شیطان اتے بریڈّ دا سکا ٹکڑا لیو تالستائے
اک سویر نوں اک غریب کسان، بریڈّ دا اک سکا جیہا ٹکڑا ناشتے واسطے اپنے نال لے کے کھیتاں ’چ کم کرن لئی چلا گیا۔ اس نے اپنا حل تیار کیتا، بریڈّ دا ٹکڑا اپنے کوٹ ’چ لپیٹ کے جھاڑی دے تھلے رکھ دتا تے اپنے کم ’تے لگّ پیا۔ کجھ چر بعد، جدوں اس دا گھوڑا تھکّ گیا تے اس نوں آپ نوں وی بھکھ لگی تاں اس نے اپنا حل روکیا، گھوڑے نوں گھاہ چرن لئی چھڈّ دتا تے آپ ناشتے واسطے اپنے کوٹ ولّ گیا۔
اس نے کوٹ اتانہ کیتا، پر اس وچ بریڈّ دا ٹکڑا نہیں سی۔ اس نے وار-وار دیکھیا، کوٹ نوں ہیٹھاں اپر کیتا، ہلایا جلایا، پر بریڈّ دا ٹکڑا نہ ملیا۔ اس گلّ دی سمجھ کسان نوں اکا ہی نہ لگی کہ اس دا بریڈّ دا ٹکڑا کدھر چلا گیا۔
اوہ سوچن لگا، ‘کنی عجیب گلّ ہے، میں اتھے کسے نوں نہیں دیکھیا، پر تاں وی اتھے کوئی آیا ہے، میرا بریڈّ دا ٹکڑا چرا لے کے گیا ہے۔’
دراصل جدوں کسان حل چلا رہا سی تاں اس پل اتھے اک شیطان (دشٹ آتما) جھاڑی دے اوہلے بیٹھا ہویا سی اتے اس نے ہی اس دا بریڈّ دا ٹکڑا چرایا سی اتے ہن شیطان اس گلّ دی اڈیک کر رہا سی کہ کسان اس چوری کرن والے نوں گالھاں کڈھے تے مکھیئے نوں اس گلّ دی شکایت کرے۔
کسان نوں اپنا ناشتہ گواؤن دا بڑا دکھ سی پر اس نے کیہا، ‘‘ہن کجھ نہیں ہو سکدا۔ میں کتے بھکھ نال مر تاں نہیں جاواںگا۔ اس ’چ کوئی شکّ نہیں کہ جس نے وی ایہہ بریڈّ دا ٹکڑا چرایا ہے، اس نوں اس دی ضرورت سی، ربّ اس دا بھلا کرے۔’’
اتے اس نے کھوہ ’تے جا کے پانی پیتا تے کجھ چر آرام کیتا۔ پھیر اس نے اپنے گھوڑے نوں پھڑیا، اس نوں کھیت واہن لئی تیار کیتا تے پھیر کھیت واہنا شروع کر دتا۔
شیطان نوں اس گلّ ’چ بڑی بے عزتی محسوس ہوئی کہ اوہ کسان کولوں کوئی وی ماڑا کم نہیں کروا سکیا اتے اس سبھ کجھ بارے دسن لئی، اوہ اپنے مالک، شیطاناں دے مکھیئے کول پہنچ گیا۔
اوہ مکھیئے کول آیا اتے اس نوں دیکھیا کہ کویں اس نے کسان دا بریڈّ دا ٹکڑا لے لیا سی تے کسان اس نوں (بریڈّ دا ٹکڑا لین والے نوں) کوئی سراپ دین دی بجائے اس دا بھلا سوچ رہا سی۔
مکھیئے نوں بڑا غصہ چڑھیا تے اس نے جواب دتا، ‘‘جے کسان ’تے تیرے اس کارنامے دا کوئی اثر نہیں ہویا تاں ایہہ تیرا ہی قصور ہے-تینوں ہی اپنا کم کرن دی سمجھ نہیں ہے۔ جے کسان تے اوہناں دے ٹبر انج کرن لگّ پئے تاں ایہہ سانوں کجھ نہیں سمجھنگے۔ اس گلّ نوں اےداں ہی نہیں چھڈیا جا سکدا۔ جلدی نال واپس جاہ تے سبھ کجھ چجّ نال کر۔ جے تنّ سالاں وچ توں اس آدمی نوں اپنے قابو ’چ نہ کر سکیا تاں میں تینوں پوتر پانی ’چ دھکہ دے دیاںگا۔’’
شیطان ڈر گیا۔ اوہ تریہ کے جلدی نال دھرتی ’تے واپس آ گیا تے اپنی غلطی نوں سدھارن بارے سوچن لگا۔ سوچدیاں-سوچدیاں اس نوں اک ترکیب سجھی۔
اس نے کامے دا روپ دھار لیا تے غریب کسان دے نال کم کراؤن لگّ پیا۔ پہلے سال، اس نے کسان نوں صلی تھاں ’تے فصل بیجن لئی کیہا۔ کسان نے اس دی گلّ منی تے صلی تھاں ’تے فصل بیج دتی۔ سارا سال مینہہ نہ پیا تے سارے کساناں دیاں فصلاں سورج دی گرمی نال سڑ گئیاں پر غریب کسان دی کنک دی فصل بڑی سنگھنی، لمی تے دانیاں نال بھرے ہوئے سٹیاں والی ہوئی۔
سارا سال ورت کے وی اوہناں دی فصل دے دانے اوہناں لئی وادھو سن۔
اگلے سال، شیطان نے کسان نوں پہاڑی اپر فصل بیجن دی صلاحَ دتی اتے ادوں ساریاں گرمیاں مینہہ پیندا رہا۔ ہور لوکاں دی فصل تھلے وچھّ گئی اتے خراب ہو گئی تے سٹے وی دانیاں توں خالی رہے پر کسان دی فصل جو کہ پہاڑی ’تے اگی سی، اوہ بھرویں ہوئی۔ اس کول پچھلے سال نالوں وی زیادہ دانے ہو گئے، اس لئی اس نوں پتہ نہیں سی لگدا کہ اوہ وادھو دانیاں دا کی کرے۔
پھیر شیطان نے کسان نوں دانیاں نوں پھیہ کے، اس توں شراب بناؤن دا طریقہ دسیا۔ کسان نے بڑی تیز شراب بنائی تے آپ وی پینی شروع کر دتی تے اپنی دوستاں نوں وی پیاؤن لگا۔
سو، شیطان، اپنے مالک، بھاوَ شیطاناں دے مکھیئے کول گیا تے بڑے مان نال اس نوں دسیا کہ اس نے اپنی ہار دا بدلہ لے لیا ہے۔ مکھیئے نے کیہا کہ اوہ آپ آ کے اپنی اکھیں سارا معاملہ دیکھیگا۔
اوہ (مکھیا) شیطان دے گھر آیا تے دیکھیا کہ کسان نے اپنے امیر گانڈھیاں نوں اپنے گھر بلایا ہویا سی تے اوہناں نوں شراب پلا رہا سی۔ اس دی پتنی جو کہ پراہنیاں نوں شراب ورتا رہی سی، اس نوں میز نال ٹھیڈھا لگن کارن شراب دا اک گلاس ڈلھ گیا۔
کسان غصے ’چ آ کے اپنی پتنی نوں جھڑکن لگا، ‘‘توں اپنے آپ نوں کی سمجھدی ایں؟ کی توں لنگڑی لولھی عورت ایں؟ کی توں سمجھدی ایں کہ ایہہ معمولی پانی اے، جو توں اس ایڈی ودھیا چیز نوں فرش اپر ڈولھی جا رہی ایں؟
شیطان نے اپنے مالک، شیطاناں دے مکھیئے نوں اپنی کوہنی نال ہلایا تے کیہا، ‘‘دیکھو، ایہہ اوہو آدمی جے، جس نوں اپنی بریڈّ دا اک سکا ہویا ٹکڑا گواچن ’تے کوئی غصہ نہیں سی آیا۔’’
کسان، جو کہ ہالیں وی اپنی پتنی نوں غصے ہو رہا سی، اس نے آپ ہی شراب ورتاؤنی شروع کر دتی۔ اینے نوں اک غریب کسان، جو اپنے کم توں واپس مڑ رہا سی، بناں سدے توں ہی اندر آ گیا۔ اس نے ساریاں نوں دعا سلام کیتی، اتھے بیٹھ گیا تے دیکھیا کہ اوہ سارے پی رہے سن۔ اوہ دن بھر دے کماں نال تھکیا ہویا سی تے اس دا جی وی گھٹّ پین نوں کر آیا۔ اوہ بیٹھا رہا تے اس دے منہ ’چ پانی آ گیا۔ پر میزبان نے اس نوں پین نوں تاں کی دینی سی، سگوں بڑبڑایا، ‘‘میں اتھے ہر ایرے-گیرے لئی شراب دا پربندھ نہیں کر سکدا۔’’
اس ’تے مکھیا بڑا خوش ہویا، پر شیطان ہولی جہی ہسیا تے کہن لگا، ‘‘تھوڑھی دیر رکو، ہالیں ہور بہت کجھ دیکھوگے۔’’
امیر کساناں نے وی تے میزبان نے وی پی لئی سی اتے پھر اوہناں نے جھوٹھیاں تے اک دوجے نوں پھوک چھکاؤن والیاں گلاں شروع کر دتیاں۔
مکھیا سندا گیا تے شیطان دی پرسنسا کرن لگا۔ اوہ کہن لگا، ‘‘جے شراب، ایہناں نوں اینے خچرے بنا دندی ہے کہ اوہ اک-دوجے نوں دھوکھا دین لگّ پیندے ہن، تاں چھیتی ہی اسیں سفل ہو جاوانگے۔’’
شیطان نے کیہا، ‘‘ہنے دیکھیو، کی ہووےگا۔ اوہناں نوں شراب دا اک دور ہور لا لین دیو۔ ہن اوہ لومبڑ چالاں نال اک دوجے نوں نیواں دکھاؤن دی کوشش کر رہے ہن۔ پر ہنے تسیں دیکھوگے کہ ایہناں دا ورتارا ظالم بگھیاڑاں ورگا ہو جاویگا۔’’
کساناں نے اک-اک گلاس ہور پیتا تے اوہناں دا وطیرہ ہور وی جنگلی تے ماڑا ہو گیا۔ ہن اوہ اک-دوجے دی جھوٹھی تعریف کرن دی بجائے، اک-دوجے نوں گالھاں کڈھن لگّ پئے تے دھمکاؤن لگّ پئے۔ چھیتی ہی اوہ لڑن لگّ پئے تے ہتھوپائی ہو پئے۔ میزبان وی لڑائی ’چ شامل ہو گیا تے اس نوں وی خوب کٹاپا چاڑھیا گیا۔
مکھیا ایہہ سبھ دیکھ کے بہت خوش ہویا۔ اس نے کیہا، ‘‘ایہہ بڑی ودھیا گلّ اے۔’’ پر شیطان نے جواب ’چ کیہا، ‘‘ہالیں کجھ چر اڈیکو سبھ توں ودھیا گلّ تاں ہالیں ہونی ہے۔ ایہناں نوں تیسرا گلاس وی پی لین دیؤ۔ ہالیں تاں ایہہ بگھیاڑاں وانگ لڑ رہے ہن، پر اک اک گلاس ہور پین توں بعد ایہہ جنگلی سوراں وانگ لڑنگے۔’’
کساناں نے تیسرا گلاس وی پی لیا تے بالکل نردئی بن گئے۔ اوہ بناں کسے دی کوئی گلّ سنن توں بڑبڑاؤن لگے تے اک-دوجے ’تے چیکن لگے۔
پھیر پارٹی کھنڈ-پنڈ گئی تے کئی جنے اکلے-اکلے، کئی دو-دو تے کئی تنّ-تنّ دے گٹاں وچ گلی وچ ڈگمگاؤن لگے۔
میزبان وی اپنے پراہنیاں نوں چھڈن لئی تیزی نال باہر آیا پر اوہ منہ پرنے گندے پانی والے ٹوئے ’چ ڈگّ پیا تے سر توں منہ تک لبڑ گیا تے اتھے ہی سور وانگ گھر-گھر کردیاں ڈگّ پیا۔
ایہہ دیکھ کے شیطاناں دا مکھی ہور وی خوش ہویا۔ اوہ کہن لگا، ‘‘ٹھیک ہے، توں اتم درجے دی شراب بنواؤن ’چ سفل رہا ہے اتے اپنی بریڈّ والی غلطی دا بدلہ لے لیا ہے۔ پر ہن توں مینوں ایہہ دسّ کے ایہہ شراب توں بنائی کویں؟ توں ضرور ہی پہلاں لومبڑ دا لہو لیا ہووےگا تے اس نے کساناں نوں لومبڑاں وانگ ہی چالباز بنا دتا ہووےگا۔ پھیر، میرا خیال ہے کہ توں اس ’چ بگھیاڑاں دا لہو ملایا ہووےگا، جس نے ایہناں نوں بگھیاڑاں ورگے بھینکر بنا دتا ہووےگا۔ انت وچ توں جنگلی سوراں دا خون اس ’چ ملایا ہووےگا، جس کارن ایہناں دا وطیرہ اوہناں جنگلی سوراں ورگا ہو گیا ہووےگا۔’’
شیطان کہن لگا، ‘‘نہیں، ایس طرحاں دا میں کجھ وی نہیں کیتا۔ میں تاں ایہہ دیکھیا کہ کسان کول دانے اس دی ضرورت توں ودھ ہو گئے سن۔ آدمی وچ ہمیشہ ہی جنگلی جانوراں والا خون دوڑدا ہے پر جنا چر تک اس کول ضرورتاں پوریاں کرن واسطے دانے ہندے ہن، ایہہ خون اپنیاں حداں وچ ہی رہندا ہے۔ جدوں تک کسان کول وی گزارے جوگے دانے سن، اس نے بریڈّ دا ٹکڑا گواچن ’تے وی کوئی غصہ نہیں سی کیتا۔ پر جدوں اس کول دانے وادھو بچ گئے اوہ ایہناں توں آنند لین لئی طریقے لبھن لگا تے میں اس نوں پین دا آنند دکھایا اتے جدوں اس نے اپنے آنند لئی پرماتما دے دتے ہوئے تحفیاں توں شراب بناؤنی شروع کر دتی تاں اس دے دھر اندروں، لومبڑ دا، بگھیاڑ دا تے جنگلی سور دا لہو باہر آ گیا۔ جے ہن اویں شراب پیندا گیا تاں اوہ ہمیشہ جنگلی جانور ہی بنیا رہے گا۔’’
شیطاناں دے مکھیئے نے شیطان دی پرسنسا کیتی، اس دی پرانی بجر غلطی لئی اس نوں معاف کر دتا تے اس نوں ہور اچا عہدہ دے دتا۔
پنجابی روپ: بلراج ‘دھاریوال’
