تلچولی موہن بھنڈاری
چودھری رونق ملّ بھمتر گیا۔ اوہ سر توں پیراں تکّ کمب اٹھیا۔ پسینہ اوہدی چیوکنی گوگڑ 'تے ایوں پھر گیا، جویں رجی ہوئی بھوں اپر کسی دا پہلا پانی پھر جاندا ہے۔ اوہنوں شام دے گھسمسے توں ڈر لگّ رہا سی۔ چپاسے ورتی موت جہی چپّ نے اوہنوں ہور وی بھیبھیت کر دتا۔ اوہنے اپنے آلے دوآلے دیکھیا۔ چارے پاسے ہنیرا پھیلیا ہویا سی۔ بھکھدی بھٹھی وچوں نکلدے پنگھرے لوہے ورگے بھیانک خیالاں نے اوہدے لہو دا دورہ تیز کر دتا۔ بھیانک تے عجیب جہے خیال اس نوں آؤن لگے تے موت ورگے کئی خیال اوہدے من وچ آئے، "جے بھلا اس ہنیری رات 'چ مینوں کوئی مار جائے۔ میرا گل ہی گھٹّ دیوے۔ جاں رسیاں نال نوڑ کے مینوں کیڑیاں دے بھون 'تے سٹّ جائے۔ کیڑے میری بوٹی بوٹی چونڈ لین۔" پھیر اوہنوں یاد آیا کہ کویں پندراں دن پہلاں دی ایہو جہی اک شام ہی تنّ ڈاکواں نے لاگلے پنڈ نوں جاندے کسے پیو پتّ نوں گھیر لیا سی۔ پیو دے دیکھدیاں دیکھدیاں پتّ نوں گولیاں نال چھان دتا سی۔ اس پچھوں پیو نوں وی۔ ٹاہلی اہلے لکیا کوئی راہی ایہہ دیکھ کے ڈر گیا سی تے بھجّ اٹھیا سی۔ بھجے جاندے اوہدے کناں کول دی کنیاں ہی گولیاں شاں شاں کردیاں لنگھ گئیاں سن، پر اوہ بچ گیا۔ ایہہ ساری وتھیا چودھری رونق ملّ نے آپ اپنے کنیں اوس بندے توں سنی سی۔
اوہ تاں اس سنسان وچ اکلا سی۔ بالکل اکلا۔ اک واری پھیر اوہدا سارا سریر کمب گیا۔
دور ساہمنے چرستے وچ کسے پتّ وگچی دے بالے ٹونے دے دیوے دی لاٹ کمب رہی سی۔
کاہلی کاہلی اوہ اپنے گھر نوں تر پیا۔ کیڑیاں دے بھون 'تے تلچولی پاؤن آیا اوہ بڑے ٹھرھمے نال، ہوا نال ہٹھکھیلیاں کردا آیا سی۔ گھر نوں مڑے جاندے دے اوہدے قدم تھڑک تھڑک جاندے سن۔ اوہنوں لگیا جویں کوئی اوہدا پچھا کر رہا ہووے۔ اوہدے بالکل نال کوئی تر رہا ہووے۔ اوہنے پچھے مڑ کے دیکھیا۔ اتھے تاں کوئی وی نہیں سی۔ اوہدا پرچھاواں ہی سی، جہڑا شاید اس توں زیادہ ڈریا ہویا سی۔ اس توں زیادہ اوہ کمب رہا سی۔
کھڑکا ہون دے ڈروں پنج-گزی دھوتی دا لڑ اوہنے اک ہتھ نال پھڑ لیا۔ سمبھل سمبھل تردا اوہ اداں اپنے گھر آ وڑیا، جداں کوئی سپّ چانن دی مستی وچ کھیڈدا کھیڈدا کسے انڈٹھّ نیولے دی نظر چڑھنوں ڈردا اپنی کھڈّ وچ سرک جاندا ہے۔
اندروں طاقی وچ دی اس باہر ولّ دیکھیا۔ لوکاں دا ہڑ شہر ولّ آ رہا سی۔
اگلے کمرے وچ وڑدیاں ہی اوہ اپنے نواری پلنگھ 'تے ڈگّ پیا۔ پیا پیا اپنی پہلی زندگی بارے سوچن لگا۔ سوچدا اوہ اتھے پجّ گیا، جتھے چودھری رونق ملّ نہیں سی ہندا۔ بسّ رونقی ہندا سی۔ اکلا، ماں دا لاڈلا، رونقی! تے اوہ پنڈاں وچ پھر کے کپڑے ویچدا ہندا سی۔ چھوٹی جہی کپڑے دی بھاری گٹھڑی کسے بازیگرنی دی پٹھّ 'تے لدے نیانے وانگ اوہدیاں وکھیاں وچ وڑ وڑ جاندی۔ پنڈ دیاں سوانیاں نوں گز گز کپڑا ویچدا اوہ مساں گزارا توردا۔ تھکیا ٹٹیا گھر آ کے جد اوہ اپنی زنانی دے ہتھاں دی پکی روٹی کھاندا تاں اوہدا سارا تھکیواں لہہ جاندا۔ دوویں ویلے ملدی رکھی-مسیع روٹی اوہنوں بہت سواد لگدی تے اوہ اس لئی ربّ دا سو سو شکر کردا۔ زندگی اوہدی ساوی تر رہی سی۔
اک دن اوہدا کپڑا بہت وکیا۔ کجھ روپئے اوہنوں ادھار دے مل گئے۔ گھر آ کے اوہنے جد سارے گنے تاں پورے سو روپئے سن۔
سو سو دے نوٹ تاں اوہنے بہت دیکھے سن۔ شہر دے ہٹوانیئے دی دوکان دا غلہّ سو سو دے نوٹاں نال ہی تاں بھریا رہندا سی۔ اوہنوں پتہ نہیں کی اہڑیا کہ اوہ چھوٹے نوٹاں بدلے پنڈ دے شراب دے ٹھیکے توں سو دا اکو اک نوٹ بدلہ لیایا۔ اوہدی تاں تور ہی بدل گئی۔ گھر وچ پہلی ویر سو دا نوٹ آیا سی۔
کورے کجے وچ سو دا نوٹ رکھ کے اوہنے نویں تھان نالوں لیر پاڑ کے اوہدا منہ بنھ دتا۔ کجا اوہ کچی کوٹھی وچ رکھ کے لما پے گیا۔ ساری دی ساری رات اوہ پاسے ماردا رہا۔ اوہنوں نیند نہیں سی آ رہی۔ اوہ گھنٹے گھنٹے پچھوں کجے دا منہ کھولھ کے سو دے نوٹ نوں ہتھاں نال ٹوہ ٹوہ کے مڑ کوٹھی وچ رکھ دندا۔
اس رات اوہدی عجیب حالت ہو گئی سی۔
اوہدی گھروالی اس دی ایہہ حالت ویکھ ویکھ گھبرا رہی سی۔ اس نوں کی جھلّ چڑھ گیا سی، اس رات۔ اوہ ہن وی کدے کدے سوچن لگّ جاندی۔
پھیر اوہنے اپنے پنڈ ہی بجاجی ہی ہٹی پا لئی تے اوہ رونقی دی تھاں رونق ملّ بن گیا۔
پنڈ وچ اوہدا سوہنا ونج چل گیا۔ دو دو چار چار توں ودھدیاں آسامیاں ہن سارے پنڈ وچ پھیل گئیاں۔
کپڑے 'تے لگے کنٹرول نے اوہنوں بلیک کرنی سکھائی۔ نت نویں ٹیکساں نے اوہنوں دوہریاں وہیاں رکھنیاں سکھا دتیاں۔ پنڈ دا وال وال اوہدا قرضائی سی۔ سارے علاقے وچ ہن "رونق ملّ، رونق ملّ" ہو رہی سی۔
پھیر اوہنوں اپنا پنڈ چھوٹا چھوٹا لگن لگا۔ جویں اوہدی دن-پر-دن ودھدی گوگڑ ہن اس پنڈ وچ نہیں سی سما سکدی۔
اک رات اوہ ٹرکّ وچ سامان پا کے لاگلے شہر آ وڑیا۔ آسامیاں پنڈاں توں شہر دے چکر مارن لگیاں۔ جس دی دھی بھین دا ویاہ دھریا جاندا، اوہ رونق ملّ کول ضرور پجدا۔ زمین گہنے دھر کے اپنی غرض پوری کردا۔ رونق ملّ دے گن گاؤندا اوہ تھکدا نہ۔
ہن رونق ملّ دے دو بھٹھے چلدے سن۔ اوہدے اپنے ٹرکّ چلدے سن۔ کئی کمپنیاں دا اوہ حصیدار سی۔ اوہدا اینا کم ہون 'تے وی اوہنوں ہن کوئی کم نہیں سی۔ بسّ گوگڑ 'تے گھڑی مڑی اوہ ہتھ پھیردا رہندا۔ کدے کدے مستی وچ آ کے اپنی گھروالی 'تے رعب جھاڑدا اوہ کہندا، "بھاگوانے، کی سمجھدی ہیں، جہڑے رونقی نوں گھر وچ سو دا نوٹ پیا دیکھ کے اس رات نیند نہیں سی آئی، اج چار ڈنگاں 'تے پیشاب کرن گیا اینا کما لیندے۔"
ودھی گوگڑ 'تے اوہدا ہتھ ملو-ملی پھرن لگّ جاندا۔ اس سال دیاں چوناں وچ اوہ شہر دا مکھیا چنیا گیا۔ رونق ملّ توں ہن اوہ چودھری رونق ملّ بن گیا۔
اینا کجھ ہون 'تے وی اوہنوں چین نہیں سی ملیا۔ وپارک دھندیاں وچ الجھیا اوہ دن رات بھٹکدا رہندا۔ اوہدیاں کئی آسامیاں اوہنوں اکھاں دکھاؤن لگّ جاندیاں۔ کئی آسامیاں مر-مکر جاندیاں۔ اوہدے اپنے خاص پنڈ دا بچنا کامریڈ کھلھم-کھلّ اوہدے خلاف پرچار کردا پھردا رہندا۔ بانہہ کڈھ کے، اوہدیاں دوکاناں دی قطار ولّ اشارہ کر کے اوہ کہندا، "اوئے رونکا، کیہدی خاطر جوڑدیں ایہہ ملکھاں، موقع اون 'تے لوکاں نے ایہہ آپے سانبھ لینیاں نے۔"
ایہہ سن کے چودھری رونق ملّ اپروں تاں ہسّ چھڈدا، پر اندرو-اندر جویں اوہنوں کانبا چھڑ جاندا۔ آپس وچ گلاں کردے لوک اوہنوں لگدا، جویں اوہدیاں ہی چغلیاں کر رہے ہون، اوہدے خلاف ویونتاں بنا رہے ہون۔
کئی کئی بھرم، کئی کئی وہم خواہ-مخواہ اوہنوں تنگ کری جاندے۔ اوہدیاں راتاں دی نیند حرام ہندی رہندی۔ کدے کدے اوہ ابھڑواہے اٹھ بہندا۔ بھیڑے بھیڑے سپنے اس نوں آؤندے رہندے۔
پھیر اوہنے ایہناں گلاں ولّ دھیان دینا ہی چھڈّ دتا۔ پنڈتاں بھائیاں نوں اوہ پوجن لگا۔ علاقے دے وڈے سنتاں نوں کئی ویراں کار وچ بٹھا کے اپنے شہر لے آیا۔ سال وچ کئی ستسنگ اوہنے کرائے۔ سکولاں، مندراں تے گوردواریاں نوں اوہنے ہزاراں روپئے مدد وجوں دتے۔ ہڑ پیڑتاں وچ اوہنے ہزاراں کمبل ونڈے۔ الیکشن فنڈ وچ اوہنے ایڈی وڈی تھیلی بھیٹ کیتی کہ وڈے وڈے شاہوکاراں دے دند جوڑ دتے۔
پر پھیر کی اک کھوہ جہی، اک بھٹکن جہی اوہنوں اندرو-اندر کھائی جاندی۔ اپنے کم ولوں اویسلا ہو کے، کم جہڑا ہن آپے ہی چلی جا رہا سی، اوہ چین بھال رہا سی۔ اوہو جیہا چین جہڑا اوہنوں کدے پنڈاں 'چ گز گز کپڑا ویچ کے آئے تھکے ٹٹے نوں چلھے موہرے بہہ کے رکھی-مسیع روٹی کھاندیاں نصیب ہندا سی۔ "کنا ٹھرھما، کنا چین سی اس زندگی وچ"، کدے کدے اوہ سوچدا۔
پھیر اوہنوں اک پرتاپی سنتاں دے درشن ہوئے۔ ساری وتھیا اوہنے سنتاں نوں کہہ سنائی۔ اک ویراں تاں اوہ سنتاں اگے چودھری ملّ توں اک تچھّ رونقی بن گیا۔ سنت نوں دئیا آ گئی، اوہدی ایہہ حالت دیکھ کے۔ منہ وچ گھاہ، گل وچ کھدر دا پرنا اتے ننگے پیریں شہر دا چودھری اوہناں دے چرناں وچ ڈھہیا پیا سی۔
سنتاں نے جگّ کرایا۔ اوہناں نے اوہدا ہتھ لوا کے غریباں نوں کپڑے ونڈائے۔ براہمناں نوں کئی کپلا گٔوآں دان کروائیاں۔ اوہ اوہدے کول سوا مہینہ رہے۔ جاندے ہوئے اوہنوں اوہ اسیس دے گئے تے کہہ گئے، "دیخ رونق ملّ کل نوں منگلوار ہے۔ کل توں ہی ڈبدے سورج نال کیڑیاں دے بھون 'تے تلچولی پا کے آیا کر۔ سوا سال تلچولی پاؤندا رہا، تاں ایہہ بے زبان کیڑے تینوں تار دینگے۔ دیکھیں کتے بھلّ نہ جائیں۔"
ایہہ کہہ کے سنت، نگری توں باہر ہو گئے۔ ہن ہر ڈبدے سورج نال چودھری رونق ملّ کیڑیاں دے بھون 'تے تلچولی پاؤن جاندا۔ وڈے توں وڈا کم چھڈّ اوہ اپنے ہتھیں تلچولی پا کے آؤندا۔ کنا کنا چر اوہ کیڑیاں دے بھون 'تے بیٹھا چولاں پچھے کیڑیاں دی لڑائی دیکھدا رہندا، سواد لیندا رہندا۔ اپنی زندگی اوہنوں پھیر ساوی ہندی جاپی۔
کئی دناں توں اک عجیب تماشہ کیڑیاں دا اوہ ویکھ رہا سی۔ چھوٹے چھوٹے کیڑیاں توں اک وڈے قد-بتّ والا کیڑا تل لگی شکر دی چبکی روڑی کھوہ کے لے جاندا۔ اوہدا ایہہ حملہ ویکھ کے چودھری کھڑ اٹھدا۔ "کنا ہمتی اے، صدقے تیرے۔" اوہدے مونہوں آپے نکل جاندا۔
اج شہر وچ کشتیاں سن۔ علاقے وچوں آئے قرضائی بھوتھے پائیں، شراب وچ گٹّ، اوہدے ولّ گھور گھور دیکھدے سن۔ کامریڈ بچنا لوکاں دے ہڑ وچ چامھلیا ایوں سی جویں ویاہ وچ نائن پھردی ہندی ہے۔ چودھری رونق ملّ نوں کشتیاں ویکھنا اج چنگا نہ لگا۔
اوہ تاں اپنے پہلوان کیڑے دے داؤ-پیچ ہی ویکھیگا ایہہ سوچدا، ٹھرھمے نال تردا، اٹھکھیلیاں کردا، اوہ کیڑیاں دے بھون 'تے پجا۔ تلچولی پاؤن توں پہلاں اوہنے اک نکی جہی چبکی ہوئی تلاں نال بھری گڑ دی روڑی بھون 'تے سٹی۔
تماشہ ویکھن لئی اوہ تیار ہو گیا۔ ایتکیں اوہدے مونہوں 'صدقے تیرے' نہ نکلیا۔ اوہ کمب گیا۔
وڈے کیڑے توں گڑ دی نکی جہی ڈلی کھوہ کے چھوٹے چھوٹے پنج چھ کیڑے اپنی کھڈّ ولّ چائیں چائیں لجا رہے سن۔
