ترشنا کرتار سنگھ دگل
"اس توں پیشتر کہ جو کجھ کرنا ہے میں شروع کراں، تسیں جے کجھ پچھنا ہوئے، کوئی سوال؟" لیڈی ڈاکٹر نے ووہارک اس توں پچھیا۔
"کوئی نہیں۔" رجنی نے گچو-گچّ آواز وچّ کیہا، "پر جو کجھ میں کرن جا رہی ہاں اس لئی مینوں اپنے آپ توں نفرت ہے۔"
اوپریشن تھئیٹر وچّ کجھ چر لئی خاموشی چھا گئی۔
"تہانوں لگدا ہے ایہہ جو کجھ کرن دا فیصلہ ہویا ہے، تسیں اس لئی تیار نہیں؟" جھٹّ کو بعد لیڈی ڈاکٹر نے سوال کیتا۔
"نہیں، میں تیار ہاں۔ منیں بس اتنا کہنا چاہندی ہاں- میں اس نوں پیار کردی ہاں۔ بیٹی ہے تاں کی؟"
لیڈی ڈاکٹر پھیر خاموش ہو گئی۔ جویں جکو-تکّ وچّ ہووے۔
"شروع کرو۔" رجنی دیاں پلکاں وچّ ہن اتھرو ڈلھک رہے سن، "ڈاکٹر، شروع کرو۔ میں تیار ہاں، میں۔"
کجھ چر لئی پھر خاموشی۔
"اس نوں سپیکولم کہندے نے، میں ایہہ چڑھاوانگی۔" ہن ڈاکٹر بولی۔ "تسیں ویکھنا چاہوگے؟ "
"نہیں۔" رجنی نے سر ہلایا۔
"کوئی سوال؟ "
"پیڑ بہت ہوویگی؟ " رجنی نے پچھیا۔
"نہیں درد نہیں ہووےگا، بس کجھ کو تناء جیہا محسوس ہووےگا"، لیڈی ڈاکٹر دیاں اکھاں وچّ رجنی لئی انتاں دی ہمدردی سی۔ جدوں اس ایہدی بانہہ پھڑی تاں رجنی نوں لگا جویں اوہدے ہتھ یخ ٹھنڈے ہون۔ اوہدے ڈاکٹری چھڑاں ورگے ٹھنڈے۔
"میں ہن بچیدانی دے منہ تے اک ٹیکا لاوانگی……" لیڈی ڈاکٹر بول رہی سی۔
رجنی بے حس لیٹی، اوہدیاں اکھاں دے ساہمنے اوہدے لکھ سفنے جویں نیلے آکاش وچّ جھلمل تاریاں وانگ ٹمکدے اک اک کرکے چھپ رہے ہون۔
پرتول نال اوہدا پرنایا جانا! کتنی بدمگزی ہوئی سی۔ پر آخر اس اپنی گلّ منا لئی سی۔ اپنے من پسند ور لئی سبھ نوں راضی کر لیا سی۔ پھیر اوہناں دے پھیرے ہوئے! ہائے کتنے چاواں نال اس ویاہ کیتا سی! اوہناں دی سہاگرات! ہنیمون! پرتول دی پوسٹنگ۔ اوہناں دا نویکلا گھر۔ اوہدا ماں بنن دا فیصلہ۔ اوہدی گود دا بھریا جانا…
"…بس ہن پنج منٹ لگنگے۔ پیڑ بالکل نہیں ہوویگی……" لیڈی ڈاکٹر بول رہی سی۔
کتنی خوش سی رجنی۔ جویں دھرتی اتے اوہدے پیر نہ لگّ رہے ہون۔ پر ایہہ پرتول سکریننگ دی کیوں رٹّ لائے ہوئے سی۔ اس نوں تاں بس ماں بننا سی۔ پرتول جدوں کم تے چلا جاندا سی، اتنی وڈی کوٹھی جویں اسنوں کھان نوں پیندی ہووے۔ اس نوں تاں بس ماں بننا سی۔ اس نوں تاں بس اک بچے نال کھیڈنا سی۔ اوہدا من پرچیا رہے گا۔
"……تہاڈے صرف اٹھ ہفتے ہوئے نے۔ کوئی خطرے دی گلّ نہیں۔ جے اک دو ہفتے ہور ہو جاندے تاں مشکل بن سکدی سی……" لیڈی ڈاکٹر مریض دا دھرواس بنھا رہی سی۔
سکریننگ، سکریننگ، سکریننگ، اٹھدے بیٹھدے سکریننگ۔ پرتول دی محبت، اوہ ہار کے راضی ہو گئی سی۔ کی فرق پینا سی؟ اوہ خبرے، تاولا سی ایہہ جانن لئی کہ بیٹا ہووےگا کہ بیٹی۔ دیوانہ!
"……انڈا بچادانی دی دیوار نال لگا ہندا ہے۔" لیڈی ڈاکٹر کول بیٹھی اپنی گلّ جاری رکھے ہوئے سی،
اسیں اس نوں ویکیوم کر لوانگے۔ ویکیوم تہانوں پتہ ہی ہے نہ؟ بس جویں قالین توں تسیں گدڑ نوں ویکویم کر لیندے ہو۔ میں ولایت وچّ ویکھیا ہے، اتھے سڑکاں دی دھوڑ، سڑکاں دے کوہتھر نوں وی ویکیوم کردے نے…
بیٹی سی۔ بیٹی سی تاں کی؟ پر پرتول دا منہ کیوں لہہ گیا سی ایہہ سن کے؟ پیلا-بھوک چہرہ۔ اوہ تاں بیٹی لئی اڈیک رہی سی۔ بیٹی ہوویگی، اپنے ویرے نوں کھڈایا کریگی۔ اوہدیاں گھوڑیاں گان والی بھین…
ویرا ہولی ہولی آ
تیرے گھوڑیاں نوں گھاہ۔
"کوئی تکلیف تاں نہیں؟" لیڈی ڈاکٹر نے رجنی توں سہانبھوتی وجوں پچھیا۔
رجنی نے اپنی چھاتی اتے ہتھ رکھیا ہویا سی۔ جویں اوہدے سینے وچّ کٹار لگی ہووے۔ پرتول بیٹی لئی تیار نہیں سی۔ اس نوں تاں بیٹا چاہیدا سی۔ بیٹا کی تے بیٹی کی؟ اوہناں دے بچہ آ رہا سی، اوہ ڈیڈی ممی بنن والے سن!
"جے کوئی تکلیف ہووے تاں مینوں دسنا۔" لیڈی ڈاکٹر بول رہی سی۔ "ہر روز اس طرحاں دے کیس کریدے نے، کدی کوئی وگاڑ نہیں پیا۔ بس جویں کوئی دودھ وچوں مکھی کڈھ دیوے۔"
پر پرتول دی ضدّ۔ گھر اٹھے پہر گودگماہ پیا رہندا، "میاں، جے تینوں بیٹے دا اتنا شونق ہے تاں اگلا بیٹا پیدا کر لوانگے، توں اک ورھا اڈیک کر لے۔"
رجنی اوہنوں سمجھاندی۔ "جے پھیر بیٹی آ گئی؟ " پرتول لال-پیلا ہویا اگوں کہندا۔ رجنی کول اسدا کوئی جواب نہیں سی۔ سوائے اتھرواں دے۔ سوائے ہتھ جوڑن دے۔ "مینوں اس بچی نال پیار ہو گیا ہے۔" اوہ مڑ-مڑ پرتول نوں کہندی۔ پر اوہ کنّ نہیں دھر رہا سی۔
"ڈاکٹر میں اس دا ناں ترشنا رکھیا اے۔ میں اسنوں انتاں دا پیار کردی ہاں۔ میری لاڈلی بچی۔ میری جان دا ٹکڑا! "
"ہن تاں…"
لیڈی ڈاکٹر کجھ کہہ رہی سی کہ رجنی پھیر اپنے وہن وچّ وہِ گئی۔ ہر ویلے خفا-کھفا۔ ہر ویلے اوہدا نکّ چڑھیا ہویا۔ آخر اوہ بناں رجنی دی رضامندی دے ویلفیئر سینٹر توں طریق لے آیا۔ پرتول دی ضدّ۔ رجنی نوں ہار کے ہتھیار سٹنے پئے۔
"…جے تہانوں ایہہ شکّ ہے کہ انجھ کرن توں بعد پھیر تہاڈے کوئی بچہ نہیں ہووےگا، تاں اسدا کوئی ڈر نہیں ہے۔" لیڈی ڈاکٹر مریض نوں نسچنت کر رہی سی۔
"گربھ توں چھٹکارا پان لئی ایہہ سبھ توں سیف طریقہ ہے…"
رجنی سن تھوڑھا رہی سی۔ اس نوں ہن لگّ رہا سی جویں اوہدے اندروں پاسے دا سونا پگھل کے بوند-بوند وہِ نکلیا ہووے۔ اوہدیاں اکھاں بھڑ گئیاں۔ چکر-چکر۔ ہنیرا-ہنیرا۔ رجنی نوں پرتول یاد آ رہا سی۔ نواں-نواں میجسٹریٹ کچہری وچّ کوئی مقدمہ سن رہا ہووےگا؛ اک دھر دی فریاد تے دوجی دھر دا جواب۔ پھیر وکیلاں دی بحث۔ تے نوجوان میجسٹریٹ دا فیصلہ۔ انصاف دا رکھوالا۔
اس توں پیشتر اس شام پرتول گھر اپڑیا۔ رجنی ویلفیئر سینٹر توں وہلی ہو کے آ چکی سی۔ شانت، اڈول۔ پرتول نے اوہدی کنڈ والے پاسیوں اوہنوں بانہہ وچّ ولھیٹ کے اوہدے ہوٹھاں نوں چمّ لیا۔
"مینوں لیڈی ڈاکٹر نے ٹیلیفون تے دس دتا سی۔" کہندے ہوئے کھش-کھش اوہ اپنے کمرے وچّ کپڑے بدلن لئی چلا گیا۔
رجنی اوہدے لئی چاہ تیار کرن لئی نوکر نوں کہہ رہی سی۔
چاہ پی کے پرتول کلبّ جان لئی تیار ہو گیا۔
"اج نہیں پرتول۔" رجنی نے کیہا۔
"توں تھکّ گئی جاپدی ایں۔ کوئی گلّ نہیں۔ لیڈی ڈاکٹر تاں کہہ رہی سی کہ صفائی توں بعد میڈم چنگی بھلی ہے۔"
"میں ٹھیک ہاں، پرتول میری جان۔ توں کلبّ اج اکلا ہی ہو آ۔"
رجنی کلبّ نہیں گئی۔ ساری شام روانسی-روانسی لائن وچّ بیٹھی اکاش ولّ ویکھن لگدی۔ اس نوں لگدا جویں کوئی نغمہ ہوا وچّ تر رہا ہووے۔ بھنی-بھنی کوئی خوشبو جویں کدی سجیوں، کدی کھبیوں آ کے اوہنوں ٹمبدی جا رہی ہووے۔ جھلمل کردی کوئی کرن ڈبّ رہے سورج دی لالی وچّ ولین ہو رہی سی۔
بیٹھی-بیٹھی رجنی خبرے تھکّ گئی سی۔ اوہ اندر کمرے وچّ پلنگھ 'تے جا پئی۔
ساہمنے کندھ 'تے لگے کلنڈر وچّ گلابی-گلابی گلھاں، کھڑ-کھڑ ہسّ رہے بچے نوں ویکھ کے اک جھناں اتھرواں دی اوہدیاں اکھاں وچوں وگ نکلی۔ دوہاں ہتھاں بھار جویں اک بچہ اوہدے ولّ گھسوٹی کرکے آ رہا ہووے۔ رجنی فٹّ-فٹّ روئی۔ کرلا-کرلا اٹھی۔ میری بچی! میری ترشناں! مڑ-مڑ پکاردی تے چھت ولّ ویکھدی۔
فریاداں کردی۔ مڑ-مڑ کہندی، میری بیٹی توں مینوں معاف کر دے۔ میری لاڈلی، توں مینوں جو سزا دینی ہے بے شکّ دے۔ مینوں منظور ہے۔ بس اک وار توں مینوں 'امی' کہہ کے پکار۔ توں مینوں معاف کر دے۔ کدی اپنی چنی نوں ولئس دندی، کدی پلنگھ دی چادر نوں مچکوڑدی، رجنی کتنا چر کرلاندی رہی۔ کتنا چر ہاڑھے کڈھدی رہی۔
رجنی انجھ بےحال ہو رہی سی کہ اوہنوں باہر پرتول دی کار دی آواز سنائی دتی۔ کلبّ توں پرط آیا سی۔ اوہ تاولی-تاولی غسلکھانے وچّ چلی گئی۔ کتنا چر اپنے منہ تے پانی دے چھٹے ماردی رہی۔
غسل خانے وچوں نکلی اوہ شنگار میز دے ساہمنے جا کھلوتی۔
گول کمرے وچّ جدوں آئی، پرتول نے اک نظر اوہنوں ویکھ کے کیہا، "ایہہ تیریاں اکھاں لال کیوں ہو رہیاں نے، ڈارلنگ؟ "
پھر آپ-ہی-آپ کہن لگا، "شاید سویر دی ٹینشن کرکے۔" تے پھر اوہ دوویں کھان دے کمرے ولّ چلے گئے۔
انجھ جاپدا ہے رجنی-پرتول دمپتی نوں قدرت نے معاف نہیں کیتا۔ اک ورھا، دو ورھے، تنّ ورھے، چار ورھے، پنج ورھے اوہ اڈیک-اڈیک تھکّ لتھے، رجنی پھیر ماں نہیں بن سکی۔
ناں رجنی مڑ ماں بن سکی نہ رجنی اپنی بچی نوں بھلا سکی۔ ٹھیک اس دن جدوں اس نے اپنی صفائی کروائی سی، رجنی ہر ورھے پوجا پاٹھ کراؤندی۔ غریب بچیاں وچّ مٹھیائی، پھل، کپڑے ونڈدی۔ سارا دن روانسی-روانسی، اوہدیاں پلکاں بھجّ-بھجّ جاندیاں۔
انجھ وہلی بیٹھی-بیٹھی، ڈھیر ساری پڑھی، ضلعے دے اتنے وڈے افسر دی تریمت، رجنی نے کارپوریشن دے سکول دی نوکری کر لئی۔ بچیاں نوں پڑھاؤن وچّ اوہدا من پرچیا رہے گا۔ نالے اوہ تاں سکول دے ہر ٹیچر توں ودھ پڑھی سی۔ اک ادھ ورھا تے رجنی نوں سکول دی مکھ-ادھیاپکا بنا دتا گیا۔
ہن پڑھاؤن دے نال-نال رجنی نے سکول دے پربندھ دی ذمہ واری وی سنبھال لئی۔ کارپوریشن نال، سرکار نال چٹھی پتری، ٹیچراں دا سہیوگ، بچیاں دیاں لوڑاں۔ سکول دے داخلے……
بچیاں نوں داخل کرن ویلے اک دن بڑی دلچسپ گھٹنا ہوئی۔ کوئی ماتا پتا اپنی بچی نوں داخل کراؤن آئے۔ بچی جویں ہتھ لایاں میلی ہووے، تے اوہدا ناں ایویں ہی کجھ سی۔
"ایہہ تسیں بچی دا ناں کی رکھیا اے؟ جے بدلنا چاہو تاں ہن ویلا ہے، بدل سکدے ہو۔ سکول دے رجسٹر وچّ درج ناں ساری عمر چلیگا۔" ہسوں-ہسوں چہرہ، رجنی نے بچی ولّ ویکھدے ہوئے اسدے ماپیاں نوں کیہا۔
ماپے مکھ-ادھیاپکا دی گلّ سن کے سوچاں وچّ پے گئے۔ اک دوجے ولّ ویکھن لگے۔ اوہناں نوں کوئی ناں جویں ناں سجھّ رہا ہووے۔
پھیر بچی دی ماں اکدم بولی، "تہاڈی بچی دا کی ناں اے؟ "
"ترشناں! میری بچی دا ناں ترشناں اے۔" اتیئنت پیار وچّ رجنی ابھڑواہے بولی۔
"تاں پھر ایہدا ناں وی ترشناں ہی درج کر دیو۔" بچی دے پتا نے کیہا۔
تے انج کھش-کھش ہسدے-ہساندے اس بچی دا داخلہ ہو گیا۔
مکھ-ادھیاپکا رجنی دی عادت، داخل کرن ویلے جس بچی دا ناں اس نوں ناں جچدا، اوہ بچی دے ماپیاں نوں یاد کراؤندی، "جے تسیں ناں بدلنا چاہو تاں ہن ویلا ہے، بدل سکدے ہو۔ سکول دے رجسٹر وچّ درج ناں ساری عمر چلیگا۔"
تے اکثر ماپے ستکار وجوں مکھ-ادھیاپکا نوں کہندے، "جو ناں تہانوں چنگا لگدا ہے اوہی رکھ دیو۔"
رجنی نوں تاں 'ترشنا' ناں چنگا لگدا سی۔ تے نویں داخل ہوئی بچی دا ناں ترشنا' رکھ دتا جاندا۔
کردے کردے اس سکول وچّ ڈھیر ساریاں کڑیاں دا ناں 'ترشنا' درج ہو گیا۔
رجنی دیاں بیٹیاں! کسے نوں ترشنا کہہ کے پکاردی تے اوہدا واتسلی ڈلھ-ڈلھ پیندا۔ اوہدے منہ وچّ ماکھیوں ورگا سواد گھل-گھل جاندا۔
ہر کلاس وچّ اک توں ودھیک کڑیاں دا ناں اس سکول وچّ ترشناں سی۔ چوہاں پاسے ترشنا ہی ترشنا ہندی رہندی۔ رجنی میڈم دیاں بیٹیاں!
