تنّ پرشن لیو تالستائے
اک واری کسے بادشاہ نوں اک خیال آیا کہ جے اس نوں پہلاں ہی کسے کم نوں شروع کرن لئی ڈھکویں سمیں دا پتہ لگّ جاوے، جے اس نوں ایہہ پتہ لگّ جاوے کہ کہڑے اچت لوکاں دی گلّ نوں منے تے کہڑے لوکاں توں بچے تے سبھ توں زیادہ ایہہ کہ جے اس نوں ہمیشاں ایہہ پتہ لگّ جایا کرے کہ اس لئی سبھ توں مہتوپورن کم کہڑا ہے تاں اوہ کدی وی کسے کم ’چ اسفل نہیں ہووےگا۔
ایہہ خیال آؤندیاں ہی بادشاہ نے اپنے راج وچّ منادی کروا دتی کہ اوہ اس آدمی نوں بہت وڈا انعام دیویگا جہڑا اس نوں ایہہ دسیگا کہ اس لئی کم کرن واسطے ڈھکواں سماں کہڑا ہے۔ اس واسطے کہڑے مہتوپورن لوک ہن تے سبھ توں مہتوپورن کم اس لئی کہڑا ہے۔ بہت سارے ودوان لوک راجے کول آئے پر سبھ نے اس دے پرشناں دے وکھ-وکھ جواب دتے۔
سبھ پرشناں دے جواب کیونکہ اک دوجے توں الگّ سن اس لئی بادشاہ کسے نال وی سہمت نہ ہویا تے کسے نوں وی کوئی انعام نہ دتا۔ حالے وی اپنے پرشناں دے ٹھیک اتراں دی تلاش دل ’چ رکھ کے بادشاہ نے اک مہاتما کولوں صلاحَ لین دا فیصلہ کیتا جو کہ اپنی سیانپ لئی دور-دور تک مشہور سی۔
مہاتما جنگل وچّ رہندا سی تے جنگل ’چوں کتے نہیں سی جاندا اتے صرف عامَ لوکاں توں بناں اوہ کسے نوں نہیں ملدا سی۔ اس کرکے بادشاہ نے سادھارن جہے کپڑے پائے تے مہاتما دی جھونپڑی ’چ پہنچن توں پہلاں ہی اوہ اپنے گھوڑے توں ہیٹھاں اتریا اتے اپنے انگ-رکھیک نوں پچھے چھڈّ کے، اکلا ہی جھونپڑی ولّ چل پیا۔ جدوں بادشاہ نیڑے آیا تاں مہاتما اپنی جھونپڑی دے ساہمنے زمین پٹّ رہا سی۔ بادشاہ نوں ویکھ کے اس نے اس دا سواگت کیتا تے زمین پٹدا رہا۔ مہاتما صحتَ پکھوں نربل تے کمزور جیہا سی اتے ہر واری جدوں اوہ زمین ’چ اپنی کہی ماردا تاں تھوڑھی جہی مٹی اپر آؤندی تاں اس نوں ساہ لین وچّ مشکل آؤندی۔
بادشاہ اس کول آیا تے کیہا، ‘‘مہانپرکھو، میں تہاڈے کول تنّ پرشناں دے اتر پچھن آیا ہاں۔ مینوں دسو کہ میں ٹھیک سمیں ’تے ٹھیک کم کویں کراں؟ کہڑے لوک ہن، جنہاں دی مینوں زیادہ ضرورت ہے تے کہڑے لوکاں ولّ میں دوجیاں نالوں زیادہ دھیان دیواں۔ کہڑے کم میرے لئی بہت مہتوپورن ہن تے پہل دے آدھار ’تے کرنے چاہیدے ہن۔’’
مہاتما نے بادشاہ دی گلّ سنی پر کوئی جواب نہ دتا۔ اس نے صرف اپنے ہتھ ’تے تھکیا اتے پھیر کم کرنا شروع کر دتا۔
بادشاہ بولیا، ‘‘تسیں تھکّ گئے ہو، لیاؤ ایہہ کہی مینوں دے دیو تاں کہ کجھ چر میں تہاڈے لئی کم کراں۔’’
مہاتما نے راجے نوں کہی پھڑاؤندیاں ہویاں کیہا، ‘‘دھنواد’’ اتے آپ زمین ’تے بیٹھ گیا۔
جدوں اس نے دو کیاریاں پٹّ لئیاں تاں بادشاہ کم کرنوں رک گیا تے اپنے پرشن دہراؤن لگا۔ مہاتما نے پھر کوئی جواب نہ دتا پر کھڑھا ہو کے اپنا ہتھ کہی لین لئی اگے ودھایا تے کیہا، ‘‘ہن تسیں کجھ چر آرام کرو… اتے تھوڑھا کم مینوں کر لین دیو۔’’
بادشاہ نے اپنی کہی مہاتما نوں نہ دتی تے زمین پٹنی جاری رکھی۔ اک گھنٹہ بیت گیا اتے پھیر دوجا وی۔ سورج درکھتاں دے پچھے است ہونا شروع ہو گیا اتے اخیر ’چ بادشاہ نے زمین ’تے کہی ماری تے کیہا، ‘‘مہانپرکھو، میں تہاڈے کول اپنے پرشناں دے جواب لین لئی آیا ہاں۔ جے تسیں کسے دا وی جواب دینوں اسمرتھ ہو تاں مینوں دسّ دیو اتے اپنے گھر واپس جاواں۔’’
مہاتما بولیا، ‘‘اوہ دیکھو کوئی بھجیا آ رہے، چلو دیکھیئے کون ہے۔’’
بادشاہ پچھے مڑیا تے اک داڑھی والے آدمی نوں جنگل وچوں باہر بھجدیاں دیکھیا۔ آدمی نے اپنے دوویں ہتھ، اپنے پیٹ ’تے کسّ کے رکھے ہوئے سن اتے اوہناں دے تھلیوں لہو وگ رہا سی۔ جدوں اوہ بادشاہ کول پہنچیا تاں اوہ بے ہوش جیہا ہو کے ہولی جہی آواز ’چ کجھ بولدا ہویا زمین ’تے ڈگّ پیا۔ بادشاہ تے مہاتما نے اس آدمی دے کپڑے ڈھلے کیتے۔ اس دے پیٹ وچّ وڈا سارا زخم سی۔ بادشاہ نے، جنی چنگی طرحاں ہو سکدا سی اس زخم نوں دھوتا اتے اپنے رومال تے مہاتما دے تولیئے نال اس ’تے پٹی کر دتی پر لہو وگنوں ہٹ نہیں سی رہا اتے بادشاہ گھڑی-گھڑی گرم لہو نال لبڑی ہوئی پٹی اتاردا تے زخم دھوندا اتے پھیر دوبارہ زخم ’تے پٹی کردا۔ جدوں زخم ’چوں لہو وگنا بند ہو گیا، آدمی نوں ہوش آئی تاں اس نے کجھ پین لئی منگیا۔ بادشاہ نے تازہ پانی لیاندا تے اس نوں دتا۔ اس سمیں دوران سورج است ہو چکا سی تے واتاورن ٹھنڈھا ہو گیا سی۔ اس لئی بادشاہ نے مہاتما دی مدد نال زخمی آدمی نوں جھونپڑی وچّ پہنچایا تے بسترے ’تے لٹا دتا۔ بسترے ’تے لیٹدیاں ہی آدمی نے اپنیاں اکھاں بند کر لئیاں تے چپّ ہو گیا۔ بادشاہ پیدل ترن اتے کم کرن کرکے انا تھکّ چکا سی کہ اوہ جھونپڑی دیاں دیہلیزاں ’تے ہی جھک گیا اتے سوں وی گیا۔ اس نوں گرمیاں دی اس چھوٹی جہی رات نوں بہت ودھیا نیند آئی۔ جدوں سویرے، اس نوں جاگ آئی، اس نوں بڑی دیر بعد چیتا آیا کہ اوہ کتھے سی جاں عجیب جہی داڑھی والا آدمی بسترے ’چ لیٹیا سی، اوہ کون سی اتے بڑے دھیان نال اپنی چمکدیاں اکھاں نال اس ولّ دیکھ رہا سی۔ ‘‘مینوں معاف کر دیو’’، داڑھی والے آدمی نے کمزور جہی آواز ’چ کیہا، جدوں اس نے دیکھیا کہ بادشاہ جاگ رہا سی تے اس ولّ ہی دیکھ رہا سی۔
‘‘میں تینوں نہیں جاندا تے توں کوئی غلطی نہیں کیتی، جس لئی میں تینوں معافی دیواں’’، بادشاہ نے کیہا۔
‘‘تسیں مینوں نہیں جاندے پر میں تہانوں جاندا ہاں۔ میں تہاڈا اوہ دشمن ہاں، جس نے تہاڈے توں بدلہ لین دی سہں کھادھی سی، کیونکہ تسیں میرے بھرا نوں مار دتا سی تے اوہدی ساری جائداد اپنے قبضے ’چ کر لئی سی۔ مینوں پتہ سی کہ تسیں مہاتما نوں ملن اکلے ہی گئے ہو تے میں پکا ارادہ کیتا ہویا سی کہ واپس آؤندے سمیں تہانوں رستے ’چ ہی مار مکاؤنا ہے پر دن بیت گیا تے تسیں واپس نہیں آئے۔ اس لئی میں تہانوں لبھن لئی اپنی گھات لگاؤن والی تھاں توں باہر آیا اتے تہاڈے انگ رکھئکاں کول پہنچیا اتے اوہناں نے مینوں پچھان لیا تے مینوں زخمی کر دتا۔ میں اوہناں کولوں بچ گیا۔ میں تاں تہانوں مارنا چاہندا سی پر تسیں میرا جیون بچایا ہن جے میں زندہ رہا تے جے تسیں ایہہ چاہندے ہو تاں میں تہاڈا سبھ توں زیادہ وفادار غلام رہانگا اتے اپنے پتراں نوں وی تہاڈے غلام بناوانگا۔ مینوں معاف کر دیو۔’’
بادشاہ نوں اپنے دشمن نال اینی سوکھی طرحاں صلح کرکے اتے اک ہور متر ’چ وادھا کرکے بڑی خوشی ہوئی تے اس نے صرف معاف ہی نہیں کیتا بلکہ اس نوں کیہا کہ اوہ اپنے نوکر تے حکیم اس دا دھیان رکھن لئی بھیجیگا تے وعدہ کیتا کہ اس دی ساری جائداد واپس موڑ دیویگا۔
زخمی آدمی توں وہلا ہو کے، بادشاہ دروازے ’چ گیا تے مہاتما نوں لبھن لگا۔ واپس جان توں پہلاں، اوہ اک واری ہور اپنے پرشناں دے جواب پچھنا چاہندا سی۔ مہاتما باہر، گوڈیاں بھار ہو کے اوہناں کیاریاں وچّ بیج بو رہا سی جہڑیاں کہ اس نے اک دن پہلاں پٹیاں سن۔
بادشاہ اس کول آیا تے کہن لگا،‘‘مہانپرکھو، اخیرلی واری میں اپنے پرشناں دے جواباں لئی آپ نوں بینتی کردا ہاں۔
‘‘تہانوں تاں تہاڈے پرشناں دے جواب پہلاں ہی مل گئے ہن’’، مہاتما نے حالے وی اپنیاں پتلیاں لتاں ’تے جھکدے ہوئے تے بادشاہ ولّ دیکھدیاں کیہا۔
‘‘کویں جواب مل گئے؟ تہاڈا کی مطلب ہے۔’’ بادشاہ نے پچھیا۔
مہاتما نے کیہا، ‘‘کی تسیں نہیں جاندے کہ کل جے تسیں میری کمزوری ’تے ترس نہ کردے اتے میرے لئی کیاریاں نہ پٹدے اتے واپس اپنے رستے چلے جاندے تاں اوہ آدمی تہاڈے ’تے حملہ کر دندا تے تہانوں میرے کول نہ ٹھہرن دا پچھتاوا ہندا۔ اس لئی مہتوپورن سماں اوہ سی جدوں تسیں کیاریاں پٹّ رہے سی اتے میں تہاڈے لئی مہتوپورن آدمی ساں اتے میرے واسطے چنگا کم کرنا تہاڈا سبھ توں مہتوپورن کم سی۔ اس توں بعد جدوں اوہ آدمی دوڑدا ہویا ساڈے ولّ آیا سبھ توں مہتوپورن سماں اوہ سی جدوں تسیں اس دی مرہمّ پٹی کر رہے سی کیونکہ جے تسیں اس دے زخماں ’تے پٹی نہ کردے تاں اس نے تہاڈے نال صلح کیتے بناں ہی مر جانا سی۔ اس کرکے اوہ تہاڈے لئی سبھ توں مہتوپورن آدمی سی اتے جو کجھ تسیں اس لئی کیتا، اوہ تہاڈا سبھ توں مہتوپورن کم سی۔ اس لئی یاد رکھو، صرف اکو سماں ہے جہڑا مہتوپورن ہے، اوہ ہے ہن دا سماں۔ ایہہ ہن سبھ توں مہتوپورن سماں ہے کیونکہ ہن ہی اوہ سماں ہے جدوں ساڈے کول کوئی طاقت ہے۔ سبھ توں ضروری آدمی ساڈے لئی اوہ ہے، جو ساڈے نال ہے کیونکہ کوئی نہیں جاندا کہ اس نوں کدی ہور کسے نال وی کوئی کم پے سکیگا اتے سبھ توں مہتوپورن کم ہے- اس نال چنگیائی کرنا کیونکہ اس دنیاں ’چ صرف اس منتوَ لئی ہی آدمی نوں بھیجیا گیا ہے۔’’
پنجابی روپ: بلراج ‘دھاریوال’
