سواہ دی ڈھیری جرنیل سنگھ
دوِندر! توں چکھا وچ سڑ رہیا ہیں۔ اگ دے بھامبڑ تیری
دیہہ نوں راخ بنا رہے ہن۔ توں مر کے سڑ رہیا ہیں تے اسیں
جیوندے ہی ایس بھٹھی وچ، جنگ دی بھٹھی وچ سڑ رہے ہاں۔
دوِندر! تیرا کوئی وی رشتے دار تیرے کول نہیں۔ کوئی
وین پاؤن والا نہیں۔ کوئی رون والا نہیں۔ ایس ماروتھل وچ توں
اکلا ہی...۔ کیہو جیہی دھرتی ہے ایہہ۔ نامراد جیہی۔ دور دور
تیکر ریت ہی ریت ہے، جو اڈ اڈ میریاں اکھاں وچ پے رہی
ہے۔ نہ کوئی فصل ہے تے نہ کوئی درخت۔ جھینڈے ہی
جھینڈے ہن۔ راجستھان دی ایس دھرتی تے پنچھی پرندے وی
ورلے ہی دکھائی دیندے ہن۔ لاگے چاگے کوئی پنڈ نہیں۔ دور
اک بستی دکھائی دے رہی ہے۔
توں حیران ہوویں گا دوِندر! کہ میں تیری موت تے بالکل
نہیں رویا۔ میرے اندر چنتا دی چکھا اتے باہر فیلی ہوئی جنگ
دی اگ نے شاید میرے ہنجو سکا دتے ہن۔ کوئی وی نہیں سی
رویا۔ سارے سکاڈرن وچوں اسیں صرف پندراں جنے تیرا
سسکار کرن آئے ساں۔ باقاعدہ گیاراں بندوقاں نال آکاش ول
فائرنگ کرکے اسیں تینوں آخری سلامی دتی سی۔ شوک شاستر
دی مدرا وچ بندوقاں الٹیاں کرکے اک منٹ دا مون دھاریا سی
تے پھیر تینوں لوامبو لاؤن بعد سارے چلے گئے۔ سارے اتھے
کویں رہ سکدے سن؟ جا کے جہاز وی تاں تیار کرنے ہن۔
سانوں ہر سمیں تیار بر تیار رہنا چاہیدا ہے۔ میں تیرے کول
ایہہ دیکھن واسطے اٹکیا ہویا ہاں کہ تیری دیہہ پوری طرحاں
سڑ جاوے۔ کوئی انگ اَن جلیا نہ رہ جاوے۔
دوِندر! تینوں پتہ ہی ہے کہ اج کونے بھیانک موت نے
تینوں ڈنگ لیا سی۔ اسیں اپنے شیڈ اندر جہاز تے کم کر رہے
ساں۔ ساڈے واسطے دُپہر دا کھانا آیا سی۔ اسیں باہر کھڑی گڈی
توں کھانا کھا رہے ساں۔ اچانک دشمن دے جہاز ساڈے سراں
تے سن۔ اوہ بہت ہی نیویں آئے سن جس کرکے راڈار وچ پتہ
نہیں لگا سی تے وارننگ دے طور تے کوئی سائرن نہیں سی
وجیا۔ سانوں ادوں پتہ لگا جدوں اوہناں ساڈے اتے سٹریفنگ 1
شروع کر دتی سی۔ ٹھیک ڈھنگ نال لکن دا ٹائم ہی نہیں سی۔
ہفڑا دفڑی وچ کوئی اوتھے ہی وچھ گیا سی تے کوئی نال
لگدے مورچے ول دوڑ رہیا سی۔ کجھ پلاں وچ دوویں جہاز،
سارے ہوائی اڈے تے چھا گئے سن۔ ساتھوں نوویں شیڈ وچ اک
جہاز جو کہ ادھا باہر تے ادھا اندر سی اتے دو جیپاں ساڑ گئے
سن۔ جدوں ساڈیاں جہاز مارو توپاں ایکشن وچ آئیاں تاں دشمن
دے جہاز تباہی مچا کے جا چکے سن۔ ساڈے باقی جہاز
مضبوط اتے پکے شیڈاں وچ لکوئے ہون کرکے بچ گئے سن۔
پر دوِندر توں... توں کھانے والی جل رہی گڈی کول لہو لہان
ہویا پیا سیں۔ دو ہور ساتھی بری طرحاں زخمی ہو گئے سن۔
1 ہوائی جہاز دیاں گناں راہیں ورھ رہیاں گولیاں
میں بھج کے تیرے کول آیا ساں۔ تیں پانی منگیا سی۔ پر پانی
تیرے بلھاں توں اگانہہ نہیں سی لنگھیا۔ تیریاں اکھاں... اسمان
ول اڈیاں ہوئیاں سن، جیویں ربّ نوں کہہ رہیاں ہون، 'لے ویکھ
لیا تیرا سنسار۔ ویکھ لئی تیری سوہنی دنیاں۔ مان لیا منکھتا دا
پیار۔ میں وی انسان ہاں۔ مینوں مارن والا وی انسان سی۔ میری
موت لئی ورتیا ہتھیار وی بندے دا بنایا ہویا اے۔ اس دے تیز
دماغ دی کاڈھ ہے۔ سائنس دا چمتکار ہے۔ چمتکار زندگی نوں
لوہن واسطے، توڑن واسطے، سواہ کرن واسطے۔' توں اک
ہٹکورا لیا سی تے تیری دھون اک پاسے نوں لڑھک گئی سی۔
دوِندر! تیری موت توں بعد ساڈے سکاڈرن کمانڈر نے پتہ
اے کیہ کیہا سی۔ اس نے کیہا سی، “میرے پیارے عزیزو!
مینوں دکھ ہے کہ ساڈا اک نوجوان ساتھی ساڈے دشمن دیاں
گولیاں دا نشانہ بن گیا ہے تے دو زخمی ہو گئے ہن۔ اوہناں نوں
میں ہسپتال بھجوا دتی۔ ایہہ جنگ ہے تے جنگ وچ جاناں
وارنیاں ہی پیندیاں ہن۔ اسیں دوِندر دے سریر نوں ایس دے گھر
نہیں پہنچا سکدے۔ کیونکہ ساڈے کول نہ تاں اینا وقت ہے تے
نہ ہی سادھن۔ اسیں گھراں توں دور ہاں۔ ایس دا سسکار اتھے
ہی کیتا جائے گا، ایس شیڈ توں پرلے پاسے۔ میں تہانوں اپیل
کرداں کہ گھبرائیو نہ۔ دوِندر دا بدلہ میں اج ہی لواں گا۔ اک
دوِندر بدلے میں اوہناں دے سو دوِندر مار کے آواں گا... جے
ہند۔”
پھر اوہ جہاز وچ سوار ہو کے آکاش وچ جا چڑھیا سی۔
دشمن اتے حملہ کرن لئی۔ ساڈے اتے ہوئے حملے دا جواب
دین لئی... فیر... پھیر اوہ سانوں مارن آؤن گے۔ اسے طرحاں
انسان، انسان نوں کوہندا رہے گا۔ بھندا رہے گا۔ بندہ، بندے نوں
ختم کر دیوے گا۔ تے ایس دنیا تے شیطاناں دا راج ہووےگا۔
دوِندر! پرسوں دی گل ہے۔ بمباں نال لدی اک ٹرالی ساڈے
شیڈ وچ پہنچائی گئی سی۔ بمب فٹ کردیاں ساتھوں الائنمنٹ
نہیں ہو رہی سی۔ پر توں جلدی ہی کر دتی سی۔ بھاویں ایہہ
تیرے ٹریڈ دا کم نہیں سی۔ توں مینوں پھٹکار دیندیاں کیہا سی،
“الائنمنٹ توں کویں کریں گا، ہتھ تاں تیرے کمب رہے نیں۔”
توں کنی پُھرتی نال اپنا کم کر رہیا سیں۔ الیکٹریشن دا کم۔
بمب فٹ کروا کے توں پھٹا پھٹ کنکشن دے دتے سن اتے
سارے کنکشن چیک کرن بعد جہاز نوں تھاپی دیندیاں آکھیا
سی، “جاہ اوئے بیلیا! اڑا دے پھکیاں دشمن دیاں۔ کر دے لیراں۔
کر دے ٹوٹے۔”
پھر جہاز جدوں واپس آیا سی تاں کئی تھاواں تے چھیک
پئے ہوئے سن۔ جہاز مارو توپاں دیاں گولیاں دے نشان سن۔
جہاز نوں رسیو کرن بعد شیڈ اندر لکو کے توں اک اک چھیک
نوں دھیان نال ویکھ رہیا سیں۔ توں رنبیر پائلٹ نوں پچھیا سی،
“کیسے رہیا؟”
“توپاں دی پرواہ نہ کردیاں، تن ٹینک سنے بندیاں بھن آیاں
ہاں۔” پائلٹ نے وی جوش پر گمبھیرتا وچ جواب دتا سی۔
“ویل ڈن سر، کیپ اٹ اپ۔” توں جوش وچ پائلٹ نال ہتھ
ملایا سی۔
پھر توں فوٹو سیکشن بھج گیا سیں۔ اتے آ کے سانوں دسیا
سی کہ رنبیر دے جہاز دے کیمرے دیاں پھوٹوآں وچ بمباں نال
سڑ رہے ٹینک دس رہے ہن۔ تے توں ایہہ وی کیہا سی، “جیکر
میں پائلٹ سلیکٹ ہو گیا ہوندا تاں دشمن دیاں دھجیاں اڑا دیندا۔”
“آپاں کاہدے واسطے لڑ رہے ہاں؟ کیہڑی گل اتے اسیں
اک دوجے نوں مار رہے ہاں؟” میں تینوں پچھیا سی۔
“دیش نوں ساڈے اپر مان اے۔ آپاں دیش دی سیوا کر رہے
ہاں۔ اپنی دھرتی دی رکھیا کر رہے ہاں۔” توں ہک پھلاؤندیاں
کیہا سی۔
دوِندر! ادوں میں تینوں پچھنا چاہندا ساں، 'ایہہ دھرتی کس
دی ہے؟ کون ہے ایس دا مالک؟ سکندر، محمد غوری، چنگیز
خاں، نپولین جاں ہٹلر... جیکر ایس دھرتی دے اوہ مالک سن
تاں اپنے نال ہی کیوں نہ لے گئے ایس دھرتی نوں؟ اوہ بھکھے
آئے سن تے بھکھے ہی ٹر گئے۔ بھکھ ودھدی جا رہی اے۔
بھکھ بھکھ نوں کھا رہی اے۔ خون خون نوں پی رہیا اے...۔'
پر میں ایہہ سبھ کجھ ایس کرکے نہیں سی پچھ سکیا کہ
توں مینوں نراشاوادی کہہ دینا سی۔ ڈرپوک کہہ دینا سی اتے
میں ساریاں ساہمنے نیواں...۔
دوِندر! مینوں یاد ہے، پچھلی چھٹی وچ میں تیرے گھر گیا
ساں۔ توں کجھ چیزاں اپنے گھر والیاں نوں گھلیاں سن۔ تیرے
باپو نے خوشی وچ تیری بے بے نوں دسیا سی، 'ایہہ اپنے
دوِندر دا ساتھی اے۔ اس کولوں آئٔے۔ اوہدے وانگ ایہہ وی
جہاز ٹھیک کردا تے بناؤندا اے۔”
تیری بے بے نے تیرے بارے کنیاں ہی گلاں پچھیاں سن،
'پُترا! ایتھے تہانوں روٹی کس طرحاں دی ملدی اے؟' ایہہ گل
اس نے کئی وار پچھی سی۔ تیرے بھین بھرا خوش سن۔ سارے
گھر وچ تیری ہی چرچہ ہو رہی سی۔
'اسیں کہنے آں کہ دوِندر دا ویاہ کر دیئیے پر اوہ حالے
مندا ای نہیں۔ کہندا اے پہلاں بھین دا کرنا اے۔' تیری بے بے
نے دسیا سی۔
اوہناں تینوں جلدی چھٹی آؤن لئی کیہا سی۔ توں چھٹی
واسطے اپلائی کیتا سی۔ پر جنگ چھڑ پئی سی تے تینوں چھٹی
نہیں سی ملی۔
کل ہی تیری بھین دی چٹھی آئی سی۔ توں مینوں دکھائی
سی۔ لکھیا سی، 'ویر، بے بے تیرا بہت فکر کردی اے۔ سانوں
بھروسہ اے کہ جت تہاڈی ہووے گی۔ اسیں ارداس کردے ہاں
کہ پرماتما تہانوں ٹھیک ٹھاک رکھے۔ جتاں حاصل کرکے تسیں
خوشی خوشی گھریں پہنچو...۔'
تے ہُن... جدوں اوہناں نوں پتہ لگے گا تاں اوہناں دے بھاء
دی پرلو آ جائے گی۔ اسمان پھٹ جائے گا۔ ہنیرا چھا جائے
گا...۔ توں ساریاں توں وڈا سیں۔ کماؤ پتر سیں۔ تیرے ماں پیو دا
لک ٹٹ جائے گا...۔
اک ساتھی مینوں بلاؤن آ گیا۔ میری ٹریڈ دا کوئی کم رک
گیا ہونا ایں۔ اچھا دوِندر! میں جا رہیاں۔ توں سڑ چکا ہیں۔ راکھ
ہو چکیں۔ میں تیرے واسطے... ہاں... تیری کجھ مدد کرن دی
کوشش کراں گا۔ سکاڈرن دے سارے ساتھیاں کولوں پیسے
اکٹھے کرکے تیرے گھر والیاں نوں مالی مدد وجوں بھیجاں گا۔
دوِندر! مینوں تیری اک ہور گل یاد آ گئی اے... پچھلے
سال رینج فائرنگ دی پریکٹس دوران اک دن ہوائی جہاز دیاں
گناں کلیئر کردیاں، غلطی نال، اپنے سکاڈرن دے فلائیٹ
سرجینٹ مکھرجی دی موت ہو گئی سی۔ تنخواہ والے دن
ساریاں توں پیسے اکٹھے کرن لئی اک ڈبہ رکھیا گیا سی۔ جس
اتے لکھیا ہویا سی 'فلائیٹ سرجینٹ مکھرجی دی وِدھوا اتے
بچیاں دی مدد واسطے اپنا اپنا حصہ پاؤ۔'
توں کیہا سی کہ ایہہ وی کڈا وڈا مذاق اے۔ مکھرجی
انکھی بندہ سی۔ جیوندیاں کسے اگے ہتھ نہیں اڈیا پر مرن توں
بعد اس واسطے اک اک روپیہ منگیا جا رہیا اے۔
پر دوِندر کیتا کیہ جائے... تیرے ماپیاں نوں وی پنشن ملے
گی۔ بھاویں معمولی ہی ہووے۔ سرکار وی کیہ کرے۔ غریب جو
ہوئی۔
میں اپنے شیڈ وچ پہنچ گیا ہاں۔ انٹرکام تے مینوں ہدایت
کیتی گئی اے کہ فیول٭ دے ڈراپ ٹینک لاہ کے بمب فٹ کرنے
ہن۔ حکم دی پالنا کیتی گئی ہے۔ منٹاں وچ ہی اسیں بمب فٹ کر
دتے ہن۔ پائلٹ جہاز لے کے اڈ گیا ہے۔ اس نال دوسرے شیڈاں
توں وی جہاز گئے ہن۔
سائرن وج رہیا ہے۔ سکنٹاں وچ ہی ساڈے دو جہاز گونجاں
پاؤندے ہوا وچ پہنچ گئے ہن اتے ساڈے ہوائی اڈے اتے چکر
مارن لگ پئے ہن۔ اسیں مورچیاں ول بھج رہے ہاں۔ دشمن دے
جہاز آ دھمکے ہن۔ ساڈے پہرہ دے رہے جہازاں نے حملہ وار
جہازاں نوں ڈیگن اتے بھجاؤں دا جتن شروع کر دتا ہے۔ ڈاگ
فائیٹ٭٭ ہو رہی ہے۔
دوِندر! میریاں اکھاں ساہمنے تیری چِخا گھم رہی ہے۔
مینوں چارے پاسے ہی چخا ہی چخا دکھائی دے رہیاں ہن۔ بے
شمار لوکیں مر رہے ہن، سڑ رہے ہن۔ سڑ سڑ سواہ دی ڈھیری
ہو رہے ہن اتے ایہہ سواہ اُڈاُڈ انسانیت دے اپنے ہی سر وچ پے
رہی ہے۔
*اک قسم دا تیل جس نال ہوائی جہاز دا انجن چلدا ہے
**ہوائی جہازاں دیاں گولیاں، مزائیلاں آدی راہیں ہو رہی آپسی ہوائی
لڑائی۔
(اُلتھا:
ایم آصف)
