنے نال گھٹ لیا۔’’
‘‘ ایہہ گلّ چنگی نہیں سردار جی، تہاڈے لئی’’ اس نے نمھاں جیہا الھاما دتا۔
‘‘نہیں چنگی اے، بڑی چنگی۔’’ میں بھدے جہے طریقے نال اس نوں ٹالیا تے اوہ کجھ مسکرا پئی، شاید میرے اس سدھے جہے جواب ’تے۔
بہت چنگا مڈھ بجھّ گیا سمجھ کے میں اس دا ہتھ چھڈّ دتا تے اوہ اٹھ کے کھلو گئی ۔
‘‘ایہہ صابن لے لواں سردار جی؟’’ اس نے اٹھدیاں سار ہی منگ کیتی۔ جتھے اسیں بیٹھے ساں اس دے ساہمنے انگیٹھی ’تے میرے نہاؤن والے صابن دی چپر پئی سی۔ اس ساری کھیڈ وچ اس دا دھیان شاید اس چپر وچ ہی رہا سی۔جے کوئی مینوں پچھے تاں مینوں تے اس مزیدار سپنے وچوں کسے چیز دی ہوش نہیں سی۔
‘‘ ہاں، لے لے’’ کہہ کے میں اسے منجی ’تے پھر بیٹھ گیا۔
‘‘اس دن توں پچھوں ہر اک لئی رجویں روٹی توں بناں ہور کوئی گلّ میرے من وچ کھبھنی اسمبھو ہوئی ہوئی اے۔ جدوں کجھ لوکاں لئی تھڑاں سریر دے ہور سارے رستے تے سواد بند کر دین تاں باقی دے لوکاں نوں کجھ چر ہور گلاں بند کر دینیاں چاہیدیاں نے۔ بسّ، اپنیاں لکھتاں دی صفائی وچ میرے کول ہور کوئی دلیل نہیں۔’’
